Akyaka Sınır Kapısı Neden Kapalı

Türkiye ve Ermenistan'dan arasındaki ilişkileri normalleştirme adına Moskova'da başlayan görüşmeler, yılından beri kapalı olan sınır kapısında yaşayan halk tarafından sevinçle karşılandı.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun, 'Ermenistan'la normalleşme adımları kapsamında karşılıklı olarak temsilciler atayacağız. Erivan'a charter uçuşları başlatacağız' açıklamasından sonra diplomasi hızlandı.

Ermeni tarafı da Türk ürünlerine uyguladığı ambargoyu kaldırarak özel temsilci atadı. İki ülke özel temsilcileri dün Moskova'da 'normalleşme' görüşmeleri kapsamında Moskova'da ilk kez masaya oturdu.

Sınır kapısının açılması için umutlu bekleyiş

Ermenistan'a uzanan demiryolunun Türkiye tarafındaki son istasyon olan Akyaka'daki halk yıllardır süren mahrumiyetin sınır kapısının açılması ile değişmesini ümit ediyor.

AFP'ye konuşan Akyaka Esnaf Kefalet Kooperatif Müdürü Engin Yıldırım, "'te sınırın kapatılmasından bu yana her tarafı kapalı olan bölgemiz ülkenin kör noktası haline geldi," ifadelerini kullanarak sınır kapısının dünyaya açılan tek pencereleri olduğunu söyledi.

Yerel tarihçi Vedat Akçayöz, Sovyetler Birliği'nin dağıldığı yılında sınırın her iki tarafında büyük bir hareketlilik yaşandığını belirterek iki yıl boyunca bu hareketliliğin tavan yaptığını vurguladı.

Fakat yılındaki Dağlık Karabağ savaşı ve Ermenistan'ın bölgeyi işgali sonrası Ankara, Erivan'la diplomatik ilişkilerini keserek sınırı kapatma kararı aldı.

Bu hareketlilik de yerini derin bir sessizliğe bıraktı.

savaşı bölgeyi yeniden hareketlendirdi

yılında patlak veren ikinci Dağlık Karabağ savaşı sonrası Rusya'nın arabuluculuğunda imzalanan ateşkesle Azerbaycan kaybettiği toprakların büyük bir bölümünü geri almayı başardı.

Sonrasında ise Türkiye ve Ermenistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi adına karşılıklı mesajlar geldi. Ekim ayında Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Erivan'ın Bakü'yle arasını iyi tuttuğu müddetçe Türkiye ile de ilişkilerin normalleşmesinin önünde bir engel olmadığını açıkladı.

Geçtiğimiz ay da Erivan 'deki savaş sonrası Türk ürünlerine koyduğu ambargoyu kaldırma kararı aldı.

Ardından her iki ülke doğrudan görüşmeler için özel temsilci atadı.

Tüm bu gelişmeleri Akyaka'nın yerel halkı yakından takip etti. Hükümetin sınırın açılması taraftarı olduğunu söyleyen Yıldırım, Ermenistan'ın da aynı şeyi istediğini düşündüğünü ekledi.

Yıldırım, "Ermenilerle hiçbir sorunumuz yok, onların da bizimle bir sorunu yok," ifadelerini kullandı.

Sınırın açılmasını coşkuyla bekleyenler sadece Akayakalılar değil. Sınır şehri Kars'taki esnaf da eskiden olduğu gibi Ermenilerin gelerek alışveriş yapmasını istiyor.

Ermenilerin Sovyet zamanında kürk ve semaver getirdiklerini sonra da oradan mallar alıp döndüklerini belirten Kars esnafından Hüseyin Kanık "yakında o eski günlere döneceğiz," ifadelerini kullandı.

Bir zamanlar Çarlık Rusya'sının zenginlerini ağırlayan 19'uncu yüzyıldan kalma Karabağ Otel'in sahibi Gaffar Demir'de şimdiki durumun mantığının olmadığını ve bir an evvel barışın gelmesini istediğini vurguladı.

Kaynak, AFP

'Öncelikle 9 Kasım'da imzalanan hükümlerin hayata geçirilmesi gerek'

'Verilen mesajlara değil, yapılanlara bakıyoruz'

'Ekonomik kazanç için ihtiyaç var ama zamanlama yanlış'

'Ermeni halkınınTürkiye ve Azerbaycan'a güvensizliği ciddi boyutta'

HDP'li Garo Paylan, Kars'a giderek yıllardır kapalı olan Türkiye-Ermenistan sınırındaki Akyaka Sınır Kapısı'nda yurttaşlarla birlikte açıklama yaptı.

