Idrar Kültürü Ile Idrar Tahlili Arasındaki Fark

İdrar Kültürü Nedir?

İdrar kültürü, idrar içerisinde bulunan ya da enfeksiyona sebep olacak herhangi mikrop ya da bakterileri tespit etmek adına yapılmaktadır. Normalde mesane içinde bulunan idrar, sterildir. Bu durum, idrarda herhangi bir mikrobun bulunmadığı anlamına gelir. Bakteriler; üretra adı verilen, idrarın vücuttan atılmasını sağlayan tüpe girebilir. Burada bakterilerin yer alması demek, idrar yolu enfeksiyonu demektir.

İdrar yolu enfeksiyonu, erkeklere nazaran kadınlarda daha fazla görülmektedir. Bunun sebebi, kadınların idrar yolunun erkeklerden daha kısa ve anüse çok daha yakın olmasından kaynaklıdır. Bu yüzden de, bağırsaklarda bulunan bakterilerin idrar yoluna girmesi, çok daha kolay olmaktadır. Bakteriler; üretraları mesanenin, böbreklerin ve üreterlerin içerisine yükseltip enfeksiyonu bulabilirler.

İdrar Kültürü Nasıl yapılır?

İdrar kültürü yapılırken, ilk önce idrar kültürü steril kaplar içerisinde toplanmalıdır. Bebeklerde ise bu durum için steril torbalar kullanılır. İdrar kültürünün alınması için, her cinsiyette dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Bebeklerde ise ayrı bir hassasiyet gerekmektedir.

Erkeklerde idrar kültürü: Erkeğin penisi, sabunla temizlenerek temiz kağıt peçete ya da streil gazlı bezle kurutulmalıdır. Bu işlem sonrasında idrar örneği, steril kabın içerisinde laboratuvara gönderilmelidir.

Kadınlarda idrar kültürü: Kadınlar, idrar kültürünü yaparken erkeklere nazaran daha dikkatli olmalıdır. İdrarın vajinal flora ile temas etmesi oldukça önemlidir. İdrar örneği verilmeden önce kadınlar ellerini sabun yardımıyla temizlemelidir. Bunun sonrasında vajina temizliği yapılmalıdır. Vajinanın dudakları aralanmalı ve daha sonra bir elle vajinadan anüse doğru, temiz bezle ya da peçeteyle vajina silinmelidir. Bu işlem birkaç defa temiz bez kullanılarak yapılmalıdır. Daha sonra idrar örneği vermeden önce vajina dudakları elle açılmalı, steril idrar kabına doğru bir şekilde idrar örneği verilmelidir.

Bebek ve küçük çocuklarda idrar kültürü: İdrar kültürü alınmadan önce cinsel organın yer aldığı alan sabunlu suyla temizlenerek kurutulmalıdır. Bu biçimde bu alana dışarıdan herhangi bir mikroorganizma bulaşması önlenecektir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda steril idrar torbaları kullanılır. Bebeğin idrar yapması beklenir. Daha sonra idrar torbası, kültürün yapılması adına laboratuvara teslim edilir. Kendi başına idrar örneği verecek çocuklar için temizlik aynen yapılarak, steril kaplara idrar örneği yapmalıdır. Bu kaplar ise laboratuvara gönderilmelidir.

İdrar Kültüründe Üreme Oldu veya Olmadı Ne Demek?

Bakterilerin büyümesini destekleyen maddeye, idrar örneği eklenir. Eğer bakteri üremez ise, kültür negatif çıkar. Bu ise ''idrar kültürüne olmadı'' ifadesinin cevabıdır. Bakterilerin büyümesi ise, kültürün pozitif olmasına işaret eder. Bu durum ise ''idrar kültüründe üreme oldu'' ifadesinin cevabıdır. Bakteri mikrop ya da mikroskopik testler kullanılıp, mikrop türü tanımlanabilir. Kimi zaman enfeksiyonun en doğru şekilde tedavi edilebilmesi adına başka testler yapılır. Buna ise hassasiyet testi adı verilir. Testlerin neticesi çoğu zaman en fazla 3 gün içerisinde verilir. Testlerin sonucuna göre enfeksiyonun boyutuna bakılarak, doktor antibiyotik tedavisi verecektir.

