Antibiyotik Kullanırken Probiyotik

EZBER BOZAN BİR ARAŞTIRMA

"Probiyotik kullanımı hekim kontrolünde olmalı"

Törüner, yaptığı yazılı açıklamada, probiyotik teriminin halihazırda "insanlara ve hayvanlara faydaları ile bilinen yutulabilir veya yenilebilir canlı mikroorganizmalara (bakteri veya maya)" verildiğini ve probiyotiklerin sindirim sisteminin sağlıklı olmasına yardımcı olması nedeniyle "iyi ve faydalı" diye anıldığını anlattı.

Probiyotiklerin tam olarak nasıl çalıştığı konusunda araştırmaların devam ettiğine değinen Törüner, muhtemel mekanizmalardan bazılarını, "antibiyotik kullanımı sonrası kaybedilen yararlı bakterilerin yerine konulması" ve "bozulmuş yararlı/zararlı bakteri dengesini yararlı bakteriler lehine tekrar oluşturması" şeklinde sıraladı.

Törüner, probiyotiklerin ilaçlar gibi çok sıkı denetimlerden ve regülasyonlardan geçmediği için her zaman, "ürünün ürün etiketinde yazan bakterileri içerip içermediği", "ürünün etki gösterebilmesi için yeterli sayıda bakteri içerip içermediği" ve " ürünün içindeki bakterilerin sindirim kanalında ulaşmaları gereken yere kadar ulaşabilmeleri için gerektiği kadar yaşayıp yaşayamadıkları" konularında kesinlik olmayabileceğine işaret etti.

Prof. Dr. Törüner, probiyotiklerin çalışmasına ilişkin şu bilgileri verdi:

"Antibiyotik kullanımına bağlı diyarenin (ishal) önlenmesinde kullanılabilir. Özellikle çocuklarda antibiyotik kullanımına bağlı gelişen ishallerin önlenmesinde yüksek doz alınan bazı probiyotiklerin etkili olduğu, bazı çalışmalarda gösterilmiştir. Probiyotik kullanımı olmaksızın kullanılan antibiyotikler bazen bağırsaklardaki faydalı bakterileri de öldürdükleri için ishale sebep olabilmektedir. Antibiyotiklerle birlikte kullanılan probiyotikler Clostridium Difficile adlı bakteriye bağlı ishal gelişimlerini de engelleyebilmektedir. Probiyotikler aynı zamanda İrritabl Barsak Sendromunda (spastik kolon) ortaya çıkan şişkinlik ve gazda da yardımcı olabilmektedir. Ancak probiyotiklerin tüm irritabl barsak sendromu olan hastalarda başarılı olacağı garantisi yoktur, ancak denenecekse en az 4 hafta süre ile kullanılmaları gerektiği söylenilmektedir. Bazı çalışmalarda özellikle Lactobacillus Acidophilus içeren probiyotiklerin laktoz intoleransı (süt alerjisi) hastalarında faydalı olduğu bildirilmektedir. Laktoz intoleransı süt ve süt ürünleri içerisinde bulunan Laktoz isimli şekerin sindirilememesi sonucu ortaya çıkmakta ve toplumun önemli bir oranında bulunan bir rahatsızlıktır. Probiyotikler ayrıca Poşit hastalarında da faydalı olabilmektedir. Ülseratif kolit hastalarında bazı durumlarda kalın barsağın tamamının operasyonal çıkartılması neticesinde ince barsaklardan bir rezarvuar yapılıp anal kanal ile ağızlaştırılmaktadır. Bu rezarvuara 'poş' denilmektedir. Bu hastaların yaklaşık yüzde 25'inde bu poşun iltihaplanması sonucunda şiddetli ishaller görülebilmektedir. Bazı çalışmalarda poşit olan hastalarda, bazı probiyotiklerin faydalı olabildikleri gösterilmiştir."

