elazığ da esrarengiz ölüm / Штанов А.В. - Базовый Курс Турецкого Языка - | PDF

Elazığ Da Esrarengiz Ölüm

elazığ da esrarengiz ölüm

1 Türkçe Konuşan Devletlerin İşbirliği Konseyi Almatı da Yapılacak Kazakistan da yayın yapan Liter Gazetesi nde yer alan röportajında TDİK Genel Sekreteri Akıncı, zirvenin son derece önemli sonuçları olacağına dikkat çekti. Almatı Zirvesi nin Türk Cumhuriyetleri nin bağımsızlıklarını kazanmasının 20 inci yılına denk geldiğini ve Türk Konseyi Genel Sekreterliği nin de ilk büyük organizasyonu olacağını vurguladı. Türkçe Konuşan Devletlerin İşbirliği Konseyi çerçevesinde ekonomik alanda işbirliğini güçlendirmek istediklerini ifade eden Halil Akıncı, Türkçe Konuşan Ülkeler Bölgesel İş Konseyi kuracaklarını ifade etti. Türk devletleri arasındaki ortak iş projeleri önündeki engelleri kaldırmak için böyle bir konseyi kurmayı amaçladıklarını vurgulayan Akıncı, Türkiye nin Türk Dünyası Zirvesi ne her türlü desteği verdiğinin altını çizdi. 2 de. В Бишкеке открыт памятник Манасу Великодушному 31 августа, в день празднования летия независимости Кыргызстана, в Бишкеке был торжественно открыт памятник «Айкол Манас» («Манас Великодушный»). По мнению властей, изваяние эпического героя Манаса, установленное на главной площади столицы, должно стать символом, который объединит нацию. Церемония открытия памятника сопровождалась чтением отрывков из эпоса «Манас» и небольшим театрализованным представлением. Скрывавшее памятник полотно слетело с него в тот момент, когда к микрофону подошел премьер-министр Алмазбек Атамбаев, который не преминул воспользоваться данным фактом и увидеть в этом знамение небес. Kazakistan ile Kırgızistan arasındaki ticaret hacmi milyon dolara ulaştı 7 Eylül / Сентябрь [email protected] Мехрибан Алиева Первая леди Азербайджана, президент, Фонда Гейдара Алиева и Фонда друзей культуры Азербайджана, президент Федерации гимнастики Азербайджана, Посол доброй воли ЮНЕСКО, ООН, ОИК и ИСЕСКО. Мехрибан Алиева (урождённая Пашаева) родилась 26 августа года в Баку. Её отец, Ариф Пашаев, сын писателя и литературоведа, заслуженного деятеля науки Азербайджанской ССР, доктора филологических наук Мира Джалала Пашаева, является ректором Национальной академии авиации, а мать - Аида Имангулиева (умерла в года), дочь выдающегося азербайджанского журналиста Насира Имангулиева, видный учёныйвостоковед, исследователь современной арабской литературы, доктор филологических наук, профессор, директор Института востоковедения АН Азербайджана. Cупруга Президента Азербайджана Ильхама Алиева, депутат Милли Меджлиса Азербайджана, руководитель рабочей группы по азербайджано-французским межпарламентским связи. В году Мехрибан Алиева окончила с золотой медалью бакинскую среднюю школу В том же году она посту- пила в Азербайджанский государственный медицинский институт, затем продолжила обучение в Первом московском государственном медицинском университете имени И. М. Сеченова, который окончила с красным дипломом в году. В период с го год. Мехрибан Алиева работала в Московском научно-исследовательском институте глазных болезней под руководством академика Михаила Краснова. В году она основала и возглавила благотворительный фонд «Друзья культуры Азербайджана», а в следующем году учредила культурно-исторический журнал «Наследие Азербайджана», печатающийся на азербайджанском, русском и английском языках, и стала его редактором. В году Мехрибан была избрана президентом Федерации гимнастики Азербайджана. С момента основания года - Мехрибан Алиева - президент Фонд Гейдара Алиева. Алиева также является первой