“TÜRKLERİN, ERMENİLERİN, KÜRTLERİN ARTIK KUCAKLAŞMA ZAMANIDIR”

Türkiye-Ermenistan sınırının 30 yıldır kapalı olduğunu vurgulayan Paylan, “Azeriler, Ermeniler, Türkler, Kürtler bu coğrafyanın insanları ve maalesef yüz yıldır yaşadığımız travmalardan dolayı ayrı gayrı düştüler. Türklerin, Ermenilerin, Kürtlerin artık kucaklaşma zamanıdır. İki yıl önce Azerbaycan ve Ermenistan bir savaş yaşadı. Bu savaştan sonra, hem Türkiye-Ermenistan normalleşme süreci hem de Azerbaycan-Ermenistan barış süreci başladı. Türkiye ve Ermenistan özel temsilciler atadılar ve müzakereye başladılar”dedi.

“ERDOĞAN’A SORUYORUM; BU SINIRIN AÇILMASININ ÖNÜNDEKİ ENGEL NEDİR?”

Paylan, “Bundan bir yıl önce de Erdoğan, Türkiye-Ermenistan sınırının öncelikle üçüncü ülke vatandaşlarına, daha sonra Türkiye ve Ermenistan yurttaşlarına açılabileceğini söyledi. Ama Türkiye-Ermenistan sınırı hala açılmış durumda değil. Bu sınır niçin açılmıyor? Türkiye-Ermenistan sınırının niçin açılmadığını Sayın Erdoğan’a soruyorum. Bu sınırın açılmasının önündeki engel nedir”diyerek AKP'li Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sınırdan seslendi.

“TÜRKLER, KÜRTLER, AZERİLER, ERMENİLER BİRBİRLERİNİN DÜŞMANI OLAMAZLAR”

Sınırın kapalı olmasının sosyal, ekonomik, kültürel etkilerine değinen Paylan, şunları söyledi:

“Bu sınır açılmadığı için 30 yıldır hem Ermenistan kaybediyor hem de bölge halkı kaybediyor. Kars kaybediyor, Iğdır kaybediyor, Ardahan, Ağrı, Doğu Beyazıt kaybediyor. Bölge illeri ve bu illerde yaşayan yurttaşlarımız kaybediyor. Bu sınır açılırsa, geçmişte olduğu gibi bu ülkeler arasında ticaret ve turizm olur, paylaşım olur, kucaklaşma olur. Türkler, Kürtler, Azeriler, Ermeniler birbirlerinin düşmanı olamazlar. Tarihi olarak, binlerce yıl bir arada yaşamış halklar bunlar ve şimdi yeniden kucaklaşma zamanıdır.”

“GELİN BU SINIRI AÇALIM, BU SINIRIN ADINI DA HRANT DİNK KOYALIM”

Paylan, “Türkiye-Ermenistan sınırının açılması, yani bu sınırın açılması için en çok çaba gösteren kişilerden biri Hrant Dink’ti. Hrant Dink’in en büyük hayali, bu sınırın açılması ve sınırda Türk, Kürt, Azeri, Ermeni halklarının birlikte halay çekmesiydi. Şimdi, buradan sayın Erdoğan’a çağrı yapıyorum: Gelin bu sınırı açalım, bu sınırın adını da Hrant Dink koyalım. Hrant Dink’in barış, kardeşlik düşünceleri bu sınırda yaşasın. Bu sınırdan Azeriler, Ermeniler, Türkler, Kürtler geçsinler birbirleriyle kucaklaşsınlar. 30 yıldır kapalı olan bu sınır artık açılsın” diye konuştu.

“TÜRKİYE, ANAHTAR BİR ÜLKEDİR VE ELİNİ UZATIRSA BÖLGEDEKİ BARIŞI SAĞLAYABİLİR”

Türkiye-Ermenistan sınırının açılmasını isteyen Paylan, şöyle konuştu:

“Türkiye, bölge barışı için anahtar bir ülkedir ve büyük bir ülkedir. Türkiye, eğer ki elini uzatırsa bölgeye, Ermenistan’a ve Azerbaycan’a, kapıyı açarsa bölgedeki barışı da sağlayabilir. Aksi taktirde barış için yaratılan fırsat penceresi de kapatılabilir. Bu anlamda, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu konuda irade göstermesini bekliyoruz. TBMM’nin irade göstermesini bekliyoruz ve bu sınırın açılmasını bekliyoruz. Bu sınır açılırsa emin olun ki doğunun yoksullukla ilgili makus kaderi değişir. Kars geçmişte olduğu gibi zenginleşir. Ağrı, Ardahan, Iğdır geçmişte olduğu gibi zenginleşir. Ermenistan halkları da zenginleşir. Bölgeye hem huzur hem refah gelir. Bunun için artık Türkiye-Ermenistan sınırı açılsın diyoruz.”