Probiyotiklerin yeni doğan bebeklerde gaz ve koliklerin önlenmesinde etkisinin ve immün sistemin kuvvetlendirmesi konusunun kanıtlanmadığını aktaran Törüner, "Probiyotik kullanımı özellikle bazı sağlık problemlerinde başarıyı getirmekle beraber, pek çok diğer hastalıkta hala bu 'yararlı mikroorganizmaların' faydasını gösteren yeterli sayıda kuvvetli kanıt gösterilememiştir. Probiyotiklerin her bireyde aynı başarılı sonuçları göstermediği dikkate alınacak olursa, probiyotik kullanımının mutlaka hekim kontrolünde ve önerileri doğrultusunda kullanılması tavsiye edilmektedir." ifadelerini kullandı.

PROBİYOTİK GÜÇ NEDEN ÖNEMLİ? (YAŞASIN HAYAT -14 AĞUSTOS 2016)

Probiyotik takviyeleri yararlı mı zararlı mı?

Boğa, insan dışkısının üçte birinin canlı bakterilerden oluştuğunu, bu canlı bakterilerin insan sağlığına yararlı ve de zararlı olmak üzere iki gruba ayrıldığını söyledi ve bu durumu şöyle özetledi:

“Bağırsaktaki yararlı ve zararlı bakteriler normalde bir denge halindedir. Bu durum bozulduğunda yani yararlı bakteriler azalıp ve zararlı bakteriler arttığında biz buna 'disbiyoz' diyoruz. Zaten probiyotik takviyelerinin de tam da bu noktada devreye girdiği iddia ediliyor. İçinde lactobacillus, bifidobacterium gibi yararlı bakteriler bulundurduğundan bunların bağırsaktaki yararlı bakterilerin oranını artırması bekleniyor. Gerçekten de bazı hastalarımızda bu probiyotik takviye ilaçları işe yarıyor, disbiyozu düzeltebiliyor ama her kişide sürekli kullanımı gerekli ya da sağlıklı bireylerde kullanımı gerekli diye bir durum asla söz konusu değil çünkü aslında bağırsaktaki yararlı bakterilerde de asıl önemli olan şey ‘çeşitlilik’.”

Doç. Dr. Boğa, ayrıca bağırsakta yararlı bakteri çeşitliliğinin insan sağlığı açısından çok önemli olduğunu, ancak probiyotik takviyelerde fermente ürünlerin aksine birkaç tip bakteri çeşidi olduğu için, yüzlerce farklı bakteriden oluşan bu yararlı bakteriler grubunun çeşitliliği daha da azalttığını ve yararlı bazı bakterileri ortadan kaldırdığını vurguladı.

ANTİBİYOTİK KULLANIRKEN PROBİYOTİK ALMAK DOĞRU MU?

Antibiyotik kullanırken probiyotik alınması oldukça yaygın. Zira antibiyotikler bakteriyel enfeksiyonları tedavi ederken bağırsaklardaki yararlı bakterileri de yok edebiliyor. Antibiyotik ile birlikte probiyotik takviyesi almanın amacı bağırsak mikrobiyomunu yeniden dengelemek ve ilacın yan etkileri en aza indirmek. Yapılan araştırmalar, probiyotiklerin antibiyotik nedeniyle yaşanan ishali önleyebileceğini gösteriyor ancak antibiyotiklerle probiyotik kullanımına ilişkin yapılan başka bir çalışma şaşırtıcı sonuçlar ortaya koydu.

Weizmann Bilim Enstitüsü'ndeki araştırmacılar, sağlıklı yetişkinlere bir haftalık antibiyotik kürü verdi. Bir grup, 4 hafta boyunca en az 10 bakteri türü içeren popüler bir probiyotik takviyesi aldı. Diğer gruba antibiyotik verilmeden önce toplanan kendi bağırsak mikroplarını içeren dışkı nakli yapıldı. Üçüncü bir grup ise kontrol grubu olarak görev yaptı. Kontrol grubundaki insanların mikrobiyomları, antibiyotik kullanımından yaklaşık 3 hafta sonra normale döndü. Antibiyotik tedavisinden sonra dışkı nakli yapılan kişilerin mikrobiyomları en iyi sonucu verdi ve birkaç gün içinde normale döndü. Ancak probiyotik alan kişilerin mikrobiyomları 5 ay geçmesine rağmen normale dönmedi. Araştırmacılar kontrol veya nakil gruplarındaki insanlara kıyasla probiyotik kullananların daha az bağırsak mikrobiyom çeşitliliğine sahip olduklarını buldu. 

