Erkeklerde Saç Nezlesi

erkeklerde saç nezlesi

Egzama: Belirtileri ve Tedavisi

İçindekiler:

Egzama fotoğrafı Egzama, karakteristik eritematöz veziküler erüpsiyonlar ve cildin bağ dokusu kısmının papiller tabakasının seröz iltihaplanması, dermisin sivri tabakasındaki kaşıntı ve fokal interselüler ödemin seröz enflamasyonu ile ortaya çıkan çok faktörlü bir kronik cilt patolojisidir.

Egzama nedenleri

Uzmanlara göre, egzama yükü kalıtsal kişilerde ve vücudun çeşitli sistemlerinde ve organlarında karmaşık fonksiyonel bozuklukları olan hastalarda ortaya çıkar. Bununla birlikte, şu andaki ana patojenetik bağ, bağışıklık sisteminde meydana gelen ihlaller olarak kabul edilir.

Egzama ana nedenleri çeşitli iç ve dış uyaranları içerir.

Patolojik sürecin gelişmesine neden olan dışsal (iç) faktörler iç organların hastalıklarıdır. Bunlar sindirim sistemi patolojileri, metabolik bozukluklar ve boşaltım sisteminin hastalıklarıdır.

Ekzojen durumlar, çeşitli kimyasallar, boyalar ve çözücüler, çimento, petrol ürünleri, kozmetikler ve deterjanlar vb. İle hastanın temasını içerir. Bununla birlikte, mevsimsel faktörler hastalığın gelişmesine neden olabilir: aşırı ısınma, vücudun aşırı ısınması ve aşırı güneşlenme. Patolojik sürecin gelişiminde önemli bir rol bulaşıcı patojenler (stafilokok, streptokok, çeşitli mantarlar, vb.) Tarafından oynanır. Ayrıca, nöro-psişik dalgalanmalar ve yaralanmalar, stres ve yorgunluktan dolayı egzama oluşabilir. Deri hasarı (mekanik ve termal) ve bazı ilaçlar hastalığın gelişmesine neden olabilir.

Vücutta patolojik sürecin gelişmesiyle birlikte, bağışıklık yerine, hassasiyet gelişir, yani yabancı maddelere (alerjenler) karşı artan duyarlılık kazanır. Başlangıçta, monovalenttir (bir alerjene karşı) ve daha sonra organizmanın reaktivitesindeki bir değişiklikle birlikte, çok değerli hale gelir (birkaç alerjene).

Uzmanlara göre, alerjik reaksiyonların gelişimi hücre zarlarındaki değişikliklerden kaynaklanmaktadır.

Egzama Gelişim Mekanizması

Uzmanların çoğu, cilt reaktivitesindeki değişikliklerin, yani belirli uyaranlara (egzamadan önceki bir durum) duyarlılıklarındaki artışın, yalnızca nörojenikten değil, aynı zamanda alerjik mekanizmalardan kaynaklandığına inanma eğilimindedir. Büyük olasılıkla, gerçek egzama gelişiminde asıl rol iç organlardan, deriden ve merkezi sinir sisteminden kaynaklanan refleks etkiler tarafından oynanır. Ve mikrobiyal veya mesleki ekzama gelişimi ile - kronik bulaşıcı cilt hastalıklarının veya kimyasalların gelişimini tetikleyen patojenik bakterilere duyarlılık.

Egzama belirtileri

Egzamanın akut formu

Patolojinin akut formu, kızarık, hafif kabarık bir arka plan üzerinde küçük kabarcıkların döküntüleri ile karakterizedir. Klinik pratikte, bu tür döküntülere mikro-parçacık denir. Kaynar suda ortaya çıkan hava kabarcıklarını andırırlar (Yunanca ekzeo'da kaynatmak anlamına gelir).

Mikro parçacıklar çok hızlı bir şekilde açılır ve nokta erozyonu haline gelir. Onları çiğ damlaları gibi, seröz eksüdayı dışarı atarlar. Zamanla, işlem yavaş yavaş azalır, kabarcıklar küçülür ve etkilenen yüzeyde pullu, pullu benzeri bir soyma meydana gelir. Mikro-parçacıkların bir kısmı açılmadan kurur, bir kabuğun arkasını bırakır.

Egzemanın dalga benzeri bir seyir ile karakterize bir hastalık olduğu vurgulanmalıdır. Bu nedenle, etkilenen cilt bölgesinde mikrovesiküller, egzama kuyuları (damlama nemlendirmesi ile erozyon), kabuklar ve pullar aynı anda görünebilir. Klinik pratikte böyle bir durum evrimsel polimorfizm denir. Egzamanın en karakteristik belirtisi olarak kabul edilir.

Aynı zamanda, belirgin polimorfizm durumunda, morfolojik unsurlardan biri diğerlerine üstün gelebilir ve bu nedenle klinisyenler hastalığın belirli evrelerini ayırt eder: nemli egzama, skuamöz ve kabuksu.

Kronik Egzama

Patolojik sürecin akut formunun kronik hale geçişi yavaş yavaş gerçekleşir. İnfiltrasyonda bir artış (maddelerin hücreye anormal şekilde nüfuz etmesi), etkilenen cilt alanının sıkışması ve likenifikasyon (artan cilt düzeni) eşlik eder. Ayrıca hastalığın bu aşamasında, aktif hiperemi pasif hale gelir, yani cildin durgun olduğu belirginleşir. Derinin etkilenen alanı pul pul dökülür, ancak aynı zamanda mikro veziküller, nokta erozyonu ve kabuklar üzerinde küçük miktarlarda belirebilir.

Hastalığın kronik şekli için, alevlenme dönemleri, aktif hiperemi, döküntüler ve damlama-ağlama ile gerçekleşir.

Egzama, patolojik sürecin alevlenmesi ile şiddetlenen, her zaman kaşıntıyla birlikte görülen bir hastalıktır. Ekzematoz odakların boyutları farklı olabilir ve kontürleri keskin bir şekilde tanımlanmıştır veya net sınırları yoktur.

Klinik pratikte, egzamanlı cildin tek lezyonları çok nadirdir. Kural olarak, bir bölgede ortaya çıkan cilt döküntüleri hızla başkalarına yayılır (bazen tüm cilt etkilenir).

İlk egzama döküntüsü ellerin ve yüzlerin arkasında oluşur. Akuttan kronik forma geçişin sıklıkla yıllarca sürdüğü ve tedavi sırasında bile bir hastanın yeni ekzematöz odaklar geliştirebileceği vurgulanmalıdır.

Egzama sınıflandırması

İdiyopatik (gerçek) egzama

Bu, yukarıdaki semptomlarla karakterize edilen patolojik bir işlemdir. Derinin herhangi bir yerinde lokalize olabilir, yavaş yavaş kronik bir seyir izleyebilir ve sürekli cilt kaşıntısı eşlik eder.

Didrotik egzama

Egzamanın patolojik sürecin çeşitli yerlerinde klinik görüntüsü değişmemiştir. Bununla birlikte, başka yerlerde olduğu gibi istisnalar da vardır. Avuç içlerinde ve epidermisin stratum korneumun tabanları üzerinde cildin diğer alanlarına göre çok daha kalındır ve bu nedenle bu bölgelerde egzama bulaşık organı şeklinde kendini gösterir.

Hastalığın bu formu için, haşlanmış sago çekirdeklerine benzer şekilde, küçük bir bezelye büyüklüğünde yoğun kabarcıkların ortaya çıkması ile karakterize edilir. Avuç içi ve tabanlar üzerindeki epidermal tabakanın kalınlığından dolayı, cildin enflamatuar renklendirmesi zayıf şekilde belirgindir. Açılan kabarcıklar erozyona dönüşebilir veya kuruyabilir ve çok odalı oluşumlarda birleşebilen düz sarımsı kabuklar oluşturur.

Deride başka lezyonların ortaya çıkması ile, belirgin bir enflamatuar renge sahip keskin sınırlı lezyonlar oluşur. Arka planında yeni, daha küçük mikro-parçacıklar, nemli erozyon, kabuklar ve pullar ortaya çıkıyor.

Didrotik ekzemadaki lezyon, sağlıklı deriden açıkça ayrılır ve genellikle dökülüyor azgın bir tabaka olan “yaka” ile çevrelenir. Alevlenme döneminde, yeni, sago çekirdeklerine benzeyen, dışarıda kabarcıklar belirir. Kademeli olarak artan lezyon, ellerin veya ayakların arkasını kapatabilir. Böyle bir durumda, egzamanın (mikrovesiküler püskürmeler) klinik özelliği gelişir.

Bazen hastalığın didrotik formundan muzdarip hastalarda, tırnaklarda enine oluklar ortaya çıkar.

Tabanların ve avuç içlerinin kronik bir egzaması olan hastalar hiperkeratoz geliştirir (mısırla ilişkili egzama).

Kritik (azık veya azgın) egzama

Serebral egzama veya hiperkeratoz, yalnızca avuç içi ve taban alanıyla sınırlı olduğu için kronik bir egzotik egzamem şeklidir. Kalınlaşmış stratum korneum nedeniyle, hastalığın eritemli evresi önemsiz bir şekilde eksprese edilir ve cilt üzerindeki mikro-parçacıklar yerine, nasır ve hiperkeratoz alanları görülür.

Mikrobiyal egzama

Patolojik sürecin bu şekli genellikle enfekte olmuş yaralar, trofik ülserler, fistüller, sıyrıklar veya çizikler etrafında lokalize olur. Streptokok flichen kalıntılarından (seröz içerikli küçük kabarcıklar) oluşan, kenarları boyunca reddedilen iyi şekillendirilmiş bir azgın katmana sahip, düşük iltihaplı, büyük ve büyük fantazi, keskin bir şekilde parçalanmış odakların oluşturulması ile karakterize edilir. Ekzematöz odakların yüzeyinde, mikro-parçacıklara ve ağlayan erozyonlara ek olarak, cüruflu kabukların muazzam bir tabakası vardır. Patolojik sürece şiddetli kaşıntı eşlik eder. Kural olarak, mikrobiyal egzama odakları alt ekstremitelerde bulunur.

Plak (bozuk para benzeri veya nimüler) egzama

Nimmun egzamanın bir tür mikrobiyal egzama olduğu kabul edilir. Bu durumda, hastanın vücudunda keskin bir şekilde tanımlanmış lezyonlar oluşur, yuvarlak bir şekle sahiptir, cm çapa ulaşır ve sağlıklı cildin biraz üzerinde yükselir. Yüzeyleri mavimsi-kırmızı bir renkte olup, bol damla nemlendirmesi vardır. Plak egzamayı tedavi etmek çok zordur ve nüksetmeye meyillidir.

Seboreik Egzama

Vakaların neredeyse% 80'inde, bu egzama şekli, lezyon lezyonlarında bulunan lezyonlu hastalarda gelişir Pityrosporum ovale. Ayrıca sebore ve bununla ilişkili nöroendokrin bozuklukları hastalığın gelişmesine neden olabilir.

Seboreik egzamada kaşıntı ve enflamasyon önemsizdir, egzama odaklarının sınırları açıktır. Genellikle patolojik süreç kafa derisine uzanır ve kepek ile birlikte gelir. Seboreik egzamalı hastalar yağlı, donuk ve yapışkan saçlara sahiptirler.

Varisli egzama

Bu patoloji formunun gelişimi sırasındaki lezyonlar alt ekstremitede lokalizedir. Varisli egzama variköz semptom kompleksi olan hastalarda ortaya çıkan bir durumdur (alt ekstremite variköz venlerinin arka planında gelişen dermatoz). Bu durumda, egzama odakları variköz ülserlerin etrafına ve safen venlerinin sklerozan bölgelerinde lokalizedir. Bu durum, öngörülen ilaçlara karşı artan hasta hassasiyetinin yanı sıra yaralanmalarla da tetiklenebilir. Variköz egzamanın klinik tablosu mikrobiyal ve kenarlara yakın egzamaya çok benzer.

Profesyonel egzama

Patolojik sürecin bu şekli, çeşitli endüstriyel uyaranlarla cilt teması nedeniyle oluşur. Çoğu zaman kimya endüstrisinde çalışan insanlarda, inşaatçılarda, kuaförlerde, hemşirelerde ve dokumacılarda gelişir.

Hastalığın erken evrelerinde, egzoz odakları vücudun açık alanlarında (avuç içi, kollar, yüz ve boyun, daha az sıklıkla - bacaklar ve ayaklar) ortaya çıkar. Sınırları oldukça açıktır, etkilenen bölgelerdeki cilt şişmiş ve hiperemiktir ve damlayan ağlayan mikro-zerreler ve nodüller arka planında ortaya çıkar. Hastalar çok şiddetli kaşıntı şikayetçi. Bir süre sonra, idiyopatik egzamanın karakteristik belirtileri gelişir ve patolojik süreç kapalı cilt bölgelerine yayılır. Alerjenle teması kesildikten sonra, profesyonel egzamanın tamamen ortadan kalktığı not edilmelidir.

Seciforme egzama

Bu patoloji şekli, ekzematizasyon ile komplike olan sarkozdan (saç foliküllerinin kronik tekrarlayan enflamasyonu) muzdarip hastalarda teşhis edilir. Sikloform egzamanın gelişmesiyle patolojik süreç, saç uzamasının sınırlarının ötesine uzanır ve egzama kuyularının oluşması, şiddetli kaşıntı ve ağlama ile birlikte olur. Etkilenen bölgelerde, cilt kalınlaşır ve üzerinde foliküller sürekli görülür. Çoğu zaman egzama odakları kasık bölgesinde, koltuk altlarının altında, üst dudakta ve çenede lokalize olur.

Egzama meme uçları ve kadınlarda pigment kupa

Bu hastalığın bir tür mikrobik egzama olduğu düşünülmektedir. Genellikle bebek yaralanma nedeniyle emzirildiğinde gelişir ve ayrıca uyuz komplikasyonu haline gelebilir. Bu patoloji formuna sahip ekzematöz odaklar kıpkırmızı bir renge sahiptir, bazı yerlerde sürekli olarak çatlayan ve ıslanan pullar ve kabuk katmanları ile kaplanırlar.

Çocuk egzaması

Çocukların egzaması yenidoğanlarda yetersiz beslenme, eksüdatif diyatez ve metabolik bozukluklar ile en sık gelişen alerjik nitelikte bir hastalıktır. Kural olarak, bu patoloji formu kalıtsaldır ve dahası, farklı yoğunluklarla kendini gösterebilir.

Sık sık, çocuğun yakın akrabaları egzama, ürtiker, ilaçlara veya gıdaya karşı alerjik reaksiyonların yanı sıra bronşiyal astımdan muzdariptir.

Genellikle, normalden alerjene karşı alerjenlere geçiş, doğum öncesi dönemde bile, annenin vücudundan plasenta bariyerine nüfuz etme sırasında meydana gelir.

Bununla birlikte, çocuklarda egzama fokal kronik enfeksiyon, bronşiyal astım, saman nezlesi, gastrointestinal bozukluklar, keratit ve konjonktivit ile akut solunum yolu hastalıklarının arka planında gelişebilir.

Not: Erken çocukluk döneminde egzamanın gelişmesiyle birlikte, bu terimin yerine “eksüdatif diyatez” geçmektedir.

Uzmanlara göre, eksüdatif diyatez bir hastalık değil, yalnızca bu hastalık veya bu anomali nedeniyle hastalığa eğilimdir. Bu, enfeksiyonlara karşı direnç, deri ve mukoza zarlarının sinirlilik durumunun artması, patolojik bir sürecin gelişmesine yatkınlık olabilir. Deri lezyonları olmadan çok sık eksüdatif diyabetin ortaya çıkmasının nedeni budur.

Egzama teşhisi

Egzama teşhisinin temeli, hastalığın klinik görüntüsüdür. Karakteristik semptomları olan her hasta dikkatli ve kapsamlı bir şekilde muayene edilmelidir. Özellikle sinir sistemi ve endokrin sistemlerin durumuna ve ayrıca metabolizmanın mahiyetine dikkat edilir.

Bununla birlikte, egzamanın tanısında çok az önemi olmayan, patolojik sürecin gelişimini tetikleyen alerjenlerin tanımlanmasıdır. Patojeni tanımlamak ve antibiyotiklere duyarlılığını belirlemek için mikrobiyolojik araştırma yöntemleri, mikrobiyal egzama şüphesi olan hastalara reçete edilir.

Her durumda, egzama tedavisine geçmeden önce, oluşumunun gerçek nedenini bulmak gerekir. Bir dermatolog ziyaretinden sonra, büyük olasılıkla, hastanın bir immünolog, alerji uzmanı ve beslenme uzmanı tarafından ek tavsiyeye ihtiyacı olacaktır.

Genellikle, egzamın doğasını netleştirirken, karmaşık bir alerjik ve immünolojik inceleme yapılır.

Egzama: tedavi

Egzama tedavisi Hastalığın tedavisi kompleksin içinde yapılır. Vücudun alerjene duyarlılığını azaltan detoksifikasyon ve hiposensitize edici ilaçların, sedatiflerin ve sindirim sistemindeki değişiklikleri düzelten ilaçların kullanılmasını sağlar. Hastanın vitamin ve immünomodülatör tedavi alması da zorunludur ve gerekirse kortikosteroid ve antibiyotik reçete edilir.

Bununla birlikte, egzema tedavisinde fizyoterapi teknikleri ve dış tedavi için araçlar kullanılır.

Egzama muzdarip tüm hastalar, kesirli beslenmeyi gösterir. Diyet, normal yağ içeriği ve artmış miktarda protein içeren yiyecekleri içermelidir. Bu durumda, karbonhidratlar ve sofra tuzu asgari düzeydedir. Temel gıdalar taze sebzeler ve meyveler, süt ürünleridir. Çok faydalı infüzyon dogrose.

Hastalığın akut döneminde hastalara antienflamatuar, keratolitik ajanlar ve antipritik etkiye sahip dış preparatlar reçete edilir.

Nörotik bozukluklardan muzdarip hastalar, hem de sakinleştiriciler veya nöroleptiklerin küçük dozlarda tedavisi için brom içeren ve sedatifler önerilir.

Akut ve kronik ekzemadan muzdarip olanlar için endojen zehirlenme sendromunu azaltan, ayrıca hiposensitize edici kalsiyum ve sodyum preparatlarını (intravenöz ve intramüsküler) azaltan enterosorbanlara zorunludur.

Vücuttaki histamin reseptörlerini bloke eden antihistaminikler, egzama tedavisinde kendilerini kanıtlamışlardır. Belirgin ödem gelişmesiyle hastalara osmotik diüretikler verilir ve belirgin inflamasyon varlığında kısa süreli kortikosteroidler verilir. Bazı durumlarda, kalsiyum veya potasyum preparatları ile birlikte uzun süreli etki gösteren kortikosteroidlerin intramüsküler olarak verilmesi önerilmektedir.

Ağır egzama formlarına sahip hastalara plazmaferez ve hemosorpsiyon verilir (toksik ürünlerin kandan uzaklaştırılması).

Atakları hafifletirken, fizyoterapötik prosedürler (ilaçların ultrafonoforezi, endonazal elektroforez, dioodinamik, UHF terapisi, ultraviyole ışın tedavisi veya terapötik çamur, parafin veya ozoserit uygulaması) iyi bir etki sağlar. Вместе с тем пациентам с приобретенным (вторичным) иммунодефицитом, под контролем иммунограммы проводится иммуностимулирующая терапия.

При обострении дерматозов назначаются витаминные препараты, обладающие выраженной иммунотропной активностью.

В том случае, когда экзема сочетается с нарушениями в работе пищеварительного тракта ( панкреатитом или гастродуоденитом), показан прием ферментативных средств, а при дисбактериозе кишечника назначаются пробиотики (препараты, восстанавливающие кишечный биоценоз).

При нарушении периферического кровообращения (как правило, это наблюдается у пациентов, страдающих атеросклерозом, сахарным диабетом или варикозной экземой), показан прием ангиопротекторов, улучшающих микроциркуляцию крови.

При диагностике варикозной, паратравматической или микотической экземы в обязательном порядке проводится санация очагов грибковой инфекции, параллельно назначается лечение варикоза, а также, при необходимости – свищей. В том случае, когда у пациента экзематозные очаги формируются на половых органах, им показано лечение хронических патологий урогенитального тракта, глистных инвазий или колита, которые могут спровоцировать развитие дерматоза.

Микробная экзема – это заболевание, которое требует обязательного проведения антибактериальной терапии (предварительно необходимо сделать посев на микрофлору и её чувствительность к антибиотикам).

При себорейной экземе внутрь назначаются препараты серы.

В том случае, когда у пациента развивается отек, эритема, а также возникают эрозии с капельным мокнутием, требуется наружное лечение. Оно предусматривает использование различных примочек, отваров ромашки и зверобоя, анилиновых красителей и специальных аэрозолей.

В стадии ремиссии и в подостром периоде назначаются пасты и болтушки, в которые добавляются кератолитические, пластические, противозудные или антисептические препараты. Пациентам, у которых диагностируется хроническая экзема, показаны индифферентные мази, в которые могут быть добавлены вышеперечисленные средства, или наружные кортикостероидные препараты.

В период реабилитации хорошо себя зарекомендовало курортное лечение, бальнеотерапия (лечебные ванны и целебные минеральные воды) и талассотерапия (лечение «морем»).

Профилактика экземы

Пациентам, страдающим одной из форм экземы, рекомендуется ограничить водные процедуры, неукоснительно соблюдать правила личной гигиены, избегать нервно-эмоциональных перенапряжений. Вместе с тем им показана гипоаллергенная витаминизированная молочно-растительная диета, полноценный сон и адекватные физические нагрузки. В обязательном порядке в целях профилактики дальнейшего развития патологического процесса требуется полностью исключить контакт с аллергенами, нормализовать работу пищеварительной системы и проводить лечение попутной патологии.

Все пациенты, страдающие от экземы, должны находиться на диспансерном учете и периодически проходить клинико-диагностические обследования. В целях профилактики профессиональной экземы следует обеспечивать персонал средствами индивидуальной защиты кожных покровов, а также постоянно следить за санитарно-техническими и санитарно-гигиеническими условиями труда на производстве.

Ayrıca bakınız:

13 Август 15

KOAH tedavisinde yeni. Klinik kılavuzlar: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı. Stabil KOAH yönetimi

Tıp ve eczacılığın hızlı gelişimine rağmen, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, modern sağlık hizmetlerinin çözülmemiş bir sorunu olmaya devam etmektedir.

KOAH terimi, insan solunum sistemi hastalıkları alanındaki uzmanların uzun yıllar süren çalışmalarının ürünüdür. Daha önce kronik obstrüktif bronşit gibi hastalıklar, basit kronik bronşit ve amfizem izole edilerek tedavi edildi.

DSÖ tahminlerine göre, yılına kadar KOAH, dünya çapında mortalite yapısında üçüncü sırada yer alacaktır. Şu anda, gezegenin en az 70 milyon sakini bu hastalıktan muzdarip. Aktif ve pasif içiciliği azaltmak için yeterli düzeyde önlem alınana kadar, nüfus bu hastalık açısından önemli risk altında olacaktır.

Arka plan

Yarım yüzyıl önce, bronş tıkanıklığı olan hastalarda klinik ve patolojik anatomide önemli farklılıklar kaydedildi. Daha sonra, KOAH ile sınıflandırma koşullu görünüyordu, daha doğrusu sadece iki tiple temsil edildi. Hastalar iki gruba ayrıldı: klinikte bronşit bileşeni hakimse, KOAH'ta bu tip mecazi olarak "mavi kirpiler" (tip B) gibi geliyordu ve A tipine "pembe kirpiler" deniyordu - amfizem prevalansının bir sembolü . Bu güne kadar doktorların günlük yaşamında figüratif karşılaştırmalar korunmuştur, ancak KOAH sınıflandırması birçok değişikliğe uğramıştır.

Daha sonra, önleyici tedbirleri ve tedaviyi rasyonalize etmek için, spirometriye göre hava akımı sınırlamasının derecesine göre belirlenen, şiddetine göre bir KOAH sınıflandırması getirildi. Ancak böyle bir bozulma, belirli bir zamanda kliniğin ciddiyetini, spirometri verilerindeki bozulma oranını, alevlenme riskini, araya giren patolojiyi hesaba katmadı ve sonuç olarak, hastalığın önlenmesinin yönetilmesine izin veremiyordu. hastalığı ve tedavisi.

yılında, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı için Küresel Girişim'in (GOLD) KOAH tedavisi ve önlenmesine yönelik küresel stratejisinden uzmanlar, bu hastalığın seyrinin değerlendirmesini her hastaya bireysel bir yaklaşımla entegre etti. Şimdi, hastalığın alevlenme riski ve sıklığı, seyrin şiddeti ve eşlik eden patolojinin etkisi dikkate alınmaktadır.

Akılcı ve yeterli tedavi seçiminin yanı sıra yatkın bireylerde hastalığın önlenmesi ve hastalığın ilerlemesi için seyrin ciddiyetinin, hastalığın tipinin objektif olarak belirlenmesi gereklidir. Bu özellikleri tanımlamak için aşağıdaki parametreler kullanılır:

bronş tıkanıklığı derecesi;
dışavurumculuk klinik bulgular;
alevlenme riski.

V modern sınıflandırma Terim " KOAH'ın aşamaları“derece” ile değiştirilmiştir, ancak tıbbi uygulamada evreleme kavramı ile çalışmak bir hata olarak görülmemektedir.

önem

Bronş tıkanıklığı KOAH tanısı için zorunlu bir kriterdir. Derecesini değerlendirmek için 2 yöntem kullanılır: spirometri ve tepe akış ölçümü. Spirometri yapılırken birkaç parametre belirlenir, ancak karar vermek için 2 tanesi önemlidir: FEV1 / FVC ve FEV1.

Obstrüksiyon derecesi için en iyi gösterge FEV1'dir ve entegre olan FEV1/FVC'dir.

Çalışma, bir bronkodilatör ilacın solunmasından sonra gerçekleştirilir. Sonuçlar yaş, vücut ağırlığı, boy, ırk ile karşılaştırılır. Kursun şiddeti FEV1 temelinde belirlenir - bu parametre GOLD sınıflandırmasının temelini oluşturur. Sınıflandırmanın kullanım kolaylığı için eşik kriterleri tanımlanmıştır.

FEV1 ne kadar düşükse alevlenme, hastaneye yatış ve ölüm riski o kadar yüksektir. İkinci derecede, tıkanıklık geri döndürülemez hale gelir. Hastalığın alevlenmesi sırasında, solunum semptomları kötüleşir ve tedavide bir değişiklik gerektirir. Alevlenmelerin sıklığı hastadan hastaya değişir.

Klinisyenler gözlemleri sırasında spirometri sonuçlarının nefes darlığının şiddetini yansıtmadığını, solunum güçlüğüne karşı dirençte azalma olduğunu kaydettiler. fiziksel aktivite ve buna bağlı olarak yaşam kalitesi. Bir alevlenmenin tedavisinden sonra, hasta iyilik halinde önemli bir iyileşme fark ettiğinde, FEV1 göstergesi fazla değişmeyebilir.

Bu fenomen, her bir hastadaki hastalığın seyrinin ciddiyeti ve semptomların ciddiyetinin sadece obstrüksiyonun derecesi ile değil, aynı zamanda KOAH'taki sistemik bozuklukları yansıtan diğer bazı faktörler tarafından da belirlendiği gerçeğiyle açıklanmaktadır:

amiyotrofi;
kaşeksi;
kilo kaybı.

Bu nedenle, GOLD uzmanları, FEV1'e ek olarak, hastalığın alevlenme riskinin bir değerlendirmesini ve özel olarak geliştirilmiş ölçeklere göre semptomların ciddiyetini içeren birleşik bir KOAH sınıflandırması önerdiler. Anketlerin (testlerin) uygulanması kolaydır ve fazla zaman gerektirmez. Test genellikle tedaviden önce ve sonra yapılır. Semptomların şiddetini değerlendirirler, genel durum, yaşam kalitesi.

Semptomların şiddeti

KOAH tiplemesi için özel olarak geliştirilmiş, geçerli anket yöntemleri MRC - "Medical Research Council Scale" kullanılır; CAT, KOAH Değerlendirme Testi, küresel girişim GOLD - "KOAH değerlendirmesi için test" tarafından geliştirildi. Lütfen sizin için geçerli olan 0 ile 4 arasında bir puan işaretleyiniz:

MRC
0	Sadece önemli bir fiziksel ile nefes darlığı hissediyorum. yük
1	Hızlanırken, düz bir yüzeyde yürürken veya bir tepeye tırmanırken nefes darlığı hissediyorum
2	Düz bir zeminde yürürken nefes darlığı hissetmemden dolayı aynı yaştaki insanlara göre daha yavaş yürümeye başlıyorum ve düz bir zeminde alışılmış bir adımla yürürsem nefesimin nasıl kesildiğini hissediyorum.
3	Yaklaşık m'lik bir mesafeyi kat ettiğimde boğulduğumu hissediyorum veya birkaç dakikalık sakin bir adımdan sonra
4	Evden çıkamıyorum çünkü nefesim daralıyor veya giyinirken/soyunduğumda boğuluyorum

OTURDU
Örnek: iyi bir ruh halim var	0 1 2 3 4 5		kötü bir ruh halindeyim	Puan
hiç öksürmüyorum	0 1 2 3 4 5		sürekli öksürük
Ciğerlerimde hiç balgam hissetmiyorum	0 1 2 3 4 5		ciğerlerim balgamla dolu gibi hissediyorum
göğsümde baskı hissetmiyorum	0 1 2 3 4 5		Göğsümde çok güçlü bir baskı hissediyorum.
Bir kat merdiven çıktığımda veya yukarı çıktığımda nefesim daralıyor	0 1 2 3 4 5		Bir kat yukarı çıktığımda veya bir kat çıktığımda nefesim daralıyor
sakince ev işi yaparım	0 1 2 3 4 5		ev işi yapmakta çok zorlanıyorum
Akciğer hastalığıma rağmen evden çıkarken kendime güveniyorum	0 1 2 3 4 5		Akciğer hastalığı nedeniyle güvenle evden çıkamıyor
huzurlu ve dinlendirici bir uykum var	0 1 2 3 4 5		Akciğer hastalığım nedeniyle iyi uyuyamıyorum
oldukça enerjik biriyim	0 1 2 3 4 5		enerjiden yoksunum
TOPLAM PUAN
0 — 10		Etki ihmal edilebilir
11 — 20		Ilıman
21 — 30		Güçlü
31 — 40		Çok güçlü

Test sonuçları: CAT≥10 veya MRC≥2 ölçekleri, semptomların önemli bir şiddetini gösterir ve kritik değerlerdir. Klinik belirtilerin gücünü değerlendirmek için, tercihen CAT olmak üzere bir ölçek kullanılmalıdır, çünkü. sağlık durumunu tam olarak değerlendirmenizi sağlar. Ne yazık ki, Rus doktorlar nadiren anketlere başvuruyor.

KOAH riskleri ve grupları

KOAH için risk sınıflandırmasının geliştirilmesinde, büyük ölçekli kaynaklardan toplanan koşullara ve göstergelere dayalı olarak klinik araştırma(TORÇ, YÜKSELTME, TUTMA):

spirometrik göstergelerde bir azalma, hastanın ölüm riski ve alevlenmelerin tekrarlaması ile ilişkilidir;
alevlenmenin neden olduğu hastaneye yatış, kötü prognoz ve yüksek ölüm riski ile ilişkilidir.

saat çeşitli derecelerşiddet, alevlenme sıklığı için prognoz önceki tıbbi öyküye göre hesaplandı. Tablo "Riskler":

Alevlenme risklerini değerlendirmenin 3 yolu vardır:

Nüfus - spirometri verilerine dayalı KOAH şiddeti sınıflandırmasına göre: 3. ve 4. derecelerde yüksek risk belirlenir.
Bireysel öykü verileri: Son bir yılda 2 veya daha fazla alevlenme varsa, sonraki alevlenme riskinin yüksek olduğu kabul edilir.
Hastanın hastaneye yatışı sırasında bir önceki yıl içinde alevlenmesine bağlı olarak gelişen tıbbi öyküsü.

İntegral değerlendirme yöntemini kullanmak için adım adım kurallar:

Semptomları CAT ölçeğinde veya dispneyi MRC'de değerlendirin.
Sonucun karenin hangi tarafına ait olduğunu görün: sol tarafta - "daha az semptom", "daha az nefes darlığı" veya sağ tarafta - "daha fazla semptom", "daha fazla nefes darlığı".
Spirometriye göre alevlenme riskinin sonucunun karenin hangi tarafına (üst veya alt) ait olduğunu değerlendirin. Seviye 1 ve 2 düşük riski gösterirken, seviye 3 ve 4 yüksek riski gösterir.
Hastanın geçen yıl kaç alevlenmesi olduğunu belirtin: 0 ve 1 ise - o zaman risk düşük, 2 veya daha fazlaysa - yüksek.
Bir grup tanımlayın.

İlk veriler: 19 b. CAT anketine göre, spirometri parametrelerine göre, FEV1 - %56, geçen yıl içinde üç alevlenme. Hasta “daha fazla semptom” kategorisine aittir ve B veya D grubuna atanmalıdır. Spirometriye göre - “düşük risk”, ancak Geçen yılüç alevlenmesi vardı - bu "yüksek risk" anlamına gelir, bu nedenle bu hasta D grubuna aittir. Bu, hastaneye yatışlar, alevlenmeler ve ölüm için yüksek riskli bir gruptur.

Yukarıdaki kriterlere göre KOAH'lı hastalar alevlenme, hastaneye yatış ve ölüm riskine göre dört gruba ayrılır.

kriterler	Gruplar
kriterler	A "Düşük risk" "daha az semptom"	V "Düşük risk" "daha fazla semptom"	İLE "yüksek risk" "daha az semptom"	D "yüksek risk" "daha fazla semptom"
Yılda alevlenme sıklığı			≥	≥2
hastaneye yatışlar	Değil	Değil	Evet	Evet
OTURDU
MRC		≥2		≥2
Altın sınıf	1 yada 2	1 yada 2	3 veya 4	3 veya 4

Bu gruplandırmanın sonucu, akılcı ve bireyselleştirilmiş bir tedavi sağlar. Hastalık en kolay grup A'daki hastalarda ilerler: prognoz her bakımdan olumludur.

KOAH fenotipleri

KOAH'taki fenotipler, hastalığın bireysel gelişimi sürecinde oluşan bir dizi klinik, tanısal, patomorfolojik özelliktir.

Fenotipin tanımlanması, tedavi rejimini mümkün olduğunca optimize etmenize olanak tanır.

göstergeler	Amfizematöz tip KOAH	Bronşiyal tip KOAH
Hastalığın tezahürü	yaş arası kişilerde nefes darlığı ile	50 yaş üstü kişilerde üretken öksürük
vücut tipi	Sıska	Kilo alma eğilimi
siyanoz	karakteristik değil	şiddetle telaffuz
nefes darlığı	Önemli ölçüde telaffuz edilen, sabit	Orta, aralıklı (alevlenme sırasında artar)
Balgam	Hafif, sümüksü	Büyük hacimli, pürülan
Öksürük	Nefes darlığından sonra gelir, kurur	Nefes darlığından önce ortaya çıkar, üretken
Solunum yetmezliği	Son aşamalar	ilerleme ile sabit
Göğüs hacminde değişiklik	yükseliyor	Değişmez
Akciğerlerde hırıltı	Değil	Evet
Zayıf nefes alma	Evet	Değil
göğüs röntgeni verileri	Artan havadarlık, küçük kalp boyutu, büllöz değişiklikler	"Gerilmiş bir çanta" olarak kalp, bazal bölgelerde akciğerlerin artan deseni
akciğer kapasitesi	Artan	Değişmez
polisitemi	Küçük	şiddetle ifade edildi
Dinlenme pulmoner hipertansiyon	Küçük	Ilıman
Akciğer esnekliği	Önemli ölçüde azaltılmış	Normal
pulmoner kalp	son aşama	Hızla gelişen
Pat. anatomi	Panacinar amfizem	Bronşit, bazen merkezcil amfizem

Biyokimyasal parametrelerin değerlendirilmesi, kanın antioksidan sisteminin durumunun göstergelerine göre akut aşamada gerçekleştirilir ve eritrosit enzimlerinin aktivitesi ile değerlendirilir: katalaz ve süperoksit dismutaz.

