Harita Mühendisliği Barajı

ORSAM Rapor No:135<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012<br />

TÜRKİYE’NİN ESKİ SOVYET CUMHURİYETLERİYLE<br />

MÜNASEBETLERİNİN ÖZELLİKLERİ<br />

ОСОБЕННОСТИ ВНЕШНЕЙ ПОЛИТИКИ<br />

ТУРЦИИ В ОТНОШЕНИИ ПОСТСОВЕТСКИХ СТРАН<br />

THE PECULIARITIES OF TURKEY’S FOREIGN POLICY<br />

TOWARDS THE POST-SOVIET STATES<br />

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ<br />

CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL CENTER FOR RESEARCH AND DIALOGUE<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

TÜRKİYE’NİN ESKİ SOVYET CUMHURİYETLERİYLE<br />

MÜNASEBETLERİNİN ÖZELLİKLER<br />

ОСОБЕННОСТИ ВНЕШНЕЙ ПОЛИТИКИ ТУРЦИИ В<br />

ОТНОШЕНИИ ПОСТСОВЕТСКИХ СТРАН<br />

THE PECULIARITIES OF TURKEY’S FOREIGN POLICY<br />

TOWARDS THE POST-SOVIET STATES<br />

ORSAM Rapor No: 135<br />

The Black Sea International Rapor No: 27<br />

Kasım2012<br />

ISBN: 978-605-4615-29-2<br />

Ankara - TÜRKİYE ORSAM © 2012<br />

Bu raporun içeriğinin telif hakları ORSAM’a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek<br />

kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz.<br />

Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ORSAM’ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır.

ORSAM<br />

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ<br />

STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ, ÖZGÜR DÜŞÜNCE ÜRETİMİ<br />

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ<br />

Tarihçe<br />

Türkiye’de eksikliği hissedilmeye başlayan Ortadoğu araştırmaları konusunda kamuoyunun<br />

ve dış politika çevrelerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek amacıyla, 1 Ocak 2009 tarihinde Ortadoğu<br />

Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) kurulmuştur. Kısa sürede yapılanan kurum,<br />

çalışmalarını Ortadoğu özelinde yoğunlaştırmıştır.<br />

Ortadoğu’ya Bakış<br />

Ortadoğu’nun iç içe geçmiş birçok sorunu barındırdığı bir gerçektir. Ancak, ne Ortadoğu ne de<br />

halkları, olumsuzluklarla özdeşleştirilmiş bir imaja mahkum edilmemelidir. Ortadoğu ülkeleri,<br />

halklarından aldıkları güçle ve iç dinamiklerini seferber ederek barışçıl bir kalkınma seferberliği<br />

başlatacak potansiyele sahiptir. Bölge halklarının bir arada yaşama iradesine, devletlerin<br />

egemenlik halklarına, bireylerin temel hak ve hürriyetlerine saygı, gerek ülkeler arasında gerek<br />

ulusal ölçekte kalıcı barışın ve huzurun temin edilmesinin ön şartıdır. Ortadoğu’daki sorunların<br />

kavranmasında adil ve gerçekçi çözümler üzerinde durulması, uzlaşmacı inisiyatifleri cesaretlendirecektir<br />

Sözkonusu çerçevede, Türkiye, yakın çevresinde bölgesel istikrar ve refahın<br />

kök salması için yapıcı katkılarını sürdürmelidir. Cepheleşen eksenlere dâhil olmadan, taraflar<br />

arasında diyalogun tesisini kolaylaştırmaya devam etmesi, tutarlı ve uzlaştırıcı politikalarıyla<br />

sağladığı uluslararası desteği en etkili biçimde değerlendirebilmesi bölge devletlerinin ve halklarının<br />

ortak menfaatidir.<br />

Bir Düşünce Kuruluşu Olarak ORSAM’ın Çalışmaları<br />

ORSAM, Ortadoğu algalımasına uygun olarak, uluslararası politika konularının daha sağlıklı<br />

kavranması ve uygun pozisyonların alınabilmesi amacıyla, kamuoyunu ve karar alma mekanizmalarına<br />

aydınlatıcı bilgiler sunar. Farklı hareket seçenekleri içeren fikirler üretir. Etkin<br />

çözüm önerileri oluşturabilmek için farklı disiplinlerden gelen, alanında yetkin araştırmacıların<br />

ve entelektüellerin nitelikli çalışmalarını teşvik eder. ORSAM; bölgesel gelişmeleri ve trendleri<br />

titizlikle irdeleyerek ilgililere ulaştırabilen güçlü bir yayım kapasitesine sahiptir. ORSAM,<br />

web sitesiyle, aylık Ortadoğu Analiz ve altı aylık Ortadoğu Etütleri dergileriyle, analizleriyle,<br />

raporlarıyla ve kitaplarıyla, ulusal ve uluslararası ölçekte Ortadoğu literatürünün gelişimini<br />

desteklemektedir. Bölge ülkelerinden devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin,<br />

stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve STK temsilcilerinin Türkiye’de konuk edilmesini<br />

kolaylaştırarak bilgi ve düşüncelerin gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını<br />

sağlamaktadır.<br />

www.<strong>orsam</strong>.org.tr

Doç. Dr. Turarbekova Roza Maratovna<br />

Kazakistan’ın Almatı şehrinde doğdu. El-Farabi Kazak Devlet Üniversitesi’nden mezun<br />

oldu (1992). 1995’te aynı üniversitede yüksek lisansını tamamladı. 1997-1998 yıllarında<br />

Kaynar Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi dekan yardımcılığı yaptı. 2006’dan<br />

itibaren Belarus Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi’nde doçent unvanıyla<br />

görev yapmaktadır. 30’dan fazla ilmî ve 85 popüler makalesi yayımlanmıştır. Çalışmaları:<br />

Asya’daki güvenlik sorunları, Orta Doğu ve Orta Asya ülkelerinin dış politikası vs. ile<br />

ilgilidir.

TAKDİM<br />

SSCB yıkıldıktan sonra haritaya adını yazdıran yeni cumhuriyetleri ilk tanıyan ülkelerin<br />

başında hiç şüphesiz Türkiye gelmektedir. Türkiye yalnızca Türkî cumhuriyetleri ile<br />

değil, Rusya, Ukrayna, Gürcistan ve Belarus gibi devletlerle de işbirliği geliştirmiştir.<br />

Coğrafî olarak bölgeye yakın olması, Türkiye’nin yeni pazarlar keşif sürecinde işini<br />

kolaylaştırdığı gibi Türkiye’yi <strong>eski</strong> Sovyet ülkelerinden gelen turistlerin çekim merkezi<br />

hâline de getirmiştir. Böylece Türkiye, çok kısa sürede <strong>eski</strong> Sovyet ülkeleri ile ticaret,<br />

ekonomi, enerji, turizm gibi alanlarda işbirliği geliştirmiştir. Türkî <strong>cumhuriyetleriyle</strong> ise<br />

ayrıca kültürel münasebetler de hızla gelişmektedir.<br />

Elinizdeki bu raporda Türkiye’nin <strong>eski</strong> Sovyet <strong>cumhuriyetleriyle</strong> münasebetleri ele alınmaktadır.<br />

Bu rapor Belarus Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi’nde görev<br />

yapan Doç. Dr. Turarbekova Roza Maratovna tarafından kaleme alınmıştır. ORSAM<br />

The Black Sea International’ın bundan önce yayımladığı son iki rapor da yine Belaruslu<br />

akdemisyenler tarafından kaleme alınmıştı. Bu üç rapor, önceki yayınlarımızda<br />

da belirttiğimiz gibi ORSAM’ın Belarus’taki ilmî müesseselerle geliştirdiği işbirliğinin<br />

sonucudur.<br />

Daha geniş kitlelere hitap etmesi açısından önceki raporları olduğu gibi bu raporu da<br />

üç dilde (Türkçe, Rusça, İngilizce) yayımlıyoruz. Bu raporları yayımlama sürecinde<br />

desteklerini esirgemeyen Belarus Büyükelçiliği’ne teşekkürlerimizi sunuyor, raporların<br />

Türkiye’de büyük ilgiyle okunacağını ümit ediyoruz.<br />

Doç. Dr. Hasan Ali Karasar<br />

Black Sea International Koordinatör<br />

Hasan Kanbolat<br />

ORSAM Başkanı<br />

4<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012

İçindekiler<br />

Takdim................................................................................................................................................................ 4<br />

Giriş.....................................................................................................................................................................7<br />

“Sıfır Sorun” Siyaseti........................................................................................................................................8<br />

Türkiye-Rusya Münasebetleri........................................................................................................................8<br />

Türkiye-Ukrayna Münasebetleri...................................................................................................................9<br />

Türkiye-Belarus Münasebetleri.....................................................................................................................9<br />

Türkiye ve Güney Kafkasya............................................................................................................................10<br />

Türkiye ve Orta Asya.......................................................................................................................................10<br />

Sonuç...................................................................................................................................................................11<br />

Kaynakça.............................................................................................................................................................13<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012<br />

5

ORSAM Rapor No: 135, Kasım 2012<br />

The Black Sea International Rapor No: 27<br />

Hazırlayan: Doç. Dr. Turarbekova Roza Maratovna<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

ORSAM<br />

ORSAM<br />

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ<br />

TÜRKİYE’NİN ESKİ SOVYET<br />

CUMHURİYETLERİYLE<br />

MÜNASEBETLERİNİN ÖZELLİKLERİ<br />

Giriş<br />

Bu makalede Türkiye’nin <strong>eski</strong> Sovyet ülkeleriyle<br />

<strong>münasebetlerinin</strong> temel yönleri incelenmektedir.<br />

Makalede Türkiye’nin başta Rusya<br />

olmak üzere BDT ülkeleriyle münasebetleri<br />

olduğu gibi Güney Kafkasya ve Orta Asya<br />

gibi bölgelerle yaptığı işbirliği de ayrıntılı bir<br />

şekilde analiz edilmektedir. Yine bu çalışmada<br />

Türkiye’nin Rusya, Ukrayna ve Güney Kafkasya<br />

ülkeleriyle <strong>münasebetlerinin</strong> jeopolitik<br />

yönleri ve Türkiye’nin bölgesel güç merkezi<br />

hâline gelmesini öngören Ankara’nın dış politika<br />

konsepti ele alınmaktadır.<br />

SSCB’nin ve çift kutuplu dünya düzeninin yıkılışından<br />

sonra uluslararası ilişkiler sisteminde<br />

gerçekleşen önemli değişiklikler, Soğuk<br />

Savaş’a taraf olan bütün ülkeleri, kendi konumlarını<br />

gözden geçirmesine neden olmuştur.<br />

NATO üyesi ülkeler, “Sosyalist” Doğu’da<br />

ilerleme şansını elde etmişlerdir. Bununla<br />

birlikte aynı zamanda NATO’nun Müslüman<br />

Doğusu’ndaki sadık müttefiki Türkiye ile ilgili<br />

bir takım sorunlar yaşanmaya başlanmıştır.<br />

Başta ABD olmak üzere Batı için bir bakıma<br />

Türkiye ile stratejik birlik ihtiyacı kalmamıştı.<br />

Zira Ankara’ya özellikle Sovyetler Birliği ile<br />

komşu olması stratejik ağırlık kazandırıyordu.<br />

Ancak Basra Körfezi ile Orta Doğu’daki bir<br />

takım sorunlar daha çözülmemiştir. 1990’lı<br />

yılların başlarında ABD’nin çözemeyeceği<br />

uluslararası bir sorun yok gibiydi. Hazar enerji<br />

kaynakları ile ilgili yaşanan rekabet ise uluslararası<br />

münasebetlerin bölgesel gündemini<br />

değiştirmiştir. Çok geçmeden Türkiye’nin<br />

uluslararası rolünün artacağı anlaşılmıştır. Ve<br />

bu gelişme de yine <strong>eski</strong> Sovyet coğrafyası ile<br />

yakından ilgiliydi.<br />

Türkiye’nin tutumu her zaman “sınırsi” olarak<br />

nitelendirilmiş ve Türkiye, Batı ile Doğu arasındaki<br />

köprü olarak adlandırılmıştır. 1990’lı<br />

yılların basınında Türkiye Cumhuriyeti’nin<br />

<strong>eski</strong> Sovyet coğrafyasındaki (özellikle de Orta<br />

Asya ile Azerbaycan’da) imkânları ile ilgili<br />

çok söz sarf edilmiştir. Uzman ve gözlemcilerin<br />

mensubiyetine göre konuyla ilgili ümit ve<br />

kaygılar dile getirilmiştir. SSCB’nin yıkılışından<br />

ve BDT’nin kuruluşundan 20 yıl geçmiştir.<br />

Dolayısıyla günümüzde Türkiye’nin <strong>eski</strong><br />

Sovyet <strong>cumhuriyetleriyle</strong> geliştirdiği işbirliği<br />

ile ilgili bir takım sonuçlara varmak mümkündür.<br />

1991-2011 tarihlerine ait Türkiye’nin BDT<br />

coğrafyasındaki faaliyetleri ile ilgili kaynaklar<br />

analiz edildiğinde en fazla işbirliğinin üç alanda<br />

(ticaret, enerji, Türk dili alanı çerçevesindeki<br />

işbirliği) geliştiği görülür.<br />

SSCB’nin yıkılması ve Sovyet ekonomisinin<br />

iflası, muntazam büyüklükte yeni bir pazarın<br />

kapılarını açmıştır. Türkiye aynen diğer sınır<br />

ülkeleri gibi bu gelişmeleri, ticarî amaçlarına<br />

ulaşmak için iyi bir imkân olarak algılamıştır.<br />

Ancak Türkiye’nin BDT alanındaki faaliyetleri,<br />

ticaret ile sınırlı değildi.<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012<br />

