Italya Komünist Partisi

(black box] benzetilmesi yapilan devletlerin rejim tipleri, kültürel farkliliklari vb. etmenler göz ardi edilerek, devletlerin yüksek bir otoritenin olmadigi anargik sistemde hayatta kalma davranigi sergiledigi ve benzer gekilde hareket ettigi iddia edilir. Uluslararasi sistemin yapisi devletleri gücün peginden gitmeye mecbur etmektedir

Devletlerin uluslararasi sistemdeki davraniglarini ve dig politikadaki yaklagimlarini afiklamada klasik ve yapisal realizmin yetersiz kaldigi görügünü savunan neoklasik realistler, fegitli devletlerin ayni sistemsel faktörler kargisinda farkli tepkiler vererek, farkli politik yaklagimlar sergilediklerini iddia etmektedirler Bu afidan yapisal realistlerden farkli olarak neoklasik realistler yalnizca uluslararasi sisteme odaklanilmamasi gerektigini belirterek, devletlerin if yapisinin analiz edilmesinin de uluslararasi sistemin anargik yapisinin analiz edilmesi kadar önem tagidigini ortaya koymaktadir Bu baglamda neoklasik realizmin öncüsü olan Gideon Rose, uluslararasi anargik sistemin ve devletler arasi güf mücadelesinin, devletlerin dig politika davraniglarinda bag faktör oldugunu kabul ederken, uluslararasi sistemden dogan baskinin devletlerin if dinamikleri araciligiyla devlet seviyesine aktarilarak, yeniden yorumlandigini söylemektedir. Diger bir deyigle Rose, devletlerin dig politika davraniglarinin, dig ve if dinamiklerin bir etkilegimi sonucu ortaya fiktigini ifade eder Temel olarak neoklasik realizm devletlerin yekpare bir kara kutu (black box] oldugu görügüne kargi fikarak devlet ifi faktörlerin de degerlendirilmesi gerektigini söylemekte ve büyük bir yorumsal farklilik getirmektedir. Bu if faktörleri de dört temel kategoriye ayiran neoklasik realistler, uluslararasi sistem seviyesini bagimsiz degigken olarak ele alirken (independent variable], devlet ifi dört ana faktörü ara degigken (intervening variable] olarak kabul eder. Devletlerin dig politika davraniglari ise bagimli degigkeni (dependent variable] olugturur. Bu dört temel ara degigken yani if dinamikler; lider görüntüleri (karar alicilarin dünya görügü ve siyaset algisi], ülkenin stratejik kültürü, devlet-halk iligkisi (halk ve hükümet arasindaki uyum] ve devlet enstitülerinin yapisi (parlamento, ordu gibi devlet organlarinin ülke politikasi üzerindeki etkisi] olarak kategorize edilmigtir

Neoklasik realist teori uygulanarak Vigegrad Grubu ülkeleri- Rusya Federasyonu politik iligkileri incelenirken, Sovyetler Birligi'nin dagilmasindan sonra olugan uluslararasi sistem, Vigegrad Grubu ülkelerinin ve Rusya Federasyonu'nun bu yeni uluslararasi sistemde aldigi pozisyon; sistem seviyesi olarak degerlendirilecektir. fünkü 3 ülkelerin sistem seviyesinde aldigi yeni konumlar ve ülkelerin bu yeni konumlari z baglaminda olugan siyasal iligkileri teorinin 'dig faktörler' yaklagimini yansitmak

11 John J. Mearsheimer, "Structural Realism," In International relations theories: Discipline and diversity (Oxford University Press, ),

12 Jeffrey W. Taliaferro, "State building for future wars: Neoclassical realism and the resource-extractive state," Security Studies 15/3 ():

13 Jalal Dehghani Firoozabadi and Mojtaba Zare Ashkezari, "Neo-classical realism in international relations," Asian Social Science 12/6 ():

14 Gideon Rose, "Neoclassical realism and theories of foreign policy," World Politics 51/1 ().

15 Norrin M. Ripsman, Jeffrey W. Taliaferro, and Steven E. Lobell, Neoclassical realist theory of international politics (Oxford University Press, )

açisindan önem arz etmektedir.