Antibiyotik kullanan kişilerin probiyotik takviyesine ihtiyacı olup olmadığını sorduğumuz Doç. Dr. Boğa ise bu sorumuza şöyle yanıt verdi:

“Antibiyotik kullanan kişilerin herhangi bir probiyotik katkı maddesi, takviye maddesi, kapsül, tablet ya da toz gibi takviye ürünü kullanmasına gerek yoktur. Probiyotikler bazı durumlarda antibiyotiğin yan etkilerini önlemede ve antibiyotiğe bağlı ishal gibi problemlerde faydalı olabilir ancak bunu da doktora danışarak, uygun probiyotik takviyesini seçerek ve uygun miktarda uygun sürede, sadece gerekli durumda kullanmak gerekir.”

Boğa, tablet, kapsül ya da toz halinde satılan probiyotik ürünlerin raf ömrünün ne olduğu, soğukta mı, sıcakta mı saklanıp satıldığı, ne kadarının uzun vadede canlı kalabildiği gibi detayların bile muğlak olduğunu, hal böyleyken bu takviyelerin hepsinin aynı etkiyi göstermesini beklemenin de mümkün olmadığını söyledi.

KULLANMADAN ÖNCE DOKTORA DANIŞILMALI

Herkes kullanıyor diye probiyotik takviyesi kullananlar var. Sağlıklı bireylerin bu takviyeleri almasının zararı olur mu?

Doç. Dr. Boğa, her ilaçta olduğu gibi bu probiyotik ürünlerin de kullanılmadan önce doktora danışılmasının oldukça önemli olduğunu söyledi ve ekledi:

"Sağlıklı bireyler sırf trend olduğu için bu probiyotik takviyelerini kullandıklarında bu ürünlerin ciddi bir maddi maliyeti bulunması sebebiyle öncelikle bir ekonomik zarara neden olur. Bu gereksiz kullanım, yararı olmadığı gibi bazen bağırsaktaki yararlı bakteri çeşitliliğini de azalttığı için aksine insanlara zarar verebilir. Bu nedenle prebiyotik, probiyotik ve postbiyotiklerin hepsinin bulunduğu doğal beslenme ürünü olan fermente gıdaları tüketmek en mantıklı seçenek."

DOĞANIN PROBİYOTİKLERİ: FERMENTE GIDALAR

Washington Üniversitesi Tıp Merkezi'nde Gastroenterolog olan Chris Damman, "Canlı mikropları önerdiğimde, bunlar genellikle fermente gıdalar olur. Fermente gıdalar doğanın probiyotikleri gibidir" dedi.

Damman ayrıca kendisinin herhangi bir probiyotik takviyesi kullanmadığını, bunun yerine fermente gıdalar tükettiğini, insanlara da bunu tavsiye ettiğini söyledi ve şu tavsiyeyi verdi:

“Yemeklerinizde garnitür olarak lahana turşusu kullanmayı deneyin. Kahvaltıda bir kâse sade yoğurt tüketin. Atıştırmalık olarak bir bardak şekersiz kefir için veya meyveli smoothie yapmak için kullanın.”

Doç. Dr. Boğa, doğal yollarla Probiyotik almayan kişilerin mutlaka takviye almaları gerekmediğini, sağlıklı ve dengeli beslenmenin yeterli olduğunu vurguladı.

Cell dergisinde yayınlanan bir çalışmada, Stanford Üniversitesi'nden bilim insanları, insanları 10 haftalık bir süre boyunca her gün fermente gıdalar yemeye yöneltmenin iltihaplanma düzeylerini düşürdüğünü ve bağırsak mikrobiyom çeşitliliğini artırdığını buldu.