Tablo "Kanın antioksidan sisteminin enzimlerinin sapma seviyesine göre fenotipin belirlenmesi":

KOAH ve bronşiyal astım (BA) kombinasyonu sorunu, solunum tıbbının acil bir sorunu olarak kabul edilir. İki hastalığın kliniğini karıştırma yeteneğinde obstrüktif akciğer hastalığı sinsi tezahürü, ekonomik kayıplara, tedavide önemli zorluklara, alevlenmelerin önlenmesine ve mortalitenin önlenmesine yol açar.

Modern pulmonolojide KOAH - BA'nın karışık fenotipi, sınıflandırma, tanı için net kriterlere sahip değildir ve kapsamlı bir kapsamlı çalışmanın konusudur. Ancak bazı farklılıklar, bir hastada bu tür bir hastalıktan şüphelenmeyi mümkün kılar.

Hastalık yılda 2 defadan fazla kötüleşirse, sık alevlenmelerle KOAH fenotipinden bahsederler. Tipleme, KOAH derecesinin belirlenmesi, çeşitli sınıflandırma türleri ve bunların sayısız iyileştirmeleri önemli hedefler belirler: doğru teşhis, yeterli tedavi ve süreci yavaşlatmak.

Alevlenmelerin sayısı, ilerleme veya ölüm hızı ve tedaviye yanıt bireysel göstergeler olduğundan, bu hastalığı olan hastalar arasındaki farklılıkları ayırt etmek son derece önemlidir. Uzmanlar burada durmuyor ve KOAH sınıflandırmasını iyileştirmenin yollarını aramaya devam ediyor.

KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı) sınıflandırması geniştir ve hastalığın en yaygın evrelerinin ve oluştuğu varyantların bir tanımını içerir. Ve tüm hastalar aynı senaryoya göre KOAH ilerlemese ve hepsi belirli bir tip olarak tanımlanamasa da, sınıflandırma her zaman alakalı kalır: çoğu hasta buna uyar.

KOAH'ın Aşamaları

KOAH'ın evrelerini ve kriterlerini belirleyen ilk sınıflandırma (KOAH spirografik sınıflandırması), 'de Dünya KOAH Girişimi adlı bir komitede birleşmiş bir grup bilim insanı tarafından önerildi (İngilizce'de, adı "Kronik için Küresel Girişim" gibi geliyor). Obstrüktif Akciğer Hastalığı" ve GOLD olarak kısaltılmıştır). Ona göre, her biri esas olarak FEV tarafından belirlenen dört ana aşama vardır - yani ilk saniyedeki zorlu ekspiratuar akışın hacmi:

KOAH 1 derece özel semptomlarda farklılık göstermez. Bronşların lümeni biraz daralmıştır, hava akışı da çok belirgin olmayan şekilde sınırlıdır. Hasta günlük yaşamda zorluk yaşamaz, sadece aktif fiziksel efor sırasında nefes darlığı ve ıslak öksürük yaşar - sadece ara sıra, geceleri yüksek olasılıkla. Bu aşamada, genellikle başka hastalıklar nedeniyle çok az kişi doktora gider.
KOAH 2 derece daha belirgin hale gelir. Fiziksel aktiviteye girmeye çalışırken nefes darlığı hemen başlar, sabahları gözle görülür bir balgam akıntısı eşliğinde öksürük görülür - bazen pürülan. Hasta daha az dayanıklı hale geldiğini fark eder ve tekrarlayan solunum yolu hastalıklarından muzdarip olmaya başlar - basit bir SARS'tan bronşit ve zatürree. Doktora gitme nedeni KOAH şüphesi değilse, er ya da geç hasta eşlik eden enfeksiyonlar nedeniyle ona ulaşır.
KOAH derece 3 zor bir aşama olarak tanımlanır - hastanın yeterli gücü varsa, sakatlık için başvurabilir ve kendisine bir sertifika verilmesini güvenle bekleyebilir. Küçük bir fiziksel eforla bile nefes darlığı görülür - bir kat merdiven çıkmaya kadar. Hastanın başı dönüyor, gözleri karanlık. Öksürük ayda en az iki kez daha sık görülür, doğada paroksismal hale gelir ve buna göğüs ağrıları eşlik eder. Aynı zamanda, görünüm değişir - göğüs genişler, boyundaki damarlar şişer, cilt rengini siyanotik veya pembemsi olarak değiştirir. Vücut ağırlığı keskin bir şekilde azalır veya keskin bir şekilde azalır.
Aşama 4 KOAH, herhangi bir çalışma yeteneğini unutabileceğiniz anlamına gelir - hastanın ciğerlerine giren hava akışı, gerekli hacmin yüzde otuzunu geçmez. Herhangi bir fiziksel çaba - kıyafet değiştirmeye veya hijyen prosedürlerine kadar - nefes darlığına, göğüste hırıltıya, baş dönmesine neden olur. Nefesin kendisi ağırdır, zahmetlidir. Hasta sürekli oksijen tüpü kullanmak zorundadır. En kötü durumlarda, hastaneye yatış gereklidir.

Ancak 'de GOLD, bu tür kriterlerin çok belirsiz olduğu ve yalnızca spirometri (ekshalasyon hacmini belirleyen) temelinde tanı koymanın yanlış olduğu sonucuna vardı. Ayrıca, tüm hastalar hastalığı hafif bir aşamadan şiddetli bir aşamaya kadar sırayla geliştirmedi - çoğu durumda KOAH evresini belirlemek imkansızdı. Hastanın kendisi tarafından doldurulan ve durumu daha eksiksiz belirlemenizi sağlayan bir CAT anketi geliştirilmiştir. İçinde, hastanın semptomlarının ne kadar belirgin olduğunu birden beşe kadar bir ölçekte belirlemesi gerekir:

öksürük - biri "öksürük yok" ifadesine karşılık gelir, beş "sürekli";
balgam - biri “balgam yok”, beşi “balgam sürekli çıkıyor”;
göğüste sıkışma hissi - sırasıyla “hayır” ve “çok güçlü”;
nefes darlığı - "hiç nefes darlığı yok" dan "en ufak bir eforla nefes darlığına";
hanehalkı faaliyeti - "kısıtlama olmadan" ile "çok sınırlı" arasında;
evden çıkma - "zorunluluktan güvenle" den "zorunluluktan bile değil"e;
uyku - "iyi uykudan" "uykusuzluğa";
enerji - "enerji dolu"dan "hiç enerjisiz"e.

Sonuç puanlama ile belirlenir. Ondan az varsa, hastalığın hastanın yaşamı üzerinde neredeyse hiçbir etkisi yoktur. Yirmiden az, ancak ondan fazla - orta derecede bir etkiye sahiptir. Otuzdan az - güçlü bir etkisi var. Otuzdan fazla - yaşam üzerinde büyük bir etkisi var.

Aletler kullanılarak kaydedilebilen hastanın durumunun nesnel göstergeleri de dikkate alınır. Ana olanlar oksijen gerilimi ve hemoglobin doygunluğudur. Sağlıklı bir insanda birinci değer seksenin altına, ikincisi doksanın altına düşmez. Hastalarda, durumun ciddiyetine bağlı olarak sayılar değişir:

nispeten hafif - semptomların varlığında seksen ve doksana kadar;
orta şiddette - altmış ve seksen kadar;
ağır vakalarda - kırk ve yaklaşık yetmiş beşten az.

GOLD'a göre 'den sonra KOAH'ın artık evreleri yok. Akciğerlere ne kadar hava girdiğini gösteren yalnızca şiddet dereceleri vardır. Ve hastanın durumuyla ilgili genel sonuç, “KOAH'ın belirli bir aşamasında” gibi değil, “KOAH'a bağlı alevlenmeler, yan etkiler ve ölüm için belirli bir risk grubunda” gibi görünüyor. Toplamda dört tane var.

A Grubu - düşük risk, az semptom. Bir hasta yılda birden fazla alevlenme yaşamadıysa, CAT'de ondan az puan aldıysa ve nefes darlığı sadece efor sırasında ortaya çıkıyorsa gruba aittir.
B Grubu - düşük risk, birçok semptom. Hasta, birden fazla alevlenme olmadıysa, ancak nefes darlığı sık görülüyorsa ve CAT'de ondan fazla puan alınmışsa gruba aittir.
C Grubu - yüksek risk, az semptom. Hasta yılda birden fazla alevlenmesi varsa, egzersiz sırasında nefes darlığı çekiyorsa ve CAT puanı on puanın altındaysa gruba aittir.
D Grubu - yüksek risk, birçok semptom. Birden fazla alevlenme, en ufak bir eforla nefes darlığı ve CAT'de ondan fazla puan oluşur.

Sınıflandırma, belirli bir hastanın durumunu mümkün olduğunca dikkate alacak şekilde yapılmış olmasına rağmen, yine de hastanın yaşamını etkileyen ve tanıda belirtilen iki önemli göstergeyi içermiyordu. Bunlar KOAH fenotipleri ve komorbiditelerdir.

KOAH fenotipleri

Kronik obstrüktif akciğer hastalığında hastanın nasıl göründüğünü ve hastalığın nasıl ilerlediğini belirleyen iki ana fenotip vardır.

bronşit tipi:

Çünkü. Bunun nedeni, nüksleri en az iki yıl süren kronik bronşittir.
Akciğerlerdeki değişiklikler. Florografi, bronşların duvarlarının kalınlaştığını gösteriyor. Spirometride hava akışının zayıfladığı ve akciğerlere sadece kısmen girdiği görülebilir.
Klasik keşif yaşı elli veya daha fazladır.
Hastanın görünümünün özellikleri. Hastanın belirgin bir siyanotik ten rengi vardır, göğüs fıçı şeklindedir, vücut ağırlığı genellikle artan iştah nedeniyle büyür ve obezite sınırına yaklaşabilir.
Ana semptom, bol cerahatli balgam ile paroksismal bir öksürüktür.
Enfeksiyonlar - genellikle, çünkü bronşlar patojeni filtreleyemez.
"Kor pulmonale" tipi kalp kasının deformasyonu - sıklıkla.

Kor pulmonale, sağ ventrikülün büyüdüğü ve kalp atış hızının hızlandığı eşlik eden bir semptomdur - bu şekilde vücut kandaki oksijen eksikliğini telafi etmeye çalışır:

Röntgen. Kalbin deforme olduğu ve büyüdüğü ve akciğerlerin modelinin geliştiği görülebilir.
Akciğerlerin yayılma kapasitesi - yani gaz moleküllerinin kana girmesi için geçen süre. Normalde, azalırsa, o zaman fazla değil.
Tahmin etmek. İstatistiklere göre, bronşit tipi daha yüksek bir ölüm oranına sahiptir.

İnsanlar bronşit tipini "mavi ödem" olarak adlandırır ve bu oldukça doğru bir tanımdır - bu tip KOAH'lı bir hasta genellikle soluk mavidir, fazla kiloludur, sürekli öksürür ama uyanıktır - nefes darlığı onu hastalar kadar etkilemez başka bir türle.

amfizematöz tip:

Çünkü. Nedeni kronik amfizemdir.
Akciğerlerdeki değişiklikler. Florografide, alveoller arasındaki bölümlerin tahrip olduğu ve hava dolu boşlukların oluştuğu açıkça görülmektedir - büller. Spirometri ile hiperventilasyon kaydedilir - oksijen akciğerlere girer, ancak kana emilmez.
Klasik keşif yaşı altmış veya daha fazladır.
Hastanın görünümünün özellikleri. Hastanın ten rengi pembe, göğsü de fıçı şeklinde, boyundaki damarlar şişer, iştah azalması nedeniyle vücut ağırlığı azalır ve tehlikeli değerler sınırına yaklaşabilir.
Ana semptom, istirahatte bile görülebilen nefes darlığıdır.
Enfeksiyonlar nadirdir, çünkü akciğerler hala filtreleme ile başa çıkmaktadır.
"Kor pulmonale" tipinin deformasyonu nadirdir, oksijen eksikliği çok belirgin değildir.
Röntgen. Resim, kalbin büllerini ve deformitesini göstermektedir.
Yayılma yeteneği - açıkçası büyük ölçüde azaltıldı.
Tahmin etmek. İstatistiklere göre, bu türün ömrü daha uzun.

Amfizematöz tip popüler olarak “pembe kirpi” olarak adlandırılır ve bu da oldukça doğrudur: Bu tip hodl'a sahip bir hasta genellikle zayıftır, doğal olmayan pembe bir ten rengine sahiptir, sürekli boğulur ve bir kez daha evden çıkmamayı tercih eder.

Bir hastada her iki tipte de belirtiler varsa, karışık bir KOAH fenotipinden söz ederler - bu, çok çeşitli varyasyonlarda oldukça sık görülür. Ayrıca son yıllarda, bilim adamları birkaç alt tip belirlediler:

sık alevlenmeler ile. Hastanın yılda en az dört kez alevlenmelerle hastaneye gönderilip gönderilmediği belirlenir. C ve D aşamalarında gerçekleşir.
Bronşiyal astım ile. Vakaların üçte birinde ortaya çıkar - tüm KOAH semptomları ile hasta astımla mücadele için ilaç kullanırsa rahatlama yaşar. Ayrıca astım krizleri geçiriyor.
Erken başlangıç. Hızlı ilerleme ile karakterizedir ve genetik yatkınlıkla açıklanır.
Genç yaşta. KOAH yaşlıların hastalığıdır, ancak gençleri de etkileyebilir. Bu durumda, kural olarak, birçok kez daha tehlikelidir ve yüksek ölüm oranına sahiptir.

Eşlik eden hastalıklar

KOAH ile hasta sadece tıkanıklığın kendisinden değil, aynı zamanda ona eşlik eden hastalıklardan da muzdarip olma şansına sahiptir. Onların arasında:

Koroner kalp hastalığından kalp yetmezliğine kadar kardiyovasküler hastalık. Vakaların neredeyse yarısında ortaya çıkarlar ve çok basit bir şekilde açıklanırlar: vücutta oksijen eksikliği ile kardiyovasküler sistem büyük stres yaşar: kalp daha hızlı hareket eder, kan damarlardan daha hızlı akar ve damarların lümeni daralır. Bir süre sonra hasta göğüs ağrıları, dalgalı nabız, baş ağrıları ve artan nefes darlığı fark etmeye başlar. KOAH'a kardiyovasküler hastalıkların eşlik ettiği hastaların üçte biri bunlardan ölmektedir.
Osteoporoz. Vakaların üçte birinde görülür. Ölümcül değil, ama çok tatsız ve aynı zamanda oksijen eksikliğinden kaynaklanıyor. Başlıca semptomu kemik kırılganlığıdır. Sonuç olarak hastanın omurgası bükülür, duruşu bozulur, sırt ve uzuvlar ağrır, bacaklarda gece krampları ve genel halsizlik görülür. Azalmış dayanıklılık, parmak hareketliliği. Herhangi bir kırık çok uzun süre iyileşir ve ölümcül olabilir. Genellikle gastrointestinal sistem ile ilgili sorunlar vardır - kavisli omurganın iç organlar üzerindeki baskısının neden olduğu kabızlık ve ishal.
Depresyon. Hastaların neredeyse yarısında görülür. Sıklıkla tehlikeleri hafife alınır ve bu arada hasta azalmış ses tonu, enerji ve motivasyon eksikliği, intihar düşünceleri, artan kaygı, yalnızlık duyguları ve öğrenme problemlerinden muzdariptir. Her şey kasvetli bir ışıkta görülür, ruh hali sürekli depresiftir. Nedeni hem oksijen eksikliği hem de KOAH'ın hastanın yaşamı üzerindeki etkisidir. Depresyon ölümcül değildir, ancak tedavisi zordur ve hastanın hayattan alabileceği zevki önemli ölçüde azaltır.
Enfeksiyonlar. Hastaların yüzde yetmişinde ortaya çıkar ve vakaların üçte birinde ölüme neden olur. Bu, KOAH'tan etkilenen akciğerlerin herhangi bir patojene karşı çok savunmasız olması ve içlerindeki iltihabı gidermenin zor olması ile açıklanmaktadır. Ayrıca balgam üretimindeki herhangi bir artış, hava akışında bir azalma ve solunum yetmezliği riskidir.
Uyku apnesi sendromu. Apne ile hasta geceleri on saniyeden daha uzun süre nefes almayı bırakır. Sonuç olarak, sürekli oksijen açlığından muzdariptir ve hatta solunum yetmezliğinden ölebilir.
Kerevit. Sıklıkla ortaya çıkar ve her beş vakadan birinde ölüme neden olur. Enfeksiyonlar gibi, akciğerlerin savunmasızlığı ile açıklanır.

Erkeklerde KOAH'a sıklıkla iktidarsızlık eşlik eder ve yaşlılarda kataraktlara neden olur.

Teşhis ve sakatlık

KOAH tanısının formülasyonu, doktorların takip ettiği bütün bir formülü ifade eder:

hastalığın adı kronik akciğer hastalığıdır;
KOAH fenotipi - karışık, bronşit, amfizematöz;
bronş tıkanıklığının şiddeti - hafif ila aşırı şiddetli;
KOAH semptomlarının şiddeti - CAT tarafından belirlenir;
alevlenmelerin sıklığı - ikiden fazla sık, daha az nadir;
eşlik eden hastalıklar.

Sonuç olarak, muayene plana göre tamamlandığında, hasta örneğin şöyle bir teşhis alır: “bronşit tipi kronik obstrüktif akciğer hastalığı, şiddetli semptomlarla II derece bronş tıkanıklığı, sık alevlenmeler, osteoporoz tarafından ağırlaştırılmış."

Muayene sonuçlarına göre bir tedavi planı hazırlanır ve hasta sakatlık için başvurabilir - KOAH ne kadar şiddetliyse, ilk grubun doğması o kadar olasıdır.

Ve KOAH tedavi edilmese de, hasta sağlığını belirli bir düzeyde korumak için elinden gelen her şeyi yapmalıdır - bu durumda hem yaşam kalitesi hem de süresi artacaktır. Ana şey, süreçte iyimser kalmak ve doktorların tavsiyelerini ihmal etmemek.

KOAH tedavisinin amaçları 4 ana gruba ayrılabilir:
Semptomları hafifletin ve yaşam kalitesini iyileştirin;
Gelecekteki riskleri azaltmak, vb; alevlenmelerin önlenmesi;
Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak;
Azaltılmış ölüm oranı.
KOAH tedavisi farmakolojik ve farmakolojik olmayan yaklaşımları içerir. Farmakolojik tedaviler arasında bronkodilatörler, ICS kombinasyonları ve uzun etkili bronkodilatörler (LABD), fosfodiesteraz-4 inhibitörleri, teofilin ve influenza ve pnömokok aşıları yer alır.
Farmakolojik olmayan seçenekler arasında sigarayı bırakma, pulmoner rehabilitasyon, oksijen tedavisi, solunum desteği ve cerrahi tedavi yer alır.
KOAH alevlenmelerinin tedavisi ayrı olarak değerlendirilir.

Konservatif tedavi.

Sigarayı bırakmak.

KOAH'lı tüm hastalarda sigaranın bırakılması önerilir.

YorumlarSigarayı bırakmak, KOAH'ın ilerlemesi üzerinde en büyük etkiye sahip en etkili müdahaledir. Bir doktorun olağan tavsiyesi hastaların %7,4'ünde (kontrollere göre %2,5 daha fazla) sigarayı bırakmaya yol açar ve dakikalık bir konsültasyon sonucunda sigarayı bırakma sıklığı yaklaşık %12'ye ulaşır. Beceri geliştirme, problem çözme eğitimi ve psikososyal destek dahil olmak üzere daha fazla zaman ve daha karmaşık müdahalelerle sigarayı bırakma oranları %'a ulaşabilir.
Kontrendikasyonların yokluğunda, sigarayı bırakma çabalarını desteklemek için tütün bağımlılığının tedavisine yönelik farmakolojik ajanlar önerilir.

YorumlarFarmakoterapi, sigarayı bırakma çabalarını etkili bir şekilde destekler. Tütün bağımlılığının tedavisi için birinci basamak ilaçlar arasında vareniklin, uzatılmış salımlı bupropion ve nikotin yerine geçen ilaçlar bulunur.
Doktor tavsiyesi, destek grupları, beceri geliştirme ve nikotin replasman tedavisinin bir kombinasyonu, 1 yıl sonra sigarayı %35 oranında bırakırken, 5 yıl sonra %22'si sigara içmemeye devam ediyor.
Stabil KOAH için farmakoterapi ilkeleri.
KOAH tedavisinde kullanılan ilaçların farmakolojik sınıfları Tablo'da sunulmuştur. 5.
Tablo 5KOAH tedavisinde kullanılan ilaçların farmakolojik sınıfları.

farmakolojik sınıf	Hazırlıklar
KDBA	salbutamol fenoterol
DDBA	Vilanterol Indacaterol Salmeterol Olodaterol Formoterol
KDAH	ipratropyum bromür
DDAH	Aklidinyum bromür Glikopironyum bromür Tiotropiyum bromür Umeklidinyum bromür
IGCS	Beklometazon Budesonid Mometazon Flutikazon Flutikazon Furoat Siklesonid
Sabit kombinasyonlar DDAH/DDBA	Glikopironyum bromür/indakaterol Tiotropiyum bromür/olodaterol Umeklidinyum bromür/vilanterol Aklidinyum bromür/formoterol
ICS/LABA'nın sabit kombinasyonları	Beklometazon/formoterol Budesonid/formoterol Flutikazon/salmeterol Flutikazon furoat/vilanterol
Fosfodiesteraz-4 inhibitörleri	roflumilast
Diğer	teofilin

Not.SABA - kısa etkili β2-agonistleri, KDAH - kısa etkili antikolinerjikler, LABA - uzun etkili β2-agonistleri, DDAC - uzun etkili antikolinerjikler.
Farmakoterapi reçete edilirken, semptom kontrolünü sağlamayı ve gelecekteki riskleri azaltmayı hedeflemeniz önerilir - td; KOAH alevlenmeleri ve mortalite (Ek D5) .

YorumlarTedaviye devam etme veya sonlandırma kararı, gelecekteki risklerin (alevlenmelerin) azaltılmasına göre önerilir. Bunun nedeni, bir ilacın akciğer fonksiyonunu iyileştirme veya semptomları azaltma yeteneğinin, KOAH alevlenme riskini azaltma yeteneği ile nasıl ilişkili olduğunun bilinmemesidir. Bugüne kadar, bu tür etkileri gösteren ön veriler yayınlanmış olmasına rağmen, herhangi bir özel farmakoterapinin hastalık ilerlemesini yavaşlattığına (en düşük FEV1'deki ortalama düşüş oranı ile ölçüldüğü gibi) veya mortaliteyi azalttığına dair güçlü bir kanıt yoktur.
Bronkodilatörler.
Bronkodilatörler, kısa etkili (etki süresi saat) ve uzun etkili (etki süresi saat) ilaçları içeren β2-agonistleri ve antikolinerjikleri içerir.
KOAH'lı tüm hastalara gerektikçe kullanılmak üzere kısa etkili bronkodilatörler verilmesi önerilir.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarLABD ile tedavi edilen hastalarda talep üzerine kısa etkili bronkodilatörlerin kullanımı da mümkündür. Aynı zamanda, DDBD alan hastalarda yüksek dozda kısa etkili bronkodilatörlerin (bir nebulizatör yoluyla dahil) düzenli kullanımı haklı değildir ve sadece en zor durumlarda başvurulmalıdır. Bu gibi durumlarda, DDBD kullanımına duyulan ihtiyacı ve hastanın inhalasyonları doğru şekilde gerçekleştirme yeteneğini kapsamlı bir şekilde değerlendirmek gerekir.
β2-agonistler.
KOAH tedavisi için aşağıdaki uzun etkili β2-agonistleri (LABA) önerilir: formoterol, salmeterol, indacaterol, olodaterol (Ek D6).
Öneri gücü düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarFEV1 ve dispneyi etkileyen indakaterol ve olodaterol, en az formoterol, salmeterol ve tiotropium bromür kadar iyidir. Orta / şiddetli alevlenme riski üzerindeki etkileri açısından, LABA (indakaterol, salmeterol), tiotropium bromürden daha düşüktür.
Eşlik eden kardiyovasküler hastalıkları olan KOAH'lı hastaların tedavisinde, LABA reçete etmeden önce kardiyovasküler komplikasyon gelişme riskinin değerlendirilmesi önerilir.

Yorumlarβ2-agonistlerin etkisi altında kalbin β-adrenerjik reseptörlerinin aktivasyonu muhtemelen iskemi, kalp yetmezliği, aritmilere neden olabilir ve ayrıca ani ölüm riskini artırabilir. Bununla birlikte, KOAH'lı hastalarda yapılan kontrollü klinik çalışmalarda, β2-agonistlerinin kullanımıyla aritmi sıklığında, kardiyovasküler veya genel mortalitede bir artış hakkında hiçbir veri elde edilmemiştir.
KOAH tedavisinde astımdan farklı olarak LABA monoterapi olarak (ICS'siz) kullanılabilir.
Antikolinerjik ilaçlar.
KOAH tedavisi için aşağıdaki uzun etkili antikolinerjiklerin (LDAC) kullanılması tavsiye edilir: tiotropium bromür, aklidinyum bromür, glikopironyum bromür, umeklidinyum bromür (Ek D6).
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarTiotropium bromür, DDAC arasında en büyük kanıt tabanına sahiptir. Tiotropium bromür akciğer fonksiyonunu artırır, semptomları hafifletir, yaşam kalitesini iyileştirir ve KOAH alevlenme riskini azaltır.
Aklidinyum bromür ve glikopironyum bromür, akciğer fonksiyonunu, yaşam kalitesini iyileştirir ve kurtarma ilaçlarına olan ihtiyacı azaltır. 1 yıla kadar olan çalışmalarda aklidinyum bromür, glikopironyum bromür ve umeklidinyum bromür KOAH alevlenme riskini azaltmıştır, ancak tiotropium bromür çalışmalarına benzer şekilde 1 yıldan uzun süren uzun süreli çalışmalar bugüne kadar yapılmamıştır.
Solunan antikolinerjikler genellikle iyi tolere edilir ve kullanımlarında yan etkiler (AE'ler) nispeten nadirdir.
KOAH ve eşlik eden kardiyovasküler hastalıkları olan hastalarda DDAC kullanımı önerilir.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarKısa etkili antikolinerjiklerin (SAC'ler) kardiyak AE'lere neden olduğundan şüphelenilmiştir, ancak DDAC'lerle ilgili olarak artan kardiyak AE insidansına ilişkin bir rapor bulunmamaktadır. 4 yıllık UPLIFT çalışmasında, tiotropium bromür ile tedavi edilen hastalarda önemli ölçüde daha az kardiyovasküler olay görülmüştür ve bunlar arasındaki genel mortalite, plasebo grubuna göre daha az olmuştur. TIOSPIR çalışmasında (ortalama tedavi süresi yıl), bir sıvı inhaler içindeki tiotropium bromürün, bir kuru toz inhaler içindeki tiotropium bromür ile mortalite, ciddi kardiyak AE'ler ve KOAH alevlenmeleri açısından hiçbir farkı olmaksızın oldukça güvenli olduğu kanıtlanmıştır.
Bronkodilatör kombinasyonları.
Daha fazla bronkodilatasyon ve semptomlarda rahatlama sağlamak için farklı etki mekanizmalarına sahip bronkodilatörlerin bir kombinasyonu önerilir.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarÖrneğin, CAAC'nin CABA veya LABA ile kombinasyonu, FEV1'i herhangi bir mono bileşenden daha fazla geliştirir. SABA veya LABA, DDAA tek başına semptomlarda yeterli rahatlama sağlamazsa, DDAC ile kombinasyon halinde verilebilir.
KOAH tedavisi için DDAH / LABA'nın sabit kombinasyonlarının kullanılması önerilir: glikopironyum bromür / indakaterol, tiotropiyum bromür / olodaterol, umeklidinyum bromür / vilanterol, aklidinyum bromür / formoterol.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarBu kombinasyonlar, minimum FEV1, dispne ve yaşam kalitesi üzerindeki etki açısından plaseboya ve tek bileşenlerine göre güvenlik açısından onlardan daha düşük olmayan bir avantaj gösterdi. Tiotropium bromür ile karşılaştırıldığında, tüm DDAC/LABA kombinasyonları akciğer fonksiyonu ve yaşam kalitesi üzerinde üstün etkiler göstermiştir. Dispne üzerinde umeklidinyum bromür/vilanterol için hiçbir yarar gösterilmemiştir ve tek başına tiotropiyum bromür/olodaterol, PHI üzerinde tiotropiyum bromür monoterapisinden önemli ölçüde üstündür.
Aynı zamanda, DDAC/LABA kombinasyonları, KOAH'ın orta/şiddetli alevlenme riski üzerindeki etkileri açısından, tiotropium bromür monoterapisine göre henüz avantaj göstermemiştir.
İnhale glukokortikosteroidler ve bunların β2-agonistlerle kombinasyonları.
İnhale kortikosteroidlerin, BA öyküsü ve kan eozinofilisi olan KOAH hastalarında yalnızca DDBD ile devam eden tedaviye ek olarak reçete edilmesi önerilir (alevlenme olmadan kandaki eozinofil içeriği 1 µl başına hücreden fazladır).
Önerilerin ikna düzeyi B (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarAD'de İKS'nin terapötik ve istenmeyen etkileri kullanılan doza bağlıdır, ancak KOAH'ta böyle bir doz bağımlılığı yoktur ve uzun süreli çalışmalarda sadece orta ve yüksek doz İKS kullanılmıştır. KOAH hastalarının ICS tedavisine yanıtı, oral kortikosteroidlere yanıt, bir bronkodilatasyon testinin sonuçları veya bronş aşırı duyarlılığının varlığı temelinde tahmin edilemez.
KOAH'lı ve sık alevlenmeleri olan hastaların (1 yıl içinde 2 veya daha fazla orta şiddette alevlenme veya hastaneye yatış gerektiren en az 1 şiddetli alevlenme) LABD'ye ek olarak ICS reçete etmesi önerilir.
Önerilerin ikna düzeyi B (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarICS ve ICS/LABA kombinasyonları ile uzun süreli (6 ay) tedavi, KOAH alevlenmelerinin sıklığını azaltır ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirir.
ICS, ikili (LABA/IGCS) veya üçlü (LAA/LABA/IGCS) tedavi olarak kullanılabilir. Üçlü tedavi, tiotropium bromür tedavisine bir ICS/LABA kombinasyonunun eklenmesinin akciğer fonksiyonunda, yaşam kalitesinde iyileşme ve özellikle şiddetli olanlar olmak üzere alevlenmelerde ek bir azalma ile sonuçlandığı çalışmalarda incelenmiştir. Ancak üçlü terapi, daha uzun çalışmalarda daha fazla çalışmayı gerektirir.
Alevlenme riski yüksek olan ve kan eozinofilisi olmayan KOAH'lı hastalarda, aynı derecede kanıtla, LAAC veya IGCS / LABA reçete edilmesi önerilir.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarKOAH'lı hastalarda İKS atanmasının beklenen ana etkisi alevlenme riskinde azalmadır. Bu açıdan ICS/LABA, DDAH (tiotropium bromür) monoterapisinden üstün değildir. Son zamanlarda yapılan çalışmalar alevlenme riski üzerindeki etki açısından ICS/LABA kombinasyonlarının bronkodilatörlere göre avantajının sadece kan eozinofilisi olan hastalarda olduğunu göstermektedir.
Korunmuş akciğer fonksiyonu olan ve tekrarlayan alevlenme öyküsü olmayan KOAH'lı hastaların ICS kullanmaları önerilmez.
Önerilerin ikna düzeyi B (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarICS ve ICS/LABA kombinasyonları ile tedavi, KOAH'ta FEV1'deki azalma oranını ve mortaliteyi etkilemez.
Ciddi yan etki riski göz önüne alındığında, KOAH'ta ICS, başlangıç tedavisinin bir parçası olarak önerilmez.
Önerilerin ikna düzeyi B (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarICS'nin istenmeyen etkileri arasında oral kandidiyazis ve ses kısıklığı bulunur. ICS ve ICS/LABA kombinasyonları ile pnömoni, osteoporoz ve kırık riskinde artış olduğuna dair kanıtlar vardır. KOAH'lı hastalarda pnömoni riski, sadece flutikazon değil diğer İKS kullanımı ile artar. ICS tedavisinin başlatılmasına, solunum patolojisi olan hastalarda diyabetes mellitus gelişme riskinde artış eşlik etti.
Roflumilast.
Roflumilast, fosfodiesteraz-4 enzimini inhibe ederek ve siklik adenosin monofosfatın hücre içi içeriğini artırarak KOAH ile ilişkili inflamatuar yanıtı baskılar.
FEV1'i olan KOAH hastaları için Roflumilast önerilir< 50% от должного, с хроническим бронхитом и частыми обострениями, несмотря на применение ДДБД для уменьшения частоты среднетяжелых и тяжелых обострений .
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
Roflumilast, KOAH semptomlarının tedavisi için önerilmez.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarRoflumilast bir bronkodilatör değildir, ancak salmeterol veya tiotropium bromür alan hastalarda uzun süreli tedavi sırasında roflumilast ek olarak FEV1'i ml artırır.
Roflumilastın yaşam kalitesi ve semptomlar üzerindeki etkisi zayıftır. İlaç, tipik olarak gastrointestinal bozukluklar ve baş ağrısının yanı sıra kilo kaybı olan önemli yan etkilere neden olur.
Oral glukokortikosteroidler.
KOAH'lı hastalarda oral kortikosteroidlerle uzun süreli tedaviden kaçınılması önerilir, çünkü bu tür bir tedavi uzun süreli prognozlarını kötüleştirebilir.

YorumlarYüksek dozda oral kortikosteroidler (günde ≥30 mg oral prednizolona eşit) kısa vadede akciğer fonksiyonunu iyileştirse de, oral kortikosteroidlerin düşük veya orta ve yüksek dozlarda uzun süreli kullanımının faydalarına ilişkin veriler, AE riskinde önemli artış. Ancak bu gerçek, alevlenmeler sırasında oral kortikosteroidlerin atanmasını engellemez.
Oral kortikosteroidler bir takım ciddi istenmeyen etkilere neden olur; KOAH ile ilgili en önemlilerinden biri, semptomları aşırı şiddetli KOAH'lı hastalarda kas zayıflığı, fiziksel aktivitede azalma ve solunum yetmezliği olan steroid miyopatisidir.
Teofilin.
Teofilinin tam etki mekanizmasına ilişkin tartışmalar devam etmektedir, ancak bu ilacın hem bronkodilatör hem de anti-inflamatuar aktiviteye sahiptir. Teofilin, KOAH'ta akciğer fonksiyonunu önemli ölçüde iyileştirir ve muhtemelen solunum kas fonksiyonunu iyileştirir, ancak AE riskini artırır. Düşük dozlarda teofilinin ( mg 2 r / gün) KOAH alevlenmelerinin sıklığını istatistiksel olarak önemli ölçüde azalttığına dair kanıtlar vardır.
Şiddetli semptomları olan hastalarda ek tedavi olarak KOAH tedavisi için teofilin önerilir.

