20 | = | 65, |
---|---|---|
22 | = | , |
23 | = | , |
24 | = | 1,, |
25 | = | 2,, |
Sayı Nedir?
Sayma, ölçme, tartma vb. işlerin sonunda bulunan birimlerin kaç olduğunu bildiren söz, adet. Rakam, sayıları yazılı olarak göstermeye yarayan semboldür. Rakamlar 10 tanedir. Bunlar; 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9’dur. Rakamlar sayıları oluşturan sembollerdir. Yani sayılar rakamlardan oluşur. Dolayısıyla her rakam bir sayıdır ama her sayı bir rakam değildir. Matematikte sayılar farklı kümeler içerisinde katagorize edilmiştir: Doğal Sayılar, Tam Sayılar,Rasyonel Sayılar,İrrasyonel Sayılar,Reel Sayılar,Karmaşık Sayılar.
Doğal Sayılar
Doğal sayılar, $ \mathbb{N}={1,2,3,4,5,6,7,} $ şeklinde sıralanan tam sayılardır. Negatif değer almazlar. Bazı kaynaklarda "0" doğal sayı olarak alınmaz. Matematikte hala sıfırın bir doğal sayı alınıp alınmayacağı tartışma konusudur, ancak eğer cebirsel inşâlar yapılmak isteniyorsa "0" sayısının doğal sayı olarak alınması avantaj sağlayabilir. Matematiğin diğer dallarında da problem hangi durumda daha kolay ifade edilebilecekse doğal sayılar kümesi de o şekilde alınıfunduszeue.infoğal Sayılar, Peano Aksiyomları tarafıdan oluşturulur.
Tam Sayılar
Tam sayılar veya tamsayılar,doğal sayılar (0, 1, 2, 3, …) ile bunların negatif değerlerinden (…, -3, -2, -1) oluşan sayı kümesi. Kesirsiz ve ondalıksız sayıların tamamı tam sayılardır. "-0" sayısı "+0" sayısına eşit olduğundan ayrı bir tam sayı değildir. Matematikte tam sayılar kümesi $ \mathbb{Z} $ şeklinde gösterilir. $ \mathbb{Z} $ harfi Almanca zahlen (sayılar) sözcüğünden gelir.
Rasyonel Sayılar
Rasyonel sayılar ya da oranlı sayılar, iki tam sayının birbirine oranı ile ifade edilebilen sayıların oluşturduğu kümedir. Rasyonel sayılar tam sayıların bir genişlemesidir ve $ \mathbb{Q} $ ile gösterilir. $ \mathbb{Q} $ kümesi genelde şöyle tanımlanır:
$ \mathbb{Q}=\left\{\frac{a}{b}Yükleniyor
Yükleniyor
Kopyalama Yapmayınız!
Önceki bölümde sayıları farklı özelliklerine göre sınıflandırabileceğimizden bahsettik, bu sınıflandırmalar içinde en temel olanı sayı kümeleridir. Tüm sayılar, aşağıda bahsedeceğimiz sayı kümelerinden birinin ya da birkaçının elemanı olabilir.
Sayı kümeleri isminden de anlaşılacağı gibi birer kümedir ve Kümeler konusunda göreceğimiz tüm işlemler ve özellikler sayı kümeleri için de geçerlidir.
Doğal sayılar kümesi 0'dan artı sonsuza kadar olan tam sayıları kapsar ve \( \mathbb{N} \) sembolü ile gösterilir.
\( \mathbb{N} = \{ 0, 1, 2, 3, \ldots \} \)
0 hariç doğal sayılar kümesine sayma sayıları denir ve \( \mathbb{N^+} \) sembolü ile gösterilir.
\( \mathbb{N^+} = \{ 1, 2, 3, \ldots \} \)
NOT: Bazı (özellikle eski) kaynaklarda \( 0 \) doğal sayılara dahil edilmez, ancak günümüzde genel olarak \( 0 \) doğal sayı olarak kabul edilir.
