Çöp Toplama Hastalığı Nedir

Bursa'da yaşanmış bir olayın toplumda geniş bir yankı uyandırmasıyla beraber çöp evlerin nasıl bu hale geldiği ile ilgili sorular da merak konusu oldu. Peki çöp ev olarak sonuçlanan çöp biriktirme hastalığı olarak bilinen literatürde ise ''Dispozofobi'' olarak yer bulan bu durum nedir ve nasıl ortaya çıkıyor?

ÇÖP BİRİKTİRME HASTALIĞI (DİSFOZOBİ) NEDİR? DİSPOZOFOBİ NE DEMEK?

Çöp Biriktirme Hastalığı Dispozofobi toplumda istifçilik ya da çöp toplama hastalığı olarak bilinmektedir. Çöp Biriktirme Dispozofobi, her toplumda görülebilen bir durumdur. Dispozofobi' en büyük belirti eski veya yeni hiçbir eşyayı, bu bir çöp dahi olsa atamamak veya verememektir. Bunun neticesinde yaşanılan sonuç, ev içinde hareket etmeyi kısıtlayacak dereceye getirmektedir.

ÇÖP BİRİKTİRME HASTALIĞI DİSPOZOFOBİ NEDENLERİ NELERDİR? DİSPOZOFOBİ HASTALIĞI NEDEN OLUR?

Bu durum farklı kuramcıların bakış açılarına göre değişiklik göstermesine karşılık Psikanalitik ekol’ün kurucusu Sigmund Freud ve nesne ilişkileri kuramcılarına göre bu durumu anlayabilmek için biraz daha kimliğimizin ve kişiliğimizin temel yapısının oluştuğu; tıpkı bir binanın temeli gibi olan döneme, ordan da ''Tuvalet Eğitimi'' dönemine gitmemiz gerekiyor. Kabaca 2 yaş Hayal edin çocuğunuza tuvalet eğitimi verme sürecinizi Tuvalet eğitimine karar verilmesiyle beraber hasbelkader o zamana kadar belki de yeteri kadar ilgilenilmeyen bir çocuğa ''Hadi oğlum, canım kızım yap tuvaletini'' diye ısrar eden bir bakım veren. Tuvaletini yaptıktan sonra da sevgisini çeken bir bakım veren. Çocuk bu süreçte öğreneceği ilişki; ''Benim içimde çok değerli, çok önemli bir şey var. Ben bunu içimde tuttukça bakım verenimin ilgisini ve sevgisini alıyorum. Bıraktıktan sonra bakım verenim ilgi ve sevgisini geri çekiyor. Demek ki içimdekini ne kadar çok tutarsam o kadar ilgi ve sevgi alabilirim'' şeklinde olmaktadır. Yetişkinlik hayatımıza yansıması ise bana ait olan bir parçayı, nesneyi ne kadar çok tutarsam ve vermezsem o kadar çok sevilirim şeklinde olmaktadır. Bu tablo çok sık tekrar edildiği takdirde ise çöp de dahi olsa kendinin olanı başkasına vermek istemezler. Çünkü verdiklerinde içsel olarak sevilmeyeceğine dair bir korku oluşur.

ÇÖP BİRİKTİRME HASTALIĞI DİSPOZOFOBİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Eski kıyafetler, gazete – dergiler, şişeler, faturalar, kağıtlar hatta kullandıkları eşyaların ambalajları gibi başka insanlara gereksiz görünen pek çok şeyi biriktirmek ya da atamamak, kişinin evinin yaşamaya uygun olmayacak kadar dağınık olması, pislenmesi şeklinde kendini gösteren bir durumdur.

ÇÖP BİRİKTİRME HASTALIĞI DİSPOZOFOBİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Öncelikle bireyin yaşamış olduğu duruma ilişkin davranışlarının farkına varabilmesi ve hayatının işlevselleğini bozacak bir noktada olup destek almaya istekli olması en önemli koşuldur. Çözüm noktasında psikiyatrlar/psikiyatristler ilaç tedavisine başvurabilirlerken, bu konuda çeşitli terapi ekolleri psikoterapi alanında olumlu sonuçlar verebilmektedir. Eğer siz de kendinizde böyle bir rahatsızlığın olduğundan şüpheleniyorsanız uzmana başvurabilirsiniz.