YorumlarTeofilinin KOAH'ta akciğer fonksiyonu ve semptomları üzerindeki etkisi, LABA formoterol ve salmeterolünkinden daha az belirgindir.
Mevcut yavaş salınan formülasyonlar da dahil olmak üzere teofilinin KOAH'taki kesin etki süresi bilinmemektedir.
Teofilin reçete edilirken, kandaki konsantrasyonunun izlenmesi ve elde edilen sonuçlara bağlı olarak ilacın dozunun ayarlanması önerilir.
Önerilerin ikna edicilik düzeyi C (kanıt düzeyi - 3).
YorumlarTeofilinin farmakokinetiği, bireyler arası farklılıklar ve ilaç etkileşimlerine eğilim ile karakterize edilir. Teofilin, dar bir terapötik konsantrasyon aralığına sahiptir ve toksisiteye yol açabilir. En yaygın AE'ler mide tahrişi, mide bulantısı, kusma, ishal, artan diürez, merkezi sinir sistemi stimülasyonu belirtileri (baş ağrısı, sinirlilik, anksiyete, ajitasyon) ve kardiyak aritmileri içerir.
Antibakteriyel ilaçlar.
Bronşektazi ve sık pürülan alevlenmeleri olan KOAH'lı hastalar için uzun süreli tedavi rejiminde makrolidlerin (azitromisin) atanması önerilir.
Öneri gücü düzeyi C (kanıt düzeyi - 2).
YorumlarYakın tarihli bir meta-analiz, 3 ila 12 ay süren 6 çalışmada makrolidlerle (eritromisin, klaritromisin ve azitromisin) uzun süreli tedavinin, plaseboya kıyasla KOAH alevlenmelerinin insidansında %37'lik bir azalma ile sonuçlandığını göstermiştir. Ayrıca hastaneye yatışlar da %21 oranında azaldı. Makrolidlerin yaygın kullanımı, bunlara karşı bakteri direncini artırma riski ve yan etkileri (işitme kaybı, kardiyotoksisite) ile sınırlıdır.
Mukoaktif ilaçlar.
Bu grup, farklı etki mekanizmalarına sahip birkaç madde içerir. KOAH'ta mukolitiklerin düzenli kullanımı, çelişkili sonuçlarla çeşitli çalışmalarda incelenmiştir.
Özellikle ICS tedavi edilmiyorsa, bronşit fenotipi ve sık alevlenmeleri olan KOAH hastalarına N-asetilsistein ve karbosistein atanması önerilir.
Öneri gücü düzeyi C (kanıt düzeyi - 3).
YorumlarN-asetistein ve karbosistein antioksidan özellikler sergileyebilir ve alevlenmeleri azaltabilir, ancak KOAH hastalarında akciğer fonksiyonunu veya yaşam kalitesini iyileştirmezler.

inhalatör seçimi.

KOAH'lı hastaların tedavinin başlangıcında inhalerin doğru kullanımı konusunda eğitilmesi ve daha sonraki ziyaretlerde kullanımlarının izlenmesi önerilir.

YorumlarHastaların önemli bir kısmı inhaler kullanırken hata yapmaktadır. Bir ölçülü doz toz inhaler (DPI) kullanırken, düğmeye basmak ve inhalasyon arasında koordinasyon gerekmez, ancak yeterli bir inspiratuar akış oluşturmak için yeterli bir inspirasyon çabası gereklidir. Bir ölçülü doz aerosol inhaler (MAI) kullanırken, yüksek bir inspiratuar akış gerekli değildir, ancak hasta inhalerin aktivasyonunu inspirasyonun başlamasıyla koordine edebilmelidir.
Koordinasyon sorununu ortadan kaldırmak ve ilacın üst solunum yollarında birikmesini azaltmak için PDI reçete edilirken aralayıcı kullanılması önerilir.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 3).
Şiddetli KOAH'lı hastalarda PDI (aralayıcı dahil) veya sıvı inhaler tercih edilmesi önerilir.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 3).
YorumlarBu öneri, DPI kullanan şiddetli KOAH'lı hastalarda inspiratuar akışın her zaman yeterli olmadığı gerçeğine dayanmaktadır.
Doğru inhaleri seçmenin temel ilkeleri Ek G7'de açıklanmıştır.

Stabil KOAH yönetimi.

KOAH'lı tüm hastalara ilaç dışı önlemler almaları, gerektiğinde kullanım için kısa etkili bir bronkodilatör reçete etmeleri, influenza ve pnömokok enfeksiyonuna karşı aşılamaları ve komorbiditeleri tedavi etmeleri tavsiye edilir.

YorumlarFarmakolojik olmayan müdahaleler arasında sigarayı bırakma, inhalasyon tekniği ve kendi kendine yönetim eğitimi, grip ve pnömokok aşıları, fiziksel aktiviteye teşvik, uzun süreli oksijen tedavisi (VCT) ve non-invaziv ventilasyon (NIV) ihtiyacının değerlendirilmesi yer alır.
KOAH'lı tüm hastalara, monoterapide DDAC/LABA veya bu ilaçlardan birinin bir kombinasyonu olan DDBD'yi reçete etmeleri önerilir (Ek B).
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
Hastanın şiddetli semptomları varsa (mMRC ≥ 2 veya CAT ≥ 10), KOAH tanısı konulduktan hemen sonra LAAD / LABA kombinasyonunun reçete edilmesi önerilir.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarKOAH'lı hastaların çoğu, nefes darlığı ve azalmış egzersiz toleransı gibi şiddetli semptomlarla başvurur. DDAH / LABA kombinasyonunun atanması, maksimum bronkodilatasyon nedeniyle nefes darlığını hafifletmeye, egzersiz toleransını artırmaya ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirmeye izin verir.
Asemptomatik hastalarda (mMRC) tek bir uzun etkili bronkodilatör (LABA veya LABA) ile monoterapiye başlanması önerilir.< 2 или САТ.
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).
YorumlarDDAH'ın avantajı, alevlenme riski üzerinde daha belirgin bir etkisidir.
Tek başına LABD ile monoterapinin arka planına karşı semptomlar devam ederse (nefes darlığı ve azalmış egzersiz toleransı), bronkodilatör tedavisinin arttırılması önerilir - bir DDAH / LABA kombinasyonuna geçiş (Ek B).

Astım belirtisi olmayan ve kan eozinofilisi olmayan hastalarda tekrarlayan alevlenmelerde (1 yıl içinde 2 veya daha fazla orta şiddette alevlenme veya hastaneye yatış gerektiren en az 1 şiddetli alevlenme) monoterapi yerine DDAH/LABA kombinasyonunun atanması da önerilir (Ek B) .
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 2).
YorumlarFLAME çalışmasında DDAC/LADBA glikopironyum bromür/indakaterol kombinasyonu, KOAH'ın orta/şiddetli alevlenme riskini, tahmin edilen FEV1'i % olan ve FEV1'i olmayan KOAH hastalarında ICS/LABA (flutikazon/salmeterol) kombinasyonundan daha etkili bir şekilde azaltmıştır. yüksek kan eozinofilisi.
KOAH ve BA olan bir hastada veya kan eozinofilisi olan bir hastada tek başına LABA ile tedavi sırasında tekrarlayan alevlenmeler meydana gelirse, hastanın LABA / ICS reçete etmesi önerilir (Ek B).
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 2).
YorumlarKan eozinofilisi için kriter, kandaki eozinofil içeriğidir (alevlenme olmadan) 1 µl başına hücre.
DDAC / LABA kombinasyonu ile tedavi sırasında astımlı veya eozinofilili KOAH hastalarında tekrarlayan alevlenmeler meydana gelirse, hastaya ICS eklenmesi önerilir (Ek B).
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 2).
YorumlarTedaviye LAAA eklendiğinde hasta IGCS/LABA tedavisinin yetersiz etkinliği ile üçlü tedaviye de gelebilir.
LAAA/LABA/IGCS ile üçlü tedavi şu anda iki şekilde uygulanabilir: 1) sabit bir LAAA/LABA kombinasyonu ve ayrı bir ICS inhaler kullanılarak; 2) sabit bir LABA/IGCS kombinasyonu ve ayrı bir DDAH inhaler kullanarak. Bu yöntemler arasındaki seçim, başlangıç tedavisine, farklı inhalerlere uyuma ve ilaçların mevcudiyetine bağlıdır.
BA ve eozinofili olmayan bir hastada LAAA/LABA kombinasyonu ile tedavide tekrarlayan alevlenmeler veya üçlü tedavide (LAHA/LABA/IGCS) alevlenmelerin nüksetmesi durumunda, KOAH fenotipinin netleştirilmesi ve fenotipe özgü reçete edilmesi önerilir. tedavi (roflumilast, N-asetilsistein, azitromisin, vb. ; – Ek B).
Önerilerin ikna düzeyi B (kanıt düzeyi - 3).
Bronkodilatör tedavi hacminin (AE'lerin yokluğunda) semptomların maksimum rahatlaması durumunda bile azaltılması önerilmez.
Önerinin gücü A (kanıt düzeyi -2).
YorumlarBunun nedeni KOAH'ın ilerleyici bir hastalık olmasıdır, bu nedenle akciğer fonksiyonunun tam olarak normalleşmesi mümkün değildir.
Tekrarlayan alevlenmeleri olmayan ve akciğer fonksiyonu korunmuş (FEV1 beklenenin %50'si) KOAH'lı hastalarda, DDBD reçete edilmesi şartıyla İKS'nin tamamen iptal edilmesi önerilir.
Öneri gücü düzeyi B (kanıt düzeyi -2).
YorumlarHekimin görüşüne göre hastanın ICS ile tedaviye devam etmesi gerekmiyorsa veya bu tedaviden AE'ler meydana geldiyse, alevlenme riskini artırmadan ICS iptal edilebilir.
FEV1 olan hastalarda< 50% от должного, получающих тройную терапию, рекомендуется постепенная отмена ИГКС со ступенчатым уменьшением его дозы в течение 3 месяцев .
Önerinin gücü A (kanıt düzeyi -3).
YorumlarFEV1 değeri< 50% ранее считалось фактором риска частых обострений ХОБЛ и рассматривалось как показание к назначению комбинации ИГКС/ДДБА. В настоящее время такой подход не рекомендуется, поскольку он приводит к нежелательным эффектам и неоправданным затратам , хотя в реальной практике ИГКС и комбинации ИГКС/ДДБА назначаются неоправданно часто.

Cerrahi tedavi.

Üst lob amfizemi ve egzersiz toleransı zayıf olan KOAH hastalarına akciğer hacmi küçültme ameliyatı önerilir.
Önerilerin ikna edicilik düzeyi C (kanıt düzeyi - 3).
YorumlarAkciğer hacmi küçültme ameliyatı, hiperinflasyonu azaltmak ve solunum kaslarının daha verimli pompalanmasını sağlamak için akciğerin bir kısmının çıkarılmasıyla gerçekleştirilir. Şu anda, akciğer hacmini azaltmak için daha az invaziv yöntemler kullanmak da mümkündür - valfler, özel yapıştırıcı vb. kullanarak segmental bronşların tıkanması;
Aşağıdaki endikasyonların varlığında çok şiddetli KOAH'lı bir dizi hasta için akciğer nakli önerilmektedir: BODE indeksi ≥ 7 puan (BODE - B - vücut kitle indeksi (vücut kitle indeksi), O - obstrüksiyon (tıkanma) D - dispne ( nefes darlığı), E - egzersiz toleransı (fiziksel aktiviteye tolerans)), FEV1< 15% от должных, ≥ 3 обострений в предшествующий год, 1 обострение с развитием острой гиперкапнической дыхательной недостаточности (ОДН), среднетяжелая-тяжелая легочная гипертензия (среднее давление в легочной артерии ≥35 мм) .
Önerilerin ikna edicilik düzeyi C (kanıt düzeyi - 3).
YorumlarAkciğer transplantasyonu, dikkatle seçilmiş KOAH hastalarında yaşam kalitesini ve fonksiyonel performansı iyileştirebilir.

Diğer tedaviler.

Uzun süreli oksijen tedavisi.

KOAH'ın geç (terminal) evrelerinde gelişen en ciddi komplikasyonlarından biri kronik solunum yetmezliğidir (KRF). Kronik böbrek yetmezliğinin ana semptomu, hipoksemi vb. arteriyel kandaki oksijen içeriğinde azalma (PaO2).
VCT şu anda KOAH'lı hastalarda mortaliteyi azaltabilen birkaç tedaviden biridir. Hipoksemi sadece KOAH hastalarının ömrünü kısaltmakla kalmaz, aynı zamanda başka önemli olumsuz etkileri de vardır: yaşam kalitesinde bozulma, polisitemi gelişimi, uyku sırasında kardiyak aritmi riskinde artış, pulmoner hipertansiyon gelişimi ve ilerlemesi. VCT, hipokseminin tüm bu olumsuz etkilerini azaltabilir veya ortadan kaldırabilir.
Kronik böbrek yetmezliği olan KOAH hastalarına VCT önerilir (endikasyonlar için ek D8'e bakınız).
Önerinin gücü A (kanıt düzeyi -1).
YorumlarKor pulmonale'nin klinik belirtilerinin varlığının, VCT'nin daha erken atanmasını önerdiği vurgulanmalıdır.
Oksijenle hipokseminin düzeltilmesi, CRD tedavisinde en patofizyolojik olarak kanıtlanmış yöntemdir. Bir dizi acil durumun (pnömoni, pulmoner ödem, travma) aksine, kronik hipoksemili hastalarda oksijen kullanımı sabit, uzun süreli ve genellikle evde yapılmalıdır, bu nedenle bu tedaviye VCT denir.
VCT endikasyonlarının dayandığı gaz değişimi parametrelerinin yalnızca hastaların stabil durumu vb. sırasında değerlendirilmesi önerilir; KOAH alevlenmesinden hafta sonra.
Önerilerin ikna edicilik düzeyi C (kanıt düzeyi - 3).
YorumlarBir ODN periyodundan sonra gaz değişimini ve oksijen taşınmasını eski haline getirmek için gereken zamandır. KOAH'lı hastalara VCT reçete etmeden önce, ilaç tedavisi olanaklarının tükendiğinden ve mümkün olan maksimum tedavinin PaO2'de sınır değerlerin üzerinde bir artışa yol açmadığından emin olunması önerilir.
Oksijen tedavisi reçete edilirken, 60 mm PaO2 ve %90 SaO2 değerlerine ulaşılmaya çalışılması önerilir.
Önerilerin ikna edicilik düzeyi C (kanıt düzeyi - 3).
Sigara içmeye devam eden KOAH hastalarına VCT önerilmez; KOAH'ın seyrini kontrol etmeye yönelik yeterli ilaç tedavisi almamak (bronkodilatörler, ICS); bu tür bir terapi için yeterince motive edilmemiş.
Önerilerin ikna edicilik düzeyi C (kanıt düzeyi - 3).
KOAH'lı hastaların çoğuna, l/dk oksijen akışıyla, art arda 2 saati geçmeyen seanslar arasında maksimum aralıklarla günde en az 15 saat VCT yapmaları önerilir.
Önerilerin ikna düzeyi B (kanıt düzeyi - 2).

Uzun süreli ev havalandırması.

Hiperkapni (td; arteriyel kanda artan kısmi karbondioksit basıncı - PaCO2 ≥ 45 mm), akciğer hastalıklarının son evrelerinde ventilasyon rezervindeki azalmanın bir göstergesidir ve aynı zamanda KOAH'lı hastalar için negatif bir prognostik faktör olarak hizmet eder. Gece hiperkapnisi, solunum merkezinin CO2'ye duyarlılığını değiştirerek gündüzleri daha yüksek PaCO2 seviyelerine yol açar, bu da kalp, beyin ve solunum kaslarının işlevi için olumsuz sonuçlar doğurur. Solunum aparatı üzerindeki yüksek dirençli, elastik ve eşik yükü ile birlikte solunum kaslarının disfonksiyonu, KOAH hastalarında hiperkapniyi daha da şiddetlendirir, böylece sadece solunum desteği (pulmoner ventilasyon) ile kırılabilen bir "kısır döngü" geliştirir.
Yoğun bakıma ihtiyaç duymayan stabil bir kronik böbrek yetmezliği seyri olan KOAH'lı hastalarda, evde sürekli olarak uzun süreli solunum desteği sağlamak mümkündür - sözde Uzun süreli evde ventilasyon (LHVL).
KOAH'lı hastalarda DDWL kullanımına, başlıca gaz değişim parametrelerinin iyileştirilmesi olan bir dizi olumlu patofizyolojik etki eşlik eder - PaO2'de bir artış ve PaCO2'de bir azalma, solunum kaslarının işlevinde bir iyileşme, egzersiz toleransında artış, uyku kalitesinde iyileşme ve LHI'de azalma. Son çalışmalar, yeterince seçilmiş non-invaziv akciğer ventilasyonu (NIV) parametreleriyle, hiperkapnik CRD ile komplike olan KOAH'lı hastaların sağkalımında önemli bir iyileşmenin mümkün olduğunu göstermiştir.
DDWL, aşağıdaki kriterleri karşılayan KOAH'lı hastalar için önerilir:
- Kronik böbrek yetmezliği semptomlarının varlığı: halsizlik, nefes darlığı, sabah baş ağrıları;
- Aşağıdakilerden birinin varlığı: PaCO2 55 mm, PaCO2 mm ve gece desatürasyonları (SaO2< 88% в течение более 5 мин во время O2-терапии 2 л/мин), PaCO2 мм и частые госпитализации вследствие развития повторных обострений (2 и более госпитализаций за 12 мес).
Önerilerin ikna düzeyi A (kanıt düzeyi - 1).

KOAH Teşhisi, Yönetimi ve Önlenmesi için Küresel Strateji (GOLD), Avrupa'da KOAH'lı hastalarla ilgilenen her pratisyen hekimin bugün tarafından yönlendirildiği bir belgedir. Başta KOAH olmak üzere bronko-obstrüktif sendrom (BOS) semptomlarıyla ortaya çıkan hastalıkların prevalansı her yıl artmaktadır.

Aynı zamanda, bilim ve tıp durmuyor, BOS'u tedavi etme yöntemleri sürekli geliştiriliyor, yeni ilaçlar ve bunların kombinasyonları yaratılıyor, ilaç dağıtım cihazları gelişiyor ve bazı ilaçlar için kanıt temeli yenileniyor. Bu nedenle GOLD stratejisinin yazarları, danışma belgesinin yıllık güncellemelerini yayınlayarak KOAH'a karşı küresel mücadelenin başarısının dinamiklerini düzenli olarak yansıtmanın gerekli olduğunu düşünüyorlar. Böylece, Şubat 'de GOLD önerilerinin başka bir güncellemesi yayınlandı. Güncellenmiş GOLD‑ kılavuzu hangi değişiklikleri içeriyor? Ayrıntılı olarak anlamaya çalışalım.

GOLD sürümüne kıyasla değişiklikler

Ana değişiklikler:

KOAH'ın gözden geçirilmiş tanımı;

ABCD gruplarına üyeliği değerlendirmek için yeni, geliştirilmiş bir ilke sunulmuştur;

Arttırma ve azaltma olasılığı ile farmakolojik tedavi için yeni bir algoritma sunulmaktadır.

Tanım."KOAH, genellikle zararlı partiküllere veya gazlara önemli ölçüde maruz kalmanın neden olduğu, hava yolu ve/veya alveolar anormalliklerden kaynaklanan kalıcı solunum semptomları ve hava akımı kısıtlaması ile karakterize, yaygın, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır."

Hastalar, semptom değerlendirmesine (standart CAT veya mMRC anketleri kullanılarak) ve alevlenme geçmişine dayalı sonraki tedavi seçenekleri için ABCD gruplarına ayrılır. Semptomlar ve alevlenme öyküsü ile birlikte spirometri verileri, tanı, prognoz ve diğer gerekli terapötik yaklaşımlara ilişkin kararın önemli bir yönü olmaya devam etmektedir.

Ayrıca ilk kez sunulan KOAH farmakoterapi algoritması– bir grup hastada tedaviyi artırma veya azaltma stratejisiyle daha kişiselleştirilmiş bir yaklaşıma geçiş.

GOLD‑ değerlendirmedeki değişiklikler

örneğinde KOAH şiddetini değerlendirmek için temel ilkeler Şekil 1'de gösterilmektedir.

OVF 1 – 1 s'de zorlu ekspiratuar hacim;

FVC - zorunlu hayati kapasite.

GOLD‑'ye göre hastaların sınıflandırılması

Grup A: Düşük alevlenme riski, az semptom.

Grup B: düşük alevlenme riski, birçok semptom.

Grup C: yüksek alevlenme riski, az semptom.

Grup D: alevlenme riski yüksek, birçok semptom.

mMRC noktası veya CAT

Kuznetsov P I Turetskiy Yazyk Zavershayushchiy Kurs PDF

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)

5K просмотров страницы

Оригинальное название

kuznetsov_p_i_turetskiy_yazyk_zavershayushchiy_funduszeue.info

Авторское право

Доступные форматы

PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Этот документ был вам полезен?

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)

5K просмотров страницы

Оригинальное название:

kuznetsov_p_i_turetskiy_yazyk_zavershayushchiy_funduszeue.info

со
о
гз
GJ
ТУРЕЦКОГО
ЯЗЫ КА
^БК-9*(5Туц)
К 89

Печатается по постановлению
Издательского совета
Института стран Азии и Африки при МГУ
и Издательского Дома «Муравей»

Рецензенты
профессор Э. А. Грунина
доцент Г. П. Александров

ч Кузнецов П. И. Учебник турецкого языка. Завершающий

i курс. — М.: ИД «Муравей-Гайд», — с.

' Учебник излагает все основные сведения по фонетике турецкого языка,

вводит и закрепляет наиболее важные правила морфологии и синтакси
са, самую употребительную лексику н фразеологию. Предназначен для
работы в аудиторных условиях, а также для лиц, желающих изучать язык
самостоятельно.

Издательский совет
ИСАА прн МГУ и ИД «Муравей»:

проф. М. С. Мейер (председатель)

проф. А. А. Вигасин
проф. А. М. Карапетьянц
В. Я. Кофман
проф. А. В. Панцов
проф. JI. А. Фридман

ISBN

нием1аюно“!т 9 РС\У',еб',ИКа7>Рсщ:_0Г0я1ика яагмется прадолже-

" -гш п Т Г Г ’ ВМа"НОГ° курса. Этой книгой » .

грамматики турецкого языка Темном ИЗУЧеНие нормативного курса,

до усвоивший НС Менее’ ЧеловеК, достаточно твер-
Г ф р ^ о г и е й Т W ИВЛ»ДеЮЩИ* ВВадеНнбй в учебнике лексикой'
сочетаний и Лп ° К0Л° 00 СЛОВи окол° 1ОООустойчивых слово-

гг“-аЧ "^“
построенныхКпо v НаЧШ1ЬНЫЙ Курс’ “ ™ °raet и уроков (№№ 15—28), ,
тыре темы} слои * извеР™°и схеме: грамматическая часть (три-че-

вообразовательные^
прнипй „„ , аффтс^ы^с** ^раж невд^И^ на
; L упражнениями Ю^С ЯНеК°Т°РЫе ^вве
закрепление
денной
стовымилексики и фразеологии и пйпИ.
общая (текстовая) часть с послетек-
стовыми Упражнениями.
чепгий гг В уучебнике ппспг^.
синике представлены также гГраммати-

лагаи,щ „йрео™ н” ™ и 1 Х Г е « Г “ еЛ
кто занимается языком без нренода^ля Г Ш> ’ - Т 0"
виду дополнить учебник фономаториатами лальне — ■
Лингнит^чГсктГтпГ,еРНЬг “ р"ант у ,е 6 »ика набирали студенты
ного университета ГИТУ иского государственного гуманитар-
Азии и Африки ГИГА д и ^ илологического отделения Института стран
ман, О. Хадарцев Е Копы ЛеЗКИНа’ ° ' СтреЛкович, М- Вуль, М. Гольд-
признательность.’ това и ДРУгие, которым автор выражает свою

3
УРОК 15{1)

ПРЕЖДЕПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ
(b e lir s iz g e ç m iş z a m a n ın h ik â y e s i)

Преждепрошедшее I время образуется посредством сложного аффик

са-mıştıf(T. e. -mış4+ i-di) и обозначает действие,совершившееся до опи
сываемого момента в прошлом.
Можно говорить о следующих подзначениях (или оттенках значения)
этой формы: . ,
1. Ею обозначается второе из двух называемых действий, по времени
предшествующее первому.
İstasyona koşup geldi. Ne çare ki tren kalkmıştı (kalkmış idi). Он прибе
жал на станцию. Увы, поезд (уже)ушел.
2. Внимание может фиксироваться не столько на действии (совершен
ном до описываемого момента), сколько на его результате.
İyi giyinmişti. Он был хорошо одет (т. е. в то время, о котором ведет
ся рассказ, находился в состоянии (уже) одетого). Форма на -miş(tir)
описывала бы состояние в момент речи: İyi giyinmiştir. Он хорошо одет
(сейчас, хотя действие— одет ься-—совершено ранее, и говорящий не
был ему свидетелем).
,, В описаниях наряду с -inişti часто употребляется также форма на
-(ı)yordu (определенный имперфект). При этом аффикс -dı (т. e. i-di) мо
жет опускаться, но должен наличествовать в глаголе, который завершает
описание. '
Tablo bugünkü gibi gözümün önündedir. Büyük annem bir bahçe
iskemlesine oturmuş (oturmuş idi), Hüseyin namaz kılar gibi yanında diz
çökmüştü. Yavaş yavaş bir şey konuşuyorlardı (R. Nuri). Каргина, как жи
вая, стоит у меня перед глазами. Бабушка сидела (букв, (уже) села) на
садовой скамейке, Хюсейин, словно совершая намаз,опустился рядом с
ней на колени. Они тихо о чем-то разговаривали.

4
3. Форма на -mıştı может обозначать действие, представляющееся гово
рящему давно прошедшим.
— Babama bir şey söyleyeceğim. Karağıyı beiı kırm ıştım , otıu
söyleyeceğim.(Ö. Seyfettin). — Я должен признаться отцу. Это я (тогда)
сломал скребницу, вот об этом я (ему) скажу.
В видовом отношении давнопрошедшее I время равноценно формам
на-dı и -mış(tır): им обозначаются как однократные, так и многократные
действия.
Adamın yüzüne baktım ve hatırladım. Bu dairede onu birkaç defa
görmüştüm, bir gün konuşmuştukbile. Я взглянул ему в лицо и вспомнил. Я
его несколько раз видел в этом учреждении, однажды мы дажеразгова
ривали.
В спряжении формы преждепрошедшего I времени нет никаких осо
бенностей (по сравнению, в частности, с формой на -yordu — см.
урок 12).

Утвердительная форма

ben gelmiştim (gelmiş idim)

я (уже) пришел, приходил (к тому времени)
sen gelmiştin (gelmiş idin)
ты (уже) пришел, приходил (к тому времени)
о gelmişti (gelmiş idi)
он (уже) пришел, приходил (к тому времени)
biz gelmiştik (gelmiş idik)
мы (уже) пришли, приходили (к тому времени)
siz gelmiştiniz (gelmiş idiniz)
вы (уже) пришли, приходили (к тому времени)
onlar gelmişlerdi (gelmişler idi)
(gelmiştiler (gelmiş idiler))
‘они (уже) пришли, приходили (к тому времени)

Отрицательно-вопросительная форма

ben sormamış mıydım? (sormamış mı idim?)

я (еще) не'спросил, не спрашивал (тогда)?
sen sormamış mıydm? (sormamış mı idin?)
/ ты (еще) не спросил, не спрашивал (тогда)?
о sormamış mıydı? (sormamış mı idi?)
он (еще) не спросил, не спрашивал (тогда)?
5
biz sömiamış mıydık? (sormamış mı idik?)
мы (еще) не спросили, не спрашивали (тогда)?
siz sormamış mıydınız? (sormamış mı idiniz?)
вы (еще) не спросили, не спрашивали (тогда)?
onlar sormamışlar mıydı? (sormamışlar mı idi?)
(onlar sormamış mıydılar? (sormamış mı idiler?))
они (еще) не спросили, не спрашивали (тогда)?

ПРЕЖДЕПРОШЕДШЕЕ ИВРЕМЯ
( b e li r li g e ç m iş z a m a n ın h ik â y e s i)

Эта сложная временная форма, образующаяся посредством аффикса

-dıydı4/-tiydi4, (т. e. -dı/tı+ i-di), употребляется довольно редко. Ею обозна
чаетсяранее илн когда-то совершенное действие, воспринимаемое как
отдельный, изолированный факт прошлого.
Форма на -dıydı4имеет два «конкурирующих» между собой типа спря
жения:
I .geldimdi (gel-di-m i-di) «я приходил (тоща)», geldindi, geldiydi, geldikti
V.s.
II — geldiydim (gel-di i-di-m), geldiydin, geldiydi, geldiydik, v.s.
Отрицательно-вопросительная форма: sormadım mıydı (sor-ma-dı-m mı
i-di)? «разве я не спрашивал (тогда)?», sormadın mıydı?, sormadı mıydı?,
sormadık mıydı?, sormadınız mıydı?, sormadılar mıydı?.
ПРИМЕРЫ:
Biz buniı konuşmadık mıydı? — (Разве) мы не говорили об этом?
Konuştuktu: — Говорили.
О halde itiraz edemezsiniz. — В таком случае вы не можете возражать.
Hani akşamlan gelirim, dedindi, on beş gündür semtimize
uğramadın. (H. Edip)
— Помнишь, ты говорил «буду приходить по вечерам» и
вот уже полмесяца не появлялся у нас в квартале.

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:

1. Öğleden sonra metroyu gezdik. Moskova’nın meşhur metrosunu. Bu metro
hakkında az çok fikrim vardı. Fotoğraflarını da evvele^görmüştüm. (Z. Sertel)
2. Defteri Vaçfunduszeue.info\:yorulmuştu. (O. Atay) 3. İyi bir iş var— Ne? — Valinin
çocuğu için benden bir beyaz eşek istem işlerdi. Seksen liraya kadar
satabileceğiz. (Ö. Seyfettin)4. Yola öğle yemeğinden sonra çıktık. Babam çarşıya

6
gitm iş gelm iş, kahveye gitm iş gelm iş, sonunda yemeğe oturmuştuk.
(S. Kocagöz) 5. Düşünün bir kere, yüzünü ben bile unutmuşum. Hiç olmazsa
elli resmini çekmiştim. Çok değişmiş. (N. Hikmet). 6. Hani, sen ata binmeye
bayılırım (= binmeyi pek severim) demiştin. Unuttun mu? İşte Hakkı Bey
unutmamış. — A, ben ata binemem. O gün lâf olsun diye öyle bir şey
söylemiştim. (Y. Kadri) 7. Babam Andrey Petroviç Grinev gençliğinde graf
Münnich’in maiyetinde (=yanında)A/z/wef etmiş, yılında orâaâanayrılmıştı.
O zamandan beri Simbirsk’teki köyündeyayamı.? ve orada Avdotya Vasiliyevna
Yuile evlenmişti. Biz dokuz çocuktuk. Bütün erkek ve kızkardeşlerim daha
pek küçükken (= pek küçük yaşta) öldüler. (A. Puşkin. «Yüzbaşının kızı»
romanının başlangıcı) 8. Taş merdiveni koşarak indim, atımın yanına gittim. At
yiyemediği otların üstüne uzanmış, yatıyordu. 9. çitasını nereye koydun,
hanım?— Gene çocukların eline geçmesin diyesakladtydım. (İ. T.) Radko
beş dakikayı boş geçirmek istemedi Sabahtanberi hiç bir şey yememişti.
Hizmetçisini çağırdı. (Ö. Seyfettin) Dün gene Fakı Haşanın kızı buraya
gelmiş. — Geldi idi, ne olacak? (M. Yesari) Dün gece radyoyu neden
kapamadın? — Ben kapadımdı, geceyansma doğru odaya giren ağabeyim
açık bıraktı. kuyruğu (=sırasım) kim dinliyor? Ben kuyruğagirdimdi, birisi
önüme geçti. Başıma geleceği biliyordum. Kendisine söylediydim.
korkuyorum, dediydim. (O. Kemal) Vay, Nevres, nerede idin yahu?—
Dün Mısır’dan geldim. — Mısır’dan mı geldin? Sen Mısır’a mıgitmiştiri? Niçin
gittin? (funduszeue.info) Burası eski bir kontaktı. Altmış sene evvel, doksan yaştan
sonra on dört yaşında bir kızla evlenen bir ihtiyar tarafından yaptırılmıştı.
Mal sahibi bahçenin duvarlarını yapan ustaya mütemadiyen (=durmadan)
«İçerisini kargalar (=kara renkli kuşlar) bile görmesin!» demişti. (Ö. Seyfettin)
Yeryüzünde görmediğim memleket, gezmediğim yerkalmamış gibi idi. Yalnız
Sovyetler Birliğiyle Çini ziyaret etmemiştim. Bu iki memleketi görüp yakından
tanımak benim için bir ideal idi. (Z. Sertel)
2. Aşağıda sıralanan eylemlerden birini alıp Belirli geçmiş zamanın hikâyesi (= -diydi)
ve Belirsiz geçmiş zamanın hikâyesi (= -mişti)nin asıl (=olumlu), olumsuz, soru ve
olumsuz soru biçimlerine kişi ekleri getirerek sıra ile çekimlerini yapınız (çekimleyiniz):
işitmek, üşümek, korkmak, yanılmak, dökmek.

3. Üç noktanın yerine -mış, -mıştı, -dı, -dıydı, -yor, -yordu gibi biçimlerden birini
koyun, gereğinde bir kişi eki de ekleyin.
1. Evden çıkıp kenti dolaşmaya koyulduk. Arkadaşım kentimize ilk kezgel
Bu gezinti onun için çok ilginçti. 2. Yavaşça içeri girdim. Kardeşim kanapeye
otur, bir şey oku 3. Bunu bir defa Hilmi Bey Sabiha Hanımaлву/г (H. Edip)
4. Ne düşünüyorsun?— Bir gün Handan seni tarif et(=tanımla-, anlat-), onu
düşün (funduszeue.info) 5. Sokak kapısından bahçeye doğru bakındı. Herkes#//
Kendisi gitmek için geri dönüp şapkasını al, bu sırada kulağına müzik
odasından piyano seslerime/ (S. Ali) 6. Ona elbiselerimden bir şey ver. Pek
7
hafif giyin (A. Puşkin) 7. Annesine: — Kendine bir iş bulsun. Ne derdi var?
Neden bir şey yapmak isteme'? diye sordum. Esasen bu soruyu kendisine de
defarca sor 8. Yüzüme şaşkın şaşkın bakıyordu. Her halde sözlerimden bir
şey anlayama 9. Nihayet kapı açıldı, Nâzım göründü. Basit giyin Yavaş
adımlarla bize doğruyürü (Z. Sertel)

4. Aşağıdaki tümceleri Rusçadan Türkçeye çeviriniz.

1. Язаплакал, потому что говорил правду. Да, я видел его там. 2. Странно!
До вчерашнего дня ни он, ни я не понимали этого правила. 3. Как он
постарел! Впрочем, я не видел его пять лет 4. Был конецдекабря, но земля
еще не покрылась снегом. 5. Мы приехали в три десять. На перроне было
три-четыре человека. Пять минут назад поездушел. 6. Он согласился, так
как был приучен к этому с детства. 7. Почему вы ни у кого ничего не
спросили? — Мы спрашивали, но ннкто ничего не знал. funduszeue.info мы этого
тоща не делали? —Делали. — В таком случае что же вы хотите"} 9. По
мнишь, ты говорил: «Он не делает того, что может». Оказывается, ты
ошибся. Я растерянно смотрел на его брата. Как изменила его бо
лезнь!

