Ferda Şiiri Incelemesi

5 Aguuş-i lerze-dârı açık, bekliyor Şitâb!
Ey fecr-i hande-zâd-ı hayât, işte herkesin
Enzârı sende; sen ki hayâtın ümidisin,
Alnında bir sitâre-i nev, yok, bir âf-tâb,
Âfâka doğ, önünde şu mâzî-i pür-mihen

10 Sönsün müebbeden.
Sönsün müebbeden o cehennem; senin bugün
Cennet kadar güzel vatanın var; şu gördüğün
Zümrüt bakışlı, inci şetâretli kızcağız
Kimdir, bilir misin? Vatanın Şimdi saygısız

15 Bir göz bu nazlı çehreye &#; Allah esirgesin,&#;
16 Kem bir nazarla baksa tahammül eder misin?
İster misin, şu ak sakalın pâk ü muhteşem
Pişâni-yi vakaarına, bir kirli el demem,

Hattâ yabancı bir el uzansın? Şu makberi,

20 Râzı olur musun, taşa tutsun şu serseri?
Elbet hayır; o makber, o pişâni-yi vakuur
Kudsî birer misâl-i vatandır Vatan gayyûr
İnsanların omuzları üstünde yükselir.
Gençler, bütün ümîd-i vatan şimdi sizdedir.

25 Her şey sizin, vatan da sizin, her şeref sizin;
Lâkin unutmayın ki zaman tünd ü mutma&#;in
Bir hatve-i samût ile ta&#;kib eder bizi.
Önden koşan, fakat yine dikkatle her izi
Ta&#;mîka yol bulan bu yanılmaz mu&#;âkıbin

30 Şerm-ende-i itâbı kalırsak yazık! Demin

31 &#;Ferdâ senin&#;, dedim, beni alkışladın; hayır,
Bir şey senin değil, sana ferdâ vedîadır;
Her şey vedîadır sana, ey genç, unutma ki
Senden de bir hesâb arar âtî-i müştekî

İNCELEME:funduszeue.info

&#; Nazım birimi: bent
&#; Uyak düzeni: aabaaabba
&#; Ölçü: Aruz ölçüsü (Mef ûlü / fâilatü / mefâîlü / fâilün (_ _ .  / _._.  / ._ _ . / _ . _ ) 

&#; Kelime tekrarı ve aliterasyon: kelime tekrarları "senin, sen"

Aliterasyon: İlk bölümde "n,s" ünsüzleri

b) Metindeki ahenk unsurlarının metne olan katkısını söyleyiniz.

Ahenk unsurları şiire müzikalite katmış, söyleyişi güçlendirmiştir.

Ferda Şiirinin Kafiye ve Redifleri:

pür-mihen
müebbeden      "en" tam uyak
bugün               "ün" tam uyak
gördüğün
kızcağız            "ız" tam uyak
saygısız
 Metnin temasını söyleyiniz. Metnin birimleri tema etrafında nasıl bir araya gelmiştir?

Metnin teması: Gençliğin görevleri, gençliğe öğüt Metnin birimleri temayı değişik yönlerden işleyerek bir araya gelmiştir.

 Metnin temasıyla yazıldığı dönemin gerçekliği arasında nasıl bir ilişki vardır?

II. Abdülhamit&#;in istibdat adı verilen baskıcı yönetim anlayışı eleştirilmiştir. Düşüncelerinden dolayı dönemin siyasetçileri ve devlet adamlarıyla ters düşmüştür. Şairin gençleri uyarmasında, vatanın duru&#;munu tehlikede görmesinde dönemin baskıcı politik anlayışın etkileri vardır. Ayrıca Tevfik Fikret, &#;Batıcılık&#; düşüncesini benimseyen bir sanatçıdır. Gençlerin Batı'nın ilim ve fennini ülkemize getirmesini, ülkemizin geri kalmışlıktan kurtarmasını istemektedir ve bu yüzden gençlere çok güvenmektedir. 

Hazırlık

1. a) Aşağıdaki metni okuyunuz.

b) Metne dayalı olarak Servetifünun edebiyatçılarım, içinde bulundukları toplumsal ve kültürel şartların hangi bakımlardan etkilediğini maddeler hâlinde söyleyiniz.
Cevap: Tanzimat’ın ilk dönemindeki eserlerde toplumsal konulara ağırlık verilmesine karşılık Edebiyat-ı Cedide topluluğunda ağırlıklı olarak bireysel temalar işlenmiştir.

Abdülhamid’in 30 yıldan fazla süren baskı dönemi
Osmanlı’nın içinde bulunduğu savaş halleri ve ekonomik krizler
Halkın okuyan aydın bir kesiminin çok az olması, halktan uzaklaşmanın varlığı

2. Bir toplumun geleceği açısından gençlik ne ifade eder? Konu ile ilgili düşüncelerinizi açıklayınız.
Cevap: Gençlik, bir milletin geleceğe dair en kıymetli hazinesidir. Bu nedenle gençler geleceğin ihtiyaçlarına göre yetiştirilmeli, kültürlü ve idealist olmalıdır. İdealist olmayan gençlik rotasız gemiye benzer. Rotası belli olmayan geminin hangi limana demirleneceği meçhuldür.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Metinde “ferdâ” kelimesine yüklenen anlam nedir?
Cevap: Yarın, bugünden sonraki gün anlamına gelen ferda sözcüğü şiirde gelecek anlamında kullanılmaktadır.