Diger taraftan Viçegrad Grubu ülkelerinin iç dinamiklerinin (ara degiçkenler] ûç temel kategori altinda - Viçegrad Grubu ülkelerinin stratejik kültürleri (Rusya Federasyonu baglaminda], karar alicilarin siyasal görü^leri (lider görüntüleri], halkin Rusya Federasyonu'na karçi bakiçi ve bunun devletin yaklaçimi ile olan uyumu (devlet-toplum iliçkisi] - her ülke için ayri ayri ele alinmasi; ülkeler arasindaki iç dinamiksel farkliliklari/benzerlikleri ortaya koymak açisindan önemlidir. Ayrica ara degiçkenlerin; Rusya Federasyonu ile olan politik iliçkilere nasil etki ettigini anlamamiz açisindan da gereklidir. Buradan hareketle, çaliçmamizda inceleyecegimiz bu iç dinamikler; neoklasik realistlerin ortaya koydugu, 'ara degiçkenlerin diç politika davraniçlari üzerindeki etkisi' (devletlerin yekpare yapida olmamasi] yaklaçiminin bir uygulamasi olacaktir. Böylece Viçegrad Grubu ülkeleri- Rusya Federasyonu arasindaki siyasal iliçkilere, sadece uluslararasi sistemin etkisi çerçevesinde degil hem sistem seviyesi hem de ara degiçkenler dahilinde (neoklasik realistlerin savundugu üzere] bir yaklaçim getirilecek, araçtirma problemimize de bu baglamda bir cevap verilmiç olunacaktir.

2) Sovyetler Birligi Sonrasi Viçegrad Grubu'nun Olu^umii

Orta Avrupa'nin dört ülkesinin Viçegrad Grubu'nu oluçturmasina ve Avrupa-Atlantik yörüngesine girmesine giden sürecin temeli ele alinacak olursa, Sovyetler Birligi'nin dagilmaya baçladigi Mihail Gorbaçov (] dönemine deginmek gerekmektedir.

Varçova Pakti üyesi olan, Sovyet uydu devletleri konumundaki Macaristan, Polonya ve Çekoslovakya'da tarihsel süreç içerisinde Sovyetler Birligi'ne karçi çeçitli ayaklanmalar meydana gelmiç olsa da bunlar çiddet kullanilarak bastirilmiçtir. Örnegin yilindaki Macaristan ayaklanmasi ve yilinda meydana gelen Prag Bahari, Sovyetler Birligi'nin sert müdahalesi ile karçilaçmiçtir. yili Prag Bahari sirasinda Sovyetler Birligi Çekoslovakya'ya, civari tank ve sayilari ile arasinda degiçen asker ile müdahale etmiçtir Bu dönemden itibaren yaklaçik 25 yil süreyle, Brejnev doktrini çerçevesinde Sovyetler Birligi ve Orta Avrupa ülkelerinin iliçkilerinin çekillendigi söylenebilir. Prag Bahari'ndan sonra Eylül tarihinde ortaya konan ve Komünist Parti Genel Sekreteri Leonid Brejnev tarafindan ilan edilen Brejnev doktrinine göre, Komünist Parti tüm sosyalist ülkelerden ve dünyadaki sosyalizm hareketlerinden sorumluydu. Hiçbir sosyalist ülkenin kendi çikari dünyadaki sosyalist devrim hareketinin üstünde yer almamaliydi. Özellikle emperyalist g^ler, sosyalist devletlerdeki milliyetçi kanatlari ^

destekleyerek, sosyalist devletler arasindaki dayaniçmaya zarar vermek ve parçalamak §

egilimindeydi. Buna benzer durumlari engellemek üzere Komünist Parti her zaman etkin < g bir rol oynayacakti Brejnev doktrini Orta ve Dogu Avrupa ülkeleri için bir uyari niteligi § ю © taçimiç ve Sovyetler Birligi'nin Orta ve Dogu Avrupa ülkelerine iç içlerine direkt müdahale olu^turdugu görü^ünde birle^irken, sol siyasi partiler, Rusya Federasyonu'na daha

o

51 Steven E. Lobell, et al., Neoclassical realism, the state, and foreign policy (Cambridge University Press, ),

52 Norrin M. Ripsman, Jeffrey W. Taliaferro, and Steven E. Lobell. Neoclassical realist theory of international politics,