İdrar Yolu Enfeksiyonunda Riskli Olan Kişiler
- Gebe olanlar,
- Aktif cinsel hayatı bulunan kişiler,
- Böbrek taşı olanlar,
- Prostat sorunu olan kişiler
- Zayıf bağışıklığa sahip olanlar,
- Menopoz sonrasında östrojen seviyesindeki düşüş,
- Doğum sonrası gelişen anormal üriner,
- Ameliyat sonrasında uzun zamanlı yatak istirahati yapanlar.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?
- Ateş,
- Kusma,
- Sık idrara çıkma durumu,
- Renkli ve bulanık idrara çıma,
- Titreme,
- Erkeklerde rektar ağrıları,
- Kadınlarda pelvik ağrısı,
- İdrar yaparken ağrının oluşması,
- Bel ve karın bölgesinde ağrı,
- İdrar kokusunun kötü çıkması şeklinde sıralanabilir.

İdrar Enfeksiyonundan Korunmak İçin Yapılacaklar

Kişi gün içerisinde en az iki litre su içmelidir. Bunun dışında idrarı uzun süre tutmamak gerekir. İdrar kaçırma gibi durumlarda hekimle görüşmek önemli olacaktır. Kızılcık tarzındaki vitamin takviyeleri alınarak idrar yolu enfeksiyonu önlenebilir. Bu şekilde idrar yolu enfeksiyonun önüne geçilebilir.

Tam idrar testi analizi üriner sistem hastalıklarını göstermede en önemli testlerden biridir. Aynı idrar testi gibi idrar sedimenti inceleme de idrar analizinin çok önemli bir koludur.

Tam İdrar testinin (TİT) sabah ilk idrardan yapılması uluslararası kılavuzlarca önerilmektedir.

24 saatlik idrarda bakılan tetkikler birçok hastalığın tanısında kullanılmaktadır. 24 saatlik idrarı toplamak hataya açık bir durumdur. Fazla ya da az toplanabilir. Hastaya doğru tarif yapılarak hatalar azaltılabilir. Örneğin hasta uyandığında sabah 7 de ilk idrarını tuvalete yapmalı, daha sonra gün boyunca ve ertesi sabaha değin gece boyunca olan tüm idrarını ve ertesi sabah ilk idrarını en az 2,5 litrelik bir idrar kabında toplamalıdır. Egzersiz ilişkili protein kaçağı, idrarda kan hücresi görülmesi ve silendir formasyonunu arttırabileceği için 24 saatlik idrar toplama esnasında ağır egzersiz yapılmaması önerilir. Adet döneminde de kadınların 24 saatlik idrar toplamaması gerekmektedir.

İdrar kültürü ve idrar sedimenti değerlendirmesi için özellikle sabah ilk idrarın orta akımı gerekmektedir.

İdeal idrar kabı temiz ve kapasitesi en az 50 ml olmalıdır. İdeal çalışma örnek alındıktan sonra 3 saat içerisinde örneğin çalışılmasıdır.

İDRARIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ

RENK

İdrarın içerdiği ürokrom konsantrasyonuna göre değişmek üzere normal rengi soluk, açık sarıdan koyu sarıya kadar değişebilmektedir.

İdrar renginde sık renk değişikliklerine yol açan durumlar hematüri, hemoglobinüri ve myoglobinüri (pembe, kırmızı, kahverengi veya koyu kahverengi), karaciğer ve safra yolları hastalıklarında oluşabilen bilirubinüri (koyu sarıdan kahverengine değişen), ürat kristalleri (pembe idrar), idrar yolu enfeksiyonları (Klebsiella spp., Proteus mirabilis, Escherichia coli, Providencia)  veya kalıcı idrar sondası olan hastalarda Enterococcus spp.’ A bağlı , şilüri (beyaz süt kıvamında idrar), porfirinüri (idrarda porfobilinojen atılımına bağlı), alkaptonüri (kırmızı idrarın beklemeyle siyaha dönmesi) durumlarında ortaya çıkabilir.

İdrarda renk değişikliğine yol açan ana ilaçlar: rifampin, fenazopiridin grubu (Sarıdan turuncu ve kırmızıya değişebilen ), desferroksamin (pembemsi idrar), fenitoin (kırmızı idrar) klorokin ve nitrofurantoin (kahverengi idrar) triamteren, propofol (yeşilimsi renk), metilen mavisi (mavi idrar), metronidazol, metildopa, imipenem (bekledikçe koyulaşan idrar)

Yiyeceklerden sık renk değişikliği yapanlar ise pancar (kırmızı idrar), senna (sarıdan kahverengine )  ve raventtir. (rhubarb) (kırmızı idrar)

BULANIKLIK

Normal idrar şeffaftır (transparan, ışığı geçirir). İdrarın bulanıklığı herhangi bir partikülün özellikle de hücrelerin, kristallerin ve bakterilerin daha yoğun olmasına bağlı oluşabilir. En sık idrarı bulanık hale getiren durumlar ise idrar yolu enfeksiyonu, ağır hematüri ve genital sekresyonlardır. Ancak idrarın şeffaf olması tek başına idrar örneğinin patolojik olmadığını söylemek için yeterli bir kriter değildir.