Kompulsif biriktirme hastalığı, biriktiricilik bozukluğu, dispozofobi ya da bir diğer adıyla istifleme bozukluğu, gelecekte bir gün işe yarar düşüncesiyle, sahip olunan şeylerin değerine bakılmaksızın, sağlıksız hatta kullanılmayan tüm eşyaların, ihtiyaç gerekçesiyle elden çıkarılmaması durumudur.

Biriktiricilik bozukluğunda atılamayan ve toplanan eşyalarda düzensizlik ve tutarsızlık vardır. Biriktirilen eşyalar eski gazete veya dergi, plastik eşyalar, giysiler, mektuplar, postalar, çöpler, torbalar ve kırık nesneler gibi her türlü şeyden oluşabilir. Sahip olunan eşyalara karşı aşırı bağlıdır, başkalarının bu eşyalara dokunmasına, ödünç almasına veya yerini değiştirmesine tepki gösterir. Tüm eşyalar gerekliymiş gibi bir algılama oluşseafoodplus.info çıkaramadıkları eşyalar yüzünden yaşam alanları daralır ve işlevsellikte önemli bozulmalara sebep olur. Bu nedenle yaşam kalitesini ve çevreyle olan ilişkiyi zorlayan ve ciddi bir tedavi gerektiren psikolojik bir rahatsızlıktır.

Biriktiricilik hastalığına ağır depresyon, kişilik bozuklukları, bunama ve psikoz gibi diğer psikiyatrik hastalıklar da eşlik edebilir. Obsesif kompulsif bozukluğu görülen vakaların %20’sinde biriktiricilik bozukluğu da görülmektedir. Biriktiricilik bozukluğu geçmişte obsesif kompulsif bozukluk ve ilişkili bozukluklar başlığı altında yer alırken, DSM 5’ te ayrı bir bozukluk olarak yeniden sınıflandırılmıştır.

Obsesif kompulsif bozuklukta istenmeyen düşünceleri ve ritüelleri yerine getirme dürtüsünden kaynaklanan sıkıntı varken, biriktiricilik bozukluğunda ise sahip olunan eşyaları kaybetme ihtimali karşısında sıkıntı oluşur. Bu ihtimalle karşılaşınca ciddi kaygı, öfke, rahatsızlık ve üzüntü hissedilir.

Yapılan çalışmalarda bu hastalık her iki cinsiyeti de eşit düzeyde etkilemektedir. Çocuklar ve yetişkinlere kıyasla yaşlılarda biriktiricilik yaygın görülmektedir. Biriktirilen eşyalar yaşam alanlarını daralttığından, ev kazaları ve düşme riskini beraberinde seafoodplus.infoıca biriktirme davranışı benlikle uyumlu olduğundan içgörü zayıftıseafoodplus.info hastalıktan muzdarip olan kişi genellikle yakın çevre ve akrabalar tarafından tedaviye getirilirken çok az bir kesimin biriktirme davranışından rahatsızlık duyarak tedaviye başvurduğu görülmektedir.

Biriktiricilik Bozukluğunda DSM-5 Tanı Ölçütleri:

1) Kişisel eşyaların, yararsız veya sınırlı bir değere sahip olsalar bile, onları tutmak için yoğun bir itki ve onları bırakmakla ilgili sıkıntı ve/veya kararsızlık nedeniyle bırakmada sürekli zorluk.

2) Belirtiler çok sayıda nesnenin toplanmasına ve sonuçta ev, iş yeri veya diğer kişisel alanların ( ofis, araç, bahçe gibi ) dolmasına ve tıkanmasına yol açarak alanların normal kullanımına engel olur. Eğer tüm yaşam alanları dolmamışsa bu durum ancak bu alanların nesnelerden temizlenmesi için diğerlerinin (örn., aile üyeleri, otoriteler) çabası sonucu mümkün olmuştur.