53 Jacek Kucharczyk, and Grigorij Meseznikov, eds. Diverging Voices, Converging Policies: The Visegrad States' Reactions to the Russia-Ukraine Conflikt (Warsaw: Heinrich-Boll-Stiftung, ):

optimist bir afidan yakla^maktadirlar

Stratejik kültürdeki bu polarizasyon ülkenin karar alicilarinin siyasi algilarina da sirayet etmi^tir. yilindan itibaren fek Cumhuriyeti'nin ba^ina gefmi§ olan üf cumhurba^kaninin Rusya Federasyonu hakkindaki algilari da farklilik göstermektedir. fek Cumhuriyeti'nin ilk cumhurba^kani olan Vaclav Havel'in (] Rusya Federasyonu hakkindaki algisi, Rusya'yi kültürel ve politik anlamda ötekile^tiren bir temel üzerine dayanmi^tir. Havel ifin, fek Cumhuriyeti'nin Avrupa-Atlantik entegrasyonu temel öncelik olmu^tur ve Rusya Federasyonu ile ili^kiler bunun üzerine in§a edilmi^tir Öte yandan Havel sonrasi cumhurba^kanligi koltuguna gefen Vaclav Klaus'un, Rusya Federasyon'u algisi Havel gibi keskin degildir. Klaus, Rusya ve fek Cumhuriyeti arasindaki tarihsel yüklerin (Prag Bahari ve Sovyetler'in i?gali] atilmasi gerektigini dü§ünmü§ ve özellikle ekonomik düzlem üzerinden Rusya Federasyonu'nu potansiyel vadeden ve diyalog kurulmasi gereken bir devlet olarak görmü^tür fek Cumhuriyeti'nin mevcut cumhurba^kani olan Milos Zeman ise Rusya Federasyonu'na en fazla yakinlik duyan cumhurba^kani olarak nitelendirilebilir. Zeman, Rusya Federasyonu'nun fek Cumhuriyeti ifin önemini vurgularken, bir konu^masi sirasinda, Rusya Federasyonu'nun bir AB ülkesi olan Fransa'dan on kat degerli ve önemli oldugunu söylemekten fekinmemi^tir Ayrica yilinda Ukrayna'da ya^anan olaylar ve Rusya Federasyonu'nun Kirim'i ilhaki kar^isinda Rusya Federasyonu'nu suflamami§, fek Cumhuriyeti kendi ulusal fikarlarina odaklanmasi gerektigini belirtmi§, Avrupa Birligi'nin Rusya Federasyonu'na kar§i almayi dü^ündügü yaptirim kararlarini da ele§tirmi§tir Bu afiklamalar özellikle o dönem fek Cumhuriyeti Ba^bakani olan Sobotka tarafindan agir §ekilde ele§tirilmi§, bu tutumun fek Cumhuriyeti'nin resmi di§ politikasini yansitmadigi afiklanmi^tir Sonuf olarak, fek Cumhuriyeti AB'nin Rusya Federasyonu'na kar§i almi§ oldugu yaptirim kararlarini veto etmemi§ ve desteklemi^tir. Bu örnek, devletin karar alicilari arasindaki baki§ afisi farkliliklarini yansitmak afisindan önemlidir.

Devlet-halk arasindaki ili^kiye gelecek olursak, fek kamuoyundaki Rusya Federasyonu algisi hakkinda fok olumlu §eyler söylemek mümkün degildir. yilinda STEM ara^tirma §irketi tarafindan yapilan kamuoyu yoklamasina göre feklerin yalnizca %30'u Rusya Federasyonu'na pozitif anlamda bakmaktadir Halkin büyük bir kisminin Rusya Federasyonu ile ilgili dü^ünceleri; Rusya Federasyonu'na pozitif anlamda bakan devlet adamlarinin algilariyla feli^mektedir. Buradan hareketle fek Cumhuriyeti'nde °

devlet ve halk arasinda, Rusya Federasyonu ile siyasi ili^kilerin geli^tirilmesi afisindan i

u

a ^ ^

_ < g ^

54 Petr Kratochvil, and Petra Kuchynkova, "Russia in the Czech Foreign Policy," in ©

55 Jan Holzer, and Miroslav Mares, Czech Security Dilemma: Russia as a Friend or Enemy? (Springer, ),

nest...

52669 52670 52671 52672 52673