Seccade Ile Ilgili Bilgiler

DUVAR -  İstanbul Platformu’nun düzenlediği iftar buluşmasına katılan Millet İttifakı cumhurbaşkanı adayı ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seccadenin üzerinde çektirdiği fotoğraf sosyal medyada paylaşılmasının ardından seccadeye basmanın günah olmadığını şeklinde açıklama yapan Diyanet, konuyla ilgili sorulan soruya yeni bir yanıt verdi.

Cumhuriyet'ten Sefa Uyar'ın haberine göre Diyanet’in fetva hattı olan ALO 190 üzerinden verilen bir yanıtta fetva görevlisi, bu kez seccadeye basmanın “hakaret” olduğunu savundu. “Seccadenin dindeki yeri nedir” sorusu yöneltilen görevli, şunları kaydetti:

“Seccade, kutsal bir şey değil. Manevi anlamı var. Namaz kılmak için kullandığımız bir şeye basmak, niyet meselesi. Niyeti ne olursa olsun iyiye yoramayız. O yüzden iyi bir davranış değil. İnanca saygısızlık. Yahudilerin altı kollu şamdanını tutsam, ayağımın altına alsam Yahudiler başıma üşüşür. ‘Kutsal sembolümüz’ der. Derim ki ‘Mum yaktığımız şamdan, ayağımın altına alıyorum, ne olacak?’ ‘Hayır’ derler. Temiz olsun diye seccade serilmişse ve üzerine basılmışsa, hakaret vardır.” (HABER MERKEZİ)

Gündemi takip ediyorsanız seccade üzerinde yapılan tartışmaları biliyorsunuzdur. Maalesef tartışma sosyal medyaya düşünce inanılmaz noktalara taşındı. Seccadeye basan, farkında olmadan bastığı için özür dilemesine rağmen taraftarları bizi bir kez daha hayal kırıklığına uğratacak yorum ve tenkitlerde bulundu, bulunmaya devam ediyor. Seccadenin dindeki yerini ve anlamını bize öğretmeye kalkıştılar. Öğretirken de hakaret etmeyi unutmadılar tabi. Hele biri "İslam'a göre seccadeye ayakkabı ile basmak diye bir günah yoktur" diyerek seccadeye basmayı meşrulaştırınca dayanamayıp yazdım.

Beni üzen konu seccadeye ayakkabı ile basılması değil, görmeden, bilmeden basılabilir. Kasıtlı olmadığı sürece bir sorun oluşturmaz. Üzüldüğümüz nokta seccadenin bizim kültürümüzde ifade ettiği anlam konusunda küçücük de olsa bir fikirlerinin olmaması ve bizi anlamamalarıdır.

Dindeki yerini ilahiyatçı hocalarımız anlatır, ben geleneğimizde ve kültürümüzdeki yeri konusunda birkaç örnek vereyim.

İlk seccade

Rivayete göre ilk seccade Hz. Adem'e verilmiş. Hz. Adem, cennetten dünyaya indirildiğinde yaptığı hatadan dolayı çok üzülür ve pişman olur. Allah (cc) Hz. Adem'in yürekten yakarışını samimi bulur ve affeder. Sırtına kerâmet hil'atini, başına saadet tacını giydirmiş, altına da hilafet seccadesini döşeyip ibadet kemerini kuşatır. Her biri ayrı bir sembol olan hil'at, tac ve kemer ile birlikte verilen seccade insana yüklenen sorumluluktur ve insandan başka hiçbir canlının ayakları altına seccade serilmemiştir.

Hz. Peygamber ise namaz kılarken hurma lifinden dokunmuş küçük hasır kullanırmış. Dolayısıyla bize seccade önce Hz. Adem'den, sonra Hz. Peygamber'den kalan bir miras ve yadigardır.

Seccade neden bizim için önemli?

Muaviye, ordusunu Hz. Hasan üzerine gönderince ve Hz. Hasan da Müslüman kanı dökülmemesi ve yanındakilerin de gönülsüz olması nedeniyle savaşmaması üzerine Hariciler, Hz. Hasan'ın namaz kıldığı seccadeyi altından çekmişlerdi. Sizce Hariciler neden elbisesini çekmeyip seccadesini çekti?

Mutasavvıf âlimlerden Hâce Abdullah Herevî (ö. 1089) Herat'a giderken yanına kendisine verilen pek çok hediyeden sadece eski bir seccadeyi almıştı. Herevî, yanına neden sadece seccadesini aldı?

Menkıbelerde anlatıldığına göre İbnü'l-Arabî, bir hacca gitmeden talebesi ve manevi evladı Sadreddin Konevî'yi Kirmânî'ye emanet eder. Bu beraberlik esnasında Kirmânî, Konevî'ye bir seccade verir. Konevî, vefat ettiğinde teberrüken mezarına konulmasını vasiyet ettiği şey, Kirmanî'den altığı seccadedir. Sizce Sadreddin Konevî onca eşyası içinde neden seccadesini mezarına konulmasını istedi?

Necmeddîn-i Kübrâ'nın (ö. 1221) müridi Zengi Ata'yı (ö. 1258) uyarmak için bir asâ ve seccade gönderir. Necmeddin-i Kübrâ, Zengi Ata'ya seccade göndererek hangi mesajı verdi sizce?

