Gözde Toksoplazma Belirtileri

Dünya çapında yaygın bir protozoon olup ilk kez 1908 yılında Charles Nicolle ve Louis Manceaux tarafından “gundi” olarak bilinen Kuzey Afrika rodentlerinde bulunmuş ve bu nedenle tür adı “gondii” olarak verilmiştir. Toxoplasma gondii insan ve diğer birçok evcil ve yabani hayvan türünü enfekte edebilme yeteneğine sahiptir. Evcil ve yabani kediler son konak olarak bilinirler. Kediler; parazit ile kontamine gıdalar (kemirgenler, kuşlar veya çiğ etler) tarafından enfeksiyona yakalanırlar. Oral olarak alınan etken kedilerin ince bağırsağında çoğalmaya başlar ve ookistleri oluşturur. Oluşan ookistler yaklaşık 3 hafta içinde dışkıyla dışarı çıkarlar ve 1 hafta içinde sporlar oluşur. Bunlar oldukça dayanıklıdırlar ve nemli ortamda aylarca canlı kalabilirler. Bu ookistlerle enfekte olan yerlerle temas etmek hayvan veya insanların hastalığı alması için yeterlidir. Toksoplazma kan nakli sırasında da bulaşabilir.
Hasta kedilerin bir çoğunda klinik semptom görmek mümkün değildir. Belirti görülebilenlerde ise dalgalı ateş, halsizlik, depresyon ve iştah kaybı söz konusudur. Bu bulguların dışında solunum problemleri, pankreatit, lenf bezlerinde nodül oluşumu, göz problemleri, çiğneme ve yutkunma güçlükleri, davranış bozuklukları veya felç görülebilir. Ancak bu semptomların hiç birisi hastalık için spesifik değildir ve dolayısıyla birçok hastalıkla karışabilir. Yavru veya genç kediler yaşlı olanlara göre daha fazla enfeksiyondan etkilenirler.
Toksoplazmozis; insanlarda daha çok grip benzeri semptomlarla ortaya çıkar veya hiçbir belirti göstermez. Genellikle baş ve boyundaki lenf bezleri şişer, kas ağrısı, baş ağrısı, ateş, sinirsel bulgular ve bulanık görme gibi semptomlar gözlenir. Hastalığın insanlarda en önemli etkisi hamile kadınlar üzerindedir. Hamilelik öncesi veya hamilelik sırasında Toksoplazma ile enfekte olmuş annelerden doğan çocukların büyük bir kısmı enfekte olma riskiyle karşı karşıyadır. Enfekte olan çocuklarda beyin ödemleri veya mental gerilikler, gözlerde hasar ortaya çıkabilir.
Hastalık büyük oranda subklinik ve asemptomatik olarak seyretmesi nedeni ile klinik tanı güçtür ve etkenin doğrudan teşhisi de pratik değildir. Enfeksiyonu teyit etmek için tam bir kan sayımı, biyokimya profili ve idrar tahlili gibi rutin laboratuvar testleri de kullanılır. Serolojik testler kesin teşhis için en güvenilir testlerdir. IgG ve IgM antikor seviyeleri saptanarak enfeksiyonun türü ve aktif / pasif olup olmadığı belirlenir.
Hastalık etkenleri öncelikli olarak toprakta bulunduğundan toprak ile temas sonrasında gerekli temizliğin yapılması önem taşır. Kedi kum kabının temizliği ve kumun sık değiştirilmesi de çok önemlidir. Kumun temizliği yapılırken eldiven kullanılması hastalığın insanlara bulaşmasını önlemek açısından önemlidir. Ayrıca pişmemiş et ve pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri verilmemelidir. Kedinin etkeni taşıyıp taşımadığının testlerle belirlenmesi ve varlığı halinde gerekli tedavilerin yapılması özellikle bebek sahibi olmayı düşünen kedi sahiplerinin ilk yapması gereken işlem olarak söylenebilir. Hastalıktan korunmak için bir aşı yoktur. Hastalığa karşı önlem almak korunmanın en iyi yoludur.