Tam sayılar kümesi eksi sonsuzdan artı sonsuza kadar olan tam sayıları kapsar ve \( \mathbb{Z} \) sembolü ile gösterilir.
\( \mathbb{Z} = \{ \ldots, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, \ldots \} \)
Pozitif tam sayılar kümesi 1'den artı sonsuza kadar olan tam sayıları kapsar ve \( \mathbb{Z^+} \) sembolü ile gösterilir.
\( \mathbb{Z^+} = \{ 1, 2, 3, \ldots \} \)
Negatif tam sayılar kümesi -1'den negatif sonsuza kadar olan tam sayıları kapsar ve \( \mathbb{Z^-} \) sembolü ile gösterilir.
\( \mathbb{Z^-} = \{ \ldots, -3, -2, -1 \} \)
0 (sıfır) pozitif ya da negatif değildir, işareti olmayan bir tam sayıdır.
Tam sayılar kümesini pozitif ve negatif tam sayılar kümeleri ve sıfırın birleşimi şeklinde aşağıdaki gibi gösterebiliriz.
\( \mathbb{Z} = \mathbb{Z^-} \cup \{ 0 \} \cup \mathbb{Z^+} \)
Paydası sıfır olmamak şartıyla, iki tam sayının birbirine oranı şeklinde yazılabilen sayılara rasyonel sayılar denir. Rasyonel sayılar kümesi \( \mathbb{Q} \) sembolü ile gösterilir.
\( \mathbb{Q} = \left\{ \dfrac{a}{b}: a, b \in \mathbb{Z}, b \ne 0 \right\} \)
Aşağıdaki kesirli ifadeler tanım gereği birer rasyonel sayıdır.
\( \dfrac{1}{2}, -\dfrac{4}{3}, 2\dfrac{4}{5} \)
Bir kesre dönüştürülebilen ondalık sayı ve yüzdeli ifadeler birer rasyonel sayıdır.
\( 1,5 = \dfrac{3}{2} \)
\( \%75 = \dfrac{3}{4} \)
Tam sayılar kesirli ifade şeklinde yazılabildikleri için aynı zamanda birer rasyonel sayıdır.
\( 0 = \dfrac{0}{1} \)
\( 1 = \dfrac{1}{1} = \dfrac{2}{2} = \dfrac{5}{5} \)
\( -2 = -\dfrac{2}{1} = -\dfrac{4}{2} = -\dfrac{10}{5} \)
Virgülden sonra sonlu sayıda basamağı olan ondalık sayılar, bir kesirli ifadeye dönüştürülebildikleri için birer rasyonel sayıdır.
\( 0, \) \( = \dfrac{}{} \)
Devirli ondalık sayılar ondalık basamakları tekrar ederek sonsuza gitse de, bir kesirli ifadeye dönüştürülebildikleri için birer rasyonel sayıdır.
\( 0, = 0,\overline{3} = \dfrac{1}{3} \)
\( 2, = 2,\overline{27} = \dfrac{25}{11} \)
Özetlemek gerekirse, rasyonel sayıların ya virgülden sonra sonlu sayıda basamağı vardır, ya da bu basamaklar sonsuza gidiyorsa bir basamaktan sonra kendini tekrar eder.
\( \pi \) ve \( e \) sayılarının virgülden sonraki basamakları tekrar etmeden sonsuza gittiği için rasyonel sayılar kümesine dahil değildirler. \( \pi \) sayısı her ne kadar bazı sorularda karşımıza \( 3,14 \) veya \( \frac{22}{7} \) olarak çıksa da, bu \( \pi \) sayısının gerçek değeri olmayıp, sorularda hesaplama kolaylığı açısından verilen yaklaşık bir değerdir.
\( \sqrt{2}, \sqrt[3]{15}, \sqrt[4]{95} \) gibi kökten çıkamayan ifadeler virgülden sonraki basamakları tekrar etmeden sonsuza gittiği için rasyonel sayılar kümesine dahil değildirler.