Hacı Bektaş Velî Velâyetnamesi'nde Hacı Bektaş'ın seccadesinin Cibril-i Emin'in elinden Allah'ın, sonra sırasıyla Hz. Peygamber, Hz. Ali, Hz. Hüseyin, Hz. Zeynelabidin, İbrahim-i Mükerrem, Ebü'l-Müslim Mervî, İmam Muhammed Bâkır, İmam Cafer Sâdık, İmam Musa-ı Kâzım, sekizinci İmam Musa-ı Rıza'ya geçtiği ve Musa-yı Rızâ'dan da Türkistan'da Ahmed Yesevî'ye intikal ettiği yazılıdır. Sizce o kadar büyük insan neden halefine seccade bırakmıştır?

Menkıbelere göre Ahmed Yesevi, Hacı Bektaş'ın kemale erdiğini görünce, halifelik cihâz-ı fakrı denilen taç, şamdan, sofra ve alem ile birlikte seccade de teslim eder, beline tahta kılıcını kuşatır ve Diyâr-ı Rûm'a gönderir. Cihaz-ı fakr arasında neden seccade olduğunu düşündünüz mü?

Otman Baba velayetnamesinde anlatılan menkıbeye göre Hacı Bektaş, Sarı Saltuk'a (ö. 1298) bir kılıç, bir seccade ile yanına Ulu Abdal ve Kiçi Abdal adında iki derviş verir. Üçü Hacı Bektaş'ın verdiği seccadeyle Sinop'tan Ermenistan'a kadar gider ve Ermeni kralını Müslüman yapar. Oradan Varna'nın kuzeyindeki Kaliakra Kalesi'ne ulaşır. Yedi başlı bir ejderi öldürüp kale kumandanının İslam'la şereflenmesine vesile olur. Hızır'ın himmetiyle seccadesine biner ve Karadeniz'i geçip Rumeli'ye gelir. Bu menkıbede seccade niye bu kadar önemli?

Hacım Sultan Velâyatnâmesi'ne göre Hacı Bektaş de Hacım Sultan'a "cihâz-ı fakr" olarak taç, hırka, alem ve sofra ile birlikte seccade verir ve Kütahya, Afyonkarahisar, Uşak bölgesine gönderir. Cihaz-ı fakr olarak verilen eşya arasında seccadenin neden olduğunu düşündünüz mü?

Şah İsmail'in dedesi Cüneyt, Osmanlı mülküne ayak bastığında II. Murad'a (1421-1444) bir müridi ile seccade, Kur'an ve bir tesbih gönderir. Neden seccade göndermiş olabilir?

Bektaşilikte en önemli ritüellerden cem meydanında ocağın sağına ve soluna serilen on iki hizmet postu var. Bu postların yani seccadelerin her biri bir Bektaşî velisinin makamını temsil eder. Bektaşî ulularını temsil etmek üzere neden seccade seçildi?

Cemlerin en önemlisi, cuma geceleri düzenlenen görgü cemidir. Cem yapılacak evde toplanan tâlipler, kadınlar arkada olmak üzere kıdem sırasına göre oturur. On iki hizmetten biri olan ferrâş, dedenin emriyle meydanı sembolik olarak süpürdükten sonra dedenin önüne bir seccade serer. Dedenin önüne neden seccade seriliyor sizce?

Cemlerde serilen postların üzerine değil ayakkabı, ayakkabısız bile basılmamasının bir nedeni ve hikmeti olabilir mi?

Ahilikte de seccade şeyhlik alametidir ve şeyh olana yeni bir seccade verilir. Sizce ahi şeyhlerine seccade verilmekle ne yapılmış oluyor?

Sadiyye tarikatinde hilafet merasiminde meydana kırmızı ipek seccade meydana serilir. Her şey onun üzerinde döner. Halife adayı, Hz. Adem'in cennetten yeryüzüne inmesi ve halife olmasına telmihen seccadeye oturtulur.

Topkapı Sarayı'nda Mukaddes Emanetler arasında Hz. Fâtıma'ya nisbet edilen çok sonraki dönemlere ait bir seccade de var. Neden o seccade Kutsal Emanetler Dairesi'nde muhafaza ediliyor?

Sanırım bu kadar örnek kâfi. Seccade bizim kültürümüzün ve geleneğimizin önemli bir sembolüdür ve bu topraklarda doğup büyüyen herkes seccadenin sembolik değerinden haberdar olmalı ve kendisi için sıradan bir halıdan farklı olmasa bile bizim ona gösterdiğimiz hürmetten dolayı saygı göstermelidir.

Seccade bizim için sıradan bir halı parçası veya post değildir. Kulun, Allah karşısında sorumluluklarını hatırladığı ve huzuruna çıktığı makamdır. O yüzden Hz. Musa'nın kutsal Tuva Vadisi'nde nalınlarını çıkardığı gibi biz de seccadenin üstüne çıkarken ayakkabılarımızı çıkarız. Ayakkabı ile basmanın günah olup olmadığını bilmem ama ayakkabı ile seccadenin üzerine basmayı önemsiz görüp doğal karşılamak ve sıradanlaştırmak bize ve kültürümüze karşı yapılmış büyük saygısızlıktır vesselam.

İsmail Güleç