женщиной-кавалером ордена Рубинового креста, врученного ей Международным благотворительным фондом «Меценаты столетия». Devamı 6 da. Azerbaycan First Ladysi 2 de. TEBRİK EDİYORUZ! T.C ALMATI YENİ BAŞKONSOLOSU SADİN AYYILDIZ yılında Elazığ da doğdu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü nden mezun olduktan sonra yılında Dışişleri Bakanlığı nda göreve başladı. Önce konsolosluk, ekonomi ve insan kaynakları departmanlarında çalıştı. Yurtdışında ise Türkiye nin üç yıl Taşkent Büyükelçiliği, Birleşmiş Miletler Viyana Ofi si Nezdinde Türkiye Daimi Temsilciliği ve son olarak da dört yıl Moskova Büyükelçiliği nde görev yaptı. T.C Almatı Başkonsolos görevine 30 Ağustos tarihinden başladı. Читайте в следующем номере Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu Kırgızistan da Değerli konuklar, Dost ve kardeş Kırgızistan ın bağımsızlığının yılında, Bakanlığımızın Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu nu Kırgızistan da görevlendirmiş olmaktan mutluluk duyuyorum. O sahnede izleyeceğiniz dans gösterisi, bir konser değil; Anadolu dan yükselen Mevlana nın sesidir. Gel, gel, ne olursan ol yine gel ister kafi r, ister Mecusi, ister puta tapan ol yine gel, yüz kere tövbeni bozmuş olsan da yine gel diyerek, hiç bir ayrım yapmadan insanlığı sevgi, barış, birlik ve beraberlik içinde yaşamaya çağıran bir sestir. İşte bu programda tasavvuf müziğinin ezgileriyle bir an gözlerinizi kapattığınızda o sevgiyi içinizde hissedeceksiniz ve gözlerinizi açtığınızda o ezgiler eşliğinde insanın mükemmele ulaşma çabasını simgeleyen semazenleri göreceksiniz. Bu konser vesilesiyle tüm izleyicilere, dost ve kardeş Kırgız halkına sevgi, saygı ve selamlarımı iletiyorum. Kırgızistan ın bağımsızlığının Yılı kutlu olsun. Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanı Ertuğrul GÜNAY 2 de. Познакомьтес: Динара Айдарбековна Туменбаева заведующая oтделением нефрологии с блоком гемодиализа Национального госпитала Минздрава КР Инервью с Командующим Внутренними войсками МВД Кыргызской Руспублики полковником Советбеком Асановичом Арбаевым.

2 2 7 Eylül / Сентябрь Geçen hafta Kazakistan Başbakanı Karim Masimov, Kırgızistan a bir günlük çalışma ziyaretinde bulundu. Bir dizi üst düzey temasta bulunan Karimov, Kırgızistan meslektaşı Almazbek Atambayev ile görüştü. İkili görüşmenin ardından her iki başbakan, Kazakistan ın Kırgızistan a gaz ihracatını öngören anlaşmayı imzaladı. Karim Masimov un Kırgızistan a gerçekleştiği ziyaretten sonra ise iki ülke arasındaki ikili ilişkileri ile ilgili bazı bilgiler verildi. Kazakistan Başbakanlığı resmi web sitesinde verilen bilgiye göre, yılının ilk altı ayında Kazakistan ile Kırgızistan arasındaki ticaret hacminin milyon dolar tutarına ulaştığı belirtildi yılının ilk yarısında iki ülkenin toplam ihracat hacmi bir önceki yılın aynı döneminde göre kat artarak milyon dolar, ithalat ise milyon dolar tutarına ulaştı. RESMİ - ОФИЦИАЛЬНО Kazakistan ile Kırgızistan arasındaki ticaret hacmi milyon dolara ulaştı Kırgızistan ın enerji, doğalgaz, sanayi, inşaat malzeme üretimi ve bankacılık sektörü başta olmak üzere dolayında ortak Kazak Kırgız şirketin faaliyet gösterdiği açıklanırken Kazakistan da turizm, inşaat, reklam ve ulaştırma sektörlerinde yaklaşık ortak Kırgız- Kazak şirketin bulunduğu belirtildi. tüfunduszeue.info Türkçe Konuşan Devletlerin İşbirliği Konseyi Almatı da Yapılacak Devamı. Başı 1 de. Kazakistan ın eski başkenti Almatı da yapılacak toplantıya Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile beraber Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun da katılacağını