ФОРМА -DIĞI ZAMAN

( - d ığ ı z a m a n b iç im i)

Сложная форма на -dığı zaman (или -dığı sırada, -dığı sıra, в старых
текстах-dığı vakit) состоит из нмени действия на-dık в сочетании с каким-
либо аффиксом принадлежности и служебного слова zaman (sıra, sırada,
vakit). Форма на-dık с аффиксом принадлежности может также стоять в
местном падеже: (-dığında1). Всеми этими формосочетаниями обознача
ется сказуемое придаточного временного предложения. Подлежащее
такого предложения всегда ставится в основном падеже.
Перечисленные формы соответствуют по-русски словосочетанию:
союз «когда»+ та или иная форма изъявительного наклонения. Абсолют
ное время совершения действия определяется по сказуемому главного
предложения, поэтому форма-dığı zaman (и другие) может переводиться
на русский язык не только прошедшим или настоящим, но также и буду
щим временем. Названными формосочетаниями может обозначаться
действие завершенное или незавершенное, однократное или многократ
ное.
Порядок слов внутри придаточного временного предложения обыч
ный: форма -dığı zaman, как и всякое сказуемое, помещается в самом
конце придаточной конструкции, а сама эта конструкция обычно либо

1 Устаревшей являете* форма -dikta (-dik + -ta).

открывает сложное предложение, либо занимает место в его середине,
перед главным сказуемым. Возможны, однако, и случаи инверсии, тогда
придаточное временное замыкает собою предложение.

Образец спряжения глагола в форме

-dığı zaman (sırada, -dığında)

(ben) duyduğum zaman (sırada), duyduğumda

когда (я) (у)слышал, (у)слышу
(sen) duyduğun zaman (sırada), duyduğunda
когда (ты) (у)слышал, (у)слышишь
(о) duyduğu zaman (sırada), duyduğunda
когда (он) (у)слышал, (у)слышит
(biz) duyduğumuz zaman (sırada), duyduğumuzda
когда (мы) (у)слышали, (у)слышим
(siz) duyduğunuz zaman (sırada), duyduğunuzda
когда (вы) (у)слышали, (у)слышите
(onlar) duydukları zaman (sırada), duyduklarında
когда (они) (у)слышали, (у)слышат

ПРИМЕРЫ: (Ben) odaya girdiğim zaman (,girdiğim sıra(da), girdiğimde)

kardeşim uyumuştu (uyuyordu).
— Когда я вошел в комнату, мой брат уже заснул (спал).
Bana uğradığında (uğradığın zaman) sana o kitabı gösteririm.
— Когда ты зайдешь ко мне, я тебе покажу эту книгу.
Ona uğradığımız sıra(da) hep seni konuşur.
— Когда мы заходим к нему, он все время говорит
о тебе.
Birlikte olamadıkları zaman hemen her gün buluşurlar.
— Когда они не могут быть вместе, почти каждый
день встречаются.
1*
Формосочетание-acağı zaman (sıra, sırada) употребляется в тех слу
чаях, когда в обозначаемое им действие включены значения намерения
или долженствования («когда собирался», «когда должен был» н т д.)
ПРИМЕР: *
Odadan çıkacağım zaman telefon çaldı.
— Когда я собирался выйти из комнаты, зазвонил
телефон.

Если слово zaman выступает в значении не послелога, а имейи суще

ствительного («время»), то предшествующая ему форма на -dik (с аф
9
фиксом принадлежности) является сказуемым придаточного определи
тельного предложения (см. урок й Начального курса).
ПРИМЕР:
Sergim/ı açılacağı zaman henüz gelmedi.
— Время, когда откроется выставка, еще не пришло.

ALIŞTIRMALAR

5. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:

1. Sigarayı, canım istediği zaman içerim. (Ş. Sıtkı) 2. Ben ok\ı\agittiğim zaman
öğretmenlerle öğrencilerin velileri (=anababaları) salonda konuşmaya
başlamışlardı. (Д. Nesin) 3. Topal gidip de odaya döndükleri zaman kadın
açtı ağzını, yumdu (=kapadı) gözünü. (O. Kemal) 4. Bu yazıyı bitirdiğim
zaman doğru gazeteye koştum. 5. Döndüğümüz zaman İstanbula Ordumuzla
döneceğiz. (S. Kocagöz) 6. O tarafa yürüdü. Kapısını açtığı sırada Macide
piyanonun kapağını kapamış, çantasını almıştı. (S. Ali) 7. Bizim üç ahbap
geldikleri sırada şehrin pazarıymış. (S. Ali) 8. Beni tekrar yukarı çıkardıkları
zaman âdeta bir zafer kazanmış (almış) gibiydim. (S. Ali) 9. en yakın
hastaneye geldiğimiz zaman çoktan gece olmuştu. (A. Nesin) Kapıya
doğru yürüdüğüm zaman, koğuşta (büyük oda, salon) hiç bir ses
duyulmuyordu. (T. Gürkay) Biraz sonra hepsi bir araya geldikleri zaman,
durumu kısaca anlattım. ve çocukların İstanbula döndükleri zaman
seni burada, benim evimde bulacaklar. (Y. Kadri) Bilseniz onlar sizi
gördükleri zaman nasıl sevinirler. (O. Pamuk) Kardeşlerim mışıl mışıl
uyuyordu ben yatağımagirdiğimde. (S. Kocagöz) Şu Alman doktorunun
karşısına, on üç yıl önce çıktığında böyle miydin ya? (B. Yıldız) «Siz ne
zamandan beri bu köydesiniz?» dedim. «Elli sene oluyor her halde. Babam bu
köye yerleştiğinde on beş yaşmda vardım (S. A.) İnsanlara inanmadığı
zaman onlardan kaçıyordu. (O. Atay) Sonraları iş değişti. Kerim olmadığı
zamanlar, onun işlerini Câzim Bey görmeye başladı. (A. Nesin) Dün yazıya
oturacağım zaman masanın üstünde uzun bir kâğıt elime geçti. (Ö. Seyfettin)
İçeriye (=odaya) gireceğim sıra, bir ses duydum. (B. Yıldız). Bir şey
istemeyeceğin zaman da gel! (O. P.)

6. Aşağıdaki tümceleri Türkçeye çevirin:

1. Когда мы вышли на улицу, вечерело (спускался вечер). 2. Завтра,
когда вы его увидите, вы можете сказать и об этом. 3. Когда мой стар
ший брат был призван в армию, я еще учился в шестом классе средней
школы. 4. Пока сидите здесь. Когда поезд прибудет на станцию, вы ра
зыщете Свой вагон. 5. Когда проводилось («делалось») это собрание,
наши товарищи еще не вернулись из Измита. 6. Когда по тем же доро
10
гам они вернулись, время подходило к девяти часам вечера. 7. Когда
мы видим таких людей, мы нередко спрашиваем сами себя 8. Разве,
когда вы вышли из дома, в котором живете, слева от вас, у ворот,, не
было автомобиля? 9. Когда ваш дядя приедет; передайте ему от меня
прнвет. Когда я вошел в кабинет, он сидел у стола и писал письмо
своему отцу. Подходит время, когда три наших товарища по пригла
шению ректора университета отправятся в Стамбул. Когда их дочь
не может посетить их, она звонит им («нщет их») по телефону.

ДОЛЖЕНСТВОВАТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ
(g e r e k lik k ip i )

Долженствовательное наклонение передает идеюобъективного дол

женствования, что по-русски выражается посредством оборотов типа
«(он) должен» в сочетании с инфинитивом основного глагола.
. Долженствовательное наклонение имеет форму настоящего време
ни и форму прошедшего времени. Настоящее время образуется путем
присоединения к основе глагола сложного ударного аффикса -malı/-meli,
за которым следуют личны е аффиксы первой группы.

Образец спряжения

(ben) sevinmeliyim я должен (мне следует) радоваться

(sen) sevinmelisin ты должен радоваться
(о) sevinmelidir) он должен радоваться
(biz) sevinmeliyiz мы должны радоваться
(siz) sevinmelisiniz вы должны радоваться
(onlar) sevinmelidirler) они должны радоваться

Отрицательная форма долженствовательного наклонения образуется

посредством аффикса отрицания -ma/-me, а при при образовании отри
цательно-вопросительной формы чаще используется слоро değil «не»:
-malı değil nii? «Разве не следует?» Не исключено и формосочета-
ние -mamalı mı?, семантически не равноценное первому: «следует
(ли) не?»
ПРИМЕРЫ:
Kendi kendime: «Buradan derhal gitmeliyim (uzaklaşmalıyım)» dedim.
— Я сказал сйм себе: «Мне следует тотчас же отсюда
уйти (удалиться)».

11
Ona bu soruyu sormamaksınız.
— Вы не должны задавать ему этого вопроса.
Bu bilgileriyaymalı değil miyiz!
— Разве мы не должны распространять эти сведения?
(или: yaymamalı mıyız?
— Нам не следует распространять эти сведения?)

Форма прошедшего времени образуется путем присоединения к ос

нове наклонения (-malı/-meli) аффикса прошедшего времени-(y)di н тре
буемого личного аффикса второй группы, например: (ben) gitmeliydim
(git-meli-i-di-m) «мне следовало уходить».

Образец спряжения
в отрицательно-вопросительной форме
(ben) aramalı değil miydim? (aramamalı mıydım?)
разве я не должен был искать? (следовало ли мне
не искать?)
(sen) aramalı değil miydin? (aramamalı miydin?)
(разве) ты не должен был искать?
(о) aramalı değil miydi? (aramamalı mıydı?)
(разве) он не должен был искать?
(biz) aramalı değil miydik? {aramamalı mıydık?)
(разве) мы не должны были искать?
(siz)aramalı değil miydiniz? (aramamalı mıydınız?)
(разве) вы не должны были искать?
(onlar) aramalı değil ıtriydiler? (aramamalı mıydılar?)
(разве) они не должны были искать?
%
ПРИМЕРЫ:
Çûcuğa bu kitabı okutmamalıydınız.
— Вам не следовало давать ребенку читать эту книгу.
О da mıgitmeliydn — Ему тоже следовало идти?
Особенностью форм 3-го лица единственного числа в настоящем и
прошедшем времени (-malı(dır), malıydı) является то, что они использу
ются и в тех случаях, когда субъект действия является неопределенным
(неопределенно-личные предложения). Подлежащее в таких предложени
ях отсутствует.
ПРИМЕРЫ:
Oraya bir gitmeli(dir). — С лезет сходить туда.
Bu soruyu sormamalıydi. — Не следовало задавать этого вопроса.

12
Формы долженствовательнош наклонения от глагола olmak («быть,
становиться») имеют дополнительное значение: «должно быть». Они мо
гут присоединяться не только к именам, но и к основе настоящего време
ни (-yor) или прошедшего субъективного (-mış) времени.
ПРИМЕРЫ:
Herhalde Tüıkçekonuşuyor olmalılardı ki anlamıyordum. (R. Nuri)
— Безусловно, они (должно быть) говорили по-турецки,
ноль скоро я не понимала

ALIŞTIRMALAR

7. Aşağıdaki eylemleri asıl gereklik kipi (-ıhalı) ile bu kipin geçmiş zamanı, yani
Bileşik hikaye zamanı (-malıydı)nın olumsuz, soru, olumsuz soru gibi çeşitli
biçimlerine sokarak çekimleyiniz:
tutmak, yıkamak, yüzmek, seçmek.

8. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çevirin.

1. Beni dinle Rabia, sen mutlaka kocaya varmalısın. çocuklaryetiştirmelisin.
(H. Edip) 2. Bugün bir resim yapmaya karar vermişti bir şeylerbulmalıydı. (S. Ali)
3. Köpeği de hemen öldürmeli. Hemen. (A. Çehov). 4. «Artık sen de bizden mi
oldun? Çoktan böyle yapm alıydın .»(A. Puşkin). 5. İnsan olan bir insan evliliği
düşünmeli. (O. Kemal) 6. kara yoluyla döneceksin. Kımseşüphelenmemeli. Biz
hemen gitm eliyiz.^. Sıtkı) 7. «Buraya bir daha gelmeyeceğim! Daha çok
çalışacağım! Buraya bir dahagelmenKli.» (O. Pamuk) 8. Ama insan bunlan birisine
anlatmalı değil m il (O. Kemal) 9. Bütün bunlara tezelden (=çabuk, çabucak) bir
sonvermeliydim. (O. Kemal) Hemen dışarı çıkıp kapının önünde onubeklemeli
miydim? (S. Ali) bir tıraş olmalı değil mi idin ele güne (=her kese,
{tanımadığın} insanlara) karşı? (H. Taner) Almanlar Urallar’dan öteyegeçmeli
mi geçmemeli mi? (F. Baysal) Bu doğru ama ona bunu söylemeliydimj
(O. Pamuk) Nadire Hanım: «Evlendirmel'ı bu kızı!» diye düşündü. (O. Pamuk)
Bu Hilmi Bey buraya şık sıkgeliyor olmalı. (Miz. Hik., 4) Efendi, gene bir
oyun çıkarıyorsun olmalı. (M. Yesari)

9. Aşağıdaki tümceleri Türkçeye çevirin.

1. Мы обязательно должны посетить этот музей. 2. Мне не следует расска
зывать ему об этом случае. 3. Вам следовало лучше готовиться к экзаме
нам. 4. Следовало воспользоваться его предложением и посетить выстав
ку, где ни один из нас не бывал. 5. «И действительно, мне не следовало
будить больного человека», — думает он. 6. К девяти часам ему следует
быть здесь. 7. Тебе следовало по крайней мере сказать об этом мне. 8. Не
нужно было этого делать. Ведь он и сам все знает. 9. Разве вам не следова

13
ло навестить больного товарища? Я не понял: куда я должен ехать?
Он, должно быть, ничего н,е понял. Смотрит на нас с большим удивлени
ем. Надо было верить ему или не верить? Разве не следует написать
ему письмо? Следует ли не писать ему писем?

РЕДУПЛИКАЦИЯ (УДВОЕНИЕ) ИМЕН

( ik ile m e le r )

Различают полную и частичную редупликацию имен.

Полной редупликации могут подвергаться некоторые существитель
ные^ многие прилагательные.
удвоенные имена существительные обычно образуют сложное сло
во (словосочетание), часто с наречным значением.
уег уег местами
zaman zaman (vakit vakit) временами, время от времени
Kenti sokak sokak dolaştı. Он обошел весь город улица за улицей.

Adım adım ilerliyorlar. Они шаг за шагом продвигаются вперед.

Удвоение имени прилагательного указывает на повышенную степень
качества.

büyük büyük (evler) большие-преболыние (дома)

san san (çiçekler) желтые-прежелтые (цветы)

Прилагательные может разделять вопросительная частица пи.

Buradaki nehir yer yer derin mi derin!
— Ну и глубока же местами здешняя река!

Многие прилагательные, особенно отглагольные прилагательные,

удваиваясь,приобретает наречное значение.
şaşkın растерявшийся, изумленный
şaşkın şaşkm растерянно, изумленно
Yavaş yavaş kendine geldi. Он постепенно пришел в себя.
В некоторых случаях второе слово может быть отличным от ^ервош,
но сходным с ним по значению или по форме (хотя бы и не имеющим
самостоятельного значения).
В других случаях начальный согласный имен существительных за
меняется звуком ш.
şen neşeli развеселый (оба слова означают
«веселый»)
eğri büğrü искривленный, весь перекошенный (büğrü
самостоятельно не употребляется)
eski püskil старый, драный (püskü самостоятельно
не употребляется)
tek tük единичные, отдельные; понемногу
kitap mitap книги и прочее; всякие там книги
Частичной редупликации (pekiştirme) подвергаются только имена
прилагательные. В этом случае к началу слова (слева) присоединяется
первый звук (гласный) или же два звука (согласный и гласный) этого же
слова в сочетании с одним из четырех согласных звуков — m, р, г,s. Этим
способом образуются слова:
bambaşka совсем другой
bembeyaz белый-белый
bomboş совершенно пустой
dimdik крутой, отвесный, прямой
dümdüz совершенно ровный
sımsıkı очень тесный; крепко-накрепко
simsiyah черный-черный, чернущий
yemyeşil зеленый-презеленый
apaçık совершенно открытый; без (всякой) утайки, откровенно
арак белый-пребелый
арауп совсем другой
dopdolu переполненный
ipince тоненький
kapkara черный-пречерный
kapkaranlık мрачнейший
kıpkırmızı краснейший, красный, как рак
kupkuru совершенно сухой
sapsağlam очень прочный, абсолютно здоровый (невредимый)
sapsan совсем желтый, резко побледневший
sapsakin абсолютно спокойный
taptaze свеженький, наисвежайший
upuzun длинный-предлинный
yepyeni абсолютно новый
çarçabuk очень быстро, молниеносно
tertemiz чистейший
besbelli совершенно ясный, очевидный
büsbütün целиком и полностью
dosdoğru совершенно прямой; прямехонько; совершенно верно
kaskatı очень твердый, жесткий
masmavi синий-синий
tastamam совершенно готовый; ровнехонько
yusyuvarlak совершенно круглый — и ряд других слов.
Метод частичной редупликации неприменим по отношению ко мно
гим прилагательным (ciddi, fena, geç, glizel, dik, iyi, kötü, tuhaf и мн. др.),
хотя, вероятно, допустимы (но не фиксируются словарями) i акие слова,
как gemgeniş, dipderin, ирисиги др.

ALIŞTIRM ALAR

Aşağıdaki tümceleri (ve parçayı) Rusçayaçeviıiniz.

funduszeue.info ev gezerek durumu anlatıyorlar. 2. Ben ata mata binmem. 3. Zaman zaman
görüşürüz. 4. Bu odada dolap molap yok. 5. Simsiyah bir masa. 6. Birdenbire
kıpkırmızı oldu (sapsan kesildi). 7. Kapı apaçık duruyor. 8. Uzun uzun
(=upuzun) koridorlardan geçtik. 9. Şen neşeli bir delikanlı. Kahveye tek tük
müşteri gelmeye başladı. Dün mağazaya araba araba mal geldi. Bana
şaşkın şaşkın ne bakıyorsun? Gökmasmavi, güneş kıpkırmızı. Bilmem
nereden eğri büğrü bir masa getirdiler.
Adamın biri, yeni bir eve taşınmak için bir arabacı çağırmış, evin
eşyalarım göstererek:
— Bak, bakalım, bıinlan kaldırmak için ne vereceğiz? demiş.
Arabacf:
— Efendi, on liradan aşağı kaldıramam bunu.
— Ama da çok istiyorsun.
"v—Bak bu eşyalara: karyola maryola, dolap molap, iskemle miskemle,
lamba mamba
—Eh, öyle ise beş lira veririm.
— Neden?
— Karyolayı al, maıyolayı bırak, dolabı al, molabı bırak, iskemleyi al,
miskemleyi bırak, lambayı al, mambayı bırak

Sözlük

1. iskemle — скамья, скамейка; табу- 5* ziyaret— посещение, визит

ретка •(birinin) -ine gitmek — нанести
2. kırm ak— (с)ломать; разбить; огор- визит (кому-л.)
чить; обидеть ~ etmek — посещать, наносить ви
3. adım — шаг зит
шаг за шагом 6. yoklamak — осматривать; прове
~ atmak —делать шаг, шагать рять; навещать
4. ıstırap(bı)— мучение, страдание 7. saklamak— прятать; скрывать; со
~ çekmek— испытывать мучение, хранять
страдать 8. vali — губернатор

16
9. ek — 1) (ilâve) добавление, при -lenmek — развеселиться
ложение; 2) аффикс randevu— свидание, встреча
eklemek (ilâve etmek) — доба alıcı (reseptör, almaç, ahize) —
вить; присоединить приемник; телефонная трубка
sağlam — прочный; здоровый; на kulak — ухо
дежный ~ı ağır — он туг на ухо, глуховат
katı — твердый, жесткий ~ asmak — прислушаться
sa k in — 1) спокойный, тихий yapıştırmak — приклеить, приле
2) житель, обитатель пить, влепить
dik — отвесный, крутой; перпен yapışkan — липкий, навязчивый
дикулярный özür (zrü) —•извинение, оправда
lâf — слово; словеса; болтовня ние
(sizden) - dilerim — прошу (вас)
~ olsun diye для красного словца;
простить меня
для проформы
af (ffı) — прощение, извинение
dert(di) — горе, беда; боль (ду
affınızı rica ederim — прошу (вас)
шевная); болезнь
извинить меня
~li — огорченный; страдающий
affetmek — прощать, извинять
yuvarlak— 1) круглый; округлый
kahraman — герой, храбрец
2) шар dikmek — 1) втыкать, водружать
yer ~ı — земной шар 2) шить
tez — быстро, скоро bıyık — усы
- elden — быстренько, на скорую ~ bırakmak — отпустить усы
руку sakal — борода
hafif ■— легкий ak— - почтенный старец, аксакал
ağır— тяжелый; медленный sarışıh — блондин, светловолосый
—başlı — серьезный, степенный kumral — шатен, светло-коричне
~lık — тяжесть; вес вый
merdiven— лестница esmer — брюнет; (yağız) темный,
-den (veya -i) çıkmak, inmek—под смуглый
няться, спуститься по лестнице tüccar — купец, торговец
çehre (=yüz) — лицо, облик
* * *
kılık— внешность, внешний вид;
alışfmak (-e) — привыкать (к че одеяние
му, каиу-л.) * * *
~kan — привычный; привыкший
-kanlık (itiyat*(dı)) — привычка şişmek — пухнуть, раздаваться
öğüt (nasihat) — совет; наставле -kin — опухший, припухлый
ние -m an — полный, толстый (о чело
tavsiye— рекомендация, совет веке)
~de bulunmak — дать совет omuz — плечо
~ etmek — рекомендовать (кого, parm ak — палец
что-л.), советовать - oynatmak — шевельнуть паль
neşe (=sevinç) — радость, весе цем
лость dudak — губа
-1İ — веселый, радостный (о чело yanak — щека
веке) zayıf — слабый

17
-lam ak — слабеть, худеть kurt (du) — 1) волк;
zavallı— несчастный, бедный 2) червь; червь сомнения
olasılık (ihtimal) — вероятность yorgan — одеяло
olası (muhtemel, ihtimal) —г ве sarmak — обвязывать, перевязы
роятный, вероятно вать; завертывать; окружать
boyun (ynu) — шея sanlmak(-e) — браться (за что-
bağ — узел, связка, связь то); бросаться, припадать (к
boyun ~ı (kıra vat) — галстук
eğmek — сгибать, наклонять
чему-л.)
baş (boyun)склонить голову; korumak — защищать, охранять,
смириться оберегать
kaş — бровь top — 1) пушка; 2) мяч;
~la göz arasında — в мгновенье kar topu — снежки
ока nikâh — обручение; бракосочета
nöbet — 1) дежурство; черед ние
2) приступ (болезни) (i) ~ altına almak— взять в жены;
muhatap (bı)— собеседник жениться
buyurm ak— повелеть ipek — шелк; шелковый
-unuz! — пожалуйте! пожалуйста! adalet— справедливость; юстиция
kurtarm ak — спасать; выручать - yerini bulur — справедливость
vait, vaat (dı) —1обещание
восторжествует
-te bulunm ak— дать обещание
inşallah — если будет угодно Ал
vadetmek — обещать
лаху; дай-то Бог; надеюсь (на
ilâç (cı) — лекарство
şü k ü r (teşekkür) — благодар это)
ность el — посторонний, чужак
ço k премного благодарен el oğlu — посторонний, незнако
allah a слава богу мец
hele (еще) спасибо (что) aziz — а) дорогой, милый
ümit (di) (umut) — надежда б)святой
- (-ini) kesmek (-den)— потерять adî— простой, обычный; низкого
надежду качества
~siz— безнадежный; потерявший bizzat — лично
надежду alâka (= ilgi) — 1) (-е) интерес;
reçete — рецепт
2) (ile) отношение, связь
* * • müteşekkir— благодарный, при
знательный
nitelik (vasıf (sfı)) — качество, medeni (uygar) — цивилизован
свойство ный, культурный
tavır (vrı)— вид, манера boz — серый, бурый

Türemiş sözcükler
1. kapak— крышка; обложка (книги)
2. boyuna— беспрерывно
3. iler(i)lemck— продвигаться; прогрессировать
4. duygu (his (ssi)) — чувство
18
5. vııryUmak (-p)— влюбиться
6. bakış (nazar*)— взгляд, взор
ilk - t a — с первого взгляда
7. tam dık-г- знакомый
8. oyuncak — игрушка
9. benzetmek (-i, -e) — 1) находить сходство (с чем-л.)
2) принять за (другого)
3) сломать
b akan — министр
baş премьер-министр
başlangıç— начало
doğrulmak— 1) выпрямиться, подняться
2) направиться (куда-то)

Deyimler
1. ne çare k i—-увы
2. görülüyor (ki) — видно (что)
3. neredeyse (nerede ise) — того н гляди, вот-вот
4. akl(ın)a gelm ek— прнйти на ум; вспомнить(ся)
5. yan gözle bakm ak — посмотреть искоса
6. ne yapıp yapıp — во что бы то ни стало, приложив все усилия
7. nâsılsa (nasıl ise) —-как-то, каким-то образом

К ом м ентарий
Имена ağır и h a fif — антонимы, и соответствуют русским прилага
тельным «тяжелый» и «легкий» в их основных значениях: «тяжелый ка
мень», «тяжелая болезнь», «Тяжелая (=трудная) работа», «тяжелое ^ д о
рогое) пальто», «тяжело (медленно) идти» (ağır ağır уйгйтек)и т. п. В зна
чении «это (сделаггь) легко/трудно» употребляются слова kolay/güç, zor.
Имя ihtimal в значении «вероятно» употребляется только как в в о д
н о е с л о в о (İhtimal gelir. «Вероятно, он придет»)иВ настоящее время
заменяется неологизмом olası, который употребляется и как п р и л а
г а т е л ь н о е : Buolası (muhtemej*) değil. «Это невероятно».
Глагол buyurmak «повелевать» при вежливо-почтительном обраще
нии к собеседнику может заменять собою такие глаголы, как girmek, geçmek,
gitmek, almak, söylemek, а также вспомогательный шагал etmek.
ПРИМЕРЫ:
Şu odaya buyurun.
— Пожалуйте (=проходите, войдите) в эту' комнату.
Ne buyurdu?— Что он соизволил сказать?

19
Словообразовательный,аффикс -gan/-kan

Аффикс-gan, -gen/-kan, -ken присоединяется, как правило, к двуслож

ным глагольным основам н образует от некоторых из них отглагольные
прилагательные обычно со значением постоянно проявляющегося при
знака: konuşkan «разговорчивый», unutkan «забывчивый», çalışkan «тру
долюбивый», çekingen «застенчивый», yapışkan «привязчивый, прилип
чивый», alışkan «привыкший, приученный» и т. п.

Словообразовательный аффикс -gm/-kın

Аффикс-gın, -gin, -gun, -gün/-kın, -kin, -kun, -künприсоединяется в

основном к односложным глагольным основам, образуя прилагатель
ные обычно со знамением завершенного действия, перешедшего в состо
яние (чаще с пассивным оттенком): şaşkın «изумленный, изумившийся»,
şişkin «опухший, вздувшийся», seçkin «избранный», düşkün «падший»,
bitkin «слабый» (доел, «кончившийся»), yorgun «уставший, усталый»,
üzgün «огорченный» и др. Иногда образует также имена существитель
ные: bilgin (âlim) «ученый, специалист», gezgin «путешественник».
Alıştırma Şu tamlama gruplan ile tümceleri Rusçaya çevirin:
1. Çalışkan öğrenci. 2. Ne yapışkan biri! 3. Seçkin eserler. 4. Şaşkın şaşkın ne
bakıyorsun bana! 5. Düşkün kadın. 6. Yorgun görünüyordu, sesi de bitkindi.
7. Şu bilgin (âlim) biraz çekingen ama, hiç te unutkan değil. 8. Hasta olacak.
Bak, bir yanağı şişkin. 9. Alışkan bir tavırla kapının ziline bastı. Üzgün
görünüyor. Daha üç fincan kırgın. Evliya Çelebi adındaki büyük Türk
gezgini Altmış yaşım geçkin bir adam.
Alıştırma Kalın harflarla yazılan sözcük ve deyimleri ezberlemek üzere aşağıdaki
tümceleri çeviriniz:
1. Allah Allah! Çocuk bardağı kırdı. 2. Kırdım mı? Üzülme canım. İsteyerek
yapmadım. 3. Dayısını ziyaret mi etmiş? Atıyor! 4. Galiba bi nsaklanıyorbmbda.
Evin her yanını yoklasınlar. 5. Yarın öğretmen bir yoklama ödevi verecek.
6. Vali kim, ben kim? Ne diye ziyaretine gideyim? 7. Bir iskemle al da otur
yanıma. 8. Yumurta (çatı olmuş. 9. Bu tahta katı, fakatgörülüyor ki pek sağlam
değil. Dik çizgi. Bugün deniz pek sakin. Müşterileri arasında bu
köyünsakinleri de var. Uzun/â/Â hacet (=gerek) yok. Lâ/zamanı bitmiş,
iş zamanı gelmiş. Ek bir zorluk. Sözüne birşey eklemek istiyor.
Yuvarlak hesapla bu kentin nüfusu iki yüz bini aşkın. Bu işi tez elden
yaptılar. Durum pek ağır. Hafifbir kahvaltı. 21 .Ağır ağ/r yürüyor (Ağır
adımlar atıyor). Bize dik dik bakıyor. Bütün eşya sağlam geldi.

20
— Ah doktor, tuhaf bir derdim var. Dert ağlatır,aşk söyletir, (atalar
sözü). Yani dert. ıstırap verir, aşk sevindirir.
1. Надо навестить больного товарища. 2. Шаг за шагом они приближа
ются. 3. Я хотел нанести ему визит. Не получилось. 4. Тяжелая болезнь.
5. Дорогое пальто. 6. Он одет очень легко. 7. Каков вес этого камня? 8.
Легкая головная боль. 9. Лавочник огорчен. Это мы делаем не для
проформы. Прочное здание. Твердый согласный. Почему вы
скрываете истину? Сколько миллиардов лкщей проживает на земном
шаре! Собраться за круглым столом. Что у вас за беда? Видно, что
вы страдаете.
1. Bu yeni kurallara alışamıyorum. 2. Evet, bunlara alışkanlık (itiyat) gerek.
3. Şen neşeli bir delikanlı. funduszeue.infoeni çıktığında Öğüt terinizi kendinize
saklayın. 6. Reseptörü (alıcıyı, almacı) kulağına yapıştırdı. 7. Sizden özür
dilerim. Affediyor musunuz beni? 8. Biri esmer, biri sarışın, biri de kumral saçlı
üç çocuk Şu tuhaf kılıklı sakallı bıyıklı adam neci? Bîr tüccar mı?
Öykünün baş kahramanı kim? Kentin çehresi değişti. Bahçeye
ağaç diktiler. Gözleri yere dikilmişti. Ben o kıza randevu vermedirn.
Bu kılıkta sokağa çıkılır mı hiç?
1. Детям шьют одежду. 2. Поставьте («воткните») сюда часового. 3. Ка
кой геройский поступок! 4. Он вдруг развеселился. 5. Вы не смотрите на
внешний облик этого смуглого человека. Он очень богатый купец. 6. Я
вперил взор в его лицо. 7. Рекомендую вам этого товарища. 8. Я никак не
могу привыкнуть к его наставлениям.
1. Geniş omuzlu gür sesli bir adam. 2. Siz önden buyurun. 3. Buyurunuz
kahvenizi. 4. Hastanın harareti yükseliyor. Sıkı bir ilâç için doktora fcay vurmalı
(müracaat etmeli). 5. Bir zamanlar pek şişmandı. Bak, ne kadar (ne denli)
zayıflamış. Buna olasılık (ihtimal) bile vermiyordum. 6. Muhatabım temiz
kıyafetli, boyun bağlı (kravatlı) efendiden bir adamdı. 1. Hasta ümitsiz gibi
görünüyor, fakat Allaha şükür, doktor hâlâ umutlu. Hattâ bir reçete yazdı.
8. Ne? Nöbet bende mi? Bir yanlışlık olacak. Benparmağımı bile oynatmam.
9. İnsanparmakları şöyle adlanır: baş parmak, ikinci parmak (işaret parmağı),
orta parmak, dördüncü parmak (adsız parmak), küçük parmak. Kız annesinin
boynuna atıldı. Aralarında kardeşlik bağları var. 12 . Zavallı adam derdine
ilâç bulamıyor. İnanmayın. Bunlar boş vaitler. Size hastayı kurtarmayı
vadeden kim? Istırap veren dert (hastalık), ıstırap çeken de zavallı
m uhatabınızın).
1. На лице каждого человека два таза, две брови, два уха, две щеки, и две
губы", верхняя губа и нижняя губа. 2. Премного благодарен, лекарство у
меня есть. 3. Ваши обещания нас не спасут. 4. Вы сегодня заступаете («вхо
дите», «выходите») на дежурство! 5. Ярецептов не выписываю. Обра
21
титесь к другому специалисту. 6. Вероятность этого мала . 7. В мгновенье
ока верхняя губа у негораспухла. 8. Надежда умирает последней. 9. Не
счастная девушка все еще очень слаба. Я вам обещаю это. ^

1. Bu tarım aracının niteliklerini (vasıflarım) saysın. 2. Zavallı üzgün bir tavırla

içeri girdi. funduszeue.info kurdu yemez (atalar sözü). 4. Yorganına göre ayağım uzat
(a.s.). 5. Adalet bakanlığına kimi getirdiler? 6. İhtimal, beni başka birine
benzetiyorsunuz. 7. Evet, ilk bakışta bir tanıdığıma benzettim sizi. 8. Kitabın
kapağını beğendim, fakat başlangıcı ilginç değil. 9. Ele güne karşı bu kılıkta
çıkıjırmı? funduszeue.infor&p. Yasa (kanun) bizi korur. Şimdi aklıma geldi, o
söylediğiniz adam nikâh dairesinde çalışıyor. Ne yapıp yapıp kar topu
oynamak istiyorlar. Ancak kar yok, boyuna yağmur yağıyor. Yan gözle bize
baktı, fakat bir şey demedi. Bu ülke son yıllarda çok ilerledi: Benim
nazarımda (gözümde) o bir hiçtir. \1. İnşallah, yakında buluşuruz. eloğlu
neredeyse gene gelecek. Bu işe alâkanız tabiî. Uygar ülkeler (medenî
memlekefler).
I. Ни начала, ни конца! 2. Бесчувственный человек. 3. Он взял в жены
эту девушку с густыми шелковистыми волосами. 4. Они играют не в
футбол, а в ручной-мяч. 5. Ребенок сломал игрушку. 6. Он подошел ко
мне с обиженным видом. 7. Волков окружили с четырех сторон. 8. На
этом собрании министра юстиции нет. 9. Во что бы то ни стало надо
купить новое одеяло. Они шаг за шагом продвигаются вперед.
II. Несчастный вот-вот заплачет. Впрочем, понять его чувства легко.
Мне вспомнился один его знакомый. Он беспрерывно читал какую-
то книгу без обложки. Увы, он сумел отсюда каким-то образом
выйти. Я нахожу в вас сходство с моим другом. Дорогом мой,
почему ты проявляешь интерес к этому зверю? Это же обычный се
рый волк. Вы лично видели этого незнакомца!. Я порвал связи с
этим человеком. Он признателен вам за оказанную ему помощь.