KOKU

İdrar kokusundaki değişiklik bazı gıdaların tüketilmesine bağlı değişebilir. Ayrıca idrar yolu enfeksiyonu ya da bazı metabolik hastalıklara özel kokular eşlik edebilir (fenilketonüri, izovalerik asidemi, hipermetiyonemi).

DANSİTE

Aynı volümdeki suya göre idrarın ağırlığı anlamına gelir. Genelde striple ölçülür ve strip esas olarak idrardaki iyonik konsantrasyonu ölçer. Normal idrar dansitesi g/ml aralığındadır. aralığı belirgin olarak idrarın dilüe olması anlamına gelir ve genelde aşırı su alımı ya da diabetes insipitus hastalığına eşlik eder. İdrar dansitesinin olması izostenürik idrar anlamına gelir ve genelde idrar konsantrasyon becerisinin bozulduğu akut tübüler nekroz ya da kronik böbrek hastalığına eşlik edebilir. g/ml gibi değerlerse ekstrensek osmotik ajan ya da idrarda radyokontrast madde atılımı ile bir arada olabilir.

İDRARIN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

pH

İdrarın asiditesini, dolayısıyla idrardaki H+ iyon varlığını gösterir. İdrar stribi ile tanımlanan özelliklerden biridir. pH ,0 aralığını ölçebilir. Duyarlılığı 0,5 intervallerinde olduğu için çok hassas bir metod değildir. Düşük pH genelde kandaki metabolik asidoza (asit yükü), yüksek protein alımına ve volüm eksikliğine işaret eder. Yüksek idrar pH’ı ise vejeteryan diyet, renal tübüler asidoz ve idrarda üreaz pozitif mikroorganizmalarla enfeksiyonda üreden amonyak üretilen duruma işaret edebilir.

HEMOGLOBİN

İdrarda eritrosit varlığını (alyuvar, kırmızı kan hücresi) indirekt olarak gösterir. Yanlış negatiflik yüksek dansite ya da yüksek C vitamini düzeyine bağlı oluşabileceği gibi yanlış pozitiflik de myoglobinuri ya da psödoperoksidaz aktivitesine sahip Enterobacter, Staphyloccoccus, Streptococcuslara bağlı enfeksiyonlarda da gelişebilir.

GLUKOZ

Kan glukozu mg/dl yi geçtiğinde idrarda glukoz pozitifliği görülebilir. Yanlış negatiflik idrar yolu enfeksiyonu ya da idrarda askorbik asit varlığında; yanlış pozitiflik ise okside edici ajanlar ve asit yükü fazla olan idrarda görülebilir.

PROTEİN

Uluslararası KDIGO kılavuzuna göre idrarda protein atılımı 24 saatlik idrarda mg üstü olarak tanımlanmıştır. İdrardaki proteini ölçmek için üç farklı yaklaşım mevcuttur.

Albumin

Tam idrar testlerinde ölçülen protein albümindir. İdrardaki protein atılımını strip üzerinde pH duyarlı bir ölçümle sunar. Sonuç negatiften, ++++ (4 pozitif)’ e giden bir skalada sunulur.

24 Saatlik Protein Atılımı

İdrarda protein atılımını gösteren altın standart testtir. Kişilerin bir sabahtan diğer sabaha değin tüm idrarlarının toplanarak içerisindeki toplam protein miktarının ölçülmesi ile değerlendirilir. Normal miktar günde mg altında proteinin idrarla atılmasıdır.

Spot İdrarda Protein/Kreatinin Ve Albumin/Kreatinin Oranı

Erken sabah idrarında ölçülen spot idrar protein/kreatinin oranı 24 saatlik ölçüme bir alternatif oluşturmaktadır. Normal miktar günde mg altında proteinin idrarla atılmasıdır. Sonuçlar büyük oranda 24 saatlik idrar sonuçları ile korelasyon gösterse de özellikle kas kitlesi düşük olan ileri yaş ve kadın hastalarda idrarla kreatinin atılımı değişebileceğinden sonuçlar değişebilir. KDIGO kılavuzlarına göre özellikle kronik böbrek hastalığı olan hastalarda ilk ölçümde protein/kreatinin oranındansa; albümin/kreatinin oranına bakılması önerilmektedir. Çünkü albümin atılımı özellikle böbrek hasarını göstermede daha hassas bir metoddur. Ancak bazı özel böbrek hastalıkları durumunda (tübülointerstisyel hastalık, monoklonal gamopatiler) Albumin kreatinin oranı da yanlış negatif sonuçlar verebilir. Normal olarak albümin atılımı günde 30 mg’ın altındadır.