Toksoplazma

Toxoplasma gondii adı verilen parazitin vücuda girmesiyle oluşan bir hastalıktır. Parazit bazı hayvanların vücutlarında bulunur ve bu hayvanların etlerinin pişirilmeden ya da az pişmiş yenmesiyle insana geçebilir. Ya da çiğ et hazırlanma aşamasında, iyi yıkama olmadan diğer gıdalar ile olan temas ile de geçebilir. Tabii ki gebelikte geçirilen enfeksiyon esnasında plasenta yolu ile anne karnındaki bebeğe de geçebilmekte ve buna konjenital toksoplazma adı verilmektedir.

Belirti vermemesi ya da diğer hastalıklarla karışan belirtiler vermesi nedeniyle toplumdaki sıklığı net olarak bilinmemektedir. Ancak doğurganlık çağında bulunan kadınların %25’inin enfeksiyonu daha önce geçirdiği tahmin edilmektedir. Yaş ilerledikçe parazitle herhangi bir şekilde karşılaşma olasılığı arttığından enfeksiyonu geçirmiş olma olasılığı da artar.

Daha önce enfeksiyonu geçirmemiş anne adaylarının gebelikte enfeksiyonu geçirme olasılığı yaklaşık %1’dir. Daha önceden enfeksiyonu geçirenlerin ise enfeksiyona bağışık oldukları kabul edilir.

Gebelikte geçirilen enfeksiyonun önemi nedir?

Toksoplazma adı verilen bu parazit gebelik döneminde geçirilen enfeksiyonun seyrinde bebeğe bulaşabilir. Bunun sonucunda göz, beyin, karaciğer, barsak gibi organlarda hasara yol açabilir, gelişme geriliği oluşturabilir.

Gebelik haftası ne kadar ileriyse gebelik esnasında geçirilen enfeksiyonun plasenta yoluyla bebeğe geçme olasılığı o kadar yüksektir. Böylece birinci trimesterde geçirilen enfeksiyonun bebeğe geçme olasılığı %25 iken, bu olasılık ikinci trimesterde %50’e, üçüncü trimesterde ise %75’e çıkmaktadır.

Belirtileri nelerdir?

Toksoplazma enfeksiyonu sıklıkla belirti vermeden geçirilen bir enfeksiyondur. Gebelikte geçirilen enfeksiyonun belirti vermeden seyretmesi enfeksiyonun bebeğe geçme riskini azaltmaz. Toksoplazma belirti verdiğinde bu sıklıkla lenf bezlerinin şişmesi, ya da döküntüler şeklindedir. Ağır durumlarda enfeksiyonu geçiren bireylerde gözün retina tabakasının enfeksiyonu, kalp kasının enfeksiyonu, beyin ve beyni örten zarların enfeksiyonu gibi organ enfeksiyonlarına ait belirtiler oluşabilir.

Enfeksiyon bebeğe geçtiğinde ne olur?

Birinci trimesterde anne adayının geçirdiği enfeksiyonun bebeğine geçme olasılığı az, fakat bebekte enfeksiyon oluştuğunda düşük oluşma ya da bebekte ciddi toksoplazma enfeksiyonu sekelleri görülme riski yüksektir. Gebelik haftası ilerledikçe enfeksiyonun bebeğe geçme olasılığı giderek artarken bebeğin geçireceği enfeksiyonun sekel bırakma riski de azalmaktadır.Bu kuralın istisnaları da vardır.

Doğmadan önce enfeksiyonu geçiren bebeklerde doğumda sarılık, gelişme geriliği, çok sayıda lenf bezinin büyümesi, karaciğer ve dalakta büyüme, havale, beyin dokusunda kalsifikasyon, hidrosefali, göz enfeksiyonu, mikrosefali, nörolojik gelişim kusurları gibi belirti ve bulgular gözlenebilmektedir.

Nasıl tanı konur?