Alıştırma Kaim harflerle yazılan sözcüklerin yerine eşanlamlılarını kullanın:

1. Ben kravatsız oraya gitmem. 2. Ne hafifiş! 3. Adamı çehresinden tanıdım.
4. Elbette tanırım, eskiftoramdır. 5. Hanemize teşrif buyurunuz. 6. Bu düşünceyi
doğru bulmuyorum. 7. Çokciddi bir adam. 8. Onu sahiden tanımayız.

B ir randevu

Sabahleyin gözümü açtığım zaman saat dokuzu geçiyordu. Demek, ona bir
saatten az bir zaman vardı. Hemen yataktan kalktım. Dünkü telefon konuşması
aklıma gelmişti. O konuşan kimdi acaba? Bu koskocaman kentte ne akrabam

22
vardı, ne de bir tanıdığım. Oysa (halbuki) dün gecenin geç saatinde, buraya
geldiğim gündenberi masamın üstünde gereksiz bir oyuncak gibi duran telefon
birdenbire çalmıştı. «Acaba kim olabilir?» düşüncesiyle telefonu açmıştım (yani
reseptörü kaldırıp kulağıma yapıştırdım). Tanımadığım bir ses:
— Sermet Beyle görüşmek istiyordum Dedi. ‘
— Sermet Bey benim.
— Affımzı rica ederim, beyim. Sizi böyle geç saatte rahatsız ediyorum
daFakat başka çare yoktu—
— Zaran yok. Kiminle konuşuyorum?
— Siz beni tanımazsınız. Zaten ben de yalnız adınızı biliyorum.
— O halde
— O halde yarın sizinle görüşmeliyiz, daha doğrusu ben sizi bir iş için
görmek istiyorum (Bir rahatsızlık hissetmiştim. Çünkü böyle tanımadığım
kimserlerle görüşmek alışkalığı yok bende).
— Ne işi?
— Şimdi telefonla söyleyemem. Yarın buluşur, konuşuruz. Saat ondan sonra
boş vaktiniz var mı?
— Öğleye dek var.
— Ne âlâ. Öyleyse nerede buluşuruz?
— Oturduğum «Atlantik Palas» otelinin tâ karşısında bir kahve var. Sabahlan
orası bomboş
— Tamam efendim. O kahveyi bilirim. Yarın sabah saat onda beni orada
bulursunuz. İçeri girdiğinizde dikkat edin: solumda bir gazete bulunduracağım.
İsmimi de yazınız: Lütfı Bey.
I
***

Taş merdiveni çıkıp kahveye girdiğim zaman saat onu ya geçmiş ya

geçmemişti. Biraz karanlık olan salonda gerçekten de hemen hemen kimse yoktu.
Yalnız biri ortada biri arkada duran iki masada iki adam oturuyordu. Biraz
yavaşlayarak ikisine de şöyle bir baktım.
Arkadaki masada oturan tüccar kılıklı bir adamdı. Şöyle geniş omuzlu,
şişman, iri yarı biriydi. Garsonun getirdiği kahveyi içiyor, derin derin bir
şeyler düşünüyordu. Gözleri uzakça bir yere dikilmişti. Sol elinin parmaklan
ile bir gazete tutuyordu. Henüz ihtiyar tdeğildi, fakat 45 yaşını her halde
geçkindi. Bıyıklı sakallı çehresinde iri burunla kalın dudaklardan başka iki de
şişkin yanak insanın dikkatini çekiyordu. Kumral saçları karışmıştı.
İkinci müşteri sarışın, gözlüklü, boyun bağlı (kıravatlı) bir gençti. Temiz,
fakat basit giyinmişti. Olası (ihtimal), üniversite öğrencilerindendi. Ötekiden
çok daha zayıftı. Eline bir gazete almış, gözden geçiriyordu. En tuhafı şuydu ki
solunda bir başka gazete vardı.

23
Şaşkınlığımdan olduğum yferde durdum ve kendi kendime: «Acaba
hangisi?» dedim. Arkadaki müşteri geldiğim tarafa başını bile çevirmemişti.
Rahat rahat kahvesini içmeye devam ediyordu. Oysa daha yakın olanı
okuduğu gazeteyi biraz indirerek yan gözle bana bakmıştı. Birini bekliyor
gibiydi. Ben de nihayet kararımı verdim, oturduğu masaya doğru gittim.
Kulağına eğilerek: «Lütfi Bey?» dedim. Kaşlan yukarıya kalktı. Gülümseyerek:
«Benzetiyorsunuz, bayım. Dedi. Adım bambaşka». Bu kez şaşmak nöbeti
bana geldi. Demek, beni arayan öteki adamdı. Salonun arka tarafına doğru
yürümeğe yükümlü (mecbur) kaldım.
Evet, tüccar kılıklı adam, Lütfi Beydi. Selâmlaştık. Meğer babamın eski
ahbaplarından biriymiş. İzmir’deki telefon numaramı nasılsa öğrenmiş, babam
için yazdığı mektubu şimdi bana uzatıyordu.
— Son görüştüğümüz zaman babanız esmer, gür saçlı, yuvarlak yüzlü, şen
neşeli bir delikanlıydı. Eh, nerede o günler! Acaba şimdi nasıl görünüyor? Ne
yapıp yapıp görüşmeliyim onunla.
Muhatabım sordu, ben yanıt verdim. Böylece yarım saatten fazla konuştuk.
Öteki müşteri çoktan gitmişti. Nihayet ayağa kalktım: «Bayım, bana müsaade.
Öğleden sonra göreceğim acele bir işim var. Sizinle tanışmaya pek memnun
oldum. Konya’ya gittiğinizde bizlere buyurunuz (hanemize teşrif buyurunuz).»
Dedim. Hararetle el sıkıştık, ayrıldık.

Sağlık (bir konuşma)

Kerim: Hele şükür! Artık ayaktasınız.

Şahap: Özür dilerim! Geceleyin iyi uyuyamadım. Birazkeyfsizim.
Кл Öyle mi? neniz var?
Ş.: Ben de bilmiyorum. Epey zamandan beri boyuna başım ağrıyor, nöbet
geliyor.
K: Demek oluyor ki bir süredenberi ıstırap çekiyorsunuz. Fakat genellikle
Sağlığınız yerindedir, değil mi? İştahınız var mı?
Ş.: Son zaman bir şey yiyemiyorum.
Kj Aman, aç mı duruyorsunuz? Azizim, derhal bir doktora müracaat etmelisiniz
(baş vurmalısınız).
Ş.: Ettim, fakat verdiği ilâçlardan şimdiye dek hiç yarar (fayda) görmedim.
İşte yazdığı reçete de yanımdadır. Oysa beni kurtarmayı vadetmişti.
K: Size hangi doktor bakıyor?
Ş.: Aile doktorumuz. Âli Bey.
K : Anneme de o baktıydı.
Ş.: Bayan anneniz şimdi nasıldır?
K : Artık kalkıp dolaşabiliyor. Hatta biraz bahçede geziniyor.
Ş- Buna pek memnun oldum ŞeyHasta dedim de aklıma geldi. Hakkı Beyden

24
haberiniz var mı? Acaba şimdi nasıl oldu? İyi midir?
İ t: Maalesef, hastalığı epey ağır. Doktoru bile ümidini kesti.
Ş.: Vah zavallı! Hastalığı nasıl başladı?
K : Bay Hakkı’nın, çocukluğundan beri gözleri zayıftı. Bu derde bir çare
bulunamıyor.
Ş.: Ne yapıp yapıp yüksek nitelikli göz hastalıkları uzmanı doktor Orhan Beye
başvurmalı.
K: Ne çare ki Orhan Bey pek pahalı bir doktormuş. Hani, söz var ya: yorganına
göre ayağını uzat. Biliyorsunuz, Hakkı Bey zengin bir adam sayılamaz.
Ş,: Evet, fakat sağlığı korumaktan önemli şey yok, sanırım. Nitekim medeni
insanlarız.
K : Doğrusunuz (hakkınız var). Gördüğüm vakit doktor Orhanı onlara bizzat
tavsiye ederim. Şimdi nasılsınız? Başınızın ağrısı hafifledi mi? Dışarıya
çıkabilir misiniz?
Ş.: Tamamiyle geçti.
К : O halde çıkalım. Şimdi arkadaşımız Nuri Beyin ziyaretine gideceğiz, değil
mi?
Ş.: Hay hay. Biliyorsunuz, bir(kaç) zaman önce Nuri Bey ipek saçlı güzel bir
kızı nikâh altına aldı.
K : Artık adalet yerini bulur. EskidenNuri Bey futbol topuna vurulmuştu.
Bundan böyle işine ve ailesine sarılır.
Ş.: İnşallah!

Alıştırma Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:

1. Gene içime o kurt düşüyor. Zafere nasıl inanmalı? Lâkin (=fakat) işte, asıl bu
gördüğüm şeyler için zafere inanmalıdır. Türk köylüsü top arabalarım kendi
yoıganına sarıp taşıyor, işte bunun için inanmalıdır. (Y. Kadri. Yaban) 2. Ne ise,
olan oldu. Şimdi bana bilârdo öğretmeyi teklif etti. (A. Puşkin) 4. Denıek ki
komutanın evinde idim. M.I.-na yanıma gelmişti. Saveliç’e bazı şeyler sormak
istedim, fakat ihtiyar kulaklarını tıkadı. (A. Puşkin) 5. Sofada PugaçoFa
rasladım, yol elbisesi giymişti. (P.) 6. Her şeyi gördüydük debunu görmediydik.
(funduszeue.info)7. gözlerini gözlerimin içine dikmiş bakıyordu. (S. Kocagöz) 8. «Vah
vahKeşke bana varmalı idinizArtık nikâhınız olduğu gün kendimi
öldürmeli» demiş ve kaçmıştım. (R. Nuri) 9. Birinci soru: «Çocuğu hastalıktan
korumak için ne yapmalıdır?» (A. Nesin) Merhaba, diyorum. Otobüs
bulamadın mı? — Var, diyor. Köyüme dönemem ama. İş bulmalıyım
Ankara’d a — Var mı tanıdığın birisi?— Var.— Kim?— Bizim köyden çıkan
ilk hükümet adamı. — Görevi (=vazifesi)? — Adalet Bakanlığında kapıcı.
— İyi. diyorum. Hadi, bir kaç saat uyu. Otobüs neredeyse kalkar. Gitmeliyim
ben. Eyvallah. (B. Yıldız) Tuhaf kılıklı adam kapıdan içeri girdiği zaman
kabinede benden başka kimse yoktu. Baş vurmak istediği kulakçı henüz

25
çıkmıştı. Kumral sakalım karıştırarak düşünceli düşünceli odanın ortasında
durdu. Şişman adam başını çevirdi, parmağıyla boş sandalyeyi göstererek:
«Müsaade eder misiniz?» diye sordu. Öteki müşteri ona şaşkın' şaşkın
baktıktan sonra «Rica ederim. Oturunuz.» dedi ve başını eğerek gazetesini
okumaya devam etti. (O. Kemal) Niyazi hastalanmış, yattyordu. (O. Kemal)
Sonra «Şimdi ne yapmalı?» diye kendi kendime sordum. (S. Ali)
İçimden: «Mutlaka bütün bunlara alışmalıyım» diyordum. (Y. Kadri)
Ayol zavallı Hocanın kimi var ki? Kendi ölmüş, kendi geldi haber verdi!
Bizim de kimimizvaı? Kendi yazımızı kendimiz yazarız. (B. Felek) Meraktan
yerimde duramıyordum. Kalkacağım sırada o doğruldu, tekrar gitti. (S. A.)
Sonra, elindeki paralan sayacağı sıra Beytullah’i gördü. (B. Y.)

Alıştırma Aşağıdaki tümceleri Türkçeye çevirin:

1. До сегодняшнего дня я не знал этого. Точнее говоря, и сейчас не знаю.
2. Ну слава богу,приступ прошел. Но все же я очень слаб.— А что гово
рит ваш !ран?— НичегоДва месяца тому назад, когда мы виделись впер
вые, он обещал меня спасти. Но сейчас он, видимо, утратил надежду.
Такое у меня чувство. 3. Нам известны беды многих жителей этого горо
да. Министерство юстиции должно проверить ситуацию и защитить не
счастных. 4. Мое внимание привлекли его густые брови и ярко-красные
губы. 5. Мне не хотелось обижать моего собеседника. Но навестить я
хотел не его, а другого своего знакомого. 6. Вы хотите что-то добавить?
— Да, дать совет. Не следует ничего обещать. Особенно для красного
словца. 7. Такие прогулки дадут вам больше пользы, чем любое лекар
ство. Сегодня вы выглядите не столько степенным, сколько здоровым и
веселым. 8. У этого незнакомца был вид морского волка. Кроме того, он
хорошо играл в ручной мяч. Другие его качества были пока неизвестны.
9. Ему как-то удалось войти в зал, но когда мы пришли, его там уже не
было. Я поднял трубку и стал говорить. Мне пришлось отклонить сви
дание, которое хотел мне назначить мой знакомый. Ибо мне хотелось встре
титься с девушкой, в которую я влюбился с первого взгляда и которую
хотел во что бы то ни стало взять в жены.

Alıştırma Aşağıdaki tümceleri Türkçeye çevirin:

Вы, конечно, знаете парк культуры в Измире. Несколько дней назад под
вечер я пошел туда, чтобы (дать голове) немного отдохнуть. Я живу неда
леко от парка, в гостинице на бульваре Газилер, и время от времени посе
щаю парк культуры. Когда я вошел (внутрь), часы уже пробили шесть.
Погода была теплой. Дождь, шедший после полудня, час назад прекратил
ся, облака ушли на северо-запад. Вечерами здесь бывает многолюдно, но
сейчас гулявших по парку было мало. Я прошел мимо зоопарка и сел на

26
одну из скамеек. Поодаль сидел средних лет мужчина. Это был круглоли
цый человек с каштановыми усами и внешностью чиновника или бизнес
мена. Он не был толст, однако был крупным мужчиной. Одет он был
просто и легко, в парк пришел без пиджака и без галстука. Когда я сел, он
искоса взглянул на меня. Кого-то он мне напоминал (=я находил сход
ство), но кого? Вдруг, поднявшись (со своего места), он подошел ко мне
и сказал:
— Прошу прощения, вы такой-то,
— Да, вы не ошибаетесь, я он (самый),— ответил я, несколько удивив
шись. — А выНе могу узнать.
— Омер. Ваш одноклассник.
— Да, теперь узнал. Но до чего же ты изменился! Ты же был слабень
ким, болезненным ребенком, а стал широкоплечим, сильным мужчиной.
Ты в Измире живешь?
— Да, работаю в резиденции губернатора. Пойдем,^) дороге погово
рим.
Мы двинулись в направлении Лозаннских ворог.

Alıştırma Aşağıdaki atasözlerini ezberleyin:

1. Bir insanı tanımak için kendisiyle yol arkadaşlığı etmelidir. 2 Çok çocuk
anayı şaşkın babayı düşkün eder. 3. Dert derdi açar. 4. Dünyada rahat yaşamak
isteyen her şeyi hoş görmelidir. 5. Eğilen baş kesilmez. 6. El beş parmaktır,
hangisi bir boyda. 7. El işler baş buyurur. 8. Eski kurt yolunu şaşmaz. 9. Gezen
kurt aç kalmaz. İki iş bir olmaz, başka başka düşünmeli. Kırk kurda bir
a£lan ne yapsın. Kurdu kurt ile avlamalı. Lâfla iş bitmez. Mart ayı dert
ayı. Na oldum dememeli, ne olacağım demeli. Sakalım yok ki sözüm
dinlensin. Vaktine göre söz söylemeli. Yalan söyleyen unutkan olmamalı.
Yerin kulağı var. Yoıgamna göre ayağım uzat.
УРОК 16(2)

ПРИДАТОЧНЫЕДОПОЛНИТЕЛЬНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ
(tü m le y ic i tü m c e )

В турецком языке придаточные дополнительные предложения, явля

ющиеся частью сложного (полипредикативного) предложения, в струк
турном плане напоминают распространенное дополнение простого пред
ложения.
Ср.: Ben, ablanızın yeni çantasını (çanta-sı-n-ı) gördüm. «Я видел (кого?,
что?) новую сумочку вашей сестры».
Ben, ablanızın evden çıktığını (çık-tık-ı-n-ı) gördüm. «Я видел (что?), что
ваша сестра вышла из дома».
Сложные предложения указанного типа состоят из главного и прида
точного предложений.
Главное предложение чаще всего разрывается: подлежащее (и отно
сящиеся к нему слова) ставятся в начале сложного предложения, сказуе
мое — в конце его: Ben (no/yresKai4ee)gördüm (сказуемое).
Придаточное предложение обычно помещается внутри главного.
Подлежащее представляет собой имя существительное (или, факульта
тивно, местоимение) в родительном падеже (ср.: ablamz-ın), сказуемое—
глагол в форме на -dik или -асак с аффиксом принадлежности, обозна
чающим лицо, совершающее данное действие, и с падежным аффиксом,
которого требует управляющий глагол (ср. : çıktığını: çık-tık-ı-n-ı (gördüm)).
Винительного падежа имен действия на -dik и на -асак требуют такие
глаголы, как açıklamak «разъяснить (что)», anlamak «понять»,anlatmak
«рассказать», belirtmek «передавать», bildirmek «сообщить», bilmek «знать»,
duymak«ycnbinıaTb, почувствовать», düşünmek «думать», farketmek «за
метить», görmek «видеть», ispatlamak «доказать», öğrenmek «узнать», sanmak
«полагать», söylemek «сказать» (но не: demek!), yazmak «написать» и ряд
funduszeue.infoным падежом имен действия управляют глаголы bakmak
«смотреть (, как)», dikkat etmek «обратить внимание», inanmak «верить»,
karar vermek «решить (, что)», şaşmak «удивляться»,yanmak «сокрушаться
(по поводу того, что)» и некоторые др. Имя действия получает исход
ный падеж, если оно предшествует, в частности, глаголу korkmak «бояться
(, что)».
28
Второстепенные члены придаточного предложения помещаются в
обычном порядкемежду подлежащим и сказуемым (ср.: ablanızınevden
çıktığını), иногда— перед подлежащим.
Имя действия на -dik указывает на то, что действие совершено в про
шлом или совершается в настоящее время, например: Arkadaşım, ayın
yirmisinde Izmire’e geldiğini bildirdi. «Мой товарищ сообщил, что двадцато
го числа прибыл (прибывает) в Измир».
Имя действия на -асак выступает в значении будущего времени на
-асак, настоящего-будущего на -ar/-ır, а также может заключать в себе
значение долженствования, например: Arabacıya iki sokak sonra sola
dönüleceğini söyledi. (O. Pamuk) «Он сказал извозчику (водителю), что
через две улицы нужно повернуть («будет повернуто») налево».
Спряжение имен действия на -dık/-acak с аффиксами принадлежно
сти (выступающими в значении личных аффиксов) вутвердительной и
отрицательной формах не имеет никаких специфических особеннос
тей.

Образец спряжения

О, (benim) gel(me)diğimi // gel(mey)eceğimi söyledi.

Он сказал, что я (не) приехал/приезжаю // (не) приеду.
О, (senin) gel(me)diğini // gel(mey)eceğini söyledi.
Он сказал, что ты (не) приехал/приезжаешь // (не) приедешь.
О, (onun) gel(me)diğini // gel(mey)eceğini söyledi.
Он сказал, что он (не) приехал/приезжает // (не) приедет.
О, (bizim) gel(me)diğimizi // gel(mey)eceğimizi söyledi.
Он сказал, что мы (не) приехали/приезжаем // (не) приедем.
О, (sizin) gel(me)diğinizi // gel(mey)eceğinizi söyledi.
Он сказал, что вы (не) приехали/приезжаете // (не) приедете.
О, (onlann) gel(me)diklerini // gel(mey)eceklerini söyledi.
Он сказал, что они (не)приехали/приезжают // (не) приедут.
К формам Ha-dık/-acak может присоединяться и вопросительная ча-
стицапи (mi, mu, mü), например:
О, (benim) gelebileceğimi // gelemeyeceğimi mi söyledi?
Он сказал, что я смогу // не смогу приехать?
Если подлежащее должно быть представлено личным местоимением, то
последнее в большинстве случаев опускается, так как лицо будет обозначено
аффиксом принадлежности (в сказуемом придаточного предложения), на
пример: İzmir’e geldiğimi bildirdim. «Я сообщил, что прибыл в Измир».
29
Если подлежащее главного предложения является также и подлежа-
щим придаточного, то последнее всегда опускается, например:
Arkadaşım, İzmir’e geldiğini yazıyor. «Мой товарищ пишет, что приехал в
Изм&р».
Если имя действия образовано от непереходного глагола в страда
тельном залоге, то подлежащее в придаточном предложении отсутству
ет; а сказуемое (т. е. форма на -dık/-acak) всегда получает аффикс при
надлежности 3-го лица единственного числа, например: Sonra tiyatroya
gidilecek. «Затем пойдут в театр». —> Sonra tiyatroya gidileceğini
söylüyor. «Он говорит, что потом пойдут в театр».
Подлежащее придаточного предложения иногда ставится в основ
ном (а не родительном) падеже. Обычнсгэто бывает тогда, когда подле
жащее непосредственно предшествует сказуемому и обозначает неоду
шевленный или неопределённый предмет. Например: Gazete, caddenin
her iki yanında birçok yeni binalar kurulacağını yazıyor. «Газета пишет, что
по обеим сторонам проспекта будет построено много новых зданий».
, Чтобы трансформировать в придаточное дополнительное предложе
ние простое именное предложение (с аффиксами сказуемости или пре
дикативными именами var и yok), используется глагол olmak «быть»,
«стать», например: (Biz) Öğrenciyiz // öğrenciydik «Мы учащиеся //
были учащимися». —> (Bizim) Öğrenci olduğumuza dikkat çekti. «Он при
влек внимание к тому, что мы учащиеся // были учащимися». <
(Onun) Oğlu var. «У него есть сын» —>(Onun) Oğlu (без родительного
падежа!) olduğunu söyledi. «Он сказал, что у него есть сын».
Когда логическое ударение падает на подлежащее главного предло
жения, оно по общему правилу помещается непосредственно перёд
сказуемым, а придаточное дополнительное предложение перед ним, t. е.
в самом начале сЛожнОго предложения, например: Ablanızın evden
çıktığını ben de gördüm. « # тоже видел, что ваша сестра вышла из
дома».
Возможна также и такая инверсия: главное предложение, составляю
щее рему (наиболее значимую часть) сообщения, помещается перед
придаточным предложением, например:
Benjde gördüm çıktığım. «Я тоже видел, что он вышел (она вышла)».
Формам на -dık/-acak могут предшествовать вопросительные сло-
ea (kim, ne, nerede, ne zaman, nasıl и т. п.). Предложения этого типа соот
ветствуют аналогичным сложным предложениям русского языка, на
пример: Arkadaşımın nereye gittiğini biliyorum. «Я знаю, куда уехал мой
товарищ». Ne yapacağımızı bilmiyorum. «Я не знаю, что нам делать
(что мы будем делать)».

30
Alıştırma İ. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:
1. Sen Yüzbaşım, vapurların geldiğine, geleceğine şaşıyorsun. (S. Kocagöz)
2. Benim vefat ettiğimi (=öldüğümü) gazetelerde okumadınız mı? (A. Nesin)
3. Benim de Camus gibi bir ahmak olduğuma karar verdi. (O. Atay) 4. Hangi
insan kendisinin de hakikaten (^gerçekten) öteki insanlar gibi günün birinde
mutlaka öleceğine inanır. (N. Hikmet) 5. Nigâr nereye gittiğine bakmayınız,
nasıl gittiğine bakınız. (Y. Kadri) 6. Mühendislerin kesinliği olmayan (kesin
olmayan) sorunlarla ilgilenmediğini mi söylemek istiyorsunuz? (O. Pamuk)
7. Kurtulduğuma hâla inanamıyorum. («Milliyet») 8. Yeni öğreniyorum kimlerle
arkadaş olduğunu. Son zamanlarda ne yaptığını da kimse bilmiyor. 9. Şükür,
tek bacağımı kaybettiğime. (B. Yıldız) Alzylabaktıklarmı sandjm. (O. Kemal)
Kabahat(!) kimde olduğum biliyor musunuz? Babamda mı, onda mı?
(Y. Kadri) Pek yakında ordularımızla birlik İstanbul’a dönebileceğimizi
sanıyoruz. (S. Kocagöz) Ne zaman geleceklerini demin söylememiş miydim?
(Y. Kadri) Hepsi ne yapacağıma bakıyordu. (Ö. Seyfettin) Benbirşeyler
yapılacağına inanıyorum. (O. Pamuk) zamangel; beni kitaplarımın temiz
arkadaşlığından ayıracağından korkma. (S. Ali) Zeliha’yı bir sevdiğini
söylüyorsun, bir sevmediğini. (O. Atay) Güzel! Çok güzel! Böyle
yazacağınızı ummuyordum doğrusu. Ustaca yazılmış. (Çehov) Ne
gülüyorsun? dedi. Yoksa benim büyük çar olduğuma inanmıyor musun?
(Puşkin)
Alıştırma 2. Aşağıdaki tümceleri birer -dık’lı/-acak’lı tümce haline getiriniz:

Bir örnek: Dedi ki (kendisi) bu kitabı okumadı -(kendisinin).

Bu kitabı okumadığını söyledi.
söylüyor ki biz haklı değiliz. 2. Biliyorum ki kızı yoktur. 3. Dün bildirdi ki
gelmeyecekler. 4. Gazeteler yazıyor ki Ankara radyosuna genel müdür
olacaksınız. 5. Gazete bildiriyor ki festival iki ay sonra başlayacak.
Alıştırma 3. Aşağıdaki tümceleri, kaim harflerle yazılan sözcüğün yerine bir sora
sözcüğü kullandıktan sonra, Rusçaya çeviriniz:

Bir örnek: (sizin) İzmir 'den geldiğinizi biliyorum—

(sizin)Nereden geldiğinizi biliyorum.
1. Bu trende bulunduğunuzu bilmiyordum. 2. Bana bir şey söylemek istediğini
anlıyorum. 3. Ziya’mn buralara köylüleri aldatmak için geldiğini şimdi daha
iyi anlıyoruz. 4. Ancak gecenin ikisinde, doktorların saat on birde yatmayı
tavsiye ettiklerini hatırladık. 5. Masamda oturan genç kadın bana soruyor —
Nerelisiniz? Kendisine Türk olduğumu söylüyorum. 6. Bana bak, köpeği
generale götürüp sorarsın. Benim bulup gönderdiğimi de söyle. (Çehov)
7. Ablam mektubunda, bu haberimizden aldığını yazmıyor.

31
Alıştırma 4. Aşağıdaki tümceleri, kalın harflerle yazılan eylemleri yeterlik,
sonra yetersizlik biçimiyle genişlettikten sonra, Rusçaya çevirin:

Bir örnek. Dün buraya geldiğini biliyorum. —

Dün buraya gelebildiğini/gelemediğini biliyorum.
1. Tanıdığım, bunu yapacağını bildirdi. 2. Çocuk, kapıyı kapadığını söyledi,
i . Akrabamın buraların havasına alışacağına ihtimal(olasılık) vermiyorum.
4. Adamın bu sözleri işittiğini (duyduğunu) sanmıyorum (zannetmiyorum).
5. Onunla iyi geçineceğimi ne biliyorsunuz? 6. Uzmanların mühim bir şey
yaptıklarım anlıyorduk.

ПРИДАТОЧНЫЕ ПОДЛЕЖАЩНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ

(« ö z n e -tü m c e » )

Если придаточное дополнительное предложение является как бы раз

вернутым дополнением в составе предложения, то придаточное подле-
жащное играет роль развернутого подлежащего, (Ср.: «Сообщается
(кто?, что?) важная новость». «Сообщается (кто?, что?), что собрание
наннется в четыре часа».)
Формы на -dtk/-acak, выступающие в таких случаях в роли сказуе
мого придаточного предложения и одновременно в роли подлежаще
го главного предложения, оформляются аффиксами принадлежности
и нулевым падежным аффиксом (основной падеж). Сказуемым глав
ного предложения обычно является какой-либо переходный глагол в
страдательном залоге или же слова типа belli «ясный; ясно», malûm
«известный; известно», yok «нет, не имеется» и некоторые другие.
ПРИМЕРЫ:
Toplantının saat dörtte başlayacağı bildiriliyor.
— Сообщается, что собрание начнется в четыре часа.
Bana inandığı yok. — Он мне не верит.

ОБЪЕКТНОЕ ЗНАЧЕНИЕ ПАССИВНЫХ ПРИЧАСТИЙ

НА -DIK/-ACAK

Следует различать: а) имена действия на -dık/-acak, выступающие в

значении непосредственно действия (okuduğum «то, что я читал (чи
таю)») и б) омонимичные формы в значении объекта или результа
та действия (okuduğum «то, чтб я читал/читаю»). В последнем случае
форма на -dık/-acak является не именем действия, а субстантивирован
ным причастием с пассивным значением (okuduk «прочитанное/чита
32
емое»; okuduk + um «прочитанное/читаемое мной», букв, «мое прочи
танное/читаемое»)1.
Если глагол, следующий за причастием на -dık/-acak, требует по
становки последнего в винительном (дательном, исходном) падеже, то
возникают конструкции, которые от придаточных дополнительных пред
ложений отличают лишь следующие признаки:
1) Объект может быть множественным. Поэтому к пассивному
причастию может присоединяться аффикс -1ar. okuduklarım «все то
(многое), что мною прочитано/читаемо» (имена действия присоединя
ют аффикс -1аг только в значении личного аффикса (3-е лицо множе
ственного числа): bir kitap okuduklarını bilyorum «Я знаю, что они чита
ли/читают какую-то книгу»);
2) Пассивное причастие, будучи объектом действия, не может
управлять прямым дополнением, т. е. именем в винительном падеже2;
3) Пассивному причастию не могут предшествовать вопроситель
ные слова3.
ПРИМЕРЫ:
(Senin) gördüğünüZ/gördüklerini anlat.
— Расскажи, что//все, что ты видел.
(Benim) söylediğimi anladın mı?
— Ты понял, что я сказал/говорю
(сказанное/говоримое мной)?

Конструкции с пассивными причастиями в основном падеже омо

нимичны придаточным подпежащным предложениям.
Gördüğüm şu(dur) — Я видел вот что.
(«Виденное мною — следующее».)
Alıştırma S. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:
1. Kim o gülen?.. — Kimsenin güldüğü yok. (N. Hikmet) 2. Kabahatin bizde
olmadığı hepsmee malûm (O. Kemal) 3. Ne kadar ağır yük taşıdığı belli
işte(A. Nesin) 4. Fakat bu durum karşısında hâkimin duyduğu haklı öfkenin
gittikçe şiddetlendiği meydandaydı. (T. Gürkay) 5. Kimin ölüp kimin kalacağı

1Если субстантивированное причастие образовано от непереходного глагола,

оно не может считаться пассивным ( b Icz . Alışt. S, № 18).
2За исключением тех случаев, когда оно употреблено в значении не прямого, а
косвенного объекта, например: Özür dilediği kim? «У кого он просит прошения?»
{Тот. у кого он просит прощения, кто?); Çözünü diktiği ne? «Во что он вперил
взор?» (Что есть то, во что он вперил свой взор?).
1В отдаленном прошлом был и четвертый признак: связь объекта действия со
своим обладателем — притяжательная, а подлежащее придаточного предложения
родительного падежа не получало (пою не подпало под воздействие объектной кон
струкции).

2— 33
belli olmaz ki Fettah efendi dedi. (Ş. Sıtkı) 6. ve nihayette bütün bildiklerintt
söylemeye mecbur etti. (R. Nuı 7. Üstat, şiirlerimden hangilerini çök
beğendiniz?— Okumadıklarınızı. («Meşh.») 8. Kim geliyor, Haşan?.. — Aha,
onlarSenin dediklerin. (Y. Kadri) 9. Bu yaptığımızın makul bir hareket
olduğuna emin misin? (Y. Kadri) Ne kadar iyi efendim, hep benim
söyleyeceklerimi, benim düşündüklerimi, hatta benim kendilerine tef’atle (çok
defa) söylediklerimi siz söylüyorsunuz. (Y. Kadri) Bizim de, o eserlerden
öğreneceklerim z elbette ki olacaktır. (E. Çölaşan) Herkese, müessesenin
kurulusunun yirminci yıldönümünün kutlanacağı bildirildi. (A. Nesin)
Mayısının 29’una rastlayan Pazar günü akşamı Yeşiköy Havaalanına
Ankara’dan uçaklarla yüzelli tutuklu getirileceği bildirildi. (T. Gürkay) Ama
Kantarcının istediği olmadı. (O. Kemal) Seninle konuşacağım var (B. Nuri)
Bir şey olacağı yok (O. Pamuk) Adam sen de Yemeyeceği şeker
olsun(0. funduszeue.info) Bizim çalıştığımız, onun en eski işiydi. (A. Nesin)
neden sizler serbest dolaşıyor, istediğinizle görüşüyorsunuz? (H. Edip)
Kulağına yapıştırdığı ne, bir alıcı mı (bir almaç mı)?

Alıştırma 6. Aşağıdaki tümleyici tümceleri «özne- tümce» haline »okunuz:

Bir örnek. Yönetmenimi.., (sizin) İzmir’e gideceğinizi söylüyor. —

(Sizin) İzmir’e gideceğiniz söyleniyor.
1. Dayısı, o kentin çok büyük ve güzel olduğunu söylüyor. 2. Saat altıda
bana gelerek elbisemizin yarın hazır olacağını bildirdi. 3. Son posta gazetesi,
dün ülkemize kalabalık bir ticaret heyeti geldiğim yazıyor. 4. Kumpanyamı an
tecim kuruluna baş seçildiğini hepimiz biliyoruz. 5. Bana bir şey söylemek
istediğini gözlerinden anlıyorum.
Alıştırma 7. Aşağıdaki «özne-tümce» leri tümleyici tümce haline sokun:

Bir örnek: (sizin) İzmir’e gideceğiniz söyleniyor. —

Arkadaşım (kardeşiniz) İzmir’e gideceğinizi söyledi.
1. Tjcim heyetinin kentimizde birkaç gün kalacağı bildiriliyor. 2. Yarın da bu
işe başlamayacaktan söyleniyor. 3. Bu güç ödevi yapmanın çok önemli ve
yararlı bir şey olduğu anlatılıyor. 4. Ali Ustanın şu bizim Cemal*' pek sevdiği
belli. 5. Şu adamın kim (kimin nesi) olduğu bilinmiyor mu?

Alıştırma 8. Aşağıdaki tümceleri Türkçeye çeviriniz:

1. Как, вы здеоь? Мы полагали, что вы несколько дней тому назад уехали
в Измир. 2. «Я вижу, что вы в хорошем настроении, — говорит мой
учитель. — Расска овайте, что вы видели на Востоке». 3. Слышали вы, о
чем говорили те двое? 4. Рефик, где ты? Пришли те, кого ты ждал. 5. Он
не знал, с чего ему начать. 6. Я, может быть, не прав. Но я же не знал,
что это будет так. 7. А теперь пусть переведет то, что прочитал. Ь. Изве

34
стно, что у него нет ни земли, ни быка. Но корова все-таки есть! 9. Сооб
щи своему брату, что мы завтра не сможем сюда приехать. Вы не
знаете, кого спрашивал приходивший сюда человек? И. Сообщают, что
во время этой поездки губернатор проконтролирует несколько учреж
дений. Не обижай меня. Покажи то, что ты спрятал. Несчастный
сказал, что в ближайшее время обратится в министерство юстиции.
По его лицу было видно (ясно), что лекарство, которое порекомендовал
врач, пользы не принесло (не дало). У кого ты просишь прощения?

