Kurallı Birleşik Sıfat

Kurallı Birleşik Sıfat Nedir, Özellikleri Nelerdir?

En az iki kelimeden oluşan ve nesnelerin ya da isimlerin farklı özelliklerini niteleyen kelimelerin tamamına kurallı birleşik sıfat denir. Kurallı birleşik sıfatların oluşması için iyelik eki almaları gerekir. Genel olarak -lı, -li eki alarak oluşturulan kurallı birleşik sıfatların yanı sıra -lık, -lik ekiyle oluşan kurallı birleşik sıfatlar da mevcuttur. Anlamca kaynaşmış sıfatlardan farkları ayrı yazılmalarıdır. Kurallı birleşik sıfatlar ayrı yazılır ve cümle içerisinde kullanılırken isimlerden önce gelirler.

Kurallı Birleşik Sıfatlar Nasıl Kullanılır?

Kurallı birleşik sıfatların farklı kullanımları mevcuttur. Kurallı birleşik sıfatlar şu şekilde kullanılır:

Kurallı birleşik sıfatlar sayı sıfatlarıyla oluşabilir. Böyle bir kullanımda tamlayan sayı sıfatı olur, tamlanan -lı ya da -lık eki alarak kurallı birleşik sıfatı oluşturur.

Takısız isim tamlamalaırnda, tamlanan sözcüğe -lı ya da -li ekleri getirilerek kurallı birleşik sıfatlar kullanılır.

Sıfat tamlamasında isim ve sıfatın yerleri değiştirilir, isimlere -i ya da -si eki getirilerek kurallı birleşik sıfat oluşturulur.

Ayrılma eki almış isimlerden sonra isim eylemlerin gelmesiyle kurallı birleşik sıfatlar oluşturulur.

Kurallı birleşik sıfatları kullanılmaları için ikilemelerin arkasından isim gelmesi de mümkündür. İkilemelerin arkasından isim getirilerek de kurallı birleşik sıfatları kullanılır.

İsmin sıfat olacak deyimlerin ardından gelmesiyle kurallı birleşik sıfatlar oluşur.

Kurallı Birleşik Sıfat Nasıl Olur?

Nesne ya da isimleri çeşitli özellikleriyle niteleyen kelimeler kurallı birleşik fiiler olarak tanımlanmaktadır. Anlamca kaynaşmış fiillerle karıştırıldığından bunları ayırt etmek gerekir. Anlamca kaynamış fiillerden farklı olarak kurallı birleşik fiiller ayrı yazılmaktadır.

Kurallı Birleşik Sıfat Örnekleri Nelerdir?

Kurallı birleşik sıfatları örnek olarak şu cümleleri vermek mümkündür:

Babam yeni aldığı 'bağcıklı ayakkabıyı' çok beğendi.

Örnek cümlede ayakkabının bağcık özelliği cümle içerisinde belirtilmiştir. Ayakkabı cümle içerisinde isim olarak kullanılmıştır ve bağcık da ayakkabının bir özelliği olarak ismin önünde kullanılmıştır. Bu şekilde bağcıklı ayakkabı bir kurallı birleşik sıfat örneğidir.

'Beş yıllık' bir çabanın sonunda mezun oldu.

Örnek cümlede yıl isim olarak kullanılmıştır. Ne kadar ya da kaç yıl gibi soruların cevabı olarak beş yıllık verilir. Bu nedenle beş yıllık kelime öbeği kurallı birleşik sıfat olarak kullanılmıştır. Örnek cümlede kurallı birleşik sıfatlarının sayı sıfatlarından oluşabilecekleri görülmektedir.

Yapısında birden fazla kelime barındıran sıfatlardır.

Külyutmaz öğretmen, mirasyedi gençler, boşboğaz insanlar, boğazına düşkün adam, birtakım sorunlar, cana yakın çocuk&#;

Birleşik sıfatlar ikiye ayrılır:

a) Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar

Anlamca kaynaşmış sıfatlardır. Birden fazla kelimenin sözlük anlamlarından az ya da çok uzaklaşarak, aralarına ek ya da kelime girmeyecek şekilde birleşerek oluşturdukları sıfatlardır.

Örnekler:

• Canciğer dost,
• vatansever sanatçı,
• pisboğaz çocuk,
• mirasyedi gençler,
• kahverengi elbise,
• eşsesli kelimeler,
• birkaç adam,
• herhangi bir öğretmen,
• biraz zaman,
• birtakım elbiseler&#;

b) Kurallı Birleşik Sıfatlar

Kurallı birleşik sıfatlar çeşitli yollarla oluşurlar:­

Sıfat tamlaması + &#;-lİ&#; yapım eki

• büyük yapraklı ağaçlar,
• dost bakışlı insanlar,
• kısa boylu asker,
• büyük kapılı bina,
• kırık camlı ev&#;

­Sıfat tamlaması + &#;lIk&#; eki

• yarım günlük mesai,
• üç kuruşluk iş&#;

­İsim + iyelik eki + sıfat

• salonu büyük (bir) ev,
• çenesi düşük adam,
• saçı uzun bebek,
• rengi soluk kumaş&#;

­Takısız isim tamlaması + &#;-lİ&#; yapım eki

• taş duvarlı ev,
• aslan yürekli çocuk,
• demir kapılı bahçe&#;

­İsim + &#;-DEn&#; ayrılma hâl eki + isim-fiil

• kulaktan dolma bilgiler&#;­

İkileme + isim

• evsiz barksız insanlarımız,
• tatsız tuzsuz işlerimiz,
• irili ufaklı eşyalar&#;

­İsim + ek + fiilimsi + isim

­Deyim + isim

• cana yakın arkadaşlar,
• çenesi düşük insan&#;

Ayrıca bakınız ⇒ Sıfatlar konu anlatımı

eğitim öğretim ile ilgili belgeler>konu anlatımlı dersler >Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar >kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar

KURALLI BİLEŞİK SIFATLAR, KURALLI BİRLEŞİK SIFATLAR, ÖZELLİKLERİ (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır.