Toksoplazma tanı yöntemlerinin çeşitliliğine rağmen en sık kullanılan, kanda toksoplazmaya özgü antikorların aranmasıdır. Bu amaçla toksoplazma IgG ve toksoplazma IgM adlı antikorlar aranır. IgM geçirilmekte olan bir enfeksiyonu gösterirken, IgG genellikle daha önceden geçirilmiş bir enfeksiyonu gösterir. IgG’nin belli bir süre sonra alınan kanda arttığının gösterilmesi de yeni geçirilmiş, ya da geçirilmekte olan bir enfeksiyona işaret eder. Toksoplazma IgM antikorları bazı insanlarda enfeksiyon geçirldikten sonra aylar boyu pozitif kalabilmektedir.

Gebelikte enfeksiyon geçirildiği saptandığında ne yapılır?

Gebelikte enfeksiyon geçirilmesi enfeksiyonun mutlaka bebeğe bulaşacağı ve bulaşması durumunda da bebekte mutlaka bir problem oluşacağı anlamına gelmez. Özellikle ileri gebelik haftalarında geçirilen enfeksiyonların bebeğe bulaşması nadiren problem yaratır.

Kanda sitomegalovirüse özgü IgG antikorunda iki ayrı ölçümde dört kat artış, ya da alınan tek numunede IgM antikoru saptanması enfeksiyon tanısı koydurur. Daha önceden IgG’si belirlenmiş olanlarda tek başına IgG yükselmesi tekrarlayan enfeksiyon tanısı koydurur. Ancak çapraz reaksiyon verebildiğinden hatalı sonuçlar da nispeten sıktır. Bazen geçirilmiş olan enfeksiyona bağlı olarak IgM düzeyi haftalar hatta aylar boyunca yüksek kalabilmektedir. Bu durumu ayıran Avidite tesleri mevcuttur.

Bazı durumlarda da erken gelişme geriliği, mikrosefali ve/veya beyin dokusunda kalsifikasyonlar saptanmasıyla bu enfeksiyondan şüphelenilir.

Gebelikte fetüs için tanı mümkün mü?

Gebelikte ve özellikle gebeliğin ilk aylarında geçirilen toksoplazma enfeksiyonunda, anne karnında bebeği geçme olasılığı %25-30 olmasına karşın, şayet bebeğe geçerse bebekte ciddi hasar yapma olasılığı %75-80 civarındadır. Dolayısı ile gebelik ilk aylarında toksoplazma geçirdiği kesinlik kazanan olgularda, gebeliğini devam ettirilmemesi bir seçenektir.

Eğer gebelik haftası 15-22 haftalarda ise amniosentez ile toksoplazma antijeni amnios sıvısında aranabilir. Eğer sonuç negatif ise gebelik devam ettirilebilir. Ancak amniosentez tarihinden sonra anneden bebeğe geçme olasılığı mevcut olduğu için 22.-23.gebelik haftasında bebek göbek kordonundan kan alınarak hem IgM hem de virüs antijeni bakılabilir. Eğer saptandı ise gebeliğin sonlanması bir seçenek olmalıdır, anneyi bu enfeksiyona karşı tedavi edici ilaç mevcut olmasına ve anneye kullandırılmasına karşın fetüsü mutlak koruyacağını söylemek her zaman olası olmaz.

Toksoplazma şüphesi olduğunda gebeye hemen Spiramisin tedavisi başlanmalı ve şayet enfeksiyon geçirmekte olduğu doğrulanırsa; bu durumda Primetamin+Sulfadiazin+Folinik asitten müteşekkil Üçlü Tedaviye hemen geçilmeli ve üçer haftalık dönemler halinde Spiramisin ile dönüşümlü tedavi uygulanmalıdır.

Toksoplazma parazitin hastalara zarar vermesiyle birlikte çeşitli dönemlerde gündem olmaya devam ediyor. İşte toksoplazma ile ilgili bilinmesi gereken tüm detaylar ve hastalıkta dikkat edilmesi gerekenler…

TOKSOPLAZMA NASIL BULAŞIR?

Toksoplazma  insana 3 temel şekilde bulaşıyor:

1-) Enfekte bir kedinin dışıkısı ile temas edip daha sonra bu temasın gerçekleştiği eli yıkamadan ağza götürmek 
2-) Enfekte bir hayvanın etini iyice pişirmeden yemek 
3-) Enfekte bir anne adayından hamilelik sırasında bebeğine bulaşması

TOKSOPLAZMA BELİRTİLERİ NELERDİR?