2. Metindeki söyleyici kime seslenmektedir? Metindeki söyleyicinin seslendiği kişi/varlıktan istediği nedir?
Cevap: Metinde söyleyici Bugünün gençlerine diyerek aslında gelecek kuşaklara seslenmektedir. Bu gençlerden istediği şey ise “Yükselmeli, dokunmalı alnın semâlara” diyerek aslında geleceği kurarak kendilerini ve dolayısı ile ülkeyi de geliştirmeleridir.

3. Metnin temasını söyleyiniz.
Cevap: Gençliğe duyulan güven ve verilen sorumluluk.

4. “Sönsün müebbeden o cehennem; senin bugün Cennet kadar güzel vatanın var; şu gördüğün Zümrüt bakışlı, inci şetâretli kızcağız Kimdir bilir misin? Vatanın …”
Bu dizelerdeki teşbihin unsurlarını belirleyiniz.
Cevap: Burada eksiltili benzetme sanatı vardır. Çünkü gibi edatı kullanılmamıştır.

benzeyen: Vatan
benzetilen: zümrüt bakışlı kız
benzetme yönü: saflık, temizlik ve kıymetlilik

5. Şiirde cümlelerin bir dize ya da beyitte bitmeyip diğer dize, beyit veya bentlere uzanmasına anjambman denir. Türk edebiyatına Fransız edebiyatından geçen ve şiiri düzyazıya yaklaştıran bu teknik Servetifünün şairleri tarafından sıkça kullanılmıştır.Şiir dilinin düzyazı diline yaklaştığı dizelere metinden örnekler veriniz.
Cevap: “Uğraş, didin, düşün, ara, bul, koş, atıl, bağır; Durmak zamânı geçti, çalışmak zamânıdır” şiirin son bölümünden alınan bu dizeler anjambement in bence en güzel örnekleridir. Düzyazıya yaklaştırılan eşsiz dizelerdir.

6. Şair, anlatımında doğal çevre ve varlıkların hangi unsur ve özelliklerinden yararlanmıştır? Bu unsur ve özelliklerin metne nasıl bir katkısı olmuştur?
Cevap: “Cennet kadar güzel vatanın var;” derken yurdun güzelliği övülmüştür. “Alnında bir sitâre-i nev, yok, bir âf-tâb” derken ise yıldızlar ve aydan yararlanılmıştır. Bu tür kullanımlar ve benzetmeler metne derinlik ve anlam zenginliği kazandırmaktadır.

7. Aşağıda verilen “parnasizm”le ilgili metni okuyunuz. “Ferda” adlı metne parnasizm akımının hangi özelliklerinin yansıdığını belirleyiniz.
Cevap: Şu iki önemli özellik ön plandadır.

Dizelerin dış yapısı, sözcüklerin sıralanışı, seslerin uyumu, ritim ön planda yer almıştır.
Duygunun yerini düşüncelerin aldığı parnasizmde ayrıntılı ve canlı betimlemelere yer verilmiştir.

9. Okuduğunuz metinde aşağıda verilen ahenk unsurlarından hangileri bulunmaktadır?

• Ölçü (x)
• Kafiye (x)
• Redif (x)
• Ses tekrarı (x)

Metinde kullanılan imge ve edebî sanatları belirleyiniz.
Cevap: Tevfik Fikret, realist bir bilince ve hedefli bir idealizme sahipti. Ferda şiirini yazarken de böyle bir bilinçle ve amacına uygun şekilde, sanki iğne oyası işliyormuşçasına ince bir işçilikle şiirini yazmıştır. Şiirde özellikle doğa ile ilgili imgelerin çokluğu göze çarpar. Aynı zamanda vatanın zümrüt bakışlı kıza benzetilmesi ile vatan toprağının cennete benzetilmesi kıymetlidir.

a. Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.

Açık ileti: Gençliğin geleceğin aynası olması

Örtük İleti: Toplumun ancak gelecek nesillerin aydınlığı ile gelişebileceği

b. Metinle ilgili tespit, eleştiri, güncelleme ve beğenilerinizi söyleyiniz.
Cevap: II. Abdülhamit’in istibdat adı verilen baskıcı yönetim anlayışı eleştirilmiştir. Düşüncelerinden dolayı dönemin siyasetçileri ve devlet adamlarıyla ters düşmüştür. Şairin gençleri uyarmasında, vatanın duru­munu tehlikede görmesinde dönemin baskıcı politik anlayışın etkileri vardır. Ayrıca Tevfik Fikret, “Batıcılık” düşüncesini benimseyen bir sanatçıdır. Gençlerin Batı’nın ilim ve fennini ülkemize getirmesini, ülkemizin geri kalmışlıktan kurtarmasını istemektedir ve bu yüzden gençlere çok güvenmektedir.

Metni, “Hasır” adlı metinle karşılaştırarak iki metnin benzer ve farklı yönlerini söyleyiniz.
Cevap: İki metinde kurgusal bir metindir, iki metnin dili ağırdır, Metinlerde kullanılan ölçü aynıdır. Ancak imgelem dünyası ile söyleyiş farklılıkları metinleri birbirinden ayırır.

• Çalışkan olma
• Dayanışma
• Kurallara ve kanunlara uyma
• Tarihsel ve doğal mirasa duyarlı olma
• Toplumu önemseme

Metinde bu değerlerden hangileri “gençlik”le ilişkilendirilmiştir?
Cevap: Bu yukarıda sayılan bütün değerlerin metinde sıralandığını söyleyebiliriz. Özellikle çalışkan olma ve toplumu önemseme ön plandadır.

Bugünün Gençlerine

Yarın senin; senin bu yenilik, bu devrim

Tevfik Fikret

👉 Şiirin orijinal hali için tıklayınız.

İlgili Sayfa

👉 Tevfik Fikret'in Şiirleri (Günümüz Türkçesi)