7

ORSAM<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

“Sıfır Sorun” Siyaseti<br />

1990’lı yıllarda Ankara, Güney Kafkasya ve<br />

Orta Asya bölgelerinde kendisini bölgesel lider<br />

olarak görüyordu. Türkiye’nin bu yaklaşımı,<br />

uluslararası arenadaki konumunun zayıflamasından<br />

rahatsız olan Rusya’nın çıkarlarını<br />

tehdit ediyordu.<br />

2000’li yılların başlarında hem Türkiye hem<br />

de Rusya’nın dış politikalarında pragmatizmin<br />

artması doğrudan ABD’nin Orta Doğu<br />

ve Orta Asya’ya “girmesi”yle bağlantılıdır.<br />

ABD’nin Orta Doğu ve Orta Asya’ya müdahale<br />

etmesi, Türkiye, Rusya, Hindistan, Brezilya<br />

ve tabii ki de Çin gibi bölgesel merkezlerin<br />

güçlenmesine yol açmıştır.<br />

Türkiye’nin gözden geçirilmiş dış politikası<br />

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu tarafından<br />

yeni dış politika doktrinine dâhil edilmiştir.<br />

Davutoğlu’na göre Türkiye’nin dış politikasının<br />

fikrî temelinin, altı prensibi ve üç özelliği<br />

mevcuttur. Dışişleri Bakanı’na göre dış politikada<br />

özgürlük ile güvenlik arasında balans iyi<br />

ayarlanmalı, “sıfır sorun” siyaseti temelinde<br />

komşu ülkelerle bölgesel işbirliği güçlendirilmeli,<br />

karşılıklı ekonomik bağlılık temelinde<br />

komşu ülkelerle aktif diplomasi yürütülmelidir.<br />

Uluslararası arenadaki temel oyuncularla<br />

ise birbirlerini tanımlama temelinde<br />

münasebet geliştirmek ve sorunların çözümü<br />

için uluslararası forumlarla yeni inisiyatifleri<br />

kullanmak gerekmektedir. Bütün bunlar<br />

Türkiye’nin “yeni yüzü”nü oluşturacaktır.<br />

Bu yöndeki genel fikirlerin arkasında aslında<br />

Türkiye’nin bölgesel liderlik için ciddi talebi<br />

yer almaktadır. Bu liderlik de Türkiye’yi ömür<br />

boyu süren AB adaylığından bölgesel siyasetin<br />

merkezine dönüştürebilecektir.<br />

Türkiye-Rusya Münasebetleri<br />

Türkiye’nin en büyük bölgesel ortağı ve aynı<br />

zamanda da rakibi, Rusya Federasyonu’dur.<br />

Ahmet Davutoğlu, Türk-Rus münasebetlerini<br />

şöyle yorumlamıştır: “Rusya ile bizi hiçbir sorunun<br />

gölge düşürmediği komşuluk münasebetleri<br />

bağlamaktadır… Biz Rusya’yı eşsiz değerde<br />

bir ortak, önemli süper güç ve bölgesel<br />

işbirliği açısından da kilit durumundaki ortak<br />

olarak görüyoruz.” <br />

İkili münasebetlerdeki en önemli gelişmelerden<br />

biri de Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı<br />

Abdullah Gül’ün Şubat 2009’da gerçekleştirdiği<br />

Rusya ziyareti olmuştur. Ziyaret<br />

sırasında iki ülke lideri arasında ortak deklarasyon<br />

imzalanmış ve Yüksek İşbirliği Konseyi<br />

oluşturulmuştur. Münasebetlerin en yüksek<br />

seviyede gelişiyor olması, tesadüf değildir.<br />

Rusya Federasyonu, BDT ülkeleri içerisinde<br />

Türkiye’nin en büyük ticaret ortağıdır (genel<br />

olarak ikinci büyük ortağıdır). Bu da hiç şüphesiz<br />

aktif ticarî ve ekonomik münasebetlerin<br />

sonucuydu. Ancak burada yalnızca nicel değil<br />

niteliksel göstergeler de önem arz etmektedir.<br />

Rusya Gümrüğü’ne göre 2008 yılında iki<br />

ülke arasındaki ticaret hacmi 32.5 milyar dolar<br />

seviyesindeydi. Rusya’nın Türkiye’ye ihracatı,<br />

18.3 milyar dolardı. Bunun yüzde 70’ini,<br />

enerji kaynakları oluşturmuştur. Türkiye’nin<br />

Rusya’ya ihracatı, 14 milyar dolardı. Türkiye<br />

aleyhindeki açık ise bavul ticareti (yaklaşık<br />

3 milyar dolar) ve Rusya Federasyonu’ndan<br />

Türkiye’ye gelen turistlerle (2 milyar dolar)<br />

kapanıyordu. 2009 yılında ticaret hacminde<br />

düşüş yaşandıysa da 2010 yılında yeniden<br />

artmaya başlamıştır. Nitekim 2010’da iki ülke<br />

arasındaki ticaret hacmi, 25.3 milyar dolara<br />

ulaşmıştır. 1 Yaşanan küresel ekonomik krize<br />

rağmen taraflar 2015’te bu rakamı 100 milyara<br />

çıkarmayı planlamaktadırlar.<br />

Ancak yine de Türkiye ile Rusya arasında bir<br />

takım görüş farklılıkları mevcuttur. Enerji<br />

alanındaki işbirliğine rağmen Rus uzmanlar<br />

Türkiye’yi ortaktan ziyade rakip olarak görmeye<br />

devam ediyorlar. Örneğin Rus uzmanlar,<br />

Türkiye’yi Rusya devre dışı bırakılarak<br />

Orta Asya kaynaklarının ihracatında önemli<br />

rol oynayan bir ülke olarak görüyorlar. Gerçekten<br />

de gerek hayata geçirilmiş gerekse de<br />

planlanan projeler, Türkiye’yi büyük transit<br />

ülkesine dönüştürmeyi öngörmektedir. Diğer<br />

taraftan Rusya ile Türkiye enerji alanında da<br />

birbirlerine bağımlı iki ülke konumuna gel-<br />

8<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012

TÜRKİYE’NİN ESKİ SOVYET CUMHURİYETLERİYLE MÜNASEBETLERİNİN ÖZELLİKLERİ<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

ORSAM<br />

mektedirler. Türkiye, Almanya ve İtalya’dan<br />

sonra Rusya’dan en fazla gaz ithal eden ülkedir.<br />

Rusya, Türkiye’nin gaz ihtiyacının yüzde<br />

65-70’ini karşılamaktadır. Türkiye ile Rusya<br />

ekonomilerinin bu derecede birbirine bağlı<br />

olması, dramatik gözükebilir. Ancak işte bu<br />

bağlar, her iki tarafın da ileri sürdüğü bazı çekincelere<br />

rağmen iki tarafın da çıkarını gözeten<br />

kararların alınmasını sağlayacaktır.<br />

Bölgesel siyasette de ihtilaflı meseleler mevcuttur.<br />

Türkiye’nin Azerbaycan ile geliştirdiği<br />

geleneksel kardeşlik münasebetleri ve<br />

Ermenistan ile yaşanan sorunlar, Rusya’nın<br />

tutumunun tam tersidir. Ermenistan’ın stratejik<br />

ortağı olan Rusya, Azerbaycan ile de iyi<br />

münasebetler içerisindedir. Yine Rusya, Gürcistan<br />

ile sorun yaşarken, Türkiye-Gürcistan<br />

münasebetleri, çok yönlü gelişmektedir. Böylece<br />

Türk-Rus münasebetlerinde hem ortaklıktan<br />

hem de rekabetten bahsetmek mümkündür.<br />

Türkiye-Ukrayna Münasebetleri<br />

BDT içerisinde Türkiye’nin Rusya’dan sonra<br />

ikinci en büyük ortağı, Ukrayna’dır. Türkiye<br />

de Ukrayna açısından önem arz etmektedir.<br />

2008 yılında Türkiye-Ukrayna ticaret hacmi,<br />

yaklaşık 7 milyar dolardı. Ticaret hacminde<br />

Türkiye’nin aleyhine açık söz konusudur<br />

(2 milyar dolar). 2 Resmî Türk istatistiklerine<br />

göre 2009’da ticaret hacmi, 4 milyar dolar seviyesine<br />

gerilemiş, 2010’da yeniden yükselişe<br />

geçerek 5 milyar dolar seviyesine çıkmıştır. 3<br />

Türkiye-Ukrayna münasebetlerinde de enerji<br />

konusu yer almakta, ancak “hüküm sürmemektedir.”<br />

Burada Hazar kaynaklarının Rusya<br />

devre dışı bırakılarak Batı’ya ulaştırılması<br />

söz konusudur. Bu bağlamda birkaç proje ön<br />

plana çıkmaktadır ki, bunların bir kısmı hayata<br />

geçirilmiştir. Bununla birlite Avrupa’da<br />

Rusya’ya alternatifin oluştuğundan bahsetmek<br />

mümkün değildir. Ancak yine de enerji<br />

kaynaklarının Ukrayna üzerinden ihracat meselesi,<br />

Moskova’yı kaygılandırmaktadır.<br />

Türkiye-Ukrayna ittifakı bazen Rus siyasi çevrelerinde<br />

tehditkâr faktör olarak algılanmaktadır.<br />

Bunun nedenlerinden biri de Ukrayna<br />

siyasi çevrelerinin bir kısmının NATO’ya üyeliği<br />

ciddi bir şekilde planlamalarıdır. Ancak<br />

bazı Rus uzmanlar Türkiye ile Ukrayna’nın<br />

zamanla Avrupa’nın gıda pazarında rakip<br />

hâle gelecekleri fikrindedirler. 4 Aralık 2011’de<br />

serbest ticaret anlaşması ile vize rejiminin<br />

kaldırılmasını öngören anlaşma imzalanmıştır.<br />

Stratejik İşbirliği Deklarasyonu, münasebetlerdeki<br />

en önemli belge olarak kalmaya<br />

devam etmektedir. Yetkililerin resmî beyanatlarına<br />

göre 2015’te ticaret hacmi 20 milyar<br />

dolar seviyesine çıkacaktır.<br />

Türk-Rus işbirliğinden farklı olarak Ukrayna-<br />

Türkiye münasebetleri gerek siyasi gerekse de<br />

ekonomik alanda “sorunsuz” görülmektedir.<br />

Türkiye-Belarus Münasebetleri<br />

Belarus-Türkiye münasebetleri bu kadar başarılı<br />

değildir. Belaruslu uzmanlara göre Türkiye,<br />

Belarus’un önemli ticarî-ekonomik ortakları<br />

arasına girmektedir. Ticaret hacmine<br />

göre Türkiye, Belarus’un 15. büyük ticarî ortağıdır<br />

(BDT’ye üye olmayanlar arasında 11.<br />

sırada yer almaktadır).<br />

2011’de Belarus’un dış ticaretinde Türkiye’nin<br />

payı, yüzde 3.7 idi. Türkiye Cumhuriyeti<br />

Büyükelçiliği’nin istatistiklerine göre, 2008’de<br />

iki ülke arasındaki ticaret hacmi, 266 milyon<br />

dolardı. Belarus istatistiğine göre ise bu rakam<br />

daha fazlaydı: 320 milyon dolar. 5 Maalesef<br />

küresel malî kriz, iki ülke arasındaki ticarî<br />

münasebetleri olumsuz etkilemiştir. 2009’da<br />

ticaret yüzde 20 oranında azalmış, 2010 yılında<br />

da azalmaya devam etmektedir. Bu husus<br />

ikili ekonomik münasebetlerin gelişmesi ve<br />

sağlamlaştırılması konusunda ek çabaların<br />

sarfedilmesi gerektiğini göstermiştir. 2011’de<br />

ise Türkiye ile Belarus arasındaki ticaret hacmi,<br />

krizden önceki seviyenin de üzerine çıkarak<br />

500 milyon dolara ulaşmıştır. 6 Türk<br />

yatırımcılarının aktif faaliyetleri bu bağlamda<br />

örnek teşkil edebilir. Bu da Türk siyasetçi ve<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012<br />

9

ORSAM<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

işadamlarının Belarus’a olan ilgisinin devam<br />

ettiğini göstermektedir.<br />

Türkiye ve Güney Kafkasya<br />

Güney Kafkasya, Türk çıkarlarının özel bir<br />

alanını oluşturmaktadır. Ekim 2009’da Türkiye<br />

ile Ermenistan arasında diplomatik<br />

münasebetlerin tesis edileceğine dair dünya<br />

basınında çıkan haberler, çok iyimserdi. 7<br />

İki ülke arasındaki tarihî ve güncel sorunlar,<br />

gerek basın gerekse de uzmanlar tarafından<br />

konuşulmuştur. Burada şunu da belirtmek<br />

gerekmektedir ki, Ermenistan-Türkiye sınırının<br />

açılması, bölgesel ticaretin gelişimini ve<br />

enerji de dâhil olmak üzere bölgesel projelerin<br />

gerçekleştirilmesini sağlayacaktır. 2008’de<br />

Türkiye’den yapılan ithalat, Ermenistan’ın<br />

bütün dış ortakları arasında dördüncü sırada<br />

olup, Ermenistan’ın ihracatının tamamının<br />

yüzde 6.1 oranındaydı. Bölgesel ticaretin<br />

azalmasıyla birlikte 2011’de Ermenistan’ın ihracatında<br />

Türkiye’nin yeri, yedinciliğe gerilemiştir.<br />

8<br />

Zürih’te imzalanan iki protokole rağmen<br />

ABD’nin arabuluculuğunda Ermenistan ile<br />

Türkiye arasındaki barışma süreci sürdürülememiştir.<br />

Ermenistan Anayasa Mahkemesi,<br />

protokollere karşı çıkmış, Türk yetkilileri<br />

de yakınlaşma siyasetinden vazgeçmişlerdir.<br />

Ülke içerisinde hükümetin eleştirilmesi ve<br />

halkın Azerbaycan’a sempati duyması gibi<br />

hususlar, Türkiye’nin Ermenistan’a karşı da<br />

“sıfır sorun” siyasetini devam ettirmesini engellemiştir.<br />

Bakü ile Ankara arasındaki “özel” münasebetler<br />

de daha çok siyasi nitelik taşımaktadır.<br />

Türkiye, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü<br />

savunmaktadır. Azerbaycan ise Türkiye’ye<br />

tartışmalı meselelerde (soykırım iddiası, Kıbrıs<br />

meselesi) destek vermektedir. Ermenistan<br />

ile münasebetleri düzeltme çabası başarısızlıkla<br />

sonuçlanınca ve bu süreç, Azerbaycan<br />

tarafından eleştirilince “kardeş” ülkeler arasında<br />

güvenin tazelenmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır.<br />

2010 yılında Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı<br />

Yardımlaşma Anlaşması imzalanmıştır.<br />

Bu anlaşma fiilen Azerbaycan’ın bağımsızlığı<br />

tehdit edildiğinde Türkiye’nin askerî ve siyasi<br />

destek vermesini öngörmektedir. Bazı<br />

uzmanlar bu anlaşmayı, 2008’de vuku bulan<br />

Rusya-Gürcistan savaşının sonucu olarak nitelendiriyorlar.<br />

9 Ancak görünen o ki, asıl Zürih’teki<br />

protokoller, Bakü’nün siyasi ve askerî<br />

ittifakın kurulması konusundaki ısrarın sebebi<br />

olmuştur.<br />

Ankara, Bakü’nün önemli ticarî ortaklarından<br />

biridir. 2008’de Türkiye’den ithalat, toplam<br />

ithalatın yüzde 11.3’ünü teşkil etmiştir<br />

(Rusya’dan (yüzde 18.8) sonra ikinci sırada).<br />

2011’de Türkiye ile Azerbaycan arasındaki<br />

ticaret hacmi, 3.5 milyar dolara ulaşmıştır. 10<br />

Enerji alanındaki işbirliği ise Bakü-Tiflis-<br />

Ceyhan projesi çerçevesinde gelişmektedir.<br />

Ayrıca Azerbaycan, Türk dili alanına dâhildir<br />

ki, bu faktör, diplomatik münasebetlerin tesisinde<br />

önemli rol oynamıştır. Münasebetlerde<br />

“romantizm”in yerini “pragmatizm” almıştır.<br />

Ancak yine de Türkî devletler arasındaki işbirliğinin<br />

arttığını unutmamak gerekmektedir.<br />

Bölgeselleşme süreçlerini de göz önünde<br />

tutarak Türk cumhuriyetlerinin liderleri, gittikçe<br />

bölgesel işbirliğine daha fazla önem vermeye<br />

başlamışlardır.<br />

Türkiye’nin bölgedeki bir başka önemli ortağı<br />

da Gürcistan’dır. 2008 yılı istatistiklerinde<br />

Gürcistan’ın gerek ihracatında (yüzde 16.9)<br />

gerekse de ithalatında (yüzde 14.9) Türkiye<br />

birinci sırada yer almaktadır. Ticaretin azaldığı<br />

günlerde dahi Türkiye’nin liderliği devam<br />

etmiştir. 11 Ticaret hacminde Gürcistan’ın<br />

“transit konumu”na önemli pay düşmektedir.<br />

Genel olarak Güney Kafkasya, Türkiye’nin<br />

doğrudan çıkarlarının olduğu ve daima dikkatlerin<br />

yönlendirilmiş olması gereken bir<br />

bölge olarak değerlendirilmektedir.<br />

Türkiye ve Orta Asya<br />

Daha 1990’lı yılların başında Orta Asya, Türkiye<br />

tarafından başarı elde edebileceği bölge-<br />

10<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012

TÜRKİYE’NİN ESKİ SOVYET CUMHURİYETLERİYLE MÜNASEBETLERİNİN ÖZELLİKLERİ<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

ORSAM<br />

lerden biri olarak nitelendirilmiştir. Ankara,<br />

<strong>eski</strong> Sovyet cumhuriyetlerinin bağımsızlığını<br />

tanıyan ilk Müslüman ülkedir. Dolayısıyla<br />

Türkiye, aynen Azerbaycan ile olduğu gibi bu<br />

cumhuriyetlerle de özel münasebetler tesis<br />

edileceği konusunda ümitliydi. Bunun için<br />

yeterince dayanak da vardı: ortak dil ve kültür,<br />

layık rejimler, devlet ve ekonomilerin inşa<br />

sürecinde örnek ülkeye duyulan ihtiyaç. Orta<br />

Asya ülkeleri için Türk modeli çok uygun görünüyordu.<br />

Orta Asya ülkeleri ile Kazakistan<br />

için, Türkiye’nin NATO üyesi ve ABD’nin<br />

stratejik ortağı olması da büyük önem arz ediyordu.<br />

Ankara, Batı ile yeni Orta Asya ülkeleri<br />

arasında arabulucu / köprü rolü de oynayabilirdi.<br />

Ancak bu beklentilerin bir kısmının baştan<br />

beri abartılmış olduğu ortaya çıkmıştır. Bunu<br />

gerek Rus gerekse de Orta Asyalı uzmanlar<br />

ileri sürmektedir. Orta Asya ülkeleri, malî<br />

ve ekonomik yardıma o kadar ihtiyaç duyuyorlardı<br />

ki, Türkiye bu ihtiyacı karşılayacak<br />

durumda değildi. Küçük ve orta ölçekli işletmelere<br />

yapılan Türk yatırımı hiç şüphesiz<br />

küçümsenemez. Ancak Orta Asya ülkelerinin<br />

ekonomilerinde önemli rol oynayan büyük<br />

sanayi müesseseleri, kapanmıştır. Hazar yer<br />

altı kaynakları, Batı şirketlerinin ilgisini çekse<br />

de arabulucu rolü pek başarılı olmamıştır.<br />

Türkiye’nin elde ettiği başarıları da ele almak<br />

gerekmektedir. Ankara’nın desteğiyle Orta<br />

Asya ülkeleri, birçok siyasi ve ekonomik örgüte<br />

üye olmuşlardır: AGİT, KEİÖ, İKÖ. Türkiye,<br />

cumhuriyetlerin NATO’nun “Barış İçin<br />

İşbirliği” programına dâhil edilmesinde de<br />

önemli rol oynamıştır. Ankara, Dünya Bankası,<br />

Asya Gelişim Bankası, Uluslararası Para<br />

Fonu gibi kurumların Orta Asya’ya girmelerine<br />

yardımcı olmuştur. Uluslararası Davos<br />

forumlarında Türkî devletlerinin liderlerinin<br />

görüşmeleri de gelenek hâline gelmiştir.<br />

1992 yılında ekonomi, kültür, teknik alanlarındaki<br />

işbirliğinden sorumlu olan TİKA<br />

kurulmuştur. Uzmanların belirttiğine göre<br />

Türkiye, Türk halklarının yaşadığı coğrafyada<br />

kendi etki alanını oluşturmaktan vazgeçmiş<br />

ve siyasetini TİKA’nın faaliyetleri çerçevesinde<br />

sosyal ve eğitim alanlardaki programlarla<br />

sınırlandırmıştır.<br />

Son iki yılda Türkiye ile Türkmenistan arasındaki<br />

münasebetler çok hızlı gelişmektedir.<br />

2011’de iki ülke arasındaki ticaret hacmi,<br />

3.6 milyar dolara seviyesine çıkmıştır.<br />

Türkiye- Türkmenistan münasebetlerinde<br />

enerji işbirliği ön plana çıkmaktadır. Ayrıca<br />

Türkmenistan’da 600 Türk firması faaliyet<br />

göstermekte, toplam 16 milyar dolar değerindeki<br />

1300 ortak proje üzerinde çalışmalar<br />

yürütülmektedir. 12<br />

Kazakistan da Türkiye’nin önemli ticarî ortaklarından<br />

biridir. Türkiye’ye yapılan ihracat,<br />

ülkenin toplam ihracatının yüzde 4.1<br />

oranındaydı (8. sırada). 2011 yılında iki ülke<br />

arasındaki ticaret hacmi, 3.3. milyar dolardı. 13<br />

Bölgenin tek Türk cumhuriyeti olmayan Tacikistan<br />

için de Türkiye önemli bir ortaktır.<br />

Türkiye’den yapılan ithalat, toplam ithalatın<br />

yüzde 26.5’ini oluşturmaktadır (2. sıra).<br />

Türkiye’nin Orta Asya ülkeleriyle münasebetleri,<br />

ortaklık seviyesinde gelişmekte ve büyük<br />

potansiyele sahiptir. Türkiye özellikle ticarî<br />

ve kültürel alanlardaki işbirliğinde önemli<br />

rol oynamaktadır. Küresel siyasette Orta<br />

Asya’nın öneminin artması, Türkiye’yi ikinci<br />

plana itmiş, ancak Ankara kendi çıkarlarını<br />

aktif ve büyük bir çabayla gözetmeye devam<br />

etmektedir.<br />

Sonuç<br />

Türkiye’nin BDT politikasının temelinde ticaret<br />

ve enerji alanlarındaki işbirliği yatmaktadır.<br />

Tartışmalı meseleler, çatışma niteliğinde<br />

olmayıp rekabet karakteri içermektedir. Ermenistan<br />

ile münasebetlerin iyileştirme çabası<br />

da bunun göstergelerinden biridir. Orta<br />

vadede Türkiye-Ukrayna ve Türkiye-Türkmenistan<br />

münasebetleri büyük potansiyele<br />

sahiptir. Türk-Rus münasebetleri de iyi komşuluk<br />

münasebetleri çerçevesinde gelişmeye<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012<br />

11

ORSAM<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

devam edecektir. Stratejik ortaklıktan ise ancak<br />

Güney Kafkasya konusunda tam olarak<br />

anlaşmaya varıldığı takdirde söz etmek mümkün<br />

olacaktır. Türkiye-Belarus münasebetleri<br />

ise daha aktif hâle getirilmelidir. Zira taraflar<br />

karşılıklı olarak bunu istemekte, ancak sonuçlar<br />

çok mütevazi kalmaktadır.<br />

12<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012

TÜRKİYE’NİN ESKİ SOVYET CUMHURİYETLERİYLE MÜNASEBETLERİNİN ÖZELLİKLERİ<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

ORSAM<br />

KAYNAKÇA<br />

Davutoğlu, A., “Vneşnyaya Politika Turtsii i Rossiya”, Rossiya v Globalnoy Politike, 2010, http://www.globalaffairs.ru/number/n_14562<br />

“Ekonomika Armenii”, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/am.html<br />

“Ekonomika Gruzii”, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html<br />

Muradyan, İ., “Ukrayna v Turetskoy Geopolitike”, http://fondsk.ru/article.php?id=1849<br />

Musabekov, R. “Na Stıke Poley Prityajeniya”, Rossiya v Globalnoy Politike, http://www.globalaffairs.ru/number/Na-styke-polei-prityazheniya-15230.<br />

“Rossiya – Turtsiya: İtogi 2011 Goda v Sfere Ekonomiki”,<br />

http://vestikavkaza.ru/articles /ekonomika/invest/48927.html<br />

Şerbinina, E. P., “Energetiç<strong>eski</strong>e İnteresı Rossii i Turtsii v Novom Mirovom İzmerenii”, http://vestikavkaza.<br />

ru/articles/ekonomika/invest/48927.html<br />

Tihomirov, A., “Vostoçnoe Partnerstvo Rasşirit Sotrudniçestvo Belarusi i Turtsii”, http//naviny.by/rubrics/<br />

politics/2009/10/26<br />

“Tovarooborot Belarusi i Turtsii Dostig v 2011 Godu Poçti 500 Milyon Dolarov”, http://www.belta.by/ru/<br />

all_news/economics/Tovarooborot-Belarusi-i-Turtsii-dostig-v-2011-godu-pochti-500-mln_i_590612.html<br />

“Tovarooborot Turkmenistana i Turtsii v 2011 Godu Sostavil 3.65 Milyardov Dollarov”, http://www.turkmenistan.ru/ru/articles/37088.html.<br />

“Tovarooborot Kazahstana i Turtsii v 2011 Godu Vıros Do 3.3. Milyardov Dollarov”, http://www.forbes.kz/<br />

news/2012/03/15/newsid_1475/<br />

“Ukrayna i Turtsiya Sozdadut Zonu Svobodnoy Torgovli”, http://www.transport.com.ua/index.<br />

php?newsid=1814<br />

“Ukrayna i Turtsiya Naçinayut Protsess po Otmene Vizovogo Rejima”, http://www.rosbalt.ru/ukraina/2011/01/25/812265.html.<br />

“Za 2011 God Tovarooborot Mejdu Azerbaycanom i Turtsiyey Vozros do 3.5 Milliardov Dollarov”, http://<br />

ru.salamnews.org/ru/news/read/125273/za-2011-god-tovarooborot-mejdu-azerbaydanom-i-turcieyvozros-do-35-mlrd--posol/<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012<br />

13

ORSAM<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

DİPNOTLAR<br />

1 A. Davutoğlu, “Vneşnyaya Politika Turtsii i Rossiya”, Rossiya v Globalnoy Politike, 2010, http://<br />

www.globalaffairs.ru/number/n_14562<br />

2 E. P. Şerbinina, “Energetiç<strong>eski</strong>e İnteresı Rossii i Turtsii v Novom Mirovom İzmerenii”, http://vestikavkaza.ru/articles/ekonomika/invest/48927.html<br />

3 “Rossiya – Turtsiya: İtogi 2011 Goda v Sfere Ekonomiki”, http://vestikavkaza.ru/articles /ekonomika/invest/48927.html<br />

4 “Ukrayna i Turtsiya Sozdadut Zonu Svobodnoy Torgovli”, http://www.transport.com.ua/index.<br />

php?newsid=1814<br />

5 “Ukrayna i Turtsiya Naçinayut Protsess po Otmene Vizovogo Rejima”, http://www.rosbalt.ru/ukraina/2011/01/25/812265.html.<br />

6 İ. Muradyan, “Ukrayna v Turetskoy Geopolitike”, http://fondsk.ru/article.php?id=1849<br />

7 A. Tihomirov, “Vostoçnoe Partnerstvo Rasşirit Sotrudniçestvo Belarusi i Turtsii”, http//naviny.by/<br />

rubrics/politics/2009/10/26<br />

8 “Tovarooborot Belarusi i Turtsii Dostig v 2011 Godu Poçti 500 Milyon Dolarov”, http://www.bel-<br />

ta.by/ru/all_news/economics/Tovarooborot-Belarusi-i-Turtsii-dostig-v-2011-godu-pochti-500-<br />

mln_i_590612.html<br />

9 İ. Muradyan, “Ukrayna v Turetskoy Geopolitike”, http://fondsk.ru/article.php?id=1849<br />

10 “Ekonomika Armenii”, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/am.html<br />

11 R. Musabekov, “Na Stıke Poley Prityajeniya”, Rossiya v Globalnoy Politike, http://www.globalaffairs.ru/number/Na-styke-polei-prityazheniya-15230.<br />

12 “Za 2011 God Tovarooborot Mejdu Azerbaycanom i Turtsiyey Vozros do 3.5 Milliardov Dollarov”,<br />

http://ru.salamnews.org/ru/news/read/125273/za-2011-god-tovarooborot-mejdu-azerbaydanomi-turciey-vozros-do-35-mlrd--posol/<br />

13 “Ekonomika Gruzii”, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html<br />

14 “Tovarooborot Turkmenistana i Turtsii v 2011 Godu Sostavil 3.65 Milyardov Dollarov”, http://www.<br />

turkmenistan.ru/ru/articles/37088.html.<br />

15 “Tovarooborot Kazahstana i Turtsii v 2011 Godu Vıros Do 3.3. Milyardov Dollarov”, http://www.<br />

forbes.kz/news/2012/03/15/newsid_1475/<br />

14<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012

TÜRKİYE’NİN ESKİ SOVYET CUMHURİYETLERİYLE MÜNASEBETLERİNİN ÖZELLİKLERİ<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

ORSAM<br />

ORSAM RAPORLARI<br />

ORSAM Rapor No: 1<br />

Mart 2009<br />

Deniz Haydutluğu ile Mücadele<br />

ve Türkiye’nin Konumu: Somali<br />

Örneği<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 2<br />

Nisan 2009<br />

60. Yılında Nato ve Türkiye<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 3<br />

Mayıs 2009<br />

Irak’ın Kilit Noktası: Telafer<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 4<br />

Temmuz 2009<br />

2009 Lübnan Seçimleri: Kazananlar,<br />

Kaybedenler ve Türkiye<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 5<br />

Ağustos 2009<br />

Türkiye-Lübnan İlişkileri: Lübnanlı<br />

Dinsel ve Mezhepsel Grupların<br />

Türkiye Algılaması<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 6<br />

Kasım 2009<br />

Tuzhurmatu Türkmenleri: Bir<br />

Başarı Hikayesi<br />

(Tr - Eng - Ar)<br />

ORSAM Rapor No: 7<br />

Kasım 2009<br />

Unutulmuş Türkmen Diyarı:<br />

Diyala<br />

(Tr - Eng - Ar)<br />

ORSAM Rapor No: 8<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 1<br />

Aralık 2009<br />

Karadeniz’in Bütünleşmesi İçin<br />

Abhazya<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 9<br />

Ocak 2010<br />

Yemen Sorunu: Bölgesel Savaşa<br />

Doğru mu?<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 10<br />

Yemen İç Savaşı: İktidar Mücadelesi,<br />

Bölgesel Etkiler ve Türkiye<br />

ile İlişkiler<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 11<br />

Şubat 2010<br />

Unutulan Türkler: Lübnan’da Türk<br />

Varlığı<br />

(Tr – Eng – Ar)<br />

ORSAM Rapor No: 12<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 2<br />

Şubat 2010<br />

Rusya Federasyonu’nun Bakışı:<br />

Irak Faktörünün Türkiye’nin<br />

Ortadoğu Politikasına Etkisi<br />

(1990-2008)<br />

(Tr - Rus)<br />

ORSAM Rapor No: 13<br />

Şubat 2010<br />

7 Mart 2010 Irak Seçimleri<br />

Öncesi Şii Kökenli Parti ve Seçmenlerin<br />

Politik Davranışlarının<br />

Analizi<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 14<br />

Şubat 2010<br />

Seçim Öncesi Irak’ta Siyasal Durum<br />

ve Seçime İlişkin Beklentiler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 15<br />

Mart 2010<br />

Orsam Heyetinin 7 Mart 2010<br />

Irak Seçimlerine İlişkin Gözlem<br />

Raporu<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 16<br />

Nisan 2010<br />

Oman Sultanlığı:<br />

Arap Yarımadasında Geleneksel<br />

ile Modernite Arasında Bir Ülke<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 17<br />

Nisan 2010<br />

7 Mart 2010 Irak Parlamento<br />

Seçim Sonuçlarının<br />

ve Yeni Siyasal Denklemin<br />

Değerlendirilmesi<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 18<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 3<br />

Mayıs 2010<br />

Komşuluktan Stratejik İşbirliğine:<br />

Türk-Rus İlişkileri<br />

(Tr - Rus)<br />

ORSAM Rapor No: 19<br />

Eylül 2010<br />

Türkiye’ye Yönelik Türkmen Göçü<br />

ve Türkiye’deki Türkmen Varlığı<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 20<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 4<br />

Ekim 2010<br />

Kırgızistan’da Mevcut Durum,<br />

İktidar Değişiminin Nedenleri ve<br />

Kısa Vadeli Öngörüler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 21<br />

Kasım 2010<br />

Irak’tan Irağa: 2003 Sonrası<br />

Irak’tan Komşu Ülkelere ve<br />

Türkiye’ye Yönelik Göçler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 22<br />

Ocak 2011<br />

Türkiye-Yemen İlişkileri ve<br />

Yemen’deki Türkiye Algısı<br />

(Tr – Eng – Ar)<br />

ORSAM Rapor No: 23<br />

Ocak 2011<br />

Katar-Irak-Türkiye-Avrupa Doğal<br />

Gaz Boru Hattı Projesi Mümkün<br />

mü?<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 24<br />

Ocak 2011<br />

Kuveyt Emirliği: Savaş ve Barış<br />

Arasındaki El Sabah İktidarı ve<br />

Türkiye ile İlişkiler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 25<br />

Ocak 2011<br />

Hukuki ve Siyasi Yönleriyle<br />

Güvenlik Konseyi’nin İran Ambargosu<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 26<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 5<br />

Şubat 2011<br />

Kırgızistan’da Son Gelişmeler:<br />

Dün, Bugün, Yarın<br />

(Tr - Rus)<br />

ORSAM Rapor No: 27<br />

Şubat 2011<br />

Mısır Devriminin Ayak Sesleri: Bir<br />

Devrin Sonu mu?<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 28<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 6<br />

Şubat 2011<br />

Uluslararası Deniz Hukukunda<br />

Kıyı Devletlerinin Gemilere El<br />

Koyma Yetkisinin Sınırları:<br />

Gürcistan’ın Karadeniz’de Seyreden<br />

Gemilere El Koyması<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 29<br />

Şubat 2011<br />

Tunus Halk Devrimi ve Türkiye<br />

Deneyimi<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 30<br />

Şubat 2011<br />

Kerkük’te Mülk Anlaşmazlıkları:<br />

Saha Araştırmasına Dayalı Bir<br />

Çalışma<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 31<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 7<br />

Mart 2011<br />

Afganistan ve Pakistan’da<br />

Yaşanan Gelişmeler ve<br />

Uluslararası Güvenliğe Etkileri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 32<br />

Mart 2011<br />

Suudi Arabistan’da Şii Muhalefet<br />

Sorunu ve Etkileri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 33<br />

Mart 2011<br />

Irak’ta Türkmen Varlığı<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 34<br />

Mart 2011<br />

Irak’ta Türkmen Basını<br />

(Tr – Ar)<br />

ORSAM Rapor No: 35<br />

Mart 2011<br />

Irak’ta Mevcut Siyasi Durum ve<br />

Önemli Siyasi Gelişmeler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 36<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 1<br />

Mart 2011<br />

Eu’s Water Framework Directive<br />

Implementation in Turkey:<br />

The Draft National Implementation<br />

Plan<br />

(Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 37<br />

Mart 2011<br />

Tunus Halk Devrimi ve Sonrası<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 38<br />

Mart 2011<br />

Libya Savaşı, Uluslararası Müdahale<br />

ve Türkiye<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 39<br />

Mart 2011<br />

Tarihten Günümüze Libya<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 40<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 2<br />

Mart 2011<br />

İklim Değişiminin Güvenlik Boyutu<br />

ve Ortadoğu’ya Etkileri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 41<br />

Mart 2011<br />

Karikatürlerin Dilinden Irak’ı Anlamak-1<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 42<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 3<br />

Nisan 2011<br />

Nil Nehri Havzasının Hidropolitik<br />

Tarihi ve Son Gelişmeler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 43<br />

Nisan 2011<br />

Kuzey Irak’ın Sosyal-Siyasal<br />

Yapısı ve Kürt Bölgesel<br />

Yönetimi’nin<br />

Türkiye ile İlişkileri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 44<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 4<br />

Nisan 2011<br />

Meriç Nehri Havzası Su<br />

Yönetimi’nde “Uluslararası<br />

İşbirliği” Zorunluluğu<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 45<br />

Nisan 2011<br />

Suriye’de Demokrasi mi İç Savaş<br />

mı? :<br />

Toplumsal-Siyasal Yapı, Değişim<br />

Senaryoları ve Sürecin Türkiye’ye<br />

Etkisi<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 46<br />

Mayıs 2011<br />

Suriye’de İktidar Mücadelesi,<br />

Uluslararası Toplumun Tepkisi ve<br />

Türkiye’nin Konumu<br />

(Tr)<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012<br />

15

ORSAM<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

ORSAM Rapor No: 47<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 5<br />

Mayıs 2011<br />

Türkiye-Suriye İlişkileri: Sınıraşan<br />

Sularda Örnek İşbirliği Olarak Asi<br />

Dostluk Barajı<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 48<br />

Mayıs 2011<br />

Orsam Söyleşileri - 2<br />

Iraklı Araplar, Azınlıklar ve Akademisyenler-1<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 49<br />

Mayıs 2011<br />

Orsam Söyleşileri - 2<br />

Irak Türkmenleri-1<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 50<br />

Mayıs 2011<br />

Orsam Söyleşileri - 3<br />

Iraklı Kürt Yetkililer, Akademisyenler<br />

ve Gazeteciler-1<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 51<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 8<br />

Mayıs 2011<br />

75. Yılında Montrö Boğazlar<br />

Sözleşmesi<br />

Karadeniz’in Değişen Jeopolitiği<br />

Çerçevesinde<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 52<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 9<br />

Mayıs 2011<br />

Afganistan ve Bölgesel Güvenlik<br />

(Ortadoğu, Orta ve Güney Asya,<br />

Rusya Federasyonu)<br />

(Tr - Rus)<br />

ORSAM Rapor No: 53<br />

Mayıs 2011<br />

Madagaskar: Bağımsızlığın 50.<br />

Yılında Kazanımlar,<br />

Kaçan Fırsatlar ve Türkiye ile<br />

İlişkiler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 54<br />

Mayıs 2011<br />

Iraklı Grupların Temel Siyasi<br />

Sorunlara Bakışı ve Türkiye İle<br />

İlişkiler: Saha Araştırmasına<br />

Dayalı Bir Çalışma<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 55<br />

Haziran 2011<br />

Suriye Muhalefeti’nin Antalya<br />

Toplantısı:<br />

Sonuçlar, Temel Sorunlara Bakış<br />

ve Türkiye’den Beklentiler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 56<br />

Haziran 2011<br />

Seçimler ve Ak Parti’nin Tecrübesi<br />

(Tr – Ar)<br />

ORSAM Rapor No: 57<br />

Haziran 2011<br />

12 Haziran 2011 Türkiye Genel<br />

Seçimlerinin Ortadoğu Ülkelerindeki<br />

Yansımaları<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 58<br />

Temmuz 2011<br />

Karikatürlerin Dilinden 12 Haziran<br />

2011 Türkiye Genel Seçimlerinin<br />

Ortadoğu’daki Yansımaları<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 59<br />

Temmuz 2011<br />

Karikatürlerin Dilinden Irak’ı Anlamak<br />

- 2<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 60<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 6<br />

Temmuz 2011<br />

Mekong Nehri Suları Üzerinde<br />

İşbirliği ve İhtilaf<br />

(Tr-Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 61<br />

Temmuz 2011<br />

Antalya’da 1-2 Haziran 2011 Tarihlerinde<br />

Gerçekleşen “Suriye’de<br />

Değişim<br />

Konferansı” nın Tam Deşifresi<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 62<br />

Ağustos 2011<br />

Karikatürlerin Dilinden Irak’ı Anlamak<br />

- 3<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 63<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 7<br />

Ağustos 2011<br />

Görünmez Stratejik Kaynak:<br />

Sınıraşan Yeraltı Suları<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 64<br />

Ağustos 2011<br />

AK Parti’nin 12 Haziran 2011<br />

Genel Seçimlerindeki Zaferi<br />

(Tr – Ar)<br />

ORSAM Rapor No: 65<br />

Ağustos 2011<br />

Karikatürlerin Dilinden Arap<br />

Baharı - 1<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 66<br />

Ağustos 2011<br />

Karikatürlerin Dilinden Libya İç<br />

savaşı ve Uluslararası Müdahale<br />

- 1<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 67<br />

Ağustos 2011<br />

Somali: Bir Ulusun Yok Oluşu ve<br />

Türkiye’nin İnsani Yardım Girişimi<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 68<br />

Eylül 2011<br />

Karikatürlerde Usame Bin Ladin<br />

Operasyonu ve Yankıları<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 69<br />

Eylül 2011<br />

Karikatürlerin Dilinden Irak’ı Anlamak<br />

- 4<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 70<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 10<br />

Eylül 2011<br />

XXI. Yüzyılda Rusya ve<br />

Türkiye’nin İran Politikaları<br />

(Tr - Rus)<br />

ORSAM Rapor No: 71<br />

Eylül 2011<br />

Gazze Sorunu: İsrail Ablukası,<br />

Uluslararası Hukuk, Palmer Raporu<br />

ve Türkiye’nin Yaklaşımı<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 72<br />

Eylül 2011<br />

Ortadoğu Ülkelerine Dair<br />

İstatistikler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 73<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 11<br />

Ekim 2011<br />

Anadolu Etki Alanı<br />

(Tr-Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 74<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 12<br />

Ekim 2011<br />

Ukraine in Regress: The Tymoshenko<br />

Trial<br />

(Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 75<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 13<br />

Ekim 2011<br />

Kazaklar ve Kazakistanlılar<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 76<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 14<br />

Ekim 2011<br />

İtalya’da Unutulmuş Türk Varlığı:<br />

Moena Türkleri<br />

(Tr - It)<br />

ORSAM Rapor No: 77<br />

Ekim 2011<br />

ABD’nin Çekilmesinin Ardından<br />

Irak Politikasının Bölgesel,<br />

Küresel Etkileri ve Türkiye’ye<br />

Yansımaları<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 78<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 8<br />

Ekim 2011<br />

Türkiye’de ve İsrail’de Yapay<br />

Sulak Alanlar ile Atıksu Arıtımı ve<br />

Atıksuyun Sulama Amaçlı Olarak<br />

Tekrar Kullanımı<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 79<br />

Ekim 2011<br />

Yaklaşan Seçim Öncesi Tunus’ta<br />

Siyasal Denklemler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 80<br />

Ekim 2011<br />

Karikatürlerin Dilinden Irak’ı Anlamak<br />

- 5<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 81<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 15<br />

Ekim 2011<br />

Büyük Güçlerin Afganistan<br />

Politikaları<br />

(Tr-Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 82<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 16<br />

Ekim 2011<br />

Bölge Devletlerinin Perspektifinden<br />

Afganistan<br />

(Tr-Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 83<br />

Kasım 2011<br />

Suriye’de Değişimin Ortaya<br />

Çıkardığı Toplum: Suriye Türkmenleri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 84<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 9<br />

Kasım 2011<br />

Somali’nin Açlık Felaketi: “Siyasi<br />

Kuraklık” mı Yoksa Doğal Afet<br />

mi?<br />

(Tr-Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 85<br />

Kasım 2011<br />

Suriye Politik Kültüründe Tarihsel<br />

Pragmatizm, Beşar Esad Dönemi<br />

Suriye Dış Politikası ve Türkiye-<br />

Suriye İlişkileri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 86<br />

Kasım 2011<br />

Geçmişten Günümüze Irak Türkmen<br />

Cephesi’nin Yapısı ve İdari<br />

Durumu<br />

(Tr)<br />

ORSAM Report No: 87<br />

Kasım 2011<br />

Turkmen in Iraq and Their Flight:<br />

A Demographic Question?<br />

(Eng)<br />

16<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012

TÜRKİYE’NİN ESKİ SOVYET CUMHURİYETLERİYLE MÜNASEBETLERİNİN ÖZELLİKLERİ<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

ORSAM<br />

ORSAM Rapor No: 88<br />

Kasım 2011<br />

Irak’ta Bektaşilik (Türkmenler –<br />

Şebekler – Kakailer)<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 89<br />

Kasım 2011<br />

Değişim Sürecindeki Fas<br />

Monarşisi: Evrim mi? Devrim mi?<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 90<br />

Kasım 2011<br />

Arap Dünyasının İstisnai Krallığı:<br />

Yerel Aktörler ve Arap-İsrail<br />

Uyuşmazlığı Çerçevesinde Ürdün<br />

Krallığı’nın Demokratikleşme<br />

Deneyimleri<br />

(Tr-Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 91<br />

Aralık 2011<br />

Türkiye ve Arap Birliği’nin<br />

Suriye’ye Yaptırım Kararları ve<br />

Olası Sonuçları<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 92<br />

Aralık 2011<br />

Irak’ta İhtilaflı Bölgelerin Durumu<br />

(Tr)<br />

ORSAM Report No: 93<br />

ORSAM Water Research Programme<br />

Report: 10<br />

December 2011<br />

Turkey and Wfd Harmonization: A<br />

Silent, But Significant Process<br />

(Eng)<br />

ORSAM Rapor 94:<br />

Aralık 2011<br />

Türkiye-Fransa Krizinde Algının<br />

Rolü: Fransızların Türkiye Algısı<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 95<br />

Aralık 2012<br />

Karikatürlerle Arap Baharı – 2<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 96<br />

Aralık 2011<br />

Karikatürlerin Dilinden Irak’ı Anlamak<br />

– 6<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 97<br />

Ocak 2012<br />

Karikatürlerin Dilinden Irak’ı Anlamak<br />

– 7<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 98<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 17<br />

Ocak 2012<br />

Kırgızistan’da Cumhurbaşkanlığı<br />

Seçimi ve Türkiye ile İlişkilerine<br />

Etkisi<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 99<br />

Ocak 2012<br />

Türk Siyasal Partilerinin<br />

Hatay’daki Suriyeli Sığınmacılar<br />

Konusundaki Açıklamaları ve<br />

Hatay’daki Siyasi Parti Temsilcileri<br />

ile Hareketlerin Suriye<br />

Olaylarına Yaklaşımları<br />

(Mart-Aralık 2011)<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 100<br />

Ocak 2012<br />

Irak İstatistikleri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 101<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 11<br />

Ocak 2012<br />

Emniyetli İçme Suyu ve Sanitasyon<br />

Hakkı<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 102<br />

Ocak 2012<br />

Irak Hangi Şartlarda, Nasıl Parçalanabilir?:<br />

En Kötüye Hazırlıklı<br />

Olmak<br />

(Tr – Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 103<br />

Ocak 2012<br />

Irak’ta Petrol Mücadelesi: Çok<br />

Uluslu Şirketler, Uluslararası<br />

Anlaşmalar ve Anayasal<br />

Tartışmaların Işığında Bir Analiz<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 104<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 12<br />

Şubat 2012<br />

Sınıraşan Akiferler Hukuku<br />

Taslak Maddeleri Üzerine Bir<br />

Değerlendirme<br />

(Tr – Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 105<br />

Şubat 2012<br />

Irak Hukuk Mevzuatında<br />

Azınlıkların Siyasal Hakları<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 106<br />

Şubat 2012<br />

Irak Hukuk Mevzuatında<br />

Azınlıkların Siyasal Hakları<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 107<br />

Şubat 2012<br />

Uluslararası Hukuk ve Irak<br />

Anayasası Açısından Azınlıkların<br />

İnsan Hakları<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 108<br />

Şubat 2012<br />

Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın<br />

(EİT) Geleceği<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 109<br />

Şubat 2012<br />

Türkiye’nin Yükselişi ve “Bric”<br />

Bölgesi<br />

(It)<br />

ORSAM Rapor No: 110<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 13<br />

Mart 2012<br />

İran’da Su Kaynakları ve Yönetimi<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 111<br />

Mart 2012<br />

Suriye Kürt Muhalefetine Eleştirel<br />

Bir Bakış<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 112<br />

Mart 2012<br />

İran İslam Cumhuriyetinde<br />

Anayasal Sistem ve Siyasi<br />

Partiler<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 113<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 18<br />

Nisan 2012<br />

Mongolia: A Developing Democracy<br />

and a Magnet for Mining<br />

(Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 114<br />

Nisan 2012<br />

Karikatürlerle Suriye Sorununu<br />

Anlamak - 8<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 115<br />

Nisan 2012<br />

Suriye’de Güvenli Bölge<br />

Tartışmaları: Türkiye Açısından<br />

Riskler, Fırsatlar ve Senaryolar<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 116<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 14<br />

Nisan 2012<br />

Fayda Paylaşımı Kavramı, Teorik<br />

Altyapısı ve Pratik Yansımaları<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 117<br />

Nisan 2012<br />

Musul’a Yatırım Geleceğe<br />

Yatırım Demektir<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 118<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 19<br />

Mayıs 2012<br />

Ukrayna - Türkiye Ticari - Ekonomik<br />

Münasebetlerinin Analizi<br />

(Tr - Rus)<br />

ORSAM Rapor No: 119<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 20<br />

Mayıs 2012<br />

Bölgesel Gelişimin Trend ve<br />

Senaryolarının Araştırılmasındaki<br />

Araç: Jeopolitik Dinamikler<br />

(Tr - Rus)<br />

ORSAM Rapor No: 120<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 21<br />

Mayıs 2012<br />

Kazakistan Siyasi Sisteminin<br />

Gelişimi: 2012 Parlamento<br />

Seçimleri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 121<br />

Mayıs 2012<br />

Musul’da Yerel Siyaset ve Irak<br />

Siyasetinde Yeni Dinamikler<br />

(Saha Çalışması)<br />

(Tr - Eng - Ger)<br />

ORSAM Rapor No: 122<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 15<br />

Mayıs 2012<br />

Irak’ta Su Kaynakları Yönetimi<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 123<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 22<br />

Haziran 2012<br />

Küresel Göç ve Avrupa Birliği ile<br />

Türkiye’nin Göç Politikalarının<br />

Gelişimi<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 124<br />

Temmuz 2012<br />

Türkiye Afrika’da: Eylem Planının<br />

Uygulanması ve Değerlendirme<br />

On Beş Yıl Sonra<br />

(Tr - Eng - Fr)<br />

ORSAM Rapor No: 125<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 23<br />

Temmuz 2012<br />

Rusya’nın Ortadoğu Politikası<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 126<br />

ORSAM Su Araştırmaları<br />

Programı Rapor No: 16<br />

Temmuz 2012<br />

Yeni Çerçeve Su Kanunu’na<br />

Doğru: Su Kanunu Taslağı<br />

Üzerine Notlar<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 127<br />

Ağustos 2012<br />

Suriye’de Kürt Hareketleri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 128<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 24<br />

Eylül 2012<br />

Günümüz Şartlarında Türkiye<br />

- Belarus Ekonomik Münasebetlerinin<br />

Gelişimi<br />

(Tr - Rus - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 129<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 25<br />

Eylül 2012<br />

Belarus-Türkiye: Devletlerarası<br />

İşbirliğinin Pozitif Dinamikleri<br />

(Tr - Rus - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 130<br />

Kasım 2012<br />

Suriye Çerkesleri<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 131<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 26<br />

Kasım 2012<br />

“Üçüncü Dalga”: Postmodernizmin<br />

Jeopolitiği<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 132<br />

Kasım 2012<br />

Dışişleri Bakanı Ahmet<br />

Davutoğlu’nun<br />

Kerkük Ziyareti<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 133<br />

Kasım 2012<br />

Irak Kürdistan Bölgesi’nde Muhalefetin<br />

Doğuşu ve Geleceği<br />

(Tr)<br />

ORSAM Rapor No: 134<br />

Kasım 2012<br />

Irak Çerkesleri<br />

(Tr - Eng)<br />

ORSAM Rapor No: 135<br />

BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

Rapor No: 27<br />

Kasım 2012<br />

Türkiye’nin Eski Sovyet Cumhuriyetleriyle<br />

Münasebetlerinin Özellikleri<br />

(Tr - Rus - Eng)<br />

the black sea ınternatıonal<br />

Rapor No: 27, Kasım 2012<br />

17

ORSAM<br />

THE BLACK SEA INTERNATIONAL<br />

AKADEMİK KADRO<br />

Hasan Kanbolat<br />

Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık<br />

Doç. Dr. Hasan Ali Karasar<br />

Doç. Dr. Tarık Oğuzlu<br />

Doç. Dr. Harun Öztürkler<br />

Doç. Dr. Mehmet Şahin<br />

Doç. Dr. Özlem Tür<br />

Doç. Dr. İlyas Kemaloğlu (Kamalov)<br />

Habib Hürmüzlü<br />

Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen<br />

Yrd. Doç. Dr. Bayram Sinkaya<br />

Doç. Dr. Canat Mominkulov<br />

Dr. Abdullah Alshamri<br />

Dr. Neslihan Kevser Çevik<br />

Elmira Cheremisova<br />

Dr. Didem Danış<br />

Dr. Jale Nur Ece<br />

Dr. Yaşar Sarı<br />

Dr. Süreyya Yiğit<br />

Av. Aslıhan Erbaş Açıkel<br />

Pınar Arıkan<br />

Volkan Çakır<br />

Bilgay Duman<br />

Noyan Gürel<br />

Selen Tonkuş<br />

Oytun Orhan<br />

Sercan Doğan<br />

Nebahat Tanriverdi<br />

Uğur Çil<br />

Leyla Melike Koçgündüz<br />

Ufuk Döngel<br />

Göknil Erbaş<br />

Aslı Değirmenci<br />

Jubjana Vila<br />

Mavjuda Akramova<br />

ORSAM Başkanı<br />

ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü<br />

ORSAM Danışmanı, The Black Sea International Koordinatörü - Bilkent Üniversitesi<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Uluslararası Antalya Üniversitesi<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu Ekonomileri - Afyon Kocatepe Üniversitesi<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - ODTÜ<br />

ORSAM Danışmanı, Avrasya<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Ahi Evran Üniversitesi<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü<br />

ORSAM Uzmanı, Avrasya, El Farabi Kazak Milli Üniversitesi<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - ORSAM Riyad Temsilcisi<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu<br />

ORSAM Ortadoğu Danışmanı, St. Petersburg Üniversitesi<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Galatasaray Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü<br />

ORSAM Danışmanı, Deniz Emniyeti ve Güvenliği<br />

ORSAM Danışmanı, Avrasya - ORSAM Bişkek Temsilcisi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniv. Ögretim Üyesi<br />

ORSAM Danışmanı, Avrasya<br />

ORSAM Danışmanı, Enerji - Deniz Hukuku<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü<br />

ORSAM Danışmanı, Afrika - ORSAM Antananarivo (Madagaskar) Temsilcisi<br />

ORSAM Uzmanı, Ortadoğu<br />

ORSAM İzmir Temsilcisi<br />

ORSAM Erbil (Irak) Temsilcisi<br />

ORSAM Uzmanı, Ortadoğu<br />

ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu<br />

ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu<br />

ORSAM, Ortadoğu<br />

ORSAM, Ortadoğu & Projeler<br />

ORSAM, Ortadoğu<br />

ORSAM, Karadeniz<br />

ORSAM, Ortadoğu<br />

ORSAM, Ortadoğu<br />

ORSAM, Ortadoğu<br />

ORSAM Su Araştırmaları Programı<br />

Dr. Tuğba Evrim Maden<br />

Dr. Seyfi Kılıç<br />

Kamil Erdem Güler<br />

Çağlayan Arslan<br />

ORSAM Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı<br />

ORSAM Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı<br />

ORSAM Su Araştırmaları Programı<br />

ORSAM Su Araştırmaları Programı<br />

ORSAM DANIŞMA KURULU<br />

Dr. İsmet Abdülmecid<br />

Prof. Dr. Hayati Aktaş<br />

Prof. Dr. Ramazan Daurov<br />

Prof. Dr. Vitaly Naumkin<br />

Dr. Abdullah Alshamri<br />

Hasan Alsancak<br />

Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık<br />

Prof. Dr. Ahat Andican<br />

Prof. Dr. Dorayd A. Noori<br />

Prof. Dr. Tayyar Arı<br />

Prof. Dr. Ali Arslan<br />

Büyükelçi Shaban Murati<br />

Başar Ay<br />

Hediye Levent<br />

Prof. Dr. Mustafa Aydın<br />

Doç. Dr. Ersel Aydınlı<br />

Yaşar Yakış<br />

Patrick Seale<br />

Prof. Dr. Hüseyin Bağcı<br />

Prof. Aftab Kamal Pasha<br />

Itır Bağdadi<br />

Prof. Dr. İdris Bal<br />

Yrd. Doç. Dr. Ersan Başar<br />

Dr. Sami Al Taqi<br />

Kemal Beyatlı<br />

Barbaros Binicioğlu<br />

Irak Danıştayı Eski Başkanı<br />

ORSAM Trabzon Temsilcisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı<br />

Rusya Bilimler Akademisi Doğu Çalışmaları Enstitüsü, Direktör Yardımcısı<br />

Rusya Bilimler Akademisi Doğu Çalışmaları Enstitüsü Direktörü<br />

ORSAM Danışmanı, Ortadoğu<br />

İhlas Holding CEO<br />

ORSAM Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü<br />

Devlet Eski Bakanı, İstanbul Üniversitesi<br />

Irak’ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Yardımcısı<br />

Uludağ Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı<br />

İstanbul Üniversitesi, Tarih Bölümü<br />

Arnavutluk Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü<br />

Türkiye Tekstil Sanayii İşveren Sendikası Genel Sekreteri<br />

Gazeteci (Suriye)<br />

Kadir Has Üniversitesi Rektörü<br />

Bilkent Üniversitesi Rektör Yardımcısı & Fulbright Genel Sekreteri<br />

Büyükelçi, Dışişleri Eski Bakanı<br />

Ortadoğu ve Suriye Uzmanı<br />

ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı<br />

Hindistan Batı Asya Araştırmaları Merkezi Başkanı<br />

İzmir Ekonomi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler ve Avrupa Birliği Bölümü<br />

TBMM 24. Dönem Milletvekili<br />

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölüm Başkanı<br />

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, makineye plaka uygulaması getireceklerini belirterek, “Diyoruz ki makineleri da plakalandıralım. Makinelerin birer sicil numarası olsun ve sanayicimiz kredi kullanırken bunları teminat olarak gösterebilsin. Bununla ilgili çalışmaları önümüzdeki süreçte tamamlayacağız” dedi.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Sanayi Odası Konseyi üyeleriyle gerçekleştirilen “İmalat Sanayi İstişare Toplantısı”nda konuşan Işık, Türkiye sanayisinin mevcut sorunları ve gelecekte çok daha güçlü bir sanayi için ne yapılması gerektiği noktasında istişarelerde bulunmak ve geleceğe yönelik bir ufuk turu yapmak üzere sanayicilerle bir araya geldiklerini söyledi.

Bu tarz toplantıları önemsediklerini vurgulayan Işık, “Artık anlayış tamamen değişti. Düne kadar ‘Biz ne söylersek sanayici onu yapar’ mantığı varken, bugün artık sanayici ne istiyor, uygulayıcılar alanda hangi zorluklarla karşı karşıya kalıyor ve daha iyi bir üretim yapısı için ne öneriyor konularını önce dinleyip, sonra belirli analizleri yaptıktan sonra hayata geçirilmesini temel yöntem olarak belirledik. Buyurgan bir yönetim anlayışından ziyade, yönetişim anlayışını hayata geçiriyoruz” diye konuştu.

Işık, bugüne kadar sanayicilerle yaptıkları toplantılarda ifade edilen görüş, öneri, ve eleştirilerin tek tek not alındığını belirterek, uygulanabilir olarak karar verilen noktaları da hızlı bir şekilde hayata geçirmeye çalıştıklarını dile getirdi.

Mart ayında gerçekleştirdikleri sektörler toplantısında kendilerine 49 talep iletildiğini ve bunların tamamını değerlendirdiklerini aktaran Işık, bugün itibarıyla 24’ünde olumlu gelişmeler kaydedildiğini ve bazılarının da sonuçlandığını kaydetti.

Işık, geri kalan 25 talepten bazılarının hazırlık, bazılarının ise değerlendirme aşamasında olduğu bilgisini vererek, şunları söyledi:

“Bunları niçin yapıyoruz? Türkiye’nin geldiği yol ayrımında, Türkiye ya düşük teknoloji, ucuz iş gücü ve geleneksel yöntemlerle rekabet etmeye çalışacak ki bu alanda şansımızın olmadığı noktasında bir mutabakatımız var. Ya da daha yüksek gelirli bir ekonomi, daha katma değeri yüksek, teknoloji ürünlerin üretildiği bir ekonomi haline gelecek. Bu bizim açımızdan artık mecburi istikamet. Bu mecburi istikametin gerektirdiği her şeyi yapmak bizim için önemli görev. Türkiye, doğal kaynakları, yer altı zenginlikleri olan bir ülke değil. Enerjiyi ithal ediyoruz. Pek çok emtiada dünyada ithalatçıyız ama buna rağmen güçlü bir sanayimiz var. Aynı Almanya, Güney Kore ve Japonya gibi..

Aslında bugün bu gibi ülkelerin geldiği nokta da bizim için örnek. Bunlar yüzde 6 civarında cari fazla veren ülkelerken, petrol ve yeraltı zenginlikleri, emtia gelirleri ise neredeyse sıfıra yakın. Türkiye cari açık veriyor. Demek ki biz de cari fazla veren bir konuma gelebiliriz. Bunu yapmak için de aslında yol haritamız belli. Bu yol haritasında çok genel geçer kavramlar üzerinde durmaktan ziyade, somut, spesifik adımlar atmak. Bakanlık görevini aldığımız günden bu güne kadar en fazla odaklandığımız nokta, bir taraftan makro politikalar üzerinde çalışırken, bir taraftan da mikro dokunuşlarla bazı çalışmaların hayata geçirilmesi ve sonuç alınması.”

“Makinaya plaka uygulaması getiriyoruz”

Bakan Işık, hükümet olarak sanayi ve sanayicinin önündeki tüm engelleri kaldırmanın temel öncelikleri olduğuna dikkati çekerek, “Siz üreteceksiniz, biz size destek vereceğiz. Burada hiç tereddüdünüz olmasın” dedi.

Işık, sanayicilerin bankaların makineleri teminat saymamasına ilişkin şikayetlerine çözüm getirdiklerini aktararak, “Şimdi makineye plaka uygulaması getiriyoruz. Başbakan Yardımcımızın başkanlığında yaptığımız toplantıda bu kararları aldık. Diyoruz ki makineleri da plakalandıralım. Makinelerin birer sicil numarası olsun ve sanayicimiz kredi kullanırken bunları teminat olarak gösterebilsin. Bununla ilgili çalışmaları önümüzdeki süreçte tamamlayacağız. Diğer taraftan sanayide nitelik dönüşümü için üniversite sanayi iş birliğini, son derece stratejik bir alan görüyoruz. Strateji belgemiz hazırlandı, yakında yürürlüğe giriyor. Kalıcı bir komite kuruyoruz. Üniversite-sanayi iş birliğini kalıcı bir komiteyle sürekli izleyeceğiz ve artık sonuç odaklı somut projelere daha fazla odaklanacağız” şeklinde konuştu.

Aldıkları başka bir kararla da Ar-Ge yapan üniversite hocalarına daha fazla kazanma imkanı vereceklerini belirten Işık, şöyle devam etti:

“Bir hoca Ar-Ge yaptığında, elde ettiği değerin şu anda ancak yüzde 50’si kadar kendisine dönüyordu, bazen o da dönmüyordu. Şimdi yapacağımız yeni düzenlemeyle 100 liralık değer ürettiyse bunun 85 lirası hocanın cebinde kalacak. Burada gelir vergisini tamamen kaldırıyoruz. Ar-Ge yapımında üniversite ve sanayi iş birliği yaptığında Ar-Ge harcamasındaki gelir vergisini tamamen kaldırıyoruz. Şimdi artık doktoralı personel çalıştıran iş yerlerine de daha fazla destek vereceğiz. Hatta şu anda mühendislik doktorası diye bir çalışma daha başlatıyoruz. Sanayide doktoralı personel sayısını artıracak bazı çalışmaları önümüzdeki günlerde yürürlüğe koyacağız. Hedefimiz artık sonuç odaklı, inovatif bir yaklaşımı sanayinin temeli haline getirmek. Bununla ilgili de devlet olarak elimizden gelen her türlü gayreti gösteriyoruz, göstereceğiz. Özellikle sanayicimizin yatırım şartlarını daha cazip hale getirmekle ilgili çalışmalarımız da sürüyor. Yabancı şirketlerin, özelikle teknolojik şirketlerin satın alınmasında destek verilmesinden tutun da sanayi gayrimenkul yatırım ortaklığına kadar pek çok düzenlemeyi hayata geçirmek için de çalışıyoruz. Tüm bunları yaparken temel hedefimiz, nitelikli üretim yapan güçlü bir ekonomiyi hayata geçirmek.”

Işık, 2014 yılı için cari açık riskinden dolayı bazı makro ihtiyati tedbirleri devreye koyduklarını anımsatarak, bu tedbirler sayesinde başta otomotiv sektörü olmak üzere birçok gelişme kaydettiklerini ifade etti.

Türkiye’nin, özellikle Fed’in faiz kararı beklentilerinden dolayı uluslararası piyasada oluşan türbülansa rağmen cari açığını önemli bir ölçüde düşürmeyi başardığına dikkati çeken Işık, “2015 yılı bu açıdan daha da iyi bir yıl olacak. Petrol fiyatlarındaki bu düşüş, cari açığı azaltma noktasında bize ciddi bir katkı verecek” öngörüsünde bulundu.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, alınan tedbirlerle üretim, ihracat ve istihdam rakamlarında önemli gelişmeler kaydedildiğini vurgulayarak, bu yıl hayata geçirilen yapısal tedbirlerle de bu rakamlarda daha olumlu değişimlerin görüleceğini sözlerine ekledi.

“Yapılan çalışmalar, sanayicilere moral ve motivasyon sağlıyor”

TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu da imalat sanayiye yönelik kapsamlı bir istişare toplantısı gerçekleştireceklerini belirterek, şunları kaydetti:

“Bakanımız bizlerle, özel sektörle, sanayicilerimizle istişareyi bir karakter haline getirdi. Bakanımızın bu istişare anlayışıyla sanayimizdeki pek çok sorunu birlikte aşacağımızı düşünüyorum. 13 yıldır bir türlü hayata geçirilemeyen, yerli üretime yüzde 15 fiyat avantajı uygulaması artık daha etkili bir şekilde uygulamaya geçirilecek. Organize sanayi ürünlerinde yaşanan parsel sorunlarını aşabilmek için sizlerden gelen talep doğrultusunda taban alanı kısıtlaması kaldırıldı. Bir diğer yenilik de finansal kiralamanın OSB uygulama yönetmeliğine aktarılması oldu. OSB’lerde yatırım yapmak isteyen işletmeler arsayı kiralama imkanına kavuştu.”

Makinelerin ipotek edilmesi, üniversite sanayi iş birliğinin güçlendirilmesi konularında da gelişme kaydedildiğini vurgulayan Hisarcıklıoğlu, tüm bu çalışmaların sanayicilere moral ve motivasyon sağladığını ifade etti.

İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan ise gerçekleştirilen toplantının yeni fikir değerlendirmelerine aracılık edeceğini belirterek, sanayide yaşanılan sorunlara karşı kısa ve uzun vadeli çözüm üretmesi açısından sektöre büyük bir moral vereceğini, 2015 yılında Türk sanayisinin önemli bir sıçrama gerçekleştireceğine inançlarının büyük olduğunu dile getirdi.

1 МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ Нижегородский государственный университет им. Н.И. Лобачевского А.М. Абидулин Н.И. Аюпова ТУРЦИЯ. ЛИНГВОСТРАНОВЕДЧЕСКИЙ АСПЕКТ Учебное пособие Рекомендовано учебно-методическим отделом ИМОМИ для студентов ННГУ, обучающихся по направлениям подготовки «Международные отношения», «Зарубежное регионоведение» и «Зарубежное регионоведение» Нижний Новгород 2015

2 УДК ББК 81.2 Абидулин А.М., Аюпова Н.И. ТУРЦИЯ. ЛИНГВОСТРАНОВЕДЧЕСКИЙ АСПЕКТ: Учебное пособие. Нижний Новгород: Нижегородский госуниверситет, с. Рецензент: кандидат филологических наук, доцент А.Р. Рахимова Учебное пособие содержит тексты страноведческого характера, которые дают представление о климате, природных условиях, культуре Турции, крупнейших ее городах и их достопримечательностях. Цель пособия сформировать страноведческую базу знаний о Турции, расширить лексический запас, развить навыки перевода, устной и письменной речи. Материалы пособия предназначены для студентов-бакалавров, обучающихся по направлениям подготовки «международные отношения» и «зарубежное регионоведение», и студентов-магистров, обучающихся по направлению подготовки «зарубежное регионоведение». Ответственный за выпуск: Руководитель учебно-методического отдела ИМОМИ ННГУ кандидат исторических наук, доцент С.В. Бушуева УДК ББК 81.2 Нижегородский государственный университет им. Н.И. Лобачевского, 2015

3 Содержание 1. Türkiye Cumhuriyeti Genel bilgiler Türkiye bir turizm cenneti Türkiye de bayramlar Türkiye nin İlkleri ve Bilinmeyenleri Türkiye nin iklimi. Bitki örtüsü ve hayvan türleri Türkiye nin en önemli şehirleri İstanbul Türkiye nin kültür başkenti İstanbul un harikaları Ayasofya Sultanahmet Camii Yerebatan Sarnıcı Dolmabahçe Sarayı Topkapı Sarayı Galata Kulesi Kız kulesi Ankara Türkiye nin başkenti İzmir Bursa Antalya Dünya genelinde bilinen ünlü Türk şehirleri Çanakkale Truva

4 Рекомендуемая литература Приложение

5 Предисловие Данное учебное пособие содержит тексты страноведческого характера, которые дают представление о климате, природных условиях, культуре Турции, крупнейших ее городах и их достопримечательностях. Пособие, разделенное на три части, включает двадцать одну тему, каждая из которых представлена как единый обучающий комплекс, и приложение. Основной текст каждой темы сопровождается развернутым словарем, включающим, помимо наиболее употребительной в современном турецком языке лексики, сложные для запоминания устойчивые словосочетания, имена собственные, географические названия и реалии Турции. Для закрепления лексико-грамматического материала темы дается серия упражнений. Упражнения по выявлению верных и неверных утверждений и вопросы направлены на устную активизацию пройденного материала, а задания на перевод с русского на турецкий язык способствуют формированию навыка письменной речи. После каждой темы предлагается задание на основе лексики пройденного материала подготовить текст о своей стране. Цель пособия сформировать страноведческую базу знаний о Турции, расширить лексический запас, развить навыки перевода и устной и письменной речи. Материалы пособия предназначены для студентов-бакалавров, обучающихся по направлениям подготовки «международные отношения» и «зарубежное регионоведение», и студентов-магистров, обучающихся по направлению подготовки «зарубежное регионоведение». 5

6 1. Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) 1.1. Genel bilgiler Türkiye, Asya ve Avrupa kıtasında toprakları olan 72 (yetmiş iki) milyon nüfuslu laik ve demokratik bir devlettir. Türkiye, üniter parlamenter anayasal cumhuriyettir. Devletin başında Cumhurbaşkanı vardır; yasama görevini halkın oylarıyla seçilen milletvekillerinin bulunduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) yürütür. Şu an Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakanı ise Ahmet Davutoğlu dur.türkiye, Birleşmiş Milletler, NATO, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (EİKÖ), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Avrupa Parlamentosu ve İslam Konferansı Örgütü gibi uluslararası kuruluşların üyesidir. Türkiye, Avrupanın en genç ve dinamik nüfusuna sahip ülkesidir. Nüfusun % 65 i (yüzde altmış beşi) (on beş altmış dört) yaş grubuna girer. Türkiye Cumhuriyeti 29 (yirmi dokuz) Ekim 1923 (bin dokuz yüz yirmi üç) te Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulmuştur. O zamandan beri 29 (yirmi dokuz) Ekim Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluş yıl dönümü olarak kutlanır. Türkiye nin başkenti Ankara, 1923 (bin dokuz yüz yirmi üç) yılında başkent oldu. Ülkenin en büyük şehirleri İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana ve Antalya dır. Türkiye nin resmi dili Türkçe dir. Ülkede halk arasında Türkçe nin yanında Arnavutça, Arapça, Kürtçe de konuşulur. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının çoğunluğu Müslümandır. Müslümanların büyük bir kısmı ise Sünni mezhebine mensuptur. Ülkenin para birimi Yeni Türk lirası (YTL), milli marşı İstiklal marşı, milli renkleri ise kırmızı ve beyazdır. Türkiye nin üç tarafı denizlerle çevrilidir: Kuzeyinde Karadeniz, güneyinde Akdeniz ve batısında Ege Denizi vardır. Ayrıca bir de iç denizi vardır: Bu Marmara Denizi dir.türkiye nin kıyılarının boyu 8272 (sekiz bin iki yüz yetmiş iki) km² (kilometre kare)dir. Bu yüzden Türkiye, bir deniz ülkesi olma özelliğini kazanmıştır. Türkiye de iki deniz boğazı vardır. Bunlardan biri İstanbul Boğazı diğeri ise Çanakkale Boğazı dır. İstanbul ve Çanakkale Boğazları önemli bir deniz yoludur. Boğaziçi Köprüsü, Avrupa ve Asya yı birbirine bağlar. Bu boğazlar ve Marmara denizi, komşu ülkelerle olan ticaret bağlantılarını sağlayan önemli bir yoludur. Türkiye nin çok güzel dağları, ırmakları ve gölleri vardır. Türkiye, dağlık bir ülke sayılır: Kuzeyinde Kuzey Anadolu Dağları, güney, doğu ve güneydoğu kesimlerinde ise Toroslar, doğusunda ise Ağrı Dağı bulunur. Türkiye nin Çukurova, Konya, Harran, Ceylanpınar, Ergene, Büyük Menderes ve Küçük Menderes, Gediz, Çarşamba ve Bafra gibi ovaları vardır. En uzun akarsuyu Kızılırmak (uzunluğu (bin üç yüz elli beş) kilometre), diğer büyük akarsuları ise Yeşilırmak, Fırat, Sakarya, Seyhan, Ceyhan, Cediz ve Dicle sayılabilir. En büyük gölü Van gölü (3.713 (üç bin yedi yüz on üç) km³ (kilometre küp)tür. Atatürk Baraj Gölü ise Türkiye nin en büyük yapay gölüdür. 6

7 Türkiye nin yüz ölçümü (sekiz yüz on dört beş yüz yetmiş sekiz) km² (kilometre kare)dir. Türkiye, Avrupa ile Asya arasında önemli yeri olan bir devlettir.türkiye nin Avrupa da Bulgaristan ve Yunanistan ile, Asya da ise Surye, Irak, İran, Ermenistan ve Gürcistan ile sınırları vardır. Türkiye coğrafi bakımından 7 (yedi) bölgeye ayrılır. Bunlar Karadeniz, Marmara, Ege, Akdeniz, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgeleridir. Türkiye de 81 (seksen bir) il bulunmaktadır. Büyük şehirler merkez ilçe ve onlar da mahallelere ayrılırlar. Vali, ildeki en üst düzey yöneticidir. İlde devleti ve hükümeti temsil eder. Valiler, İçişleri Bakanlığının önerisi. Bakanlar Kurulunun kararı ve Cumhurbaşkanının onayıyla atanır. Bunun yanısıra ilin seçilmiş bir belediye başkanı vardır. Belediye başkanı şehrin altyapısı, toplu taşıma, sosyal-kültürel faaliyetleri, şehirleşme vb. (ve benzeri) işleriyle uğraşır. En önemli görevi halka hizmettir. Türkiye de iklim şartlarının elverişli olması sebebiyle çeşit çeşit sebze ve meyve yetiştirilir. Ayrıca sanayileşme konusunda da ilerleme kaydeden Türkiye, özellikle tekstil, kimyasal madde üretimi, araba yedek parça üretimi, inşaat malzemesi üretimi ile inşaat yapım sektörü bakımlarından da gelişmiş bir ülkedir. Sözlük akarsu река altyapı инфраструктура Arapça по-арабски, арабский язык Arnavutça по-албански, албанский язык atanmak назначаться Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ) Avrupa Parlamentosu ve İslam Konferansı Örgütü Организация Исламская конференция ayrıca кроме того ayrılmak, -(y)a делиться, разделяться bağlamak соединяться Bakan министр bakımından с точки зрения Başbakan премьер-министр başka, -DАn кроме başkan глава, председатель başkent столица başlıca основной batı запад, западный belediye муниципалитет Birleşmiş Milletler (BM) Оганизация Объединенных Наций (ООН) boğaz зд. пролив 7

8получить, приобрести kesim часть, отрезок 8

9

10 uğraşmak заниматься, трудиться uluslararası международный ülke страна üretim yapılmak производиться üye член (организации) vali вали, губернатор, начальник иля/вилайета vatandaş гражданин vb. (ve benzeri) и т.п. (и тому подобное) yapay göl водохранилище yasama законодательная власть yedek parça запасная часть Yeni Türk lirası (YTL) новая турецкая лира yetiştirilmek выращиваться yıl dönümü годовщина, юбилей yol путь, дорога yönetici руководитель yönetim şekli форма правления yürütmek выполнять, исполнять yüz ölçümü площадь Ağrı Dağı Арарат Akdeniz Средиземное море Almanya Германия Anadolu Анатолия Asya Азия Atatürk Baraj Gölü плотина Ататюрка Avrupa Европа Boğaziçi Босфор Bosna Hersek Босния и Герцеговина Bulgaristan Болгария Çanakkale Boğazı пролив Дарданеллы Dicle Тигр Ege Denizi Эгейское море Ermenistan Армения Fırat Евфрат Gürcistan Грузия Irak Ирак İç Anadolu Внутренняя Анатолия İran Иран İstanbul Boğazı Босфор Karadeniz Черное море Yer adları 10

11 Kuzey Anadolu Dağları Понтийские горы Marmara Denizi Мраморное море Mısır Египет Surye Сирия Toroslar Тавр Van gölü озеро Ван Yunanistan Греция Alıştırma 1. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Türkiye hangi kıtada yer almaktadır? 2. Türkiye Cumhuriyeti kim tarafından ve ne zaman kuruldu? 3. Türkiye nin yönetim şekli nedir? 4. Ülkenin yönetim biçimi nedir? 5. Türkiye nin başkenti neresidir? 6. Devletin başında kim var? 7. Yasama görevini kim yürütür? 8. Türkiye hangi uluslararası kuruluşların üyesidir? 9. Türkiye nin şu anki Cumhurbaşkanı ve Başbakanı kimlerdir? 10. Türkiye nin en büyük şehirleri ve illeri hangileridir? 11. Türkiye nin komşuları hangileridir? 12. Türkiye kaç nüfuslu bir devlettir? 13. Ülkenin doğasını anlatır mısınız? 14. Türkiye de hangi dillerde konuşuyorlar? 15. Türkiye hangi denizlerle çevrilidir? 16. Türkiye nin hangi deniz boğazları vardır? 17. Türkiye de neler yetiştirilir ve üretimi yapılır? Alıştırma 2. Okuduğunuz parçaya göre aşağıdaki cümlelerden doğru olanın başına D ; yanlış olanın başına Y yazınız. 1. ( ) Türkiye, hem Asya hem de Afrika kıtasında toprakları olan bir ülkedir. 2. ( ) Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili 7 (yedi) bölge ve 81 (seksen bir) ilden oluşmaktadır. 3. ( ) Türkiye de, Türkçe nin yanında Arnavutça, Arapça, Fransızca de konuşulur. 4. ( ) Şimdiki Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakanı ise Ahmet Davutoğlu. 5. ( ) Türkiye nin başkenti İstanbul dur ve 1923 (bin dokuz yüz yirmi üç) yılında ülkenin başkenti olmuştur. 6. ( ) Türkiye nin Avrupa da Almanya ve Bosna Hersek ile, Asya da ise Surye, Irak, İran, Mısır ve Gürcistan ile sınırları vardır. 11

12 7. ( ) Ülkenin en büyük şehirleri İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana ve Antalya dır. 8. ( ) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının büyük bir kısmı Müslümandır. 9. ( ) Türkiye nin üç tarafı denizlerle çevrilidir. 10. ( ) Türkiye de çeşit çeşit sebze ve meyve yetiştirilir, tekstil, kimyasal madde üretimi yapılır, inşaat sektörü de çok güçlüdür. Alıştırma 3. Aşağıdaki kelimeleri eşleştiriniz. 1. Vali a. köy 2. Kaymakam b. ilçe 3.Cumhurbaşkanı c. il 4. Muhtar d. ülke 5. Dil e. Ankara 6. Başkent f. Cumhuriyet 7. Para birimi g. Avrupa-Asya 8. Yönetim şekli h. Türkçe 9. Kıta i. Lira 10. T.C. nin Kurucusu ı. Mustafa Kemal Atatürk Alıştırma 4. Aşağıdaki cümleleri tercüme ediniz. 1. Наряду с турецким языком в стране разговаривают на арабском, курдском и албанском. 2. Турецкая Республика была основана Мустафой Кемалем Ататюрком 23 октября 1923 года. 3. С этого времени 23 октября отмечается годовщина основания Турецкой Республики. 4. Главой государства является президент, а функцию законодательной власти исполняет Великое Национальное Собрание Турции. 5. Большую часть граждан страны составляют мусульмане. 6. Денежная единица Турции - новая турецкая лира, национальный марш Марш независимости, а национальные цвета - красный и белый. 7. Турция является членом таких международных организаций, как Организация объединенных наций, Европарламент, Организация Исламская Конференция, Организация экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ) и Всемирная торговая организация (ВТО). 8. Действующим президентом Турецкой Республики является Реджеп Тайип Эрдоган, а премьер-министром Ахмет Давутоглу. 9. Анкара стала столицей Турции в 1923 году. 10. Турция граничит с такими государствами, как Греция, Болгария, Ирак, Иран, Грузия, Армения и Сирия. 11. Турция светкое и демократическое государство, парламентско-президентская республика. 12. Турция с трех сторон окружена следующими морями: на севере Черным, на юге Средиземным и на западе Эгейским. Мраморное море является внутренним морем Турции. 13. В Турции есть два морских пролива: Босфор и Дарданеллы. 14. В Турции много красивых 12

13 гор, рек и озер. 15. С географической точки зрения Турцию разделяют на 7 регионов: Черноморский, Мармара, Эгейский, Средиземноморский, Внутренняя Анатолия, Южно-Восточная Анатолия и Восточная Анатолия. 16. В Турции выращиваются самые разнообразные овощи и фрукты, производятся текстиль, химические вещества, а также очень сильный строительный сектор. Ödev. Ülkeniz hakkında, okuduğunuz gibi metin yazar mısınız, sonra onu anlatır mısınız? 13