3) Belirtiler belirgin klinik sıkıntıya veya sosyal, mesleki veya diğer önemli işlevsellik alanlarında yetersizliğe neden olur (kişinin kendisi veya diğerleri için güvenli bir çevrenin sürdürülmesi gibi).

4) İstifleme belirtileri genel tıbbi bir duruma bağlı değildir (örn., beyin hasarı, serebrovasküler hastalık).

5) İstifleme/istifleme belirtileri başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle sınırlı değildir (örn., OKB’deki obsesyonlara bağlı olarak, majör depresyonda motivasyon kaybına bağlı olarak, şizofrenide veya başka bir psikotik bozuklukta hezeyanlara bağlı olarak, demansta bilişsel eksikliklere bağlı olarak, otistik bozuklukta kısıtlanmış ilgi alanına bağlı olarak, Prader-Willi sendromunda gıda stoklama belirtisi olarak).

Biriktiricilik Bozukluğunun Nedenleri:

Genetik, çevresel ve psikolojik olmak üzere birçok etkenin birleşimiyle ortaya çıkabilir.

Aile öyküsünde biriktiricilik bozukluğu olanların bu hastalığa yakalanma olasılığı vardır.

Kişinin kendini toplumdan fiziksel olarak uzaklaştırması durumunda da biriktiricilik bozukluğu gelişseafoodplus.infoızlıkla baş edebilmek için eşyaları biriktiriyor seafoodplus.infoı zamanda yaşla beraber artan yalnızlıkla baş edebilmek için de biriktiricilik bozukluğu gelişebilir.

Bazı hastalıklar da biriktirme bozukluğuna eşlik seafoodplus.infoyon,kaygı bozuklukları,kişilik bozuklukları,bunama,psikoz,travma sonrası stres bozukluğu gibi.

Biriktiricilik Bozukluğunun Belirtileri:

Sahip olunan eşyaların değerine bakılmaksızın elden çıkaramama, bu eşyaları birisi atmak istediğinde öfkelenme ve ileri derecede kaygı duymak.

Biriktirilen eşyalara karşı bağımlılık geliştirmek.

Eşyalara çok fazla anlam yüklemek.

Evin içinde boş bulunan alanı eşya ile seafoodplus.info bazı bölümlerinde kontrolsüz biriktirme nedeniyle hareket alanının kısıtlanması. Örneğin masaların üstünün,lavaboların içlerinin,merdivenlerin, kapı girişine kadar her yerin eşyayla dolu olması gibi atılamayan eşyalar yüzünden evin içerisinde bir karmaşa olması.

Yaşam alanlarının eşyalarla dolu olmasından dolayı kullanım amacından uzaklaşması. Örneğin mutfak tezgahının eşyayla dolu olmasından dolayı yemek yapamamak.

Günlük işleri sürekli ertelemek, plan yapmakta zorlanmak.

Az ya da hiç olmayan sosyal etkileşim.

Biriktiricilik Bozukluğunda Tedavi :

Dispozofobi, istifleme bozukluğu, kompulsif biriktirme hastalığı ya da biriktiricilik bozukluğunda tedavi sürecinde psikoeğitim, motivasyonel teknikler,biriktirme davranışına zorlayan nedenleri anlama, karar verme becerilerinin geliştirilmesi ve yüzleşme (biriktirmeme ve elden çıkarabilme durumu ile ilgili) gibi teknikler kullanılır.

Psikoterapi bu hastalığın iyileşme sürecinde önemli bir yere sahiptir. Psikoterapiyle birlikte hekimin uygun gördüğü vakalarda ilaç tedavisi, belirtilerin şiddetine ve sıklığına bağlı olarak birlikte ya da ayrı ayrı önerilmektedir.

Psikolog Funda Buharalı