\( a \ne 0 \) olmak üzere, \( \frac{a}{0} \) biçimindeki ifadeler tanımsızdır ve ne rasyonel sayılar ne de herhangi diğer bir sayı kümesine dahil değildirler. Yine \( a \ne 0 \) olmak üzere, \( \frac{0}{a} \) biçimindeki ifadelerin ise 0'a eşit olduğunu unutmayalım.
İrrasyonel sayılar, iki tam sayının birbirine oranı şeklinde yazılamayan sayılardır. İrrasyonel sayılar kümesi \( \mathbb{Q'} \) sembolü ya da genel kabul görmüş bir sembol olmasa da kimi zaman \( \mathbb{I} \) ile gösterilir.
İrrasyonel sayılara aşağıdaki örnekleri verebiliriz.
Pi sayısı: \( \pi = 3, \)
Euler sayısı: \( e = 2, \)
Altın oran: \( \phi = 1, \)
Tam kare olmayan tüm doğal sayıların karekökleri: \( \{ \sqrt{2}, \sqrt{3}, \sqrt{5}, \ldots \} \)
Çoğu logaritmik ifade: \( \{ \log{2}, \log_2{3}, \ldots \} \)
Rasyonel ve irrasyonel sayılar kümelerinin birleşim kümesine reel (gerçel) sayılar denir. Reel sayılar kümesi \( \mathbb{R} \) sembolü ile gösterilir.
\( \mathbb{R} = \mathbb{Q} \cup \mathbb{Q'} \)
Sayı doğrusu üzerindeki her bir noktayı bir reel sayı olarak ifade edebiliriz. Aynı şekilde, her bir reel sayı sayı doğrusu üzerinde farklı bir noktaya karşılık gelir. Benzer şekilde, iki boyutlu kartezyen düzlemindeki her bir noktanın koordinat (apsis ve ordinat) değerleri de reel sayılar kümesinde tanımlıdır.
Reel sayılar kümesi rasyonel ve irrasyonel sayılar kümelerinin birleşiminden oluşur, dolayısıyla rasyonel ve irrasyonel sayılar dışında bir reel sayı yoktur.
Reel sayılar kümesini pozitif ve negatif reel sayılar kümeleri ve sıfırın birleşimi şeklinde aşağıdaki gibi gösterebiliriz.
\( \mathbb{R} = \mathbb{R^-} \cup \{ 0 \} \cup \mathbb{R^+} \)
Sıfırın dahil olduğu aşağıdaki sayı kümeleri de belirtilen isimlerle kullanılabilir.
Negatif olmayan reel sayılar \( = \mathbb{R^+} \cup \{ 0 \} \)
Pozitif olmayan reel sayılar \( = \mathbb{R^-} \cup \{ 0 \} \)
Karesi bir negatif reel sayı olan, ya da bir başka deyişle bir negatif reel sayının karekökü olan sayılara sanal sayı denir.
Aşağıdaki sayılar birer sanal sayıdır.
\( \sqrt{-1}, \sqrt{-2}, \sqrt{-\frac{7}{2}} \)
\( -1 \) sayısının kareköküne, ya da karesi \( -1 \) olan sayıya sanal birim denir ve \( i \) ile gösterilir.
\( i = \sqrt{-1} \)
\( i^2 = -1 \)
Tüm sanal sayıları sanal birim cinsinden aşağıdaki şekilde ifade edebiliriz. Sanal birimin tüm reel sayı katları sanal sayılar kümesini oluşturur.
\( i, 2i, -3i, \sqrt{-5} = \sqrt{5}i \)
Reel ve sanal bileşenlerden oluşan ve \( a + bi \) şeklinde ifade edilebilen sayılara karmaşık sayılar denir. Karmaşık sayılar kümesi \( \mathbb{C} \) sembolü ile gösterilir.
\( \mathbb{C} = \{ a + bi: a, b \in \mathbb{R}, i = \sqrt{-1} \} \)
Reel sayılar sanal kısımları sıfır olacak şekilde \( a + 0i \) şeklinde gösterilebildikleri için, tüm reel sayılar (doğal sayılar, tam sayılar, rasyonel sayılar, irrasyonel sayılar) aynı zamanda birer karmaşık sayıdır.