İki ya da daha çok sözcük anlamca kaynaşarak tek bir sıfat sözcüğe dönüşüyorsa buna "anlamca kaynaşmış bileşik sıfat" denir.

Not: AYRI YAZILIRLAR VE SIFAT BÖLÜMÜ EN AZ İKİ KELİMEDEN OLUŞUR.

Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır:

-Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle:

Örnek:

Sıfat tamlaması                          sıfat tamlaması

Büyük kapı-lıev                        güzel göz-lükız

       Sıfat       Ad                              Sıfat        Ad

-Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan durumundaki ada -lı, -lik ekinin getirilmesiyle:

Örnek:

Sıfat tamlaması              Sıfat tamlaması

On yıl-lık  bekleyiş            iki ay-lıksüre

    Sıfat         Ad                    Sıfat   Ad

-Bir takısız ad tamlamasında, tamlayan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle:

Örnek:

Takısız ad tamlaması       Takısız ad tamlaması

Mermer sütun-lusaray        deri mont-luçocuk

          Sıfat           Ad                 Sıfat        Ad

-Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada üçüncü tekil kişi iyelik eki (-i, -si) getirmesiyle:

Örnek:

   yıkık duvar      =>     duvarı yıkık ev

Sıfat tamlaması

    Kırık cam      =>      camı kırık pencere

 Sıfat tamlaması        

-Ayrılma (-den) durum eki almış bir addan (bilgi funduszeue.info) sonra kullanılan ad eylemler birleşik sıfat oluşturur.

Örnek:

baba-dan kalmaev

      Sıfat             Ad

Ana-dan doğmasakat

        Sıfat             Ad   

BİRLEŞİK SIFATLAR (ÖZET ANLATIM)

Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat denir.

Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir.

Birleşik sözcüklerin sıfat görevinde kullanılanlarına bileşik sıfat denir.

Uyarı: Birleşik sıfat illa BİTİŞİK yazılacak diye bir olay yok. En az iki kelimenin birliktelik sağlamasıyla BİRLEŞİKLİK meydana gelir.

Kelime + kelime =  Birleşik sıfat

Yurtsever bir milletin kalbinde yaşıyorsun.

Yurt + sever -> Yurtsever

Kan kırmızısı elma (kan+kırmızısı)

Yağlı boyalı oda (yağlı+boyalı)

Yalan yanlış sözler (yalan+yanlış)

BİRLEŞİK SIFATLAR İKİYE AYRILIR:

1) Anlamca Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar

İki ya da daha çok sözcük anlamca kaynaşarak tek bir sıfat sözcüğe dönüşüyorsa buna "anlamca kaynaşmış bileşik sıfat" denir.

Not: BİTİŞİK YAZILIRLAR.

Örnek:

Cingöz çocuk  

Uluslararası gerginlik

Gelişigüzel ifade  

Kepçekulak Ahmet

Boşboğaz insanlar 

Çalçene kadın  

Altıparmak adam 

Birtakım kararlar  

Kuşbaşı et 

Vurdumduymaz kimse          

Yankesici kadın 

Başıbozuk asker 

Birkaç gün                                        

2) Kurallı Birleşik Sıfatlar

İki yolla oluşturulur:

Not: AYRI YAZILIRLAR.

a) Sıfat tamlamalarının sonlarına "-lı, -lik, -siz" yapım ekleri getirilerek yapılan bileşik sıfatlardır. Bunlar ayrı yazılır. İlk iki sözcük de sıfat görevi üstlenir.

Örnek:

Uzun boy ==> uzun boylu adam

Kırk yıl ==> kırk yıllık dost

Beş para ==> beş parasız adam

Güleç yüzlü insanlar                                  

Üç aylık maaş

Geniş bahçeli ev                                       

Altı aylık masraf

Üç günlük yol                                           

İki saatlik aşk

Uyarı: Takısız ad tamlamalarının sonuna "-li" eki getirilerek de kurallı bileşik sıfat yapılabilir.

İpek elbise ==> ipek elbiseli kız

Demir kapı ==> demir kapılı ev

b) Adla sıfatın yer değiştirmesiyle oluşanlar:

Kurallı bileşik sıfatların bir başka oluşum yolu da sıfat tamlamalarının ad ile sıfatı yer değiştirilip adın sonuna funduszeue.info iyelik ekinin getirilmesidir. Burada ilk sözcük ad, ikinci sözcük sıfattır.

Örnek:

Bol para ==> parası bol iş

Geniş bahçe ==> bahçesi geniş ev

Karışık Örnekler:

Uzun boylu adam, geniş bahçeli ev,

Açıkgöz, vurdumduymaz, uluslararası

Karabiberli yemek, ağırbaşlı çocuk…

Ahşap çatılı bu bina turistlerin ilgi odağı olmuştu.

Yüksek topuklu ayakkabılarıyla yürümekte zorlanıyordu.

Kırmızı kaplı defterine yaşadığı her olayı hemen yazardı.

Güler yüzlü sanatçı olarak ün yapmış ama bu ünün altında ezilmişti.

Ağırbaşlı kızlar burada çalışabilir.

Zeytinyağlı yemekleriniz çok güzel.