ДЕЕПРИЧАСТИЯ ОБСТОЯТЕЛЬСТВА ВРЕМЕНИ

(z a m a n u la ç la r ı)

Деепричастия этой группы (а равным образом сложные формы дее

причастного значения) отвечают на вопрос «когда?» (ne zaman?), т. е.
вместе с относящимися к ним словами представляют собою разверну
тое обстоятельство времени (zaman zarfı)1. В данном уроке вводятся
два деепричастия и одна из нескольких сложных форм деепричастного
значения (ранее уже была введена форма -diktan sonra «после того
как»).

ДЕЕПРИЧАСТИЕ НА -INCА
Деепричастие на -(y)ınca (восемь фонетических вариантов) обозна
чает побочное действие, по окончании которого совершается главное
действие. Действие, обозначаемое деепричастием на -(y)ınca, может
быть как однократным, так и многократным. При переводе на русский
язык используются или деепричастия — чаще от глаголов совершен
ного вида — или, когда деепричастный оборот имеет особое подлежа
щее, глагольные конструкции (придаточные предложения), вводимые
союзами и союзными словами «когда», «как только», «стоило/стоит,
как» и т. п.
ПРИМЕРЫ:
Oğulunu görünce «Yanıma gel!» diye çağırdı (seslendi)
— Увидев сына, он позвал (окликнул): «Иди ко мне!»
General çıkınca subaylar oturdular.
— Когда (или: Как только) генерал вышел,
офицеры сели.
İki kadeh fazla içince akıllan başlarından gidiyor. (Y. Kadri)
— Стоит им выпить лишние две рюмки, и оии
теряют рассудок.
'В отличие от деепричастия образа действия (hal/durum ulacı) на -arak и соеди
нительного (bağlama ulacı) деепричастия -ip.

2* 35
Значение деепричастия на -ınca, особенно когда речь идет о буду
щем, может видоизменяться, приобретая смысловые оттенки, передава
емые по-русски союзами и союзными словами «(до тех пор) пока»,
«если (уж)», «раз», «коль скоро» и т. п.
ПРИМЕРЫ:
Düşünce kim kaldırır? — А если она упадет, кто поднимет?
Deniz kenarında, güzel görüntülü geniş bahçeli, caddeye
yakın bir ev istiyordu. Olunca tam olmalı. (A. Nesin)
— Он хотел красивого вида дом на берегу моря,
с большим садом и вблизи проспекта.
Уж раз будет (дом), то должен быть что надо.

Отрицательная форма деепричастия (-mayınca) обозначает момент

или время, когда «не совершается» или выявляется невозможность со
вершения побочного действия.. Она нередко передает также указанные
выше смысловые оттенки.
ПРИМЕРЫ:
Ali, aradığını bulamayınca (bul-a-ma-yınca) fena halde öfkelendi.
— Не найдя (не сумев найти) того, что искал, Али
страшно разгневался.
Gece olmayınca yıldız görünmez (atalar sözü).
— Пока не настанет ночь, звезд не видно.

Форма gelince(gel-ince), управляющая дательным падежом имени,

имеет еще особое значение: «что касается», например: bana gelince
«что касается меня».

СЛОЖНАЯ ФОРМА -IRM AZ

Эта сложная форма образуется путем присоединения к основе од

ного и того же глагола сначала показателя настоящего-будущего време
ни (-ar/ır), а затем отрицательной основы того же времени (-maz). На
пример: alır almaz, gider gitmez. Форма -ırmaz является частичным си
нонимом деепричастия на -ınca, однако ею специально подчеркивается
быстрота смены действий, что по-русски передается оборотами типа
«как только», «едва(как)».
ПРИМЕРЫ:
Para gelir gelmez size yeni bir palto alırız.
— Как только придут деньги, мы купим вам
новое пальто.
Sizi uzaktan görür görmez o kadar sevindim ki
— Едва завидев вас издали, я так обрадовался.

36
ДЕЕПРИЧАСТИЕ НА İKEN

Деепричастие на iken отличается от других деепричастий способом

своего образования. Оно представляет собою деепричастную — исто
рически причастную — форму от недостаточного глагола i(m ek)
«быть»: i + -ken = iken «будучи», «когда был». Эта форма, как и все
формы глагола i(mek), присоединяется либо к именам, либо к основам
времен. При этом начальное i обычно отпадает, и форма iken превра
щается в безударный аффикс -(y)ken, не подчинающийся закону гармо
нии гласных.
ПРИМЕРЫ:
asker iken//askerken — будучи военным (=когда был военным)
birinci sınıfta iken//sımftayken — будучи на первом курсе
Öğrenciyken Orhan Kemal’in birçok eserlerini okudum.
— Будучи студентом, я прочитал многие
произведения Орхана Кемаля.

ФОРМА -(A)RKEN, -İRKEN

Наиболее часто аффикс -ken присоединяется к основе настояще-
го-будущего времени. Сложная форма (a)rken, -irken, имеющая семь
фонетических вариантов, обозначает побочное действие незавершен
ного вида (действие в его развитии), которое протекает/протекало (не-
(быпо) завершено), когда совершается/совершилось главное действие.
Форме на -irken в русском языке соответствуют деепричастия от
глаголов несовершенного вида. Если деепричастный оборот имеет
особое подлежащее, то деепричастию на -irken соответствует сказу
емое придаточного предложения, вводимого союзом «(в то время)
когда», причем опять-таки используются глаголы несовершенного
вида.
ПРИМЕРЫ:
Odaya girerken (gir-er-(i)ken) arkama baktım.
— Входя в комнату, я оглянулся.
Arkadaşım odaya girerken pencerenin önünde duruyordum.
— Когда мой товарищ входил в комнату, я стоял
у окна.
Ben dışarı çıkarken komşum: «Uğurlar olsun» diyor.
— Когда я выхожу из дома, мой сосед говорит:
«Счастливого пути!»

Лицо субъекта побочного действия обозначается местоимением

или определяется по ситуации (по контексту). Если, однако, субъект

37
представлен 3-м лицом множественного числа («они»), то между аф-
te p шцлояцего-будувдего времени и деепричастным аффиксом
pijşjijbraa' помещается показатель множественности -1аг, например:
iorotit konuşurlarken (konuş-ur-Iar-(i)ken) neredeydin? Где ты
Ф к когда они там разговаривали?
, Если за деепричастием на -irken следуют такие глаголы, как görmek
«видеть», bulmak «найти; застать» и т. п., то словосочетания такого типа
часто переводятся оборотами «видеть, как», «застать за (каким-то де
лом)», например: Onu içeri girerken gördüm. — Я видел, как он входил
(ср. İçeri girerken onu gördüm. — Входя в помещение, я увидел его).
Деепричастие на -irken нередко выступает в противительно-усту
пительном («в то время как» — «между тем как»), а иногда — в
причинно-следственном («раз уж») значении. В этих случаях чаще
фиксируется и употребление отрицательной формы настоящего-буду
щего времени (-mazken).
ПРИМЕРЫ:
Biz burada eğlenirken arkadaşlarımız ders çalışıyorlar.
— Между тем как мы здесь развлекаемся,
наши товарищи готовят уроки.
Onlar bir şey yapmazlarken siz buna hoş bakıyorsunuz.
— Между тем как они ничего не делают,
вы потворствуете этому.
Alı$tırma 9. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:
I. yolda üç beş sözle arkadaşlarına şehre varınca nasıl davranacaklarını
öğretmiş. (S. Ali) 2. Sofadaki muslukta yüzünü gözünü yıkadı. Tekrar odasına
gelip (minder)e oturunca biraz evvel elinden attığı kitabı aldı veyannki
dersi gözden geçirdi. (S. Ali) 3. Bu ödevleri öğretmenimiz evine gidince saat
kaçta okumaya başlar? (A. Nesin) 4. Daireye gidince «müdür seni istiyor»
dediler. (A. Nesin) 5. Bir gün hastalanınca, onu hemen hastaneye
göndermek istemiştim. (T. Gürkay) 6. Nigâr Hanım onu görür görmez tamdı.
(Y. Kadri) 7. Ve (ben) işe başlar başlamaz yanıma geleceksin. («T. Dili»)
8. Hele siz, şurada durup gözcü olun. Anastas gelirken bana haber verin.
(O. Cemal) 9. .. .mektepte (=okulda) en çok edebiyata çalışırken riyaziyatten
(=matematikten) birinci çıkıyordum. (Ö. Seyfettin) Sakin bir tatlılıkla
sordu: — Biz bunıda otururken yanımıza kimse geldi mi? (Ö. Seyfettin)
II. Biz burada soğuktan donarken sen kocanın annesininevinde, kim bilir
ne kadar rahattasın («Ulus») Evsahibi Hafız’a doğru yürüdü, Fakaf o
fırtınayı hissedince namaza durmuştu. (R. Nuri) Bir köşeyi dönünce
birdenbire o(0. Kemal) Galiba şu mektup meselesini soracaksınız.
Sabahtanberi gelirsiniz diye bekledimsiz görünmeyince her halde kendisi
de hatâsını (=yanlışını) anlamıştır, dedim. (S. Ali) Kapının önüne çıkarak

38
beklemiş, ancak araba gelmeyince evine girmiş ve o sıralarda vefat
etmişti(=ölmüştü). (M. Birand) Özal orada ev sahibi olarak Devlet
Başkanı’nı gelirken karşılamıştı. Giderken de uğurhiyordtf. (M. Birand)
Köprüyü geçerlerken Cevdet Bey saatine baktı. (O. Pamuk) Babamın
ahbaplarından birisi bana bir iş bulacağım vadetmişti ama iki haftadır bir ses
çıkmayınca ben de eskisi gibi balığa gitmeye başladım. (O. Kemal) Arada
dinlenmeyince olmuyor. (O. Atay) Onlar ge/ırge/znezhep birden ayağa
kalkıldı. (Y. Kadri). Döndüğümde Selim’i Zeliha’nın yanında onu
seyrederken buldum. Beni görmedi. (O. Atay) Ve genç adamın, ilk defa
bu cümleleri (=tümceleri) söylerkendir ki sesi titremeye başlamıştı. (Y. Kadri)
Gerçekten amca o gece eve gelmeyince meraklanmış, sabaha kadar
uyumamıştı. (K. Nadir) Çıkarken, kendisine iyi geceler diledim.
Teşekkür etti. Çıktım. (T. Gürkay)

Alıştırma Aşağıdaki tümcelerde kalın harflerle yazılan eylemleri çevirirken

-ınca, -irken, ir -maz, -diktan sonra, -ıp, -arak gibi biçimlerden
hangisini seçeceğinizi söyleyin:
1. И Ленский, жмуря левый глаз, стал также целить, (П.) 2. И усевшись
под сосной, кашу есть, ссутулясь. (Тв.) 3. А вы, уходя от его жены,
одели мои сапоги. (Ч.) 4. Чуть утро осветило пушки и леса синие вер
хушки — французы туг как тут. (Л.) 5. Он метил в умники, (а) попался
в дураки. (Л.) 6. Шоссе Россию здесь и тут, соединив, пересекут. (П.)
7- И, в новый мир вступая, знаю, что люди есть и есть дела. (Бл.) 8. Он
крался над вечным покоем, жестокую месть утоля. (Бел.)

Alıştırma U. Aşağıdaki tümceleri Türkçeye çeviriniz:

1. Закончив это дело, он сел у стола. 2. Заслышав вдалй шаги, она повернула
пшову. 3. По правде говоря, я не знал, как следует вести себя, встречая
главу государства: 4. Не заметив насмешливых взглядов, поэт успокоился.
5. Почувствовав, что его обманули, разгневанный клиент направился к су
дье. Но Вто время, как он был уверен, что продавец виноват, судья возлагал
вину на нега самого. 6. Как же его фамилия? Коща шел сюда, помнил
7. То, что, я предлагаю, это надежный и разумный путь. Но если ты проиг
раешь, ты не должен на меня сердтъся. 8. Сообщая категорически, что он
отправится послезавтра утром самолетом, маэстро не скрывал своей оза
боченности, волнения и даже страха. 9. «Милости прошу!» — говорил хо
зяин дома, улыбаясь своим гостям. Как только придут деньги, мы выпу
стим подготовленный нами поэтический сборник. В то время как его
младший брат был далеко не глупец, его самого невозможно было назвать
разумным человеком. Коща я взял в руки и раскрыл журнал, они с
интересом стали слушать перевод статьи известного литератора.

39
ФОРМОСОЧЕТАНИЕ -МАК AMACIYLA
(-так maksadıyla)
В книжкой речи употребляется ряд формосочетаний, первым со
ставляющим которых является форма инфинитива, а вторым — слово
формы типа amariyla, maksadıyla, şartıyla, suretiyle и др. Формосочета-
ние -так amacıyla (или maksadıyla) употребляется для обозначения цели
главного действия: «с целью».
ПРИМЕРЫ:
Yeni Demokrasi Partisi’nde aktif politika yapabilmek amacıyla
— С целью получить возможность вести активную
политическую работу в партии новой демократии
Türkçeyi öprenmek maksadıyla Türkiye’ye gittiler.
— Они поехали в Турцию с целью изучения
турецкого языка.

Sözlük

1. belirmek — 1) показываться, по kaybetmek — 1) (yitirmek) поте

являться; ■ рять; 2) проиграть (что-л.)
2) выявляться, выясняться suç (kabahat) — вина, проступок
belirtmek — определять; выяв ~ işlemek — провиниться, совер
лять, прояснять шить проступок
2. fark— отличие, различие ummak (-i; -den) — надеяться,
4 ı — отличный, отличающийся рассчитывать (на что-л.), задать
-etm ek — различить, заметить (чего-л. от кого-л.), думать
3. ispat — доказательство, подтвер aldatmak— обманывать, вводить
ждение в заблуждение
~ la m a k (~ etmek) — доказывать, aldanmak — обмануться
подтверждать yük — груз, ноша; бремя
4. yanmak — 1) гореть; сгорать; ■Чешек (-İ -е) — нагружать; воз
«погореть»; 2) (-е) сокру лагать (обязанности и пр.)
шаться (о чем-то) yargıç (hâkim) — судья
5. ahmak (kı) — глупец, дурак hfikimiyet // hâkimlik (egemen
lik) — господство, владыче
6. kesin (kati) — окончательный, ка
ство; суверенитет
тегорический
öfke (hiddet) — гнев, ярость
~ lik — категоричность, реши
-lenm ek (funduszeue.info) — разгне
тельность, твердость
ваться
7. alay — 1) насмешка; 2) процессия;
şiir — стихотворение, поэзия
толпа, полк; şair (ozan) — поэт
b ir много, куча, толпа makul — разумный; разумно
~ etmek (ile)— смеяться (над кем-л.) emin (-dan ve -e) — уверенный
8. bacak — нога (голень) (в ком, чем-л.); верный, надеж
~ kadar крошечный, «от горшка ный;
два вершка» uçmak —летать
9. kayıp (ybı) — потеря uçak — самолет

40
davranmak — действовать; вести anî— моментальный; внезапный
себя (как-то)', basmak — 1) ступать, наступать;
gitmeye собираться уйти; начинаться; 2) нажимать; 3) на
silâha ~ — браться за оружие грянуть
yazar (edip) — писатель, литера baskın — 1)налет, нападение;
тор; автор 2) превосходящий
yazın (edebiyat) — литература bağımsız (müstakil) — независи
edebiyat yapmak — выражаться мый
высокопарно, мудрствовать bağımlı (tabi) (-e)— зависимый
donmak — мерзнуть, замерзать rivayet (söylenti) — предание,
namaz — намаз, молитва молва
~ kılmak — совершать намаз - etmek — рассказывать, переда
~а durmak — становиться на мо вать
литву havali — округа, местность, край
titremek — дрожать; трястись zaptetmek (ele geçirmek) — за
heyecan — волнение, возбужде хватывать, покорять; фиксиро
ние вать
Чаптак — волноваться damla — капля; капли (мед.)
uygulamak (tatbik etmek) — ~ hastalığı — апоплексия
осуществлять, применять, mustarip (-dan) — страдающий
проводить в жизнь; cenaze — покойник, тело
haksız uygulamalar — незакон ~ alayı— похоронная процессия
ные действия türbe— усыпальница, гробница
*** , gömmek — зарыть, закопать, хо
ронить
torun — внук
gazi — победитель * * *

başbuğ — главнокомандующий

tez — 1) тезис; 2) диссертация
fetih (thi) — завоевание, покоре
denemek — пробовать, испыты
ние
вать
fethetmek — завоевывать, поко
deneme (= tecrübe)— испытание,
рять
проба, опыт
fatih — завоеватель, покоритель
anahtar — ключ hayran — изумленный, ошелом
ленный; восхищенный
sunmak — вручать; направлять
ırıalik(-e) — владеющий, облада 4 ık —; изумление, восхищение
ющий kalp (Ы) (yürek) — сердце
~ane (yurtluk) — владение; по gizlemek — прятать, маскировать
местье gizli — скрытый, тайный
düğün — свадьба çağ— пора, века
~ yapmak — устроить свадьбу orta средние века
tuzak — капкан, западня; ловуш ~daş — 1) современник;
ка 2) (muasır) современный
~ kurmak — устроить западню lehçe — диалект
kale — крепость; ворота (фут Türk -leri— тюркские языки (ди
больные) алекты)
ап— мгновение, миг vadi — долина

41
bu ~de — в таком духе; в этой ~ gelmek — победить
области galebe (=yengi) — победа
saptamak (tesbit etmek) — уста galebe çalmak — победить
новить, определить ortam — обстановка, среда
odak — средоточие, фокус dizmek — расставлять, распола
~lamak — сфокусировать, наце гать (рядами); нанизывать
лить dizin— список, опись, индекс
üretmek (istihsal etmek) — про ifade — 1) выражение; 2) объясне
изводить, изготовлять ние; показание; 3) значение
üretim (istihsal) — I) производ ~ etmek — выражать; объяснять,
ство; 2) продукция излагать; означать
detay — деталь tutar (meblağ) — сумма, итог
4 ı — детальный borç (си) — долг; долг, обязанность
kavramak — 1) охватывать; pusu — заёада
2) постигать, схватывать р. kurmak (-е) — устроить засаду
güven — 1) (itimat /dı/) доверие; damat (dı) — зять
2) уверенность bozmak — 1) портить; нарушать;
- т е к (-е) — доверять(ся), пола 2) конфузить; теряться; 3) раз
гаться менять
tanım (tarif) — определение, опи bozuk— 1) испорченный; 2) мел
сание кий (о монете)
-lam ak (tarif etmek) — опреде şahıs(hsı) (zat) — особа, лицо
лять, описывать cihaz — прибор, аппарат
garip — странный, непонятный; malzeme — материал
чужой gütmek — 1) пасти; 2) вести, про
dönem — период; созыв (парла водить, преследовать;
мента) . amaç преследовать цель
azim (zmi) — решимость, воля menfaat — интерес, заинтересо
azmetmek(-e) — намереваться, ванность, выгода
решаться aykırı(-e) — противоречащий,
galip— победитель; побеждающий идущий в разрез

Türemiş sözcükler
1. ilgilenmek (ile) — интересоваться
ilgili (ile) — связанный (с кем, чем-л.)
2. kurtulmak — освободиться, спастись, отделаться
3. şiddetlenmek — усилиться
4. üstat (dı) — маэстро, мэтр
5. rahatlamak — успокоиться
6. kuruluş — 1) создание, устройство;
2) учреждение, организация
7. gözcü — 1) наблюдатель; дозорный;
2) окулист
8. hissetmek — чувствовать

42
9. başkan — председатель
devlet ~ı — глава государства, президент
karşılamak — встречать
karşılaşmak — встречаться
uğurlamak — провожать, желаггь счастливого пути
meraklanmak — 1) тревожиться; 2) интересоваться
kurucu — основатель, создатель
memur etmek (kimi neye) — поручить, уполномочить
ölüm — смерть
hükümdar — монарх, правитель, властелин
bilgisayar — компьютер
söz etmek (-den) — говорить (о ком, чем-л.)
sınırlı — ограниченный
matematiksel — математический
işlem — процедура, операция, действие
gerekmek— требоваться
yetinmek (ile) — ограничиться
satış — продажа
korku — страх
işletim — эксплуатация, использование
karıştırmak — путать; перемешать
karışık — запутанный, смешанный, сложный

Deyimler
1. arada (bir) — иногда, время от времени
2. yakınlarım olarak — ориентировочно, приблизительно
3. ortadan kaldırmak — устранять; отменять
4. (bir şeyin) altından kalkmak — преодолеть (что-то),
справиться (с чем-то)
5. kargacık burgacık — кривой, искривленный
6. Osmanlı İmparatorluğu — Османская империя
7. ortaya çıkmak — возникнуть, появиться
8. hoş görmek, bakmak — относиться снисходительно, прощать

Словообразовательный аффикс -İş

Словообразовательный аффикс -(y)ış\ свободно присоединяющий
ся к любым глагольным основам (кроме производных основ с показате
лем взаимного залога: -(ı)ş-4, образует глагольные имена, обозначаю
щие название действия или манеру совершения действия. Превращаясь
в отглагольное имя, получает более конкретные значения существитель
ного, называющего каюе-то явление или предмет.
43
ПРИМЕРЫ:
atış — бросание; стрельба
yürüyüş — ходьба; марш; походка
yazış — манера писать, почерк
kuruluş — создание, устройство; учреждение, организация

Alıştırma Aşağıdaki sözcüklerin anlamlarını bilmeye (veya hatırlamaya) bakın:

açılış (toplantının açılışı), bakış, görüş (görüşleri belli), görünüş (görünüşüne
göre), kapanış, biniş, kalış, kalkış (uçağın kalkışı), basış, vuruş, gülüş (pek
tatlı (içli) bir gülüşü var), sarılış, akış (nehrin akışı; akış aşağı; akış yukarı),
duruş (esas duruş), tanış (biliş tanış çok), düşüş, katılış.

Alıştırma Kalın harflerle yazılan sözcükleri ezberlemek üzere aşağıdaki

• tümceleri çeviriniz:
1. Amacımı belirttim. Alayla baktı. 2. Hiç te ahmak değildir ama, herkesten
farklıdır. 3. Bacak kadar bir çocuk bu ağır suçu işler mi? Yargıca (hâkime)
kabahatsiz olduğunu ispatlamaya çalıştım. İnandığı yok. 4. Ozan
öfkeleniyor. Çok emek verdiği şiir kitabı satılmıyor. Fakat şair satıcının
kendisini aldattığına emin. 5. Yazar (edip) fazla sert davrandı. Böyle
davranacağım ummamıştım (ondan). Suçu bize yüklemek istiyor. Seçtiği yol
makul sayılamaz. 6. Yalancının evi yandı, kimse inanmadı. 7. İnsan kuş
değildir. Uçmak için bir uçağa binmelidir. 8. Heyecandan mı titriyor, ne? —
Hayır, burası epey soğuk. Ben de donmaya başladım. 9. Günde kaç kez
namaza durulur? — Kural olarak beş defa. Haksız uygulamalara yer
vermemelidir.
1. Я не понял. Пусть пояснит свою мысль. 2. Это был другой человек,
с короткими ногами и густыми бровями. Решительно не наш поэт. Но
в темноте я не разобрал. Мои глаза меня обманули. 3. Они с гневом
требуют (хотят) полного суверенитета и готовы взяться за оружие. Я
надеюсь, что мы найдем разумный выход. 4. Вы смеетесь надо мной?
Разве я могу нести такой груз? 5. Вот глупец'. В то время как у него
горит дом, он сел писать стихотворение! 6. Летайте (совершайте по
ездки) самолетами нашей компании (нашего общества). 7. Он, конечно,
не виноват (его вины нет). Но уверен ли ты, что сумеешь доказать это
судье? 8. Вероятно, направляясь (идя) сюда, он потерял эти три стихо
творения. Большая потеря для нашей литературы! 9. Нет причин вол
новаться. Правительство вот уже год осуществляет эту политику.
Он замерз. На молитву встал, но дрожал от холода и потом долго не
появлялся в зале.
1. Bir erkek torununuzun dünyaya geldiği rivayet ediliyor. 2. Başbuğ olarak
birkaç büyük kent fethetmiştir. Bundan dolayı adına Osman Gazi denir.

44
3. Kalpten tebriklerimi sunanm efendim! 4. Düğünden sonra yurtluğuna
(malikanesine) çekildi. 5. Bu havali güzel bir iklime malik. 6. Tuzak
kapanmıştı. Anî bir baskından sonra kale ele. geçirildi (zaptedildi). 7.
Ayaklarımızın ucuna basarak çıkalım. Zavallı edip ağır hastalıktan mustarip.
Demin damla içmiş, uyuyor. 8. Cenaze alayına katılmak istiyoruz. Ancak
nereye gömüleceğini bilmiyoruz.
1. Вероятно, ключ взяла моя младшая внучка. 2. Он главнокомандую
щий, но имени покорителя не заслуживает. Из девяти сражений восемь
проиграл. Несколько дней назад мы потеряли еще одну важную кре
пость. 3. В связи с его свадьбой мы вручили ему ценный подарок.
4. Ключа при мне нет. Нажмите на звонок. 5. Передают, что его усы
пальница находится в этой округе. 6. К сожалению, я не зафиксировал
его слов. Что за капли он рекомендовал? 7. Да, страна некогда была
захвачена. Но сейчас она независима. 8. Он погряз в долгах. 9. Он стра
дал от апоплексии. Сейчас его тело в больнице. В одно мгновение
ловушка захлопнулась (закрылась).
1. Tezi hayranlığımı uyandırmadı. 2. Bu değerli mallar üzerine fiyatlar henüz
saptanmadı (tespit edilmedi). 3. Üretimde son dönemde de önemli bir artış
hissediliyor. 4. Ortam elverişli. Makinayı detaylı bir denemeden geçirmeli.
5. Ancak yapılan matematiksel işlemlere karşı tam bir güvenim yok. 6.
Ortaya çıkan zorluklara galip çıktı. 7. Bütün azmine karşın orta çağ lehçeleri
gramerinin altından çıkamadı. 8. Bilgisayardan söz ediyorsunuz. Oysa ben
bu vadide uzman değilim, kavrayamıyorum. Her şeyden önce bilgisayar
nedir, tanımını verir misiniz. 9. Borcumun tutarını görünce bozmadım,
damadıma baş vurdum. Genç devletin kurucusu olan Devlet Başkanı
hava alanında yaşlı hükümdarı uğurladı. Meraklanmayın. Üstadı
karşılamaya başkan sizi değil, beni memur etti. Üstat yakınlama olarak
ne tarihte gelecek? — Garip, dersiniz ama, bu tarih henüz gizli tutuluyor.
Yüzünün ifadesinden alana galebe çalmak {galip gelmek) için çıktığı
anlaşılıyordu. Üstadın korkusundan çok şaşırdım, her şeyi karıştırdım,
gereken matematiksel işlemi yapamadım. Gözcü olun. Yeni model
bilgisayar satışa çıkarıldı, fakat işletimi hususunda pek sınırlı bilgim var.
Bunun için de bir deneme dönemine gereksinim var. Bizimkileri buna
odaklayın. Topladığımız malzemeye göre güttükleri gaye
(amaç)»ıen/aarimize aykırıdır.
1. Современный мир иногда кажется странным. А иногда мы смотрим на
него с восхищением. 2. В Институте стран Азии и Африки изучают мно
гие современные тюркские языки. 3. В этой долине расположены два
больших города. 4. В то время эти испытания, разумеется, проводились
тайно. 5. Вы победили. Но обстановка не была благоприятна. Я не могу
постичь причины этого успеха. 6. Его показания были путаными, да и

45
сумма, которую он называл, очень отличалась от той, что мы знали.
7. Конечно, наш завод не может производить все требующиеся товары.
8. Они расставит часовых (дежурных), устроили засаду. 9. Период
(срок) эксплуатации этого прибора не очень велик. Не описаны также
многие детали. Он испортил нам дело. Теперь уж мы не можем
ограничиться возвратом нашего долга. Не сбиться бы нам с пути
Я не очснь-то полагаюсь на этого человека. Правитель поручил вам
встретить и проводить высокого гостя. Избавиться бы нам от
страха. Тогда успехи будут большими. И все это почувствуют. Он
любит говорить о зяте президента. Однако этот вопрос не в фокусе (не в
центре) нашего внимания. Прежде всего установим сумму вашего
долга. Лицу, о котором я сказал, этот прибор не требуется.

Türkiye tarihinden. Osman I

(— )
Osmanlı devletinin kurucusudur. Ertuğrul Bey’in oğlu, Süleyman Şah’ın
torunudur. Söğüt’te doğmuştur. Ona Osman Gazi de derler. Anadolu Selçuk
devletinin Bizans hududunda bir uçbeyi' olan babasının ölümü üzerine
de başbuğluğa geçirilmiştir. Osman babasının ölümünden birkaç gün önce
Karacahisar’ı fethetmiş, oğlu Orhan da o yıl içinde doğmuştur. Osman Bey,
Karacahisar’ın anahtarını Selçuk sultanına sunmuş, bunun üzerine Selçuk
hükümdarı Karacahisar’ı ona malikâne (yurtluk) olarak vermiştir. Bu hâdise
(olay) yakmlama olarak tarihindedir. Rumlar, Osman Beyi ortadan
kaldırmak için, onu Bilecik tekfurunun (= valisinin) düğününe davet
etmişlerdir. Fakat kurulan tuzağı haber alan Osman Bey kırk kişi ile Bilecik
kalesine âni olarak bir baskın yapmış, yolda düğün alayına pusu kurarak
damadı ortadan kaldırmış, ele geçirdiği güzel Nilüfer’i oğlu Orhan’a
peylemiştir (saklamıştır). Selçuk devleti — de batınca Osman Bey
müstakil (bağımsız) kalmıştır. Osman’ın amcası Dündar Bey bu sıralarda
ölmüştür, ki Osman’ın eliyle öldürüldüğü de rivayet edilir (söylenir). Bu
olaylardan sonra Osman, oğlu Orhan’ı İzmit ve havalisini almaya, sonra gene
Orîıan’ı Bursa’yı zapta memur etmiş, kendisi damla hastalığından muztarip
olarak Yenişehir’de otururken Bursa’nm fethini haber aldıktan biraz sonra
68 yaşında ölmüştür. Cenazesi Bursa’ya götürülerek oradaki türbesine
gömülmüştür. Osman'ın başbuğluğu 11, müstakil hükümeti 27 yıl sürmüştür.

B ir tezin hikâyesi
Üniversite yıllarımda Montaigne’ın Denemeler' ini büyük bir hayranlıkla
okumuştum. Denemelerde insan kalbinin derinlikleri gizlidir. İlim adamlarının
1 Sınır boyundaki bir küçük devletin başı.

46
nasıl çalıştıklarım hep merak etmişimdir. Ben de bu vadide yol almak
istiyordum.
O günlerde, değerli bir ilim adamı olan Ahmet Hoca’dan çağdaş Türk
lehçeleriyle ilgili dersler alıyorduk. Türkmence çalışmaya karar verdim.
Türkmenceyle ilgili bir tezin kolayca altından kalkabileceğimi sanıyordum.
Ancak Türkmenlerin yirminci yüzyılda yaşayan en büyük şairinin kim
olduğunu tespit etmek bile benim için büyük sıkıntı oldu. Türkmenistan’dan
sınırlı sayıda insan, Türkiye’ye gelip gidiyordu ve bunlarla
karşılaşamıyordum.
O günlerde kendini bilgisayar dünyasına odaklayan arkadaşım İbrahim,
bana bilgisayarla çalışmanın öneminden söz etti. Ben, o zamana kadar
bilgisayarın yalnız matematiksel işlemler yapmada kullanılan bir âlet
olduğunu zannediyordum.'Daha sonra sosyal bilimlerle ilgilenenlerin yavaş
yavaş bilgisayar kullanmaya başladıklarını gördüm. Kısa sürede çok iş
üretiyorlardı. Dostlarımı sevindirmek amacıyla ben de bilgisayar almaya
karar verdim.
Tanıdığım bir arkadaşımın çalıştığı bilgisayar firmasına gitmekle ne
kadar iyi ettiğimi sonradan anladım. Çünkü detaylı izah etmeye çalışan on
yıllık arkadaşımın bile ne demek istediğini tam olarak kavrayamamıştım.
Hayatımda ilk defa duyduğum kelimelerle konuşuyordu. «Disketle mi
çalışacaksın? Remi ne kadar olsun?..» Ne cevap vereceğimi şaşırmıştım.
Önce kendisine itimat ettiğimi söylemekle yetindim. Bana vermek istediği
bilgisayarı çalıştırdı. Satış yapmanın da heyecanıyla birçok şey anlattı. Çok
önemli olan bilgileri bir kâğıda not etmeye çalıştım. Sevinç ve korkuyla
kanşık bir his kaplamıştı içimi. Bilgisayarımı alıp evin yolunu tuttum. Tarif
ettikleri şekilde masamın üstüne kurdum. Sıra çalıştırmaya gelmişti.
Arkadaşımın yazdırdığı notlan uygulamaya başladım; ekranda garip şeyler
oluyordu. Hemen telefona sarıldım. Sattıkları âletin bozuk olabileceğini
söyledim. Arkadaşım güldü. Telefonla yardımcı olmaya çalıştı. Ama ben
işin böyle yürümeyeceğini anlamıştım. İşletim sistemiyle ilgili kitaplar
aldım. Bu dönem tam iki ay sürdü. Artık bilgisayarımı ne çocuklarım
seviyordu, ne de eşim.
Hocam, ana metinde bütün uzun ünlüleri göstermenin gerektiğini
söylemişti. Metne baktığımda hiç bir uzun ünlünün bulunmadığını fark
ettim. Zaten Kiril harfleri gözlerime kargacık burgacık görünüyordu. Neden
sonra çalışma azmi bütün hislerime galip geldi, bütün metni bilgisayar
ortamına taşımaya karar verdim. Bir yandan bunu yaparken bir yandan da
uzunluklarla ilgili bilgiler ediniyordum. İlk yirmi sayfada öğrendiklerimi
uygulamaya başladım. O kadar çok uzunluk vardı ki birinci sayfada
uyguladığım uzunluğu ikinci sayfada unutuyor ve her şeyi birbirine
karıştırıyordum.
Bir cumartesi günü bilgisayarı aldığım firmaya gittim, bilgisayar
programcısına, dizin programına ihtiyaç duyduğumu belirttim .
47
Yapabileceğini ifade etti. Ancak bilgisayarın yan fiyatına yakın bir meblağ
söyledi. Sonradan programcının mobilya borcunun da o kadar olduğunu
öğrenince şaşırmadım değil
(Mehmet Kara; kısaltılmıştır).
Çalıştırma Yukarıdaki metinleri anlatmaya hazırlanırken aşağıdaki sorulan
yanıtsız bırakmayın:
1. Ertuğrul Bey’in oğlu Osman kaç yılında ve nerede doğmuştur?
Söylediğiniz yer Anadolu’nun neresindedir? 2. Osman kaç yaşındayken, kaç
yılında ve ne gibi olay üzerine Anadolu Selçuk Devletinin başbuğluğuna
getirilmiştir? 3. Yakmlama olarak bir yıl sonra ne kalesi fethedilmiştir? Bunun
üzerine de neler olmuş? 4. Bilecik tekfuru (valisi) Osman Beyi düğününe
davet ederken ne gibi bir amaç (gaye) güdüyormuş? Bu zat (şahıs)
Osmandan korkuyor muymuş? Bu olaym sonu ne olmuştur? 5. Selçuk
Devleti batınca (kaç yılında?) Osman Beyin durumunda bir şey değişmiş
midir? Osman’ın amcası Dündar Bey’in davranışları bu sıralarda (fikrinizce)
Osmanın menfaatlerine neden aykm olmuş? Sonucunda Dündar Beyin
başına ne gelmiş? 6. Osman nerede, ne zaman ve oğlu Orhan’ın hangi büyük
kenti fethettiğini haber aldıktan sonra gözlerini dünyaya kapamıştır?
Gömüldüğü yer neresi? 7. Mehmet Kara, kimin öğütlerine (tavsiyelerine)
kulak vererek kendine bir bilgisayar almaya karar vermişti? Türkmenceye
dair topladığı malzeme zengin miydi? 8. Cihazı alıp evine götürdükten sonra
ne gibi güçlükler (zorluklar) ortaya çıktı?
Çalıştırma Aşağıdaki parçayı Türkçeye çeviriniz:
Вы знаете, что основателем Османской империи был Осман Первый,
родившийся в середине XIII века. Разумеется, независимое княжество
(beylik), которое он создал в Западной Анатолии в нанале XIV века, пос
ле того как распалось («утонуло») Сельджукское государство, еще не
было империей. Однако это государство быстро расширялось. В год,
когда родился сын Османа Орхан, т. е. в году, был завоеван неболь
шой город Караджахисар, а через 38 лет; т. е. в году, когда умирал
сам Осман, его сын Орхан завоевал крупный город Бурса. Сюда из Ени-
шехира перенес Орхан столицу своего государства. Вообще говоря, у
Османа было два сына — Орхан и Аляэттин. Точно не известно, кто
(который) из них был старшим братом. Впрочем, властелином стал Ор
хан, одержавший много побед. Поэтому его, как и его отца, называют
«Победитель».
Когда по приказу Орхана его сын Сулейман-Паша перешел в Румелию,
император Византии (Bizans) Кантаюозен стал думать, как ему действо
вать в дальнейшем. Когда один за другим падали города, такие, как Гели-
болу, Текирдаг, Ипсала и другие, император с целью установить друже

48
ственные отношения с Орханом отдал ему свою дочь принцессу Теодо
ру. Орхан обвенчался с ней, но продолжал захватывать города и посел
ки, находившиеся вблизи от столицы Византийской империи. Впрочем,
известно, что взял Константинополь лишь седьмой султан Мехмед Вто
рой Фатих. Это событие произошло почти через сто лет после смерти
Орхана, в году.