Türkiye ile Azerbaycan arasındaki yakınlık, “iki devlet bir millet” ifadesiyle tarif edilegeldi. O kadar ki, bir ara Türkiye’den Azerbaycan’a darbe ihraç etmeye kalkanlar bile oldu!
Ancak, Türkiye’nin Ermenistan sınırını açması temelinde yürüyen müzakereler, iki ülke ilişkilerini bunalımın eşiğine getirmiş bulunuyor. Sınırı açmak üzerine Milli İstihbarat Teşkilatı’nın (MİT) ne düşündüğü konusunda fikir verebilecek bir nota dikkat çekmeden önce, bu noktaya nasıl gelindiğini satır başlarıyla özetlemeye çalışalım:
- Türkiye Ermenistan’ı, bağımsızlığını kazandıktan sonra, 16 Aralık ’de tanıdı. O günden beri diplomatik ilişki kurulmayan Ermenistan’ın Azerbaycan’la savaşı halen çözüm aranan bunalımın temel nedeni oldu.
- yılında sona eren Azeri-Ermeni savaşında Ermenistan’ın işgal ettiği Dağlık Karabağ’dan 40 bin, Azerbaycan’ın diğer yedi ilinden bin kişi yaşadığı yerleri terk etmek zorunda kaldı. Böylece, Azerbaycan topraklarının yüzde 20’sini işgal eden Ermenistan yüzünden Azerbaycan nüfusunun yüzde 13’ü kendi ülkesinde göçmen durumuna düştü. (Hasan Kanbolat / ASAM / 9 Ekim )
Sınır 16 yıldır kapalı
- Türkiye, Ermenistan’ın Kelbecer bölgesini işgal etmesi üzerine 3 Nisan ’te bu ülkeyle sınır kapılarını, ’te de hava sahasını kapattı. Ancak H hava koridoru, uluslararası havayolu şirketleri için yılında açıldı.
- Ermenistan’ın, iki ülke sınırlarını belirleyen Gümrü, Kars anlaşmalarının hüküm ifade etmediğini öne sürmesi, Bağımsızlık Bildirgesi’nde (23 Ağustos ) Türkiye’nin doğusunu “Batı Ermenistan” olarak ilan etmesi, devlet arması olarak anayasasına Ağrı Dağı’nı yerleştirmesi de, sınırı kapatma kararında etkili oldu.
Ambargonun Ermenistan’a maliyeti
- Amerika Ermeni Ulusal Komitesi (ANCA) verilerine göre, Türkiye ve Azerbaycan’ın uyguladıkları ambargo Ermenistan ekonomisine yılda milyon dolarlık bir maliyet yüklüyor. Sınır kapılarının açılması durumunda Ermenistan’ın ulaşım masraflarının yüzde düzeyinde azalacağı, ihracatının ikiye katlanacağı, Gayri Safi Milli Hasılası’nın da yüzde 35 civarında artacağı tahmin ediliyor. Dünya Bankası verilerine göre de, sınır kapılarının açılması durumunda Ermenistan’ın ihracatında yaklaşık milyon dolarlık bir artış gözlenecek. (Hasan Kanbolat / a.g.y.)
- 4 numaralı sınır taşından başlayıp numaralı sınır taşında son bulan Türkiye-Ermenistan sınırının toplam uzunluğu kilometre. Sınır hattındaki Alican Karayolu Sınır Kapısı ile Akyaka (Kızılçakçak) Demiryolu Sınır Kapısı halen kapalı tutuluyor.
Gül’ün maç ziyareti dönüm noktası
- Başbakan Erdoğan’ın, dönemin Ermenistan Devlet Başkanı Koçaryan’a yılında gönderdiği mektupta, “soykırım” iddiaları için “Ortak Tarih Komisyonu” kurulmasını önermesinin ardından Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün, Dünya Kupası elemelerinde karşı karşıya gelen Türkiye-Ermenistan milli futbol takımlarının yaptığı maçı izlemek üzere 6 Eylül ’de Erivan’a gayri resmi bir ziyarette bulunması ilişkilerde önemli bir dönüm noktası oldu.
- Sınır kapısının olaylarının yıldönümüne rastlayan 24 Nisan’dan önce açılacağı yolunda dünya basınında çıkan haberler (The Wall Street Journal 16 Nisan’da açılabileceğini yazdı) Azerbaycan kamuoyunda infialle karşılandı. Aynı dönemde Rus Vesti kanalına yaptığı açıklamada “Ermenistan ve Türkiye müzakerelerin son aşamasına yaklaşıyor” diyen Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan da, sınırın, Türkiye-Ermenistan maçının yapılacağı 14 Ekim öncesinde açılacağı umudunu dile getirdi.
- Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, Nisan’da İstanbul’da yapılan “Medeniyetler İttifakı” toplantısına katılmayarak ve Rusya Devlet Başkanı Medvedev’le diyaloğa geçerek Türkiye’nin Ermenistan’la yakınlaşmasına tepkisini belli etti.