\( 3 = 3 + 0i \)
\( \sqrt{2} = \sqrt{2} + 0i \)
Benzer şekilde, sanal sayılar reel kısımları sıfır olacak şekilde \( 0 + bi \) şeklinde gösterilebildikleri için, tüm sanal sayılar aynı zamanda birer karmaşık sayıdır.
Karmaşık sayılar kümesi reel ve sanal sayılar kümelerinin birleşiminden oluşur, dolayısıyla reel ve sanal sayılar dışında bir karmaşık sayı yoktur.
Sanal ve karmaşık sayıları daha detaylı şekilde "Karmaşık Sayılar" konusunda inceyeceğiz.
Yukarıda listelediğimiz sayı kümeleri arasındaki ilişkiyi küme işlemi ve bir şekil olarak aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
\( \mathbb{N} = \{ 0 \} \cup \mathbb{Z^+} \)
\( \mathbb{Z} = \mathbb{Z^-} \cup \{ 0 \} \cup \mathbb{Z^+} \)
\( \mathbb{R} = \mathbb{Q} \cup \mathbb{Q'} \)
\( \mathbb{N} \subset \mathbb{Z} \subset \mathbb{Q} \subset \mathbb{R} \subset \mathbb{C} \)
SORU 1:
Aşağıdaki sayıların ait oldukları sayı kümelerini belirtin.
\( 1; \sqrt{9}; \sqrt{10}; 4i \)
Çözümü GösterSoru sorun Soruda hata bildirin
SORU 2:
Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri doğrudur?
I. Rasyonel ve irrasyonel sayıların birleşimi reel sayılar kümesini verir.
II. Pozitif ve negatif tam sayıların birleşimi tam sayılar kümesini verir.
III. Reel ve sanal sayıların birleşimi karmaşık sayılar kümesini verir.
IV. Rasyonel sayılar doğal sayıları kapsar.
Çözümü GösterVerilen ifadeleri inceleyelim.
I. Her reel sayı ya rasyonel ya da irrasyoneldir. Bu ifade doğrudur.
II. Tam sayılar kümesi pozitif ve negatif tam sayılar ve sıfırın birleşiminden oluşur. Bu ifade yanlıştır.
III. Reel sayılar sadece reel bileşeni olan, sanal sayılar da sadece sanal bileşeni olan karmaşık sayılardır. Karmaşık sayılar bu sayılara ek olarak her iki bileşeni de sıfırdan farklı olan sayıları da içerir (örneğin \( 2 + 3i \)). Bu ifade yanlıştır.
IV. Tüm tam sayılar kesirli şekilde yazılabildikleri için rasyonel sayılar doğal sayıları da kapsar. Bu ifade doğrudur.
Buna göre I. ve IV. ifadeler doğrudur.
Soru sorun Soruda hata bildirin
SORU 3:
Aşağıdaki ifadelerden hangileri her zaman doğrudur?
I. Rasyonel iki sayının toplamı rasyoneldir.
II. Rasyonel bir sayı ile irrasyonel bir sayının toplamı irrasyoneldir.
III. İrrasyonel iki sayının toplamı irrasyoneldir.
Çözümü Gösterİfadeleri sırayla inceleyelim.
I. ifade: Rasyonel iki ifadenin toplamını yine kesirli bir şekilde yazabiliriz. Bu ifade doğrudur.
II. ifade: Rasyonel bir sayı ile irrasyonel bir sayının toplamı her zaman irrasyoneldir. Bu ifade doğrudur.
III. ifade: İrrasyonel iki sayının toplamı irrasyonel olmayabilir (örneğin \( \sqrt{2} + (-\sqrt{2}) = 0 \)). Bu ifade yanlıştır.
Buna göre I. ve II. ifadeler her zaman doğrudur.
Soru sorun Soruda hata bildirin
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası