Iyot Fazlalığı Nasıl Anlaşılır

İyot Nedir? Günlük İyot İhtiyacı Ne Kadardır?

Birçok kişi iyot kelimesini duyduğunda tuzu düşünebilir ve bu şaşırtıcı değildir. Çünkü hemen hemen her evde yiyecekleri lezzetlendirmek adına iyotlu tuz kullanılıyor. Dünyada çoğu insanın çok fazla tuz tükettiği göz önüne alındığında iyot eksikliği nasıl yaşanabiliyor? Cevap sizi yanıltabilir.

İyot Nedir?

“İyot nedir?” sorusuna bazı gıdalarda doğal olarak bulunan ancak vücut tarafından üretilemeyen bir elementtir şeklinde yanıt verilebilir. Bu elementin vücutta pek çok önemli görevi bulunur ve ayrıca tiroid hormonlarının da önemli bir bileşenidir. Bu hormonlar vücutta gerçekleşen birçok reaksiyonu düzenler. Ayrıca anne karnında bulunan bebeğin merkezi sinir sistemi ve iskelet yapısı gelişiminde de önemli bir role sahiptir. Besinler iyotu topraktan alır ve toprağın iyot miktarı besin içeriğini etkiler. Tiroid bezi hasar görmüş hücreleri onarma, metabolizmayı destekleme ve büyümeyi kontrol etmede etkili olan hormonları yapmakta görevlidir. Ancak dünya genelinde insanların üçte biri iyot eksikliği riski altındadır. En yüksek risk grubunda olanlar ise şöyledir:

• Hamileler
• İyot bakımında yetersiz toprakları olan Avrupa ülkeleri, Güneydoğu Asya, Yeni Zelanda ve Güney Asya gibi ülkelerde yaşayan insanlar
• İyotlu tuz tüketmeyen insanlar
• Vejetaryen veya vegan diyetini takip eden insanlar

İyotun Faydaları

Yeterli miktarda iyot alımı çocuklarda zeka gelişimi, yetişkinlerde de üreme sağlığı ve tiroid fonksiyonu üzerinden etkilidir. Dünyada iyot yetersizliği nedeniyle zeka gelişimini yeterli düzeyde tamamlayamayan en az 30 milyon çocuğun olduğu düşünülürse iyotun faydaları daha iyi anlanabilir. Ancak iyotun faydası bununla sınırlı değil. Bilindiği gibi tiroid bezinin hormon üretimi için iyot, oldukça önemli bir mikromineral. Bu üretim yeterli seviyede olmadığında beyin gelişimi, kalp, kaslar ve böbrekler de olumsuz etkilenebilir.

Ancak Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından sunulan verilere göre dünyada 2 milyar kişide iyot eksikliği ve 50 milyon kadar insanda da beyin hasarı söz konusu. Her ne kadar iyotlu tuz kullanımı ile bu eksikliğin önüne geçileceği düşünülüyor olsa da yeterli değil. Hava, nem ve ısı ile temas ettiğinde tuzun içeriğinde bulunan iyot büyük ölçüde buharlaşır. Bu nedenle ilk önce kişinin iyot eksikliği olup olmadığını öğrenmesi ve bu doğrultuda beslenip, uzman önerisiyle takviye alması önemlidir. İyot eksikliğini belirlemenin en etkili yolu, idrar testi ile eksikliği saptamak. Bu saptamanın ardından uygun beslenme ve besin destekleri uzman önerisi ile alınabilir.

İyot İçeren Besinler

Deniz ve okyanuslar iyot bakımından en önemli kaynak. Çünkü bu madde, denizden buharlaşır ve yağmurlarla toprağa düşer. İyot bakımından yeterli olan topraklarda yetişen bitki ve sebzeler de bu bakımdan yeterli bir kaynaktır. İyot içeren besinler; ton balığı, mezgit, kalamar, karides, istiridye, ıstakoz, deniz yosunu, sarımsak, ıspanak, kuru fasulye, pazı, çilek, süt ve süt ürünleri, yumurta şeklinde sıralanabilir.

İyot Eksikliği Nedir?

İyot eksikliği, tiroid hastalığının en yaygın nedenidir ve eğer ciddiyse bebeklerde kalıcı beyin hasarına ve zihinsel sakatlığa neden olabilir. İyot, deniz suyu ve toprakta bulunan bir mineraldir. Vücut tiroid bezi için iyota ihtiyaç duyar. Tiroid hormonu metabolizmayı etkiler ve beyin, sinirler ve kemiklerin gelişimi ve işlevi için gereklidir. Dünya genelinde özellikle çocuklar ve hamile veya emziren kadınlar arasında iyot eksikliği ile ilgili büyüyen bir sorun vardır. Çocuklarda ve doğmamış bebeklerde çok az iyot varsa, aşağıdakiler de dahil olmak üzere normal gelişimle ilgili sorunlar olabilir:

• Beyin hasarı
• Zihinsel engellilik, en şiddetli form kretinizm de dahil olmak üzere
• Düşük IQ
• Gelişim geriliği

Kadınlarda, iyot eksikliği doğurganlık sorunları, düşük, ölü doğum ve gelişmekte olan fetüste sinir hasarı gibi gebelikle ilgili sorunlara  neden olabilir.