Çalıştırma Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çevirin:

1. Düğün yaparken, nasılsa bir düğün armağanı getirmeyi unutmuştu.
2. Mektubu okuyunca bir ağladı, bir ağladı. 3. Yanlarından geçerken hepsi
birden kalkıp bana selâm verdiler (Y. Kadri). funduszeue.infoi Muhammet gibi, dağ
ayağına gelmeyince, o dağın ayağma gitti (Ş. Sıtkı). 5. İsmaile yolun üstünde
raslıyorum. Ya ben giderken o dönüyor, yahut ben dönerken o gidiyor
(Y. Kadri). 6. Bak, bu kadar yıldır bir evde otururuz, karşı karşıya geçip iki lâf
etmemişizdir. Şimdi icap etti (= gerekti). Ortada neler olup döndüğünü
bilmiyorum (S. Ali). 7- Çocuk hasta mı ki? Günler var, bahçede göründüğü
yok (M. Yesari). 8. Merhum Hamdi Beyin hiç bir defa kendisine ait bir iş için
üzüldüğü, kızdığı, meraklandığı olmamıştır (Y. Kadri). 9. Otele döndüm. Bir
çay söyledim oturur oturmaz (B. Yıldız). Nasıl hiç haber aldığın var mı?
(Y. Kadri.) Korktuğum da başıma geldi (S. Kocagöz). Ahmet Vefık
Paşa, Bursa’ya vali olur olmaz, bir tiyatro kurmayı düşünmüştür (gaz).
Yaşadıklarımız bizi şaşırtmıyor, üzüyor («Zaman»). Özal, bazı
konularda (= sorunlarda) nasıl davranacağını kestıremiyordu (M. Birand).
Hepsi ne yapacağıma bakıyordu (ö. Seyfettin). O akşam üstü,
yabancı kadından, öğreneceklerimi öğrendikten sonra odama gidiyordum
(R. Nuri). Tam Menderes çıkarken, Ada Kumandanının gür sesi duyuldu
(T. Gürkay). Sizi uzaktan görür görmez, ne sevinmiştim bilseniz! (M. S.)
Konuk umduğunu değil, bulduğunu yen Kol kesilirken parmak acımaz.
t
Çalıştırma Aşağıdaki tümceleri Tüıkçeye çevirin:
1. В то время как мы сокрушались о том, что его обманули и он потерял
столько денег, он в душе посмеивался над нами. Потому что знал, что
деньги ему вручат в другом месте. 2. Вот поэтому, переходя улицу, сле
дует посмотреть сначала налево, а потом направо. 3. Всем известно, что
Турция — страна гористая. 4. Сын Орхана Сулейман-паша погиб. Но в
этом не было чьей-либо вины. Впрочем, мы не знаем, кто это доказал.
5. Борьба за национальный суверенитет, которую турки вели после Пер
вой мировой войны, была необходимой и разумной. 6. Когда я был сту
дентом, у меня было множество разных намерений. 7. Он не пояснил,
как будет действовать, если не докажет своей невиновности. Ведь судья
может принять неприятное для него окончательное решение. 8. Моло
дая особа рассказывала: — Господи, недавно в трамвае был случай.

49
Когда кондуктор сзади сказал: «Османбей» (это название района в Стам
буле), спереди толстый человек произнес: «Да. Я здесь». Мы умерли от
смеха. 9. Этот край обладает приятным климатом. Даже зимой мы не
мерзнем, не дрожим от холода. Ясно, что они что-то от нас скрыва
ют. Надо установить, что они производят. Если не объяснят, мы не мо
жем им доверять. Обстановка сложная.
Çalıştırma Aşağıdaki tümceleri ağızdan Türkçeye çevirin:
1. Кто победитель? 2. Странное определение! 3. Это не требуется. 4. Они
говорят о математических действиях. 5. На этой дороге они устроили
засаду. 6. Его зять очень сконфузился. 7. Мы, кажется, потеряли дорогу.
8. Их успехи были очень ограниченными. 9. Кого он уполномочил сде
лать это (кому поручил)? Он не справится с этим делом. При
виде похоронной процессии ребенка охватил страх. Он глава госу
дарства, но не его основатель. Этот закон давно отменен. Экс
плуатация компьютера (эксплуатировать, (заставить) работать)— дело
не простое, особенно для нашего мэтра. От волнения он все перепу
тал. Этот молодой человек — внук главнокомандующего. Завтра у
него свадьба. Я не схватываю его слов (сказанного им). Постарай
тесь зафиксировать. В это мгновение начался воздушный налет.
Они устроили западню. В этой долине находится старинная кре
пость. — Как его сердце? — Он страдает от апоплексии. Услышав
названную сумму, он встревожился. Его лицо выражало решимость
(решимость действовать). Он председатель этой организации. Пи
сатель собирается уходить. Проводим его.

Çalıştırma Aşağıdaki atasözlerini ezberlemeye bakınız:

1. Akıl olmayınca ne yapsın sakal. 2. Alışın oğlu veriş. 3. Araba kırılınca yol
gösteren çok olur. 4. Ay doğuşundan insan yürüyüşünden bellidir. 5. Bir
kere aldanışta kabahat aldatanın, iki kere aldanışta kabahat aldananın.
6. Bilerek yapan aldanmaz. 7. Çok yeyen ahmak olur. 8. Fena haber tez
duyulur. 9. Gireceğini düşünme çıkacağını düşün. Gökte ararken yerde
buldum. Gönül çocuğa benzer gördüğünü durmayıp ister.
Güvendiğimiz dağlara karlar yağdı. İnsanı görürsün yüreğindekini ne
bilirsin. İstediğini söyleyen istemediğini işitir. Kale içinden alınır.
Kaş yaparken göz çıkarır. Köpek suya düşmeyince yüzmeyi
öğrenmez. Misafir umduğunu yemez bulduğunu yer. Ne kumaş
olduğunu biliriz. Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir.
Урок 17(3)

ПРОШЕДШЕЕ НЕОПРЕДЕЛЕННОЕ ВРЕМЯ (-ARDI / -IRDI)

(geniş zamanın hikayesi)

Основа прошедшего неопределенного времени (или: неопределен

ного имперфекта) слагается из ударного аффикса настоящего-будущего
времени -(a)r/-ır и безударного показателя прошедшего времени (i)di.
Таким образом, эта сложная форма имеет восемь фонетических вари
антов: -rdı/rdi, -ardı/-erdi,-ırdı/irdi/-urdu/-ürdü. Например: uğrâ-rdı, уё-
rdi, sor-ârdı, ed-erdi, san-ırdı bil-ırdi, ol-ürdu, öl-ürdü. Спряжение осуще
ствляется посредством личных аффиксов второй группы, например: ben
uğrâ-rdım (uğra-r i-di-m), sen uğrardın (uğra-r i-di-n) и т. д.
Прошедшее неопределенное время во многом сходно с настоящим-
будущим временем (см. урок 10), содержание которого перенесено в
прошлое. Оно имеет два основных значения.
Значение первое: форма на -ardı/-ırdı обозначает «абстрактное»
прошедшее действие, т. е. действие, не связанное с каким-либо конкрет
ным моментом или отрезком времени. Такое действие может быть:
а) естественным по своей природе («Аму-Дарья некогда впадала в Кас
пийское море»); б) совершавшимся в силу установленного порядка,
укоренившейся привычки и т. п. («Он ложился спать не позже 12 часов
ночи»).
Прошедшее неопределенное время в первом его значении всегда пе
редается по-русски прошедшим временем несовершенного вида -
«брал», «приходил» и т. п.1
ПРИМЕРЫ:
Amu-Derya (Ceyhan) ıfehri eskiden Hazar denizine dökülürdü.
— Аму-Дарья некогда впадала в Каспийское море.
Her sabah uyanıp yataktan kalkınca jimnastik yapardı.
— Каждое утро, проснувшись и встав с постели,
он делал зарядку.
1 Однако форма прошедшего времени несовершенного вида в зависимости от
содержания высказываемой мысли может соответствовать различным турецким фор
мам: 1) -yordu, 2) -irdi, 3) -dı, 4) -mış(tır), 5) -mıştı.

51
Значение второе. Утрачивая значение прошедшего времени,
форма на -irdi передает содержание своего рода сослагательного накло
нения, т. е. обозначает: а) действие, совершению которого что-то пре
пятствует («Я пошел бы сейчас в театр, но у меня нет билета»); б) дей
ствие, которое при определенных условиях могло бы совершиться в
любой временной плоскости («Я дал бы такой совет»), включая и плос
кость прошедшего времени («Разве я не мог (бы) (тогда) туда пойти?»)1.
ПРИМЕРЫ:
Şimdi tiyatroya giderdim ama biletim yok.
— Я сейчас пошел бы в театр, но у меня нет билета.
Bir dakika susamaz mıydınız?
— Разве вы не могли (бы) минуту помолчать?

Образцы спряжения глаголов

в прошедшем неопределенном времени
1. Утвердительная форма:
ben alırdım «я брал (вообще)», «я взял бы, брал бы», sen alirdın, о
alırdı, biz alırdık, siz alırdınız, onlar alırlardı (alırdılar).
2. Отрицательная форма:
ben gelmezdim «я не приходил (вообще)», «я не пришел бы», sen
gelmezdin, о gelmezdi, biz gelmezdik, siz gelmezdiniz, onlar gelmezlerdi
(gelmezdiler).
3. Вопросительная форма:
ben bilir miydim? «(разве) я знал (вообще)?», «знал ли бы я?», sen
bilir miydin?, о bilir miydi?, biz bilir miydik?, siz bilir miydiniz?, onlar bilirler
miydi? (bilir miydiler?)
4. Отрицательно-вопросительная форма:
ben sormaz mıydım? «(разве) я не спрашивал (вообще)?», «(разве) я
не спрашивал бы?», sen sormaz miydin?, о sormaz mıydı?, biz sormaz
mıydık?, siz sormaz mıydınız?, onlar sormazlar mıydı (sormaz mıydılar)?

Alıştırma 1. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz

1. Amcam, akşamlan, çok defa, odasında pencerenin önünde iskemleye
oturur, Marmara’ya, uzaklardaki dağlara bakar, şarkı söylerdi.
(S. Üstüngel) 2. Macide etrafmdakilerde hoşuna gitmeyen herhangi bir şey

1 Отличие формы на - irdi от русского сослагательного наклонения в том, что

она не передает оттенков совета, рекомендации ( «Пошел бы ты прогуляться» - см.
урок 11).

52
gördüğü zaman aklına ilk olarak: «Acaba ben de aynı şeyi yapmıyor
muyum?» düşüncesi gelirdi. (S. Ali) 3. Kâğıtta ince, düzgün bir el yazısı ile
iki satır: «Selim'in bir arkadaşıyım. Sizinle görüşmek isterdim.» Ne imza, ne
adres. (O. Atay) 4. Size Almanca, Fransızca öğretirim — Teşekkür ederiz
ama — Goethe' den şiirler okurum — çok iyi olurdu ama
Hapisane doktoru (O. Kemal) 5. Bizim lokantanın* bitişiğindeki
apartmanda, eski paşalardan birinin kızı olduğunu söyleyen bir kadın
oturuyordu: Naciye, gayet güzel türkçe konuşurdu. Hemen ahbap olduk,
bize hayatını anlattı. (O. Kemal) 6. Araba hareket etti, önlerinde durdu. Bu
yirmi sekiz yaşmda, ama bembeyaz saçli adamı şehrin bütün arabacıları
sayarlardı. Üstelik o şehrin yerlisiydi. (Ş. Sıtkı) 7. sordum: «Kendisini
tebrik etmek istemez miydiniz?» (T. Gürkay) 8. «Bir çay içmez miydiniz'?»
dedi (T. G.) 9. Biz şimdi böyle düşünüyoruz, o zamansa büsbütün başka
türlü düşünüyorduk. Şimdi ona bin ruble bile verirdim, halbuki o zaman on
rubleyi de vermedim. (Çehov) Gruşnitski yanıma yaklaşıp kolumu
tutarak: - Bunu senden beklemezdim, dedi. (Lermontof) Amcam, iyi
yürekliydi. Halk adamlarını severdi. (S. Üstüngel).

Alıştırma 2. Aşağıdaki tümceleri Türkçeye çeviriniz.

1. Мы знали: президента всегда встречал и провожал премьер-министр.
2. Он просыпался довольно рано и немного погодя совершал свой пер
вый намаз. 3. Они, конечно, устроили бы засаду в этой долине или со
вершили внезапный налет на крепость. Однако противник может дей
ствовать разумно, и тогда их план обнаружится и не даст результата, на
который они рассчитывают. 4. До часа работали, потом обещали. После
обеда работа продолжалась еще несколько часов. 5. Я бы с удовольстви
ем прочитал новое произведение нашего уважаемого метра. Но нигде
не вижу его книги. Взять на неделю у Вас? 6. Летом мы не\ знали, как
спастись (как спасемся) от жары, зимой дрожали и замерзали от холо
да. 7. Он насмехался и над ним самим, и над стихами, которые слышал.
Тот, естественно, втайне сердился (гневался) и ждал своего часа. 8. По
чему ты не послушал меня (моего слова)? Мы бы вернулись в гостини
цу, поужинали, выспались, а завтра утром продолжали бы свой путь.
I
#
УСЛОВНЫЕ ФОРМЫ И КОНСТРУКЦИИ
(koşul kipi//şart sıygası)
Условные формы турецкого глашла сводятся к двум основным типам.
Формы первого типа называются формами условного накло
нения. Условное наклонение совпадает с желательным (дезидератив-
ным) и в турецкой грамматике носит название условно-желательного
(dilek şart kipi).
53
Основная форма (иначе -настоящее время) этого наклонения обра
зуется путем присоединения ударного аффикса -sa, -se к основе глаго
ла: alsa (al-sa), gel-s£ (gel-se) (см. урок 11).
Форма прошедшего времени условно-желательного наклонения об
разуется путем присоединения к ударному аффиксу -sa, -se показателя
прошедшего времени (i)di: -sâydı, -şeydi (-sa idi, -se idi), например:
alsaydı, gelseydi. Спряжение всех условных форм осуществляется по
средством личных аффиксов второй группы (-m, -n, -k, -nız).
В значении желательного наклонения форма -saydı, как форма
главного сказуемого, обозначает неисполнимое желание, например:
(Keşke) gelseydi! «(Ах,) пришел бы он!» (но он не пришел (или: не при
дет)).
Форма прошедшего времени условного наклонения является фор
мой придаточного условного предложения. Эта форма (-saydı) всегда,
а основная форма (-sa) в большинстве случаев соответствует русскому
сочетанию «если бы» + глагол в форме прошедшего времени: gelseydi
если бы он пришел (чаще о прошлом); gelsd «если бы он пришел»,
«приди он», «если он придет».

Образец спряжения в форме прошедшего времени

условного наклонения
funduszeue.infoительная форма:
ben alsaydım «если бы я взял (брал)», sen alsâydın, о alsaydı, biz
alsâydık, siz alsâydınız, onlar alsâydılar (alsalardı).
2. Отрицательная форма:
ben âlmasaydım «если бы я не брал (не взял)», sen âlmasaydın, о âl*
masaydı, biz âlmasaydık, siz âlmasaydımz, onlar âlmasaydılar (âlmasalardı).
Формой прошедшего времени условного наклонения всегда переда
ется нереальный тип условно-следственной связи; формой настоящего
времени — нереальный, а также предположительный тип (о котором
см. в последующих уроках).
Нереальный тип условно-следственной связи имеет место тоща, ког
да выставленное условие оказывается в действительности неосуществ
ленным или неосуществимым, что по-русски передается путем исполь
зования союза (союз + частица) «если бы». Например: Если бы вчера
он пришел, то увидел бы нас (но в действительности он не пришел).
По-турецки в придаточном предложении используется любая форма
условного наклонения (несколько чаще - форма прошедшего времени), в
главном предложении —прошедшее неопределенное время. Формула
нереального случая (типа) условно-следственной связи такова: -saydı (или
-sa) irdi (в отдельных случаях также: -s a ır (или -асак)).

54
Примечания: 1. Порядок слов в придаточном условном предложении в
принципе аналогичен порядку слов в любом простом распространенном пред
ложении. 2. Придаточное предложение может вводиться персидским по проис
хождению союзом eğer «если» (изредка — şayet «ежели»), но постановка его
отнюдь не обязательна. Постановка каких-либо союзов или частиц между при
даточным и главным предложениями недопустима.
ПРИМЕРЫ:
(О) gelseydi (gelse) bizi bulurdu (görürdü).
— Если бы он пришел, то нашел бы (увидел бы) нас.
(Eğer) Vaktiyle onunla konuşsâydık (konuşsak) bunu yapmazdı.
— Если бы мы в свое время поговорили с ним, он бы
этого не сделал.
Условные формы второго типа представляют собой форму -se
от недостаточного глагола i(mek) быть : i + -se = ise, причем возникает
безударный четырехвариантный аффикс -(y)sa, -(y)se, присоединяющий
ся к именам, а также к основам времен: öğrenciyse (öğrenci ise), alırsa (alır
ise), geldiyse (geldi ise) v.s. Такие формы, называемые формами услов
ной модальности, выражают реальный тип условно-следственной свя
зи, передаваемый по-русски посредством союза «если», например:
«Ест он придет, то найдет», «Если он не ушел, то позови его сюда»
ит. п
Вводимая в данном уроке форма условной модальности от настоя
щего-будущего времени (-ırsa; türkçesi: geniş zamanın şartı), как прави
ло, соответствует по-русски сочетанию союза «если» с одной из форм
будущего времени, изредка настоящего; в главном предложении исполь
зуется необходимая по смыслу форма изъявительного или повелитель
ного наклонения.

Образец спряжения глагола

в утвердительной форме условной модальности
от настоящего-будущего времени

Ben alırsam («если я возьму, буду брать»), sen alırsan, о alırsa, biz
alirsak, siz alırsanız, onlar alırlarsa.
Отрицательная форма:
ben almâzsam («если я не возьму, не буду брать»), sen
almazsan, о almazsa и т. д.
ПРИМЕРЫ:
(Eğer) Yarın öğleden sonra bana uğrarsanız birlikte Kültürparka gideriz.
— Если завтра после полудня вы зайдете ко мне,
мы вместе пойдем в Культур-парк.

55
(Eğer) Selim* i bulamazsan bana haber ver.
— Если не сумеешь разыскать Селима, сообщи мне.
Форма ise, -(y)sa? (в «чистом» виде, без предварительного форманта
изъявительного наклонения) составляет формальную часть именного
сказуемого придаточного условного предложения. Поскольку глагол
i(mek) не имеет будущего времени и формы прошедшего времени ус
ловного наклонения (форма *iseydi вышла из употребления), он в этих
случаях заменяется (как и предикативные слова var и yok) соответству
ющими формами глагола olmak. Например: (о) öğrenci olursa «если
он будет, станет учащимся », (о) öğrenci olsaydı » если бы он был
студентом», kızı olursa «если у него будет дочь».
ПРИМЕРЫ:
(Eğer) Fakültemizin öğrencilerinden ise (öğrencılerinddnse) onu
da topla ıtıya çağırsınlar.
— Если он студент нашего факультета, пусть и его
позовут на собрание.
Yarın hava güzel olursa parka gideceğiz.
— Если погода завтра будет хорошая, мы пойдем
в парк.
Husuri otomobili olsaydı bu yaz ailece Sofya’ya giderdi.
— Если бы у него был свой автомобиль, он этим летом
(со своей) семьей поехал бы в Софию.
В главном предложении вместо формы olurdu обычно употребляют
именную форму idi, например: Yardımına koşsaydmız hali daha iyiydi —
Если бы вы поспешили ему на помощь, его состояние было бы лучше.

Alıştırma 3. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:

1. .. .Hele Yusuf kızı Şakir’e verseydi tabiî vaziyetleri ( =durumlan) başka
türlü olurdu. (S. Ali) 2. Manastırın kapısını kapadım, dünyaya döndüm.
Annem tabiî bir kadın olsaydı, ben de normal bir hayata dönerdim.
Olamadı. Beni affetmedi. (H. Edip) 3. — Aman Paşa, sen de herkesi
evlendirmek istiyorsun, Rabia kocaya varırsa beni akşamları kim
eğlendirecek! (H. E.) 4. Tevfik evlenirse, sen görürsünl — İşte o olmaz.
(H. E.) 5. Paşadan yazılı kâğıt getirmezsen yanına koymazlar. — Paşa
efendi buradaysa bana izin verir. (H. E.) 6. Eğer oğlumuz olursa ben bu
mektebe (=okula) veririm. (H. E.) 7. Efendimizin düşüncesini bilmem ama,
bizim hanım çok başka bir kadındır. Bir daha gelirse size tanıttıracağım, çok
seversiniz. (H. E.) 8 .0 cesur, o akıllı, o sevimli Rabia! Eğer kalbinde Buâl’e
zerre kadar (=azıcık olsun) alâka varsa mutlak paşa onları birbirine verecek.
(H. E.) 9. «Yerimizden aynlmasak başımıza bu işler gelmezdi. (S. Ali)
Ömer, Bakır Efe’nin yanında değil mi? — Emine’ye sorarsan, konakta

56
diyor. Ben, hiç ummuyorum Bakır Efenin niyetini bilseydim, Ömerin nerede
olduğunu söylerdim. (MYesari) «içinde onlara karşı en küçük bir
düşmanlık sakladığınıfarkederlerse seni ezerler» (S. Ali) Karısını merak
etmeye başladı. Yakın komşularda olsalar muhakkak Yusufun geldiğini
mahalle çocuklarından duyup gelirlerdi. (S. A.) Bağda köpek filân
olsaydı halim haraptı. (R. Nuri) Zannederim ki, başka bir mektepte
(=okulda) bunu yapsam ya hapsedilir, yahut da bir başka ceza görürdüm.
(R. N.) Cemal isterse misafirler geldiği zaman ben üe bulunurum. (H. E.)
Memlekette, bir avukat, bir gazetecinin oğlu olmaktan bıkmıştım.
.. .Öyle ki kaç sefer (= kerre, defa), ah, keşke bir eskicinin çocuğu olsaydım,
diye düşünmüştüm. (O. Kemal)

Alıştırma 4. Parantez içindeki eylemi gerekli biçime (biçimlere) sokarak ikişer

«şart-sonuç» tümcesi kurunuz (şu örneklere dayanarak:
Arkadaşım (gelmek), ben oı unla (konuşmak)
1. Arkadaşım gelseydi, (ben) onunla konuşurdum.
2. Arkadaşım gelirse onunla konuşurum)
1. Sen bize (gelmemek), biz sensiz (gitmek). 2. Okuduğunuz kitabı kitaplığa
(vermek), onu ben (almak). 3. Otomobilim (olmak), sizi her gün (gezdirmek).
4. Üstat (buradadır), mutlaka bizim odaya (uğramak). 5. Sevdiğin kız (hasta
düşmek), tiyatroya yalnız mı (gitmek). 6. Yazdığı şiirle (siz alay etmek), şair
öfkesini (tutamamak). 7. Yaptıkları denemeleri (devam ettirmek), belki bir gün
çalıştığımız kuruluş adına (namına) onları (kutlamak). 8. Gördüğü şeylere
hayranlığım (belirtmemek), duygusuz bir adam olduğuna (hüküm verilmek).

Alıştırma 5. Aşağıdaki tümcecikleri Türkçeye naklediniz:

I. Если бы он пришел 2. Если бы он мог прийти 3. Если бы он не
мог прийти.. Если бы он купил 5. Если бы он был куплен 6. Если
бы он мог быть куплен 7. Если бы он не мог быть куплен 8. Если он
обманет 9. Если он сможет обмануть Если он будет обманут
II. Если у него есть сын Если у него будет сын Если бы у нею
был сын Если бы у вас не было сына Я рассказал бы Я
мог бы рассказать Я (обычно) рассказывал Я не мог бы рас
сказать. .. (Разве) вы не могли (бы) рассказать Если мы привык
нем Если бы мы привыкли Если бы мы могли привыкнуть
Если вы нас приучите Если бы вы нас не смогли приучить
Если я смогу испытать Если ты сможешь применить Если
мы не сможем установить Если вы не сможете произвести
Если они не смогут постичь Если бы они не выбирали
Если бы мы не выражали (не излагали) Если бы они не намере
вались уйти Если вы вознамеритесь зафиксировать Если вы
вручите.. Если он будет завоеван Если он не разгневается
57
Alıştırma 6. Aşağıdaki tümceleri Türkçeye geçiriniz:
funduszeue.info бы он позавчера зашел к нам после полудня, то застал вы всех
нас дома. 2. Если он сейчас в библиотеке, то мы, конечно, его \зйдим.
3. Если ты не придешь к 6 часам вечера, то мы поедем в театр &з тебя.
4. Если бы у меня было столько денег, я бы давно купил себе автомо
биль новой модели. 5. Он поступил разумно; он был бы глупцси, если
бы действовал иначе. 6. Он надежный товарищ. Впрочем, если бы
деньги потерялись (подумайте об этой сумме!), вина была бы его. 7. Я
бы с удовольствием прочитал ваши новые стихотворения, ноу меня
нет последнего номера журнала. 8. Я надеюсь, что он не виноват. Если
бы у судьи (у суда) были верные (окончательные) доказательств, па
рень был бы давно арестован. Если бы мы проиграли этот дач, то
первенство не могло бы быть завоевано. Теперь же у нас все еде есть
надежда. Если бы я знал, что он не сумеет выполнить тако'о про
стого задания, я поручил бы вам проводить нашего литератора.
Если свадьба будет проведена в поместье, то, возможно, наИпред
стоит встретиться в тех краях. Бедняга! Уж лучше бы он умер!
Очень странное определение! Разве вы не могли изложить это как-
то иначе. Если бы мы прислушались (послушали) к их советам, то
еще в тот период и в той обстановке избавились бы от (любой) зависи
мости. Если у них нет каких-либо тайных целей, если на нгаможно
положиться, давайте установим с ними нормальные отношена.

ФОРМЫ -DIĞI//-ACAĞI İÇİN, -DIĞINDAN//-AСAĞINDAÜ

Присоединением послелога için к имени действия на -dik (или и -асак)
в личной форме образуется сказуемое придаточного предложенширычи-
ны (sebeptik tümce). Придаточное причины всеща предшествует ггвному
предложению (или помещается внутри его). Подлежащее приданного
причины ставится в основном (именительном) падеже. Все членыприда-
точного причинного предложения располагаются в обычном поря^е (см.
порядок слов в простом распространенном предложении).
Формосочетание-dığı/-acağı фппередается по-русски посредством
подчинительных союзов и союзных слов «поскольку», «так как»,«ввиду
того, что», «из-за того, что» и т. п. Например: (ben) aldığım için,.— по
скольку (так как) я беру / взял, брал(onlar) alamayacakları için../—так
как они не смогут взять (брать)
ПРИМЕРЫ:
Dün arkadaşımı görmediğim için bunu haber veremedim.
— Поскольку я вчера не видел своего тоьрища,
я не мог сообщить ему of этом.

58
Salih Bey konsere gidemeyeceği için biletini size verebilirim.
— Так как Салих-бей не сможет пойти на концерт,
я могу отдать вам его билет.
Форме -dığı/-acağı için синонимична форма -dığından /-acağından,
представляющая собой имя действия на -dik или -асак в личной форме с
аффиксом исходного падежа: (ben) aldığımdan— поскольку я беру
(взял, брал).
ПРИМЕР:
Çantamı bulamadığımdan (=bulamadığım için) çantasız
gitmeye mecbur oldum.
— Так как я не нашел (не смог найти) своего портфеля,
я был вынужден идти без него.
К форме -dığından/-acağından могут присоединяться послелоги ötürü
или dolayı, а к форме dığı/-acağı изредка также служебное имя hasebiyle
«вследствие», которые не вносят в содержание формы существенных
оттенков: (о) hasta olduğundan ötürü, hasta olduğu hasebiyle —
вследствие того, что он (был) болен
Примечания. 1. Постановка подлежащего в родительном падеже (анало
гично подлежащему дополнительного предложения) является ошибкой - за
исключением тех, очень редких, случаев, когда форма -dığı/-acağı, сопровожда
емая послелогом için («ради»), получает объектное значение (см. урок 16),
например: (onun) gördüğü için— ради того, что он видел / видит («ради види
мого им»)
2. Следует учитывать, что сказуемое придаточного дополнительного
предложения также может иметь форму -dığından/-acağından (см. урок 16).

Alıştırma 7. Aşağıdaki tümceleri Türkçeden Rusçaya çevirin:

1. Köylüler pek bir şey anlamadıkları için tercüman açıklamak zorunda
kaldı. (A. Nesin) 2. Size bir yardımda bulunamayacağım için çok üzgünüm.
(F. Baysal) 3. Necla, kendisi telefon ederken annesi girdiği için belki bu
adı işitebileceğini düşünmüştü. (K. Bekir) 4. Bana beş, on milyon dolar
kazandırdığınızdan dolayı size teşekkür ederim. (A. N.) 5. Daha önceden
tanışık olduklarından büyük bir içtenlikle el sıkştılar. (A. N.) 6. Havalar hayli
(=pek) serinlediği, üşündüğü için, deniz kıyısına inmiyor lardı.
(O. Kemal) 7. sözünden dönmek mecburiyetinde kalacağı için üzülüyor
mu? (S. Ali) 8. Metin, yatak odasına gittiği için, sözlerinin sonu içerden
geliyordu. (A. N.) 9. Umduğundan önce eve döndüğünü anlayarak
sevindi.(0. Pamuk) Anadili sayesinde kültürlü, aydın, başarılı insanlar
yetiştireceğimiz hasebiyle bu ders için genel lise, meslek lisesi gibi bir ayırım
son derece yanlıştır. («T. Dili»)

59
Alıştırma 8. Aşağıdaki tümceleri Rusçadan Türkçeye çevirin:
1. Поскольку ученик не понял, что спросил учитель, вопрос остал
ся без ответа. 2. Поскольку с той поры (aradan) прошло восемь лет и к
тому же человек отпустил усы, я, конечно, не узнал его. 3. Поскольку
завтра вы, будучи в отпуске, собираетесь ехать за город, нам следует
поговорить сегодня. 4. Чтобы иметь возможность принять участие в
этом празднике, я полетел самолетом. 5. Так как автобус двигался
очень медленно, то когда мы подъехали к театру, опера уже началась.
6. В связи с тем, что мы выиграли два крупных сражения, противник,
можно сказать, подавлен. 7. Поскольку принять такое решение не в его
власти, дело мое гиблое. 8. Поскольку эти люди косо на меня смотре
ли, у меня отнялся язык, я не смог говорить. 9. В связи с тем, что сути
дела я не знал, это заседание быстро мне надоело. Поскольку пред
ложенный вами метод не нов, давайте не поднимать (не открывать)
вопроса о первенстве.