Op. Dr. Mumcu, “Toksoplazma enfeksiyonları erişkinlerde genelde pek belirti vermez. Çoğu zaman doktora gitme gereksinimi doğurmayan hafif bir soğuk algınlığı şeklinde atlatılır.” Diyerek sözlerini şöyle sürdürüyor: “Hafif kas ve eklem ağrıları, halsizlik, yorgunluk, lenf düğümlerinde şişlik gibi belirtiler görülebilir. Belirtiler birkaç hafta ile birkaç ay içinde kendiliğinden geriler. Çok nadiren göz enfeksiyonlarına neden olabilir. Bağışıklık sistemi baskılanmış lösemi, lenfoma, AIDS hastaları ile organ nakli yapılan hastalarda çok daha ağır seyredebilir ve hatta ölümlere neden olabilir.”

TOKSOPLAZMADAN KORUNMAK İÇİN NELER YAPMALI?

 • Ellerinizi sık sık yıkayın.
 • Eğer toprak ile uğraşıyorsanız mutlaka eldiven giyin 
 • Çiğ ya da az pişmiş et yemeyin (salam sucuk vb) 
 • Çiğ et ile temas ettikten sonra mutlaka ellerinizi yıkayın 
 • Çiğ et kestiğiniz bıçak ile iyice yıkamadan başka bir madde kesmeyin 
 • Çiğ et kestiğiniz kesme tahtalarını iyice yıkamadan üzerinde başka bir işlem yapmayın 
 • Çiğ sebze ve meyveleri mutlaka çok iyi yıkayın 
 • Tercihen dışarıda yeşil yapraklı salataları yemeyin 
 • Pastörize edilmemiş süt içmeyin bu tür sütlerden üretilmiş ürünleri kullanmayın 
 • Evde kedi varsa kumunu siz değiştirmeyin 
 • Kedinin kumunun 24 saat aralıklarla mutlaka değişmesini sağlayın 
 • Kedinizi dışarı bırakmayın 
 • Kedinize çiğ et yedirmeyin

GEBELİKTE TOKSOPLAZMA TEHLİKELERİ

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Ali Ergün’ün konu ile ilgili yaptığı açıklama şöyle; Toksoplazma gebeliğin başlarında bebeğe daha yüksek oranda geçerken ilerleyen dönemlerde bu geçiş daha az olur. Ancak bebekte hasarlanma riski başlarda daha azken gebelik ilerledikçe geçiş oranı azalmakla beraber, eğer bebek enfekte olursa daha ağır hasar bırakır. Yaygın olarak bilinenin aksine, düşükten ziyade bebekte beyin hasarı, körlük ve büyüme geriliği gibi, daha geç dönemde ortaya çıkan kalıcı hasarlanmalara yol açar." Ergün, bu nedenle gebeliğin başında hastalık belirlendiğinde tedavinin gerçekleştirildiğini dile getirerek, "Ülkemizde anne adaylarının yaklaşık yarısı bu hastalığı önceden geçirmiş olup, hastalığa karşı bağışıklığıdır" diye konuştu.

"Tabii ki sebze salataların iyi yıkanması, etlerin mutlaka pişirilerek tüketilmesi halinde hastalığı alma riski ortadan kalkar. Bunun dışında parazitin asıl kaynağı olan kedilerle temastan da uzak durulmalı. Evde beslenen kedilerin aşılı olduğu ve risk olmadığı fikri yanlıştır, çünkü toksoplazmanın aşısı yoktur. Buna rağmen, kediler yılda sadece 2-3 hafta parazit saçtıklarından, parazite maruz kalma riski evdeki kediden ziyade çevreden olduğu da bir gerçektir. Gebelerde bu testlerin yaygın olarak yapılmasına ve halkımızın bu duruma karşı genellikle bilgi sahibi olmalarına rağmen, hastalığın tespiti halinde gebeliğin sonlandırılması gerektiği fikri tamamen yanlıştır. Çünkü hastalığın sadece annede mi olduğu yoksa bebeğe de geçip geçmediği yapılacak ileri düzey test sonrası netleşir.