İyot Eksikliğinin Nedenleri ve Risk Faktörleri

• Hamile ve Emziren Kadınlar: Hamile ve emziren anneler, iyotun gelişmekte olan bir fetüsteki rolü, beyin gelişimi ve bebeğin büyümesi nedeniyle daha yüksek iyot ihtiyacına sahiptir. Hamileler günde mcg iyot almalıdır. Emziren anneler ise mcg'ye ihtiyaç duyar.
• Sıkı Diyet Yapan İnsanlar: Kilo vermek adına popüler olan bir diyet disiplinini deneyebilirsiniz ancak bu türden bir beslenme değişimi istenmeyen sonuçlar doğurabilir.
• İyotsuz Tuzları Kullanmak

İyot Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Vücutta iyot eksikliği belirtileri ile durumun saptanması adına test yapılabilir ve gerekli tedavi süreci planlanabilir. Bu iyot eksikliği belirtileri genel olarak aşağıdaki gibidir:

• Cilt kuruluğu
• Kabızlık
• Yorgunluk
• Tiroid bezlerinin şişmesi
• Kaslarda güçsüzlük
• Kalp atış hızının yavaşlaması
• Tiroid hormonu seviyelerinin düşük olması
• Kas ve eklemlerde ağrı
• Hafızanın zayıflaması
• Depresyon
• Regl döngüsünün şiddetlenmesi
• Saçların incelmesi

Bebeklerde görülebilen belirtiler:

• Kabızlık
• Aşırı uyku
• Zayıflık
• Kaslarda zayıflık
• Dilde büyüme
• Sık sık boğulma
• Kabarık yüz

Çocuklarda ve gençlerde görülebilen belirtiler:

• Gelişim geriliği
• Ergenlikte gecikme
• Diş gelişiminin gecikmesi
• Bilişsel sorunlar (düşük IQ, öğrenme güçlüğü gibi)
• Zayıf zihinsel gelişim

İyot Eksikliği Bozuklukları

Tedavi edilmediğinde iyotun eksikliğinde görülen hastalıklar; kalp rahatsızlığı, kalp yetmezliği, bilişsel bozukluk, depresyon, kadınlarda kısırlık şeklinde sıralanabilir. Hamilelerde iyot eksikliğine bağlı olarak görülen düşük tiroid hormonu ile kusurlu doğum riski artabilir. Bu nedenle de düşükler, erken doğum ya da ölü doğum gibi durumlar yaşanabilir.

İyot Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?

İyot eksikliği tiroid hormonlarını ölçen kan testleri ile teşhis edilebilir.

İyot Eksikliği Tedavisi

İyot eksikliği sağlıklı bir beslenme düzeni ile düzeltilir. Diyetiniz iyot bakımından yetersiz ise doktor tavsiyesi ile iyot takviyesi almalısınız.

Önerilen İyot Alımı

İyot yetersizliği hastalıkları önlenmesinde iyot eksikliği, gelişmekte olan beyin için oldukça önemli. Bu nedenle, hamilelik ve emzirme döneminde gereksinimler çok daha yüksektir. Bu dönemlerde önerilen iyot alımı:

• 6 aya kadar doğum: mikrogram (mcg)
• 7 ile 12 ay: mcg
• 1 ile 3 yaş: 90 mcg
• 4 ile 8 yaş: 90 mcg
• 9 ile 13 yaş: mcg
• 14 ile 18 yaş: mcg
• 19 yaş ve üzeri: mcg
• Hamilelik: mcg
• Emzirme: mcg

İyot, insan ve hayvanların normal büyüme ve gelişmesi için gerekli olan önemli bir besin maddesidir.

Vücudumuzdaki iyodun büyük bir kısmı tiroit bezinde bulunur ve tiroit hormonlarının yapımında kullanılır. Tiroit bezi, boynun ön tarafında yer alır ve tiroit hormonlarını üretir. Bu hormonlar vücudun normal büyümesi ve zihinsel gelişmesi ile birlikte vücut ısısının ve enerjisinin oluşması gibi olayların devamını sağlar.

İyotun Faydaları

- İyot, bedenin düzgün büyüme ve gelişmesinde ve aynı zamanda üreme sisteminin olgunlaşmasında etkin rol oynar.

- Vücudun gıda ve enerji kullanımını düzenler

- Beyin ve sinir sisteminin düzenli çalışmasına yardımcı olur

- Troid bezinin fonksiyonlarını düzenlemektedir.

İyot Fazlalığı ve Zararları: Fazla miktarda iyot alınması tiroit bezinin hormon üretimini bozarak iyot eksikliğinde görülen durumların oluşmasına neden olur. Ayrıca, deride alerji ve sivilce görülebilir.

İyot Hangi Besinlerde Bulunur? Süt, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler ve deniz ürünleri bol miktarda iyot içeren besinler arasındadır. İçme suyu önemli bir iyot kaynağı olmakla birlikte, özellikle iyot miktarı yetersiz içme sularının kullanımı iyot eksikliği oluşmasına neden olabildiği için iyotlu tuzlar kullanılarak iyot eksikliğinin giderilmesi amaçlanır.

Günlük İyot İhtiyacı: Yetişkinlerde tavsiye edilen günlük iyot miktarı ortalama mg kadardır. Bu miktar, bebeklerde günlük yaklaşık 50 mg, 12 yaşına kadarki çocuklarda ise – mg kadardır. 12 yaşın üzerindeki çocuklarda iyot ihtiyacı yetişkinler seviyesindedir.