Sözlük

1 .şarkı — песня 8. düşman — враг; противник

- söylemek — петь песни -—lık — вражда
2. düzmek— 1) упорядочивать, уст 9. ezmek — раздавить, истолочь;
раивать; 2) выдумывать, со подавить, изнурять
чинять harap — разрушенный, запущен
düzgün (muntazam) — упорядо ный; жалкий, гиблый
ченный, устроенный, пра - etmek — разрушать; терзать
вильный И. hapis (psi) — заключение в тюрь
düzen — 1) (intizam) порядок; му
строй, система; 2) интриги, hapsetmek — арестовать, запе
козни реть; заключить (кого-л. ку-
3. masal — сказка да-л.)
- düzmek — сочинять сказки ~(h)ane — тюрьма
4. satır — строка -e girmek — попасть в тюрьму
~ başı — красная строка, абзац -te yatmak — сидеть в тюрьме
5. imza —: подпись cesur -— храбрый, смелый
~ atmak (-а) — поставить под cesaret — смелость, отвага
пись cesaret etmek (-e) — осмелиться,
-lamak (-İ) — подписать отважиться (сделать что-л.)
6. boylamak (-i) — 1) пройти, отма mahalle — квартал (города)
хать ( какое-л. расстояние)-, ceza —- наказание
2) шутл. попасть, «загре - görmek — понести наказание
меть» (куда-л.) - hapis —sı— тюремное заключение
7. paşa — генерал para -sı kesmek — оштрафовать
-m! -— почтенный!, любезный! ~4andırmak — наказать

60
sokmak— всовывать, втискивать; тельный (о мужчине); подо
впускать; жалить бающий, уместный
yılan — змея fırsat — подходящий случай
nakil (kli) — 1) перевозка, пере ~ düştü — представился удобный
броска; 2) перевод, пересказ случай
-etm ek — перебрасывать, от ~ kaçırmak — упустить случай
правлять; переводить; пере - bu ~! — вот он, случай!
сказывать ansiklopedi — энциклопедия
nalkiye (ta şıt) — транспорт; usul (lü) — метод, способ
транспортировка (metot(du))
taşıt (nakliye) araçları — транс kurnaz — хитрый, хитрец
портные средства ~lık yapmak — схитрить
belediye — муниципалитет ansızın — внезапно, вдруг
~ taşıtları — городской транс atlamak — прыгать, впрыгнуть,
порт спрыгнуть, перепрыгнуть; пе
mahkeme — суд рескочить, пропустить
~уе düşmek — попасть под суд kafa — голова
mahkûm (-е) — осужденный, об- ~lı — с головой, головастый
реченый (на что-л.) dam — крыша
mahkûm etmek — осудить, при -dan düşer gibi — ни с того ни с
говорить (кого-п. к чему-л.) сего
kazanmak — зарабатывать, приоб saniye — секунда
ретать; выигрывать, завоевать
mahıv(hvı) — уничтожение, ис
sınavı выдержать экзамен
требление
* * * -etmek— уничтожать, разрушать
-olmak — быть уничтоженным,
ense — затылок
погибать
sinek — муха; комар
rezil — опозоренный
- avlamak — бездельничать
rezalet — позор, срам
sivri — заостренный, острый
-sinek — комар * * *

mizah — юмор felâket — несчастье, бедствие

telâş — тревога, беспокойство sıtma — лихорадка; малярия
~ etmek (~а düşmek, -lanm ak)
-ya tutulmak (yakalanmak) —
— тревожиться, волноваться,
заболеть малярией
суетиться
~Ь — больной малярией, малярик
dehşet — ужас
mücadele (=savaş) — борьба
~е düşmek — ужаснуться
savaşmak (~ etmek) — бороться,
-И — ужасный; ужасно, страшно
сражаться (с кем-то)
din — религия, вера
çirkin — безобразный, некраси
mikrop — микроб, бактёрия; зло
вый вредный тип, зараза
yakışık — 1) пригожесть; 2) при yaka — 1) воротник; 2) берег
личие, уместность (реки); сторона
- alm ak — приличествовать, -lamak — поймать, схватить
быть уместным ters — 1) оборотная сторона, из
-Ь — симпатичный, привлека нанка; наизнанку;

61
işi ~ gidiyor— у него дело не кле bıkmak (-dan) — надоедать, пре
ится сыщаться
2) нелюбезный; bundan bıktım — мне это надоело
~ adam— строптивый человек karakol — караул, патруль;
- bakmak— косо смотреть участок
-ine — наоборот polis -и — полицейский участок
-temek — осадить, поставить на iddia — 1) утверждение; 2) притя
место (кого-л.) зание, претензия; обвинение
kanat(dı) — крыло; фланг - etmek — 1) утверждать; 2) (-а
sallamak — махать, размахивать; hak) претендовать (на что-л.)
кивать; ayna — зеркало
başını salladı — он кивнул голо • • •
вой bağırmak — кричать
elini salladı — он махнул рукой bağrışmak — кричать (о многих)
tokat — оплеуха, пощечина kavga— ссора, скандал; драка
~ yemek — получить пощечину ~ etmek— ссориться, скандалить
~ yapıştırmak (atmak) — вле hız — скорость, быстрота
пить оплеуху 4 ı — скорый, быстрый; быстро;
düdük — дудка; свисток, гулок громко
- çalmak — свистеть, гудеть silmek(-i) — стирать, вытирать;
şaka — шутка вычеркнуть
- etmek — шутить, подшучивать silinmek — стереться; исчезнуть
- (olsun) diye — в шутку kanape — диван
~cı — шутник esna — промежуток времени; мо
tesadüf — совпадение; случайная мент
встреча alelâde — обыкновенный, обыч
bir - (eseri) — случайное совпа ный
дение, по случайному совпа aşırı — 1) чрезмерный, крайний;
дению 2) по ту сторону; через
- etmek (-е) — повстречаться; gün через день
приходиться (на какое-л. чис azar — нагоняй, нарекание
ло) - lamak (-İ)—давать нагоняй, по
herif — субъект; тип; малый прекать, отругать
inat — упрямство, упорство aptal—глупый; глупец
- (olsun diye) (-а) — назло кому-л.;
- yerim koymak (-i) — принять
из упрямства
за дурака
cins — 1) род, вид, сорт; 2) поро
~«ı — упрямый, упрямец
да; 3) пол; род
defi — сумасшедший, помешан
- köpek — породистая собака
ный
beriki — находящийся по эту сто
- olmak, -ye dönmek — обезу рону, тот, что ближе, этот
меть (прям, и перен.) beyan— изложение; разъяснение
gayet — очень, весьма - etmek (-İ) — излагать, разъяс
yenmek — побеждать, обыграть нять; заявлять
(кого-л.) ~at — заявление;
yenilmek (-е) — быть побежден -atta bulunmak — сделать заяв
ным (кем-л.) ление
Türemiş sözcükler
L üstelik — к тому же, вдобаво , впридачу
2. sayın — уважаемый
3. sevimli — милый, симпатичный
4. birincilik — первенство
- i kazanmak — завоевать первенство
5. kaçırmak — дать убежать; упустить
tre n i опоздать на поезд
6. yollamak — посылать, направлять
yollanmak — быть посланным; направляться (куда-л.)
7. düşürmek — повергнуть (в какое-л. состояние)
(bu) beni meraka düşürdü — (это) возбудило во мне любопытство
8. gözlemek (-i) — 1) наблюдать (за кем-л., чем-л.); 2) ожидать (кого-
л., чего-л.)
9. konmak — быть поставленным; останавливаться (на ночлег,
и т. п.)
soğukluk— 1) прохлада; холодные отношения, холодок; 2) прохла
дительный напиток
açmak — открыть (тайну), поведать (о чем-л.)
12i üzgün — расстроенный, огорченный; измученный
içten — сердечный, искренний
-lik — сердечность, искренность
ayrım — различие; различение, разветвление, подразделение; дис
криминация
köpoğlu — сукин сын
kızgın — раскаленный, жгучий, распаленный; злой
belirli (muayyen) — определенный
serinle(ş)mek — стцровиться прохладнее, посвежеть
sözde — на словах; так сказать

Deyimler
1. günün birinde (=günlerden bir gün) — в один прецгасный день
2. yan bakmak — косо смотреть (на кого-то)
3. iş güç sahibi — занятой человек
4. neyse (ne ise) — ну (да) ладно; еще ладно
'5. ha bre (ha bire) — безостановочно, все время
6. (deli olmak) işten değil — тут недолго // ничего не стоит (сойти с ума)
7. (işin) iç yüzü — подоплека, суть (дела)
8. sessiz sedasız — беззвучно, молча
9. ne diye? — чего ради?, для чего?, зачем?
dilim tutuldu — у меня отнялся язык, я онемел
aklım başıma geldiği zaman — когда я опомнился, пришел в себя
bir aralık — в один из моментов, в какой-то момент у л у ч и в момент

63
aradan çok vakit geçti — с тех пор (с того момента) прошло
уже много времени
(bu) elimde değildir — (это) не в моей власти, не от меня зависит
elimde olmayarak — будучи не в состоянии противиться себе
(hasta) olmasın ■— уж не (болен) ли он?, как бы он не был (болен)
göz göre (göz göre göre) — прямо на глазах
aman yarabbi — о боже!, боже мой!
arkasına düştüm — я пошел следом за ним
önüne düştüm — я пошел впереди него
var kuvvetimle, olanca kuvvetimle — изо всех (моих) сил
ortalık karıştı — все перемешалось; началась сумятица
düşündüm taşındım — я поразмыслил, пораскинул умом
altı ayı giydi — он получил шесть месяцев (полгода)

Аффикс -gı/-kı
Отглагольный аффикс -gı/-kı4 образует

а) имена с конкретным значением:

çal-gı — музыкальный инструмент
iç-kı — напиток (чаще спиртной)
sar-gı — повязка; бинт
sil-gi — тряпка; резинка (для стирания)

б) имена с абстрактным значением:

bas-kı — печатание; давление, гнет; нападение, налет; издание;
тираж
bil-gi — знание
duy-gu — чувство
say-gı (hürmet) — уважение, почет
sev-gi — любовь
ver-gi — налог
vur-gu — ударение

К именам с показанием -gı/-kı могут присоединяться другие слово

образовательные аффиксы (-Ü, -sız и др.):

bilgili(bii-gi-Ii)— знающий, сведущий

bilgisizlik (bil-gi-siz-lik)— незнание, невежество
saygılı (say-gı-h)— почтительный, учтивый, вежливый
saygısızlık (say-gı-sız-lık)— непочтительность
sevgili (sev-gi-li)— любимый
vuıgulu (vur-gu-lu) — ударный (слог и т. п.)
64
А ф ф икс -m
Относительно малопродуктивный отглагольный аффикс -ш4 образу
ет несюэлько имен существительных (ak-ın «наплыв; налет, атака», bas
ın «печать, пресса», ek-in «посев, всход(ы)», gel-in «невестка» (т. е. при
ходящая в дом мужа), yay-ın «публикация, издание; передача») и прила
гательное say-ın «уважаемый».

Alışırma 9. Aşağıdaki birkaç cümleciği Rusçaya geçiriniz:

İçkili lokanta, sevgili çocuğum, duygulu çocuk, sargılı kol, vurgulu hece,
bilgili adam, kitabın üçüncü baskısı; içkici midir?, bu içkiyle aranız nasıl?,
eğri çizgi, düz çizgi, herkesin sevgisini kazanmak, çok saygılı bir genç,
saygısız biri, saygısızlığı herkesi şaşırtıyor; Basın ve yayın bakanı, ekinlere
bakmak, hava akınlan, sayın (hürmetli) profesör.

Alışırma Altı çizilen sözcükleri ezberlemek üzere aşağıdaki tümceleri çeviriniz:
I. Şu satırların altma imza(nızı) atar mısınız? 2. Konuştuğumuz ülkenin
politika düzeni ne imiş biliyor musun? 3. «O gün eve biraz geç dönmüştüm.
Niyazı hastalanmış, yatıyordu. Babam başucunda Beni görünce: “Bu
çocuk niye hasta ulan?” diye sordu. “Bilmem” dedim. “Bilmezsin ha? Ben
sana sorarım bilmemi Kim bilir nasıl sokmuşsundur oğlanı yılan gibi”»
(O. Kemal. Baba evi.) 4. Kentin bu mahallesinde harap binalar da yok
değildir. Belediye nereye bakar? 5. Nakil işini de düzene sokmalı. Belediye
taşıtları gereği gibi işlemiyor. 6. Efendiden sayın bir adam Üstü başı
düzgün Fakat odasındaki intizamsızlık adeta şaşırtıcı.. . — İş güç sahibi bir
adam. Ha bre şiir, şarkı, masal düzüyor. Etrafındaki şeylere dikkat ettiği yok.
7. Bunu yapmağa nasıl cesaret etti? Yaptığı, bir suç sayılırsa ceza görüp
hapse girebilir. 9. O, böyle şeyleri her zaman dinlemeye mahkûmdur.
Nitekim, çalışan kazanır. önce mahkemeyi boyladı, sonra hapisaneyi.
II . Düşmanı adeta ezdiler. Adam mahkemelik oldu. Kendisini harap eden
de budur. Zaten Bulgaristanda her tarafta geniş ve muntazam yollar
yapılmış. Ülkenin her tarafını otomobille dolaşabilirsiniz. (Z. Sertel.) İçeri
soksun diye biletçinin yanma sokuldu. Paşam buraya gelsene. Her çeşit
mallarımız vair. Üç yıl hapse mahkûm edildi.
1. В нашем квартале суда нет. 2. Этого сюда не пускай. Песен петь он
не может, а чтобы сочинять и рассказывать сказки, пусть поищет дру
гое место. 3. Подпись не моя. Я это могу доказать. 4. Я не отважусь
подписать эту бумагу. 5. Он приговорен к пяти годам тюремного за
ключения. 6. Сидел в тюрьме четыре года. 7. Не женщина, а змея1. И
всегда остается безнаказанной. 8. Его смелость подорвана (разбита). Он

Э— 65
прямо-таки раздавлен. 9. Мой личный автомобиль сломан. Такси не
найдешь. Воспользуемся городским транспортом. Бедняга попал
под суд. Однако выиграл. К сожалению, этот матч наша команда
выиграть не сумела. Мы его проиграли. А они вдобавок и первенство
выиграли. Любезнейший). Не забудьте зайти к нам. Самый лучший
товар — у нас. Он отмахал длинный путь.

1. Duvardan atladı. 2. Din sözcüğünü atladınız. 3. Oğlu hapse girince kadm

telâşa düştü. 4. Bu ne rezaleti 5. Aferin! Hem yakışıklı, hem çesur. Korku
nedir, bilmiyor. 6. Baksana onlara, sinek avlıyorlar. 7. Böyle davıamş yakışık
û/maz. 8. Bir saniye bekleyin, mizah dergisini yanıma alayım. 9. Böyle çirkin
hareket ondan beklenemezdi. Bu bıçak sipsivri. Tavsiye ettiğim usule
baş vursunlar. Dehşetli kurnaz biri. Harap olmak, ezilmek,mahvolmak
— bu üç eylem hemen hemen aynı anlama gelir. Damdan düşer gibi: «Bu
fırsatı kaçırmayayım!» dedi. Ansızın top kaleye sokuldu (girdi).
1. Дом с зеленой крышей? Знаю. 2. Увидев это, я ощутил ужас. 3. Я
погиб. 4. Видали способ? Ну н хитрый же он человек! 5. Разве он все
еще не уехал? — Нет, он опоздал на поезд. 6. Сути дела никто не знает.
7. «Вот он, подходящий случай!» — думал я. Но когда я сел сней рядом,
у меня отнялся язык. 8. Куда это он направился? 9. Когда я опомнился,
вокруг никого не было. Уместно ли задавать такого рода вопросы?

1. Nefelâket] Evi yanmış. 2. Sol kanadımızın önünde düşman yoktur. 3. Şu

kaim enseli harife bak. Mikrobun biri. 4. Ciddi bir adamdır, fakat inatçının
biri. 5. Bak, bize elini sallıyor, galiba bizim kitaplar uçmuş, 6. Herif ceza
görmedi. Neyse, öyle olsun. 7. Şaka olsun diye bir toka atılır mı?
8. Paltosunun yakasını kaldırmış, hızlı hızlı yürüyordu. 9. İş bununla kalsaydı
neyse. Bu herif her zaman bizi gözlüyor. Bizi o kadar sıktılar ki bir
aralık: «Elimde olsaydı buradan hemen giderdim» diye düşündüm.
Herkes Mersine, o tersine. Kitabı ters tutuyorsun. Bize ters
bakıyorlar. Gayet kuvvetli, fakat ben ona yenilmem. Takımımız dijn
«Ankar9gücü»'nü yendi. Bu nevi yemeklerden bıkılır иг? Pek
üzgündü, içtenlikle söylediğime inanmıyordu. Bizde gençler de var,
yaşlılar da var. Yaş ayırımı yapmıyoruz. Aramızda çoktanberi soğukluk
var. Şimdi de bana inat (olsun diye) dediğimi yapmayacak. Bir terslemeli
herifi. Bu toprağa hak iddiasına ne dersiniz?
1. Это же несчастье! А вы шутите. 2. «Эго он получил оплеуху?» Я
кивнул головой. 3. Парня быстро поймали. Теперь он понесет наказание.
4. У них натянутые отношения. 5. Женщины закричали, началась сумяти
ца. 6. Хотел бы вам помочь, но это не в моей власти. 7*Прямо на глазах
у человека украли чемодан. 8. Я хотел поведать ему обо всем, но с тех
пор прошло уже много времени. 9. Он пошел следом за мной, но я сразу

66
же сел в «долмуш» и уехал. Это, конечно, не что иное, как случайное
совпадение. Мне надоело каждый раз его обыгрывать. К тому же
после каждой партии он сходил с ума. Но из упрямства снова садился
шрать. Его вина была налицо. Боже! Как бы он не попал под суд и не
получил тюремного заключения ( и не получил подгода). — Даст Бог,
ограничатся штрафом (назначением штрафа). Надо зайти в полицейский
участок. Я не утверждаю, что он сошел с ума. Но в таком случае его
надо поставить на свое место.

1. Bizimle kavga mı çıkaracak? Hep bağırıp dunıyor. 2. Alelâde bir adam

dersiniz, fakat aşırı solcu diye tanınıyor. 3. Deniz aşırı ülkelerde
bulunmadım. 4. Ortadan silindi, bu esnada hızlı hızlı yürüyor. 5. Sizinki cins
köpek mi? — Nerede! Ama erkek cinsi. 6. Beni azarlarken aptal aptal
yüzüne baktım. 7. Buraya muayyen (belirli) günlerde gelir. 8. Savaş esnasında
bu kent yeryüzünden (haritadan) silinmişti. 9. O kalemi istemedim, berikini
ver. Yanlış var. Bunu beyan eden ben değilim, ben hiç bir beyanatta
bulunmadım.
1. Как громко говорит этот человек!. 2. Смотри не в зеркало, а в окно:
как быстро он бежит. 3. Мы видимся с ним чер'ёз Дёйь. 4. Они живут
через два дома от нас. 5. Его можно принять за дурака, но не обманы
вайся, такого рода люди могут быть очень хитрыми. 6. Обыкновенный
диван. А тебе какой нужен? 7. Что ты кричишь? Кто дал тебе право
ругать меня? 8. Вычеркни его фамилию из списка. 9. Этот что спро
сил, и тот что сказал? На этом берегу (на этой стороне) я его не
видел. Он так изложил свою мысль. По этому поводу надо сде
лать заявление.

Ensesinde bir sinek

(Hikâye. Kısaltılarak ve biraz değiştirilerek bir mizah

dergisinden alınmıştır)
Allah korusun, günün birinde mahkemeye düşersem halim dumandır.
Çünkü sabıkalıyım1. Dört sene önce bir sivrisinek öldürdüğüm için altı ay
hapse mahkûm olmuştum.
Bir sivrisinek yüzünden insan hapse girer mi? Girdim işte!.. Hem de altı
ay yattım.
O yaz Çegelköyüne gitmiştik. Sözde dinlenme için! Benim gibi iş güç
sahibine dinlenme olur mu? Sabahleyin erkenden İstanbula in; akşam üstü
geç vakit dön! \&puru kaçırdım kaçracağım telâşı da var üstelik.

1 Sabıka = geçmişte işlenmiş suç.

3*
67
Neyse orası lâzım değil; her sabah aynı vapurla indiğim için her gün
hemen hemen aynı yüzlerle karşılaşıyordum. Bunların arasında bir yolcu
vardı ki beni dehşetli meraka düşürmüştü.
Kim olduğunu ne iş yaptığını, hatta ne dinden ne milliyetten olduğunu
bilmiyordum. Gençten bir adamdı. Güzel, çirkin, yakışıklı, yakışıksız, nasıl
olduğunun farkında bile değildim. Yalnız gözlüklü olduğunu biliyorum.
Bu adam her gün vapurda birkaç gazete alır, cebinden kalemini çıkanr;
okur, okur ve habre birçok kelimelerin altını çizerdi. Bir gün, beş gün, on
gün Hep böyle!.. Bu adamm ne yaptığını sözcüklerin altım niçin çizdiğini
çok merak ediyordum.
Hepimizin böyle merak ettiğimiz şeyler, vardır. Fakat çok defa sorup
öğrenmek cesaretini yahut fırsatını bulamayız. Ben de ne cesaret, ne de fırsat
bulabiliyordum. Adamın gazeteden baş kaldırdığı, bir an için olsun
etrafındakilerin yüzüne baktığı yoktu ki.
Bir gün yanındaki yere oturdum ve hangi sözcüklerin altım çizdiğine
baktım. Çok dikkat ettim; çok düşündüm ama sözcüklerin altını ne maksatla
çizdiğini bir türlü anlayamadım.
Deli olmak işten değildi. Hiç kimse ile konuşmuyordu ki onunla ahbap
olup sorayım. Ykpur köprüye gelinçe yerinden kalkar dosdoğru kapıya
yollanırdı.
Düşünüyordum: Bu kelimeleri niçin çizebilir? Belki bir ansiklopediye
hazırlık yapıyordur! Eğer öyle ise, pek garip bir usul.
Ancak işin iç yüzünü öğrenmek kolay değil. Siz benim yerimde
olsaydınız ne yapardım€1 Ben kurnazlığa baş vurmaya karar verdim, şöyle
bir çare buldum.
Bir gün tekrar adamın yanıbaşına oturdum. O yine elinde kalemi, hem
okuyor, hem çiziyordu. Bir zaman onu sessiz, sadasız seyrettikten sonra bir
aralık ansızın parmağımı uzatıp çizmediği bir kelimeyi göstererek:
— Atladınız! dedim.
— Hiç cevap vermedi, dönüp yüzüme bile bakmadı, gösterdiğim
kelimenin altını çizip işine devam etti. Fırsat bu fırsat. «Canım bu sözcüklerin
altını niçin çiziyorsunuz»? diye sorsaydım ya! Dilim tutuldu, soramadjm.
Aklım başıma geldiği zaman da aradan çok vakit geçmişti.
Bu işi ertesi güne sakladım. Ertesi gün yiiıe yanındaki yere oturdum.
Kafamı yaklaştırarak bir zaman yaptığı işi seyrettikten sonra damdan düşer
gibi:
— Bu çizdiğiniz sözcükleri ne yapıyorsunuz?
Diye sordum.
Başını bir saniye bana çevirdi. Günlerce uğraşarak topladığım cesareti bir
anda yok eden bir sertlikle:
— Lâzım mı?
Diye cevap verdi.
68
Aynaya bakmadım ama her halde kıpkırmızı kesilmiştim. Mahvoldum, rezil
oldum. Ne cevap verebildim, ne de bir şey yapabildim. Bir daha adamın
yanına da oturmadım.

***

Bir sabah (oturacak) yer bulamamış, ayakta kalmıştım. O-oturuyordu.

Gittim oturduğu kanapenin arka tarafında, ayakta durdum. Elimde olmayarak
onun durmadan kelimelerin altım çizen kalemini gözlüyordum.
Bu sırada kulağımın dibinde hafif bir ses iştildi: bir sivrisinek. Sol
kulağımdan burnuma doğru inerek tatlı bir uçuş yaptıktan sonra,dosdoğru
gitti, bizimkinin ensesine kondu.
Birden aklıma sıtma mücadelesi geldi. Mikroplu sivrisineklerden biri
olmasın bu! Hayvana dikkatle baktım, ta kendisi! Sıtma taşıyan
sivrisineklerden biri. Şimdi ne yapmalı? Mesele gayet ciddi idi. Göz göre
göre bir adam, hem de gayet çalışkan, ciddi bilgili bir adam sıtmaya
yakalanıyordu.
— Bayım, ensenize bir şey kondu. Bir sivrisinek!
Diyeceğim ama bir ters cevap verirse? Zaten aramızda bir soğukluk var.
— Sana ne?
Derse ne cevap veririm?
Köpoğlu sinek bir türlü uçup gitmez! Evet, ne kalkacağı var, ne de
gideceği..;. Eğer mikroplu ise herif yandı. Değilse iki ihtimal (olasılık) var.
Bu adam ya sıtmalıdır, yahut değildir. Sıtmalı değilse mesele yok. Fakat ya
sıtmalı ise hastalığı hayvan vasıtasıyla başka bir vatandaşa geçebilir. Aman
yarabbi! Burada büyük bir sıtma felâketi hazırlanıyor.
Ben böyle düşünürken sinek keyifli keyifli kanatlarını sallıyordu. O sırada
Köprüye gelmişiz. Vapurdan inmek için adam ayağa kalkınca hemen arkasına
düştüm. O gider, ben giderim. Sinek keyfinde Deli olmak işten değil
Birden ne oldu, nasıl oldu, nasıl yaptım, bilmiyorum, bilemiyorum. Olanca
kuvvetimle herifin ensesine bir tokat aşketmişim (=atmışım, yapıştırmışım).
Adam tokatı yer yemez düştü. Hem nereye? Denize!
Bitabiî ortalık karıştı. İnsanlar bağrıştı, düdükler çaldı, polis yetişti.
Kollarımdan yakalanınca aklım başıma geldi. Adamı çabucak kurtardılar. Tabiî
ben de karakolu, oradan da mahkemeyi boyladım.
Yolda düşündüm taşındım. Bu işi bir sivrisinek yüzünden yaptım dersem
gülecekler; kimse inanmayacak. Akıl muayenesi yaptıracaklar. Akıllı
olduğunu kim ispat edebilmiş ki ben edeyim?
Baktım ki o ceza daha ağır; sivrisinek sorununu hiç açmadım. Arkadan,
kendisini bir arkadaşa benzettiğimi, şaka diye ensesine bir tokat attığımı,
fena bir tesadüf eseri denize düştüğünü, kendisine karşı hiç bir düşmanlığım
olmadığını söyledim.

69
Fakat herif inatçı çıktı. Çoktandır kendisini takip ettiğimi, hattâ geçenlendç
işine karıştığım için beni terslemek zorunda kaldığını, bu yüzden kavga
çıkarmak ıtediğimi ve sonunda kendisini denize attığımı iddia etti. Kısası altı
ayı giydik!
Hiç bir şeye yanmıyorum. O adam gazetedeki sözcüklerin altım ne diye
çiziyor, onu bir türlü öğrenemedim, deli olacağım!
(Rakım Çalapala)
Alışırma Aşağıdaki somlan yanıtlayın:
1. Okuduğunuz mizah öyküsünde başlıca kaç kahraman var? 2. Öyküyü
anlatan, birkaç yıl önce ne yüzden hapse girmişti? 3. İiban bir sivrisinek
öldürdüğü için hapis cezası (veya hatta para cezası) görür mü? 4, O yaz
nereye, ne için gitmişlerdi? 5. Hikâyeci istirahattan söz edeıken neden «sözde»
sözcüğünü kullanır? 6. Her sabah tstanbula indiği vapurda öykücünün
dikkatini çeken, merakım uyandıran adamı tarif eder misiniz*? Aledâdebir i ısan
mıydı? 7 .0 adam vapurda her gün ne yapardı? 8. Sözcüklerin altım çizmekte
amacı ne olabilirdi? 9. Beriki işin içyüzünü neden cğrenem:yordu? Nihayet
ne yaptı? Hazırladığı soruyu neden sormadı? Ertesi sabah sorunca ne
oldu? Öteki bizimkini azarladı mı? Kavga mı çıkardı? bağırıp çağırdı mı? Nasıl
oldu da berikini aptal yerine koyda? Bir sabah gencin ensesine konan
sivrisinek nasıl bir sinekti? Bununla ilgili olarak beriki, akl ndan ne gibi
ihtimalleri geçirdi? Sineğin konduğunu söylemeye neden cesaret
edemiyordu? Söyleseydi ne olabilirdi? Bizimki, sineği öldürmek için nihayet
fırsat bununca ne oldu? MaLkemede ne söyledi? Sivrisinek meselesini
niçin açmadı? Genç adamın söyledikleri neydi? Sonunda beriki
duyduğu hissi beyan edencen ne diyor? Yandığı şey neymiş?

Abşırma Üç nokta yerine gerekli ekleri koyunuz:

1. Eğer (sent ileride bir daha kurnazlığa baş vur.,, (ben) seninle arkadaşlı*
etm e 2. Dün (ben) arkasına düş nerede oturduğunu b il 3. Size yan
baktıklarına şaşmıyorum. Az çok cesur ol telâşa düşmeyip onlara yardım
göster 4. İşiniz duman. Eğer anlattıklarınızı ispat etme, ceza gör.. „ hapse
gir . 5. Keşke biz meraka düşme de yolumuza devam et . 6. (Siz)
zamanında her şeyi bana aç şimdi her şey yerinde . 7. Şaka etmeyin.
İleride başımıza bir felâket gel, bunun cezasını siz g ö r 8. Uzaktan bir
polis filân görün, bana haber ver. 9. Otoyu o kadar hızlı sürme. Polis dikkat
etpara cezası kesebilir. gün kavgaya girişme, şimdi hapiste yatma,
annesi de üzülme Alelade bir olay. O esnada aşırı heyecanlanıp kavga
çıkarmaadamla pekâlâ anlaşabil

Abşırma Aşağıdaki tümceleri Rusçaya nakledin:

1. Başkanın asıl kızgınlığı otelci Hüsnü’ye idi. Üstünde frak olduğu için en
başa geçmiş, birdenbire bir önem almıştı. Frakı giyince kimse de ona «Geri
70
Air!» deyemiyordu. (A.N.) 2 Lokantanın dehşetli iş yaptığını söyledin.
Herif cuma günü gelince rezil olacağız! (A.N.) 3. Treni kaçıracağım
telâşından evden çıkarken çantamı unutmuştum. 4. Türkiye’ye gezi yapmak
fırsatı düşerse vallahi kaçırmam. 5. Gazeteme röportaj göndereyim
düşüncesiyle postaya yollandım. 6. O herifi yakalatıp hapse yatırtmak
lüzumunu (gereğini) çoktanberi duyuyoruz ama, bunu yaptırmak elimizde
(değildir. 7 .0 yıllarda iyi kötü küçük bir sermayem (param) olsaydı, bugün
ben de en azından birkaç yüzbin liralık adamdım! (O.K.) 8. Meselâ N.
Hikmet’in hayatına bakınız. Nâzım Türkiyede hayatını kazanmak için bin
bir çareye başvurur, gazetelere yazı yazar, tiyatrolara piyes hazırlar,
sinem aya rejisörlük yapardı. Şiirlerinde beş para kazandığını
hatırlanıyorum. (Z.S.) 9. Bir plaja gitseydiniz? — Sonunda öyle yaptım.
(A.N.) Bir gün sıkıldı:— Ben kitapların olduğu yere gitsem, dedi. (Ö.S.)

Alışırma Aşağıdaki parçayı Türkçeye geçiriniz:

Селим и Кямиль — два одноклассника, выпускники одной школы.
Селим был серьезным, воспитанным и немного хитрым мальчиком. Он
хорошо учился и всегда оказывался первым среди своих товарищей,
Кямиль — смелый, но резкий человек и большой упрямец. В школе он
был лентяем, на уроках бездельничал («ловил мух»). Селим его иноща
стыдил, но он не слушал.
Недавно на голову Кямиля обрушилась (пришла) беда. Между ним н
каким-то человеком возникла ссора. О подоплеке этого дела Кямиль
рассказывать не хочет. Кто-то кому-то дал несколько оплеух, к тому же
изо всех сил. Кого-то увезли в больницу, кто-то попал в полицейский
.участок. Если Кямиль попадет под суд и понесет тюремное наказание,
то положение его семьи ужасное. Особенно при нынешней дороговиз
не жнзнн. Кямиль и сам не знает, как ему следует действовать. Чтобы
получить какой-то совет, он едет к Селиму. Кямиль говорит:
«Два года тому назад Селим с неизвестной мне целью уехал в Кыр-
шехир, и с тех пор я с ним не виделся. Сегодня утром я случайно увидел
fero, проезжая на трамвае по улице Мешрутийет, и, конечно, очень об
радовался. Селим симпатичный парень высокого роста. Я его сразу от
личу среди сотни людей. Если бы я крикнул и махнул рукой, он, вероят
но, меня узнал бы. Но у меня отнялся язык — кричать в трамвае пока
залось стыдно. От растерянности я не знал, что делать. Потом, наконец,
я пришел в себя и на следующей остановке сошел с трамвая. Однако
Селим не показывался. Проходя мимо одного кафе, я подумал: «Уж не
здесь ли он?» — и зашел внутрь. Но и там его не было. Значит, я его
упустил. Однако, поразмыслив, я сказал сам себе: «Селим — занятой
человек. Но вечером он должен быть дома. Зайду к нему, и все будет в

nest...

74851 74852 74853 74854 74855

çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası

Erkeklerde Saç Nezlesi

Egzama: Belirtileri ve Tedavisi

Egzama nedenleri

Egzama Gelişim Mekanizması

Egzama belirtileri

Egzamanın akut formu

Kronik Egzama

Egzama sınıflandırması

İdiyopatik (gerçek) egzama

Didrotik egzama

Kritik (azık veya azgın) egzama

Mikrobiyal egzama

Plak (bozuk para benzeri veya nimüler) egzama

Seboreik Egzama

Varisli egzama

Profesyonel egzama

Seciforme egzama

Egzama meme uçları ve kadınlarda pigment kupa

Çocuk egzaması

Egzama teşhisi

Egzama: tedavi

Профилактика экземы

KOAH tedavisinde yeni. Klinik kılavuzlar: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı. Stabil KOAH yönetimi

Arka plan

önem

Semptomların şiddeti

KOAH riskleri ve grupları

KOAH fenotipleri

KOAH'ın Aşamaları

KOAH fenotipleri

Eşlik eden hastalıklar

Teşhis ve sakatlık

Konservatif tedavi.

Sigarayı bırakmak.

inhalatör seçimi.

Stabil KOAH yönetimi.

Cerrahi tedavi.

Diğer tedaviler.

Uzun süreli oksijen tedavisi.

Uzun süreli ev havalandırması.

Kuznetsov P I Turetskiy Yazyk Zavershayushchiy Kurs PDF

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Этот документ был вам полезен?

Оригинальное название:

ч Кузнецов П. И. Учебник турецкого языка. Завершающий

' Учебник излагает все основные сведения по фонетике турецкого языка,

проф. М. С. Мейер (председатель)

нием1аюно“!т 9 РС\У',еб',ИКа7>Рсщ:_0Г0я1ика яагмется прадолже-

грамматики турецкого языка Темном ИЗУЧеНие нормативного курса,

Преждепрошедшее I время образуется посредством сложного аффик­

ben gelmiştim (gelmiş idim)

ben sormamış mıydım? (sormamış mı idim?)

Эта сложная временная форма, образующаяся посредством аффикса

1. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:

4. Aşağıdaki tümceleri Rusçadan Türkçeye çeviriniz.

ФОРМА -DIĞI ZAMAN

1 Устаревшей являете* форма -dikta (-dik + -ta).

Образец спряжения глагола в форме

(ben) duyduğum zaman (sırada), duyduğumda

ПРИМЕРЫ: (Ben) odaya girdiğim zaman (,girdiğim sıra(da), girdiğimde)

Если слово zaman выступает в значении не послелога, а имейи суще­

5. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:

6. Aşağıdaki tümceleri Türkçeye çevirin:

Долженствовательное наклонение передает идеюобъективного дол­

(ben) sevinmeliyim я должен (мне следует) радоваться

Отрицательная форма долженствовательного наклонения образуется

Форма прошедшего времени образуется путем присоединения к ос­

8. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çevirin.

9. Aşağıdaki tümceleri Türkçeye çevirin.

РЕДУПЛИКАЦИЯ (УДВОЕНИЕ) ИМЕН

Различают полную и частичную редупликацию имен.

Adım adım ilerliyorlar. Они шаг за шагом продвигаются вперед.

büyük büyük (evler) большие-преболыние (дома)

Прилагательные может разделять вопросительная частица пи.

Многие прилагательные, особенно отглагольные прилагательные,

Aşağıdaki tümceleri (ve parçayı) Rusçayaçeviıiniz.

Преждепрошедшее I время образуется посредством сложного аффик

Если слово zaman выступает в значении не послелога, а имейи суще

Долженствовательное наклонение передает идеюобъективного дол

Форма прошедшего времени образуется путем присоединения к ос

Аффикс-gan, -gen/-kan, -ken присоединяется, как правило, к двуслож

В турецком языке придаточные дополнительные предложения, явля

Если придаточное дополнительное предложение является как бы раз

Конструкции с пассивными причастиями в основном падеже омо

Деепричастия этой группы (а равным образом сложные формы дее

Эта сложная форма образуется путем присоединения к основе од

1. belirmek — 1) показываться, по kaybetmek — 1) (yitirmek) поте

Основа прошедшего неопределенного времени (или: неопределен

К именам с показанием -gı/-kı могут присоединяться другие слово