14 1.2. Türkiye bir turizm cenneti Türkiye, hem bir tarım ülkesi hem de bir sanayi ülkesidir. Ayrıca önemli bir turizm ülkesidir. Türkiye, günümüze kadar çok farklı uygarlıkların ve medeniyetlerin yaşadığı tarihi bir ülkedir. Bugüne kadar Anadolu da 26 (yirmi altı) farklı medeniyet kurulmuştur. Anadolu 3 (üç) dünya harikasına ev sahipliği yapmaktadır ve on bin yıllık geçmişin izlerini taşır. Türkiye, tarihi eser bakımından çok zengindir. Bu topraklarda tarihi tapınaklar, hanlar, hamamlar, su sarnıçları, kervan-saraylar, camiler, kiliseler, saraylar, köprüler, su kemerleri, kümbetler ve daha birçok tarihi yapı bulunmaktadır. Türkiye, tarih, kültür ve olağanüstü doğa güzelliklerine sahiptir. Bu özelliklerini günümüze kadar devam ettirebilmiş dünyanın en güzel turizm merkezlerinden biridir. Her gün gelişen ve büyüyen bu modern ülke, hem bölgesinde hem de dünyada barışın, dostluğun ve kardeşliğin gelişmesi için büyük çaba göstermektedir. Türkiye, üç tarafının denizlerle çevrili olması ve dört mevsimin tüm özelliklerinin yaşanmasından dolayı her türlü turizme uygun bir ülkedir. Bu yönüyle her zaman yaşanabildiği yöreleri, yeşil ormanları, kayak sporuna elverişli karlı dağları, masmavi denizleri, güneş sahilleri, kumsalları ve kaplıcaları bakımından da özel, eşsiz bir turizm cennetidir. Dünyanın en şifalı kaplıcaları Türkiye de bulunmaktadır. Ülkenin özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde, yaz turizmi oldukça ileri seviyededir. Karadeniz kıyılarında sınırlı ölçüde yaz turizmi, yüksek yerlerde ise yayla turizmi gelişmiştir. Uygun fiyatlı köy evlerinden pansiyonlara, pahalı tatil köylerine ve uluslararası birinci sınıf otellere kadar pek çok konaklama imkanı vardır. Yaz turizminin en yaygın olduğu tatil beldeleri arasında Antalya, Alanya, Aydın, Muğla, İzmir, Manavgat, Fethiye, Bodrum, Kuşadası gibi merkezler bulunmaktadır. Yayla turizmin en fazla geliştiği yöreler arasında ise Trabzon, Giresun, Rize, Kastamonu, Adana, Bolu ve Abant yer almaktadır. Ülkenin en çok turist çeken şehri Antalya dır. Turistlerin rahatça gelip gitmelerini sağlayan elverişli kara yolları ve hava alanı vardır. Türkiye turizminin ayrılmaz bir parçası Türk mutfağının zenginliği ise ayrı bir özelliktir. O da turistler için çok ilgi çekicidir. Türkiye nin farklı yörelerinde yüzlerce çeşit yemek yapılmakta, tüm bölgelerde ve illerde beslenme kültürü ile yemek çeşitleri büyük farklılıklar göstermektedir. Her yörenin kendine özgü tanınmış kebaplarının yanı sıra, hamur işleri ve sulu yemekleri de çok önemlidir. Bunların yanısıra Türk insanın sıcak ilgisiyle karşılaşan turistler, Türkiye de güzel günler geçirmekte ve memnun bir şekilde ülkelerine dönmektedirler. arasında среди ayrılmaz bir parçası неотъемлемая часть barış мир belde пригород Sözlük 14

15 beslenme kültürü культура питания birinci sınıf otel отель первого класса büyümek расти; büyüyen растущий cami мечеть cennet рай çaba göstermek прилагать усилия dolayı, -DAn из-за чего; в связи с чем dostluk (-ğu) дружба dönmek возвращаться dünya harikası чудо света eşsiz бесподобный, несравненный ev sahipliği yapmak быть в собственности fiyat цена geçirmek проводить gelişmek развиваться; gelişen развивающийся güzellik красота hamam баня hamur işleri мучные изделия han постоялый двор, караван-сарай hava alanı аэродром, аэропорт hem... hem de и и her türlü разнообразный ilgi çekmek интересовать, привлекать внимание; ilgi çekici интересный, любопытный imkan возможность iz след kaplıca курорт с минеральными водами kara yolu шоссе kardeşlik (-ği) братство karşılaşmak встречать; karşılaşan встречаемый kayak sporu лыжный спорт, лыжи kervan-saray караван-сарай, постоялый двор kilise церковь konaklama остановка на ночлег köy деревня kumsal песчаный берег kümbet купол masmavi синий-пресиний medeniyet цивилизация, культура memnun bir şekilde довольный merkez центр mevsim время года miras наследство 15

16 olağanüstü исключительный oldukça довольно, в достаточной степени orman лес ölçü размер özgü присущий, характерный, свойственный sahil берег sanayi ülkesi индустриальная страна saray дворец seviye уровень su kemeri акведук su sarnıcı водохранилище sulu yemek первое блюдо şifalı целебный, лечебный tapınak храм, место богослужения tarım ülkesi аграрная страна tarih история, исторический tarihi eserler исторические памятники taşımak носить, нести tatil время отдыха, отпуск tüm полностью, целиком Türk mutfağı турецкая кухня uygarlık цивилизция, культура uygun подходящий ünlü знаменитый, прославленный yanı sıra а также: наряду с этим yapı строение, сооружение yaygın [широко] распространенный yayla яйла, плато, плоскогорье yer almak занимать место yöre окрестность, пригород Alaştırma 1. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Türkiye deki en önemli tarih ve turistik yerler hangilerdir? 2. Türkiye nin en ünlü turizm şehirleri hangileridir? 3. Türkiye nin ne tür turizm faaliyetleri vardır? 4. Yaz turizminin en yaygın olduğu tatil beldeleri hangileridir? 5. Ülkenin en çok turist kabul eden şehri hangidir? 6. Türkiye turizminin ayrılmaz bir parçası nedir? 7. Turistler Türkiye deki tatil günlerini nasıl geçirmektedir? 16

17 Alıştırma 2. Okuduğunuz parçaya göre aşağıdaki cümlelerden doğru olanın başına D ; yanlış olanın başına Y yazınız. 1. ( ) Türkiye, dört mevsimin aynı anda yaşanabildiği bir ülkedir. 2. ( ) Türkiye de hem yaz hem de kış turizmi yapılabilmektedir. 3. ( ) Türkiye nin en çok turist kabul eden şehri İzmir dir. 4. ( ) Zengin Türk mutfağı turistlerin ilgisini çekmektedir. 5. ( ) İstanbul, tarihi eserler bakımından çok zengin bir şehirdir. 6. ( ) Türkiye, günümüze kadar çok farklı uygarlıkların ve medeniyetlerin yaşadığı tarihi mirasa sahip bir ülkedir. Alıştırma 3. Aşağıdaki boşlukları okuduğunuz parçaya göre doldurunuz. 1. Türkiye hem Avrupa hem de Asya sında toprakları olan bir ülkedir. 2. Türkiye dünyanın en güzel merkezlerinden biridir. 3. Karadeniz in yüksek kısımlarında turizmi yapılmaktadır. 4. Yaz turizmin en yaygın olduğu beldesi Antalya dır. 5. Zengin Türk turistlerin ilgisini çekmektedir. Alıştırma 4. Aşağıdaki cümleleri tercüme ediniz. 1. До сегодняшнего дня в Анатолии было основано около 26 различных цивилизаций. 2. Самые целебные миниральные воды в мире находятся в Турции. 3. С точки зрения исторических памятников Турция является очень богатой страной. 4. Широко распространенными местами летнего отдыха в Турции являются Анталия, Алания, Айдын, Мугла, Измир, Кушадасы, Бодрум, Фетхие. 5. Туристы, радушно встреченные турками, приятно проводят здесь время и возвращаются в свою страну довольными. 6. Турция, окруженная с трех сторон морями, и, обладающая особенностями четырех времен года, подходит для любого вида туризма. 7. В Турции вы всегда сможете посетить зеленые леса, снежные горы, подходящие для лыжного спорта, синие-пресиние моря, солнечные пляжи, песчаные берега и курорты с минеральными водами. 8. Турция это бесподобный рай для туризма. Ödev. Ülkenizdeki en önemli tarihi ve turistik yerleri anlatır mısınız? 17

18 1.3. Türkiye de bayramlar Türkiye de bayramlar dini ve milli bayramlar olarak ikiye ayrılır. Milli bayramlar: 23 (yirmi üç) Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı. 23 Nisan 1920 (bin dokuz yüz yirmi) tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin (TBMM) açıldığı günün yıl dönümü olarak kutlanmaya başlamıştır. Bu bayram Atatürk tarafından tüm dünya çocuklarına hediye edilmiştir. Emek ve Dayanışma Günü (1 (bir) Mayıs). 19 (on dokuz) Mayıs Atatürk ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı. 19 Mayıs 1919 (bin dokuz yüz on dokuz) tarihi, Anadolu da yeni Türk Devleti nin fiilen temellerinin atıldığı gündür. Bu tarih Türkiye Cumhuriyeti nin başlangıcıdır. Bugün Atatürk tarafından Türkiye gençliğine bir bayram olarak hediye edilmiştir. 30 (otuz) Ağustos Zafer Bayramı. Kurtuluş Savaşı nın sonucunu belirleyen Başkumandan Meydan Savaşı nın 30 Ağustos 1922 (bin dokuz yüz yirmi iki) yıl dönemlerinde kutlanan ulusal bayramdır. 29 (yirmi dokuz) Ekim Cumhuriyet Bayramı - Türkiye Cumhuriyeti nin temellerinin atıldığı gündür. Söz konusu bayram günlerinde resmi daireler, özel iş yerleri ve eğitim kurumları tatil edilir. Milli bayramlar resmi törenlerle kutlanır. Tüm okullar, meydanlar süslenir, stadyumlarda etkinlikler düzenlenir, kırmızı-beyaz Türk bayrakları asılır. Her yerde İyi bayramlar ya da Bayramınız kutlu olsun yazılarını görmek mümkündür. Resmi anlamda olmasa da Türkiye de yılbaşı kutlamaları da yapılmaktadır. 31 (otuz bir) Aralık ta Türkler güzel yemekler yapar, evlerine akrabalarını davet eder ve beraber eğlenirler. Son yıllarda Batı kültürünün etkisiyle bazı şehirlerde (İstanbul, İzmir vb. (ve benzeri)) Noel ağaçları süslenir, yılbaşı meydanlarda kutlanır, Yeni Yıl a yaklaşırken geri sayım yapılır, hava-i fişek gösterileri düzenlenir. İnsanlar birbirini Yeni Yılınız kutlu olsun diye tebrik ediyorlar. Türkler Dini Bayram olarak, Ramazan ve Kurban bayramlarını kutlarlar. Bu bayramların kutlama tarihleri Gregoryen takvimine göre her yıl farklı günlere denk gelir. Dini bayramlarda da çevre süslenir ve törenler yapılır. Ramazan Bayramı, oruç tutulan Ramazan ayından sonra kutlanır. İnsanlar bir ay boyunca aydınlık vaktinde oruç tutarlar: Bu süre içerisinde yemek yemez, su vb. (ve benzeri) bir şey içmezler, kötü söz söylemezler. Ramazan Bayramı tüm Dünya da ve Türkiye de çok renkli şekilde yaşanır. Türkiye de büyük camilerin minareleri arasına ışıklı süsler asılır. Bu süslerin adı mahya dır. Mahyalar insanlara oruç ayı sırasında Hoşgeldin Ramazan, Elveda Ramazan gibi farklı mesajlar verir. Eskiden Türkiye de Ramazan ayı boyunca Hacivat ve Karagöz gölge oyunları yapılırdı, halk bu oyunları çok severdi. Bugünlerde de bu karakterler, eskisi kadar olmasa da oruç ayının sembollerinden biridir. Bu anlamda Hacivat ve Karagöz ün figürlerini her yerde görmek mümkündür. Ramazan Bayramı üç gün devam eder. Bu bayramda 18

19 herkes birbirine tatlı, özellikle baklava, şeker ve çikolata ikram eder. Bunun için Ramazan Bayramı nın halk arasındaki diğer adı Şeker Bayramı olarak da bilinir. Ramazan ın, fakir insanların, aç ve açıkta kalanların hallerini anlamak ve ne yaşadıkları hissetmek, empati yapmak gibi manevi yönü vardır. Ramazan ayında insanlar diğer aylarda olmadıkları kadar cömert ve yardımsever olurlar. Ellerinden geldiğince fakirlere yardım ederek onların evlerine yemek götürürler ya da kendi evlerinde iftar verirler. Gerekirse onlara maddi yardımda bulunurlar. Ramazan ayında kırgınlıklar ve düşmanlıklar bir kenara bırakılır. Küs insanlar bu ayda barışırlar. Bu bayramdan iki ay on gün sonra Kurban Bayramı kutlanır. Kurban Bayramı dört gün sürer. Kurban bayramı nda Müslümanlar koyun, dana veya deve gibi hayvanları keserek etlerini fakir insanlara dağıtırlar. Bir kısmını ise bayram ziyaretine gelen misafirlere ikram ederler. Bu bayram yardımlaşmak ve fakirlerin gönlünü almak için önemli bir fırsattır. Bayram ikramları arasında Türkler, genellikle kurban etinden kavurma yaparlar, ayrıca sarma ve börek yaptıkları da görülür. Ramazan ve Kurban Bayramları sevgiyi ve saygıyı amaçlar, aile bayramları olarak kutlanır. Türkler bu iki bayramda yeni elbiseler ve ayakkabılar alırlar, alamayanlara da yardım ederek onların da edinmelerini sağlarlar. Kısacası yardımlaşırlar. Evde güzel yemekler yapar, akraba ve arkadaşlarını ziyaret eder, küçükler büyüklerin ellerini öper, büyükler de onlara para verirler. Herkes birbirine Bayramınız mübarek olsun diyerek, birbirlerinin bayramlarını kutlarlar. Sözlük aç голодный açıkta kalmak= açıkta olmak остаться без работы; всего лишиться, остаться безо всего; быть обделённым чем-то amaç (-cı) цель asılmak быть повешенным, вешаться Atatürk ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı Праздник молодежи и спорта aydınlık vakti светлое время суток Bayramınız kutlu olsun! Поздравляю Вас с праздником! baklava пахлава barış мир başkumandan главнокомандующий başlangıç (-cı) начало bayrak (-ğı) флаг bayram праздник Bayramınız mübarek olsun! Счастливого праздника! (традиционное поздравление с религиозным праздником) belirlemek поясняться, показываться, становиться ясным biri, -DAn один из 19

20 bir kenara bırakmak отложить в сторону; bir kenara bırakılmak откладываться в сторону börek (-ği) пирог cömert щедрый Cumhuriyet Bayramı День Турецкой Республики çikolata шоколад dağıtmak раздавать daire зд.

21 iftar вечерняя трапеза в дни рамазана ikram etmek угощать İyi bayramlar! Хороших праздников! Сладкий праздник (другое название праздника разговения по окончании месяца Рамазана) tarih зд. дата tebrik etmek поздравлять temelini atmak заложить основу; temellerini atılıyor закладывается основа tören торжество, церемония ulusal национальный 21

Daha göster