LÖKOSİT ESTERAZ

İdrarda lökositlerin (akyuvar) bulunduğunun göstergesidir. Düşük idrar yoğunluğu, idrar pH değeri yüksekliği, idrar örneğinin değerlendirilmesinde gecikme olması durumunda lökosit esteraz pozitif olabilirken lökositler parçalanabileceği için lökositler görülmeyebilir. Yanlış negatif değerlendirmeler ise yüksek miktarda C vitamini alımı, idrarda yüksek glukoz ve protein olması (>5g/l), sefalotin, tetrasiklin, sefalexin veya tobramisin gibi antibiyotik kullanımlarına bağlı olabilir. Yanlış pozitif sonuçlar ise idrar koruyucu olarak formaldehid kullanımında, imipenem, meropenem veya klavulonat antibiyotikleri kullanımında oluşabilir.

NİTRİT

İdrarda nitrit varlığı nitrat redüktaz aktivitesine sahip bakterilerin idrardaki nitratı nitrite çevirmesi sayesinde olmaktadır. Bu bakteriler genellikle gram negatif bakterilerdir (psödomonas ve enterokok grubu hariç). Yanlış negatif sonuçlar özellikle vejetaryen diyetle az miktarda nitrat içeren gıdaların alınması, yanlış pozitiflik ise anormal idrar rengi olan durumlarda gözlenmektedir.

KETON

İdrardaki keton dipstick ölçümü asetoasetat ve asetonu ölçer. (Beta hidroksibütiratı ölçmez. ) İdrarda keton uzayan açlık, kusma, diabetik ketoasidoz ve uzun süreli egzersiz durumunda oluşmaktadır.

İDRAR MİKROSKOBİSİ

ERİTROSİTLER (RBC, Red blood cell, Kırmızı kan hücreleri, Alyuvarlar)

Santrifüj edilmiş  sabah ilk idrarda mikroskopta x’lük büyütmede her sahada 5’ten fazla eritrosit olması anormaldir. Genellikle böbrek taşına bağlı olabileceği düşünülse de böbrek kistlerinden, kadınlarda menstrual döngüye ve ürogenital sistem tümörlerine kadar değişen birçok farklı klinik duruma eşlik edebilir.

LÖKOSİTLER (WBC, White blood cell, Beyaz kan hücreleri, Akyuvarlar)

Santrifüj edilmiş  sabah ilk idrarda mikroskopta x’lük büyütmede her sahada 3’ten fazla lökosit olması anormaldir. Lökositler idrar yolu enfeksiyonu ve diğer böbrek hastalıkları ile ilgili olabilir. İdrarın kontaminasyonu da (idrarın başka vücut bölgelerine değerek alınması) idrarda lökosit fazlalığının bir göstergesi olabilir.

EPİTEL HÜCRELERİ

Renal tübüler,  transizyonel epitel hücreleri (üroepitelyum) ve skuamöz epitel hücreler idrarda görülebilir. Mutlak bir hastalığı göstermezler. Diğer klinik süreçlerle birlikte değerlendirilmelidir.

SİLENDİRLER

Böbrekte fonksiyonel sahalardan biri olan distal tübülde oluşan Tamm Harsfall glikoproteinin ana yapısını oluşturduğu silindire benzeyen yapılardır. İçerdiği maddelerin adlarına göre adlandırılırlar. Hyalen, granüler, eritrosit, lökosit, epitelyal, yağ ve mum silendirler en sık karşılaşılanlarıdır. Her silendir farklı klinik durumu gösterebilir. Hyalen ve granüler silendirler her zaman bir hastalığı göstermeyebilir. Diğer silendirler ise genellikle bir böbrek hastalığına işaret edebilir.

KRİSTALLER

Böbrek taş hasalığı veya bazı kalıtsal hastalıklarda tanıya yardımcı olabilirler. İdrarda en sık görülen kristaller kalsiyum okzalat (en sık), triple fosfat (strüvit), magnezyum amonyum fosfat, ürik asit ve sistin kristalleridir.

ORGANİZMALAR

İdrar normalde sterildir (mikroorganizma içermez).  Ancak bakteri, mantar, parazit ve virüslere bağlı enfeksiyon durumlarında idrarda bulunabilirler. Bazen de genital enfeksiyonlar olduğu zamanlarda da idrarda mikroorganizmalar gözlenebilir. İdrar kültürü ve özel testlerle idrarda hangi mikroorganizmanın bulunduğu ortaya çıkarılabilir.