İşgalin kısmen sona erdirilmesi önerisi
- Sınırın kapalı tutulması; hem Bakü, hem de Ankara açısından, Azerbaycan’daki işgali sona erdirmesi için Ermenistan’ı zorlamak bağlamında önemli bir koz niteliği taşıyor. “Küstürülmüş bir Azerbaycan’ın Rusya’nın kucağına itilmemesi” görüşlerine karşılık “Ankara’nın Erivan’la ilişkilerinin Azerbaycan ipoteğinden kurtarılması gerektiği” ve “sınırın kapalı tutulmasının Türkiye’nin yararına olmadığı” yolunda görüşler de bulunduğunu belirtelim.
- Ermeni işgalinin bugünden yarına sona ermesi olanaksız görünüyor. Bu nedenle “Türkiye’nin, Ermenistan’ın atacağı bir adım karşılığında sınırı açması” gerektiği yolundaki haklı görüş doğrultusunda nasıl bir beklentinin gerçekçi olacağı üzerinde düşünmek gerekiyor. 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, “kalıcı bir çözüm” için “Ermenistan’ın başlangıçta en azından Karabağ dışındaki Azerbaycan topraklarından çekilmesini, Karabağ için görüşmelerin devam etmesini” öneriyor ve bu formülün Azerbaycan kamuoyunu da rahatlatacağına işaret ediyor (Fikret Bila / 11 Nisan / Milliyet).
Erdoğan’dan Bakü’ye açık tepki
- Sorunun çok boyutlu olması bir yana MHP’nin yanı sıra CHP’nin de adam akıllı muhalefeti karşısında Başbakan Erdoğan’ın işi kolay görünmüyor. Erdoğan, “çok hassas bir konuda menfaat devşirmeye girişmek”le suçladığı muhalefete de, ilk kez açıkça eleştirerek “Azerbaycan’ı gittiğimiz her toplantıda kolladık. Biz onları onlardan daha çok düşündük. Yanlış yapıyorlar” dediği (AKP Grubu / 21 Nisan Salı) Azerilere de kızgın.
Hükümetin müzakerelerdeki pozisyonu
- Erdoğan’ın G toplantısı için gittiği Londra’da 3 Nisan’da dile getirdiği şu görüşler, hükümetin müzakerelerdeki pozisyonunu özetliyor: “Derdimiz bu işi çözmek. Ama (…) Karabağ sorunu çözüme kavuşmadıktan sonra bizim Ermenistan’la sağlıklı bir karar vermemiz mümkün değil. Biz şu anda karara altyapı olacak şekilde adımlar attık, buna kendimizi hazır hale getirdik. Bölgeyi de hazır hale getirmek için adımlar atıyoruz. ABD, Rusya, Fransa (Minsk Grubu) üstlendiği işi neticeye vardırsın ki, bizim de işimiz kolaylaşsın.”
- 10 Nisan’da da bir açıklama yapan Erdoğan’ın, “Azerbaycan ile Ermenistan arasında Karabağ konusunda bir mutabakat sağlanmadıkça Ermenistan ile nihai bir sözleşme imzalanmayacağı” sözleri, Türkiye’nin sınırı açmak için Karabağ’da işgalin sona ermesini beklemeyeceği, bu konuda Erivan ile Bakü arasında bir mutabakat sağlanmasını yeterli göreceğini ortaya koyuyor.
MİT ambargo konusunda ne düşünüyor?
- Sınırın kapalı tutulmasının Türkiye’nin yararına olup olmadığı konusunda MİT’in görüşünün hangi yönde olduğuna gelince… Bu konuda önemli bir kayıda, günlüklerine Ergenekon soruşturması çerçevesinde el konulan Cumhuriyet Ankara Temsilcisi Mustafa Balbay’a atfedilen notlarda rastlıyoruz. Aradan geçen zamanda görüşü değişmediyse, MİT’in, Ermenistan’a ambargoyu Türkiye’nin yararına görmediği anlaşılıyor.
Notlarda, 30 Mayıs ’te Cumhuriyet yöneticilerini konuk eden dönemin MİT Müsteşarı Şenkal Atasagun’un ağzından nakledilen bölüm şöyle: “Biz çıkarlarımızın nerede olduğunu bilen millet değiliz. Şimdi Ermenistan’a ambargo uyguluyoruz, Azerbaycan'ı ürkütmeyelim diye devam ettiriyoruz. Ama bizim malları İran sokuyor. Orta Asya'da da akıllı hareket etmedik. İçlerine gereğinden fazla karışmaya kalktık Bütün bunlar için plan yapabilen ülke olmak lazım.”
- Aliyev ile Sarkisyan, 7 Mayıs’ta Prag’da buluşacak. Çözümün her tarafın payına bir sıkıntı düşüreceği kesin. Ama sınırın yoksul iki tarafına bir nebze refah, barış ve huzur getireceği de…