söyleyen Akıncı, sözlerine şöyle devam etti: Türk Devletleri İş Konseyinin iki yıl önce Türkçe Konuşan Ülkeler Zirvesinde Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından ilk defa gündeme getirildi. Bu organizasyon Türk halkları arasında birliği güçlendirmeyi İlham Aliyev Kazakistan a gidecek amaçlamaktadır. Amacımız, Türk devletleri arasındaki işbirliğinin daha da geliştirilmesi ve gelecek nesillere daha yaşanabilir bir ortam oluşturmaktır. Türk devletleri olarak tarih, kültür, din ve dil olarak aynı duyguları paylaştıklarını ifade eden Akıncı, ülkeler arası ekonomik işbirliğinin önündeki engelleri düzenleyen yeni mekanizmaların kurulacağını belirtti. Kurulacak iş konseyinin zirveye katılacak Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan cumhurbaşkanları tarafından imzalanacağını vurgulayan Halil Akıncı, Türkmenistan ve Özbekistan ın zirveye katılmamalarını da Kendi tercihleri diye yorumladı. Öte yandan dünyada yalnış anlaşılmalardan dolayı İslamafobi oluşturulduğunun da altını çizen Halil Akıncı, bu yalnış anlayışın her dönemde olduğunu ve bu hatanında medya tarafından Batı ülkelerine empoze edilmeye çalışıldığını ifade etti. Двусторонние отношения Кыргызстана и Казахстана обсудили в Бишкеке премьеры стран Премьер-министр Казахстана Карим Масимов в рамках рабочего визита в Киргизию встретился с главой правительства страны Алмазбеком Атамбаевым, сообщается на официальном сайте Масимова. В ходе беседы обсуждены вопросы развития двусторонних отношений в сфере торгово-экономического и культурно-гуманитарного сотрудничества, говорится в сообщении, пишет ИА Новости-Казахстан. После завершения переговоров Карим Масимов принял участие в открытии второго заседания казахстанскокыргызского межправительственного совета, по итогам которого был подписан ряд документов. Я сильно надеюсь на то, что все встречи кыргызской и казахской сторон будут заканчиваться конкретными результатами, цитирует главу казахстанского правительства киргизское агентство 24kg. С момента последнего заседания нами проделана серьезная работа. По всем направлениям есть четкие ориентиры, но есть и вопросы для обсуждения. Я уверен, что в результате мы найдем решения на благо народов наших стран и процветания экономик, сказал Масимов. Наши отношения развиваются динамично, но есть большой нереализованный потенциал. Сегодняшнее заседание даст мощный толчок новому развитию отношений, станет этапной встречей для того, чтобы принятые решения отвечали интересам обеих стран, в свою очередь отметил Атамбаев. Президент funduszeue.infoева приняла премьер министра Казахстана funduszeue.infoва Президент Кыргызстана Роза Отунбаева приняла премьер-министра Казахстана Карима Масимова. В ходе встречи были обсуждены итоги прошедшего II заседания кыргызско-казахского межправительственного совета, на котором были обсуждены вопросы экономического, культурно-гуманитарного, приграничного взаимодействия Кыргызстана и Казахстана. С удовлетворением было отмечено, что практически по всем вопросам стороны нашли понимание и достигли договоренностей, сообщает пресс-служба Президента КР. funduszeue.infoева обратила внимание на необходимость активной работы сторон по наращиванию торговоэкономических связей, укреплению культурно-гуманитарного взаимодействия между двумя странами. Стороны затронули вопросы сотрудничества в сфере привлечения инвестиций в Кыргызстан, а также развития банковской системы и туристической отрасли республики. Глава государства подчеркнула, что кыргызская сторона открыта для казахстанского капитала и ведения совместного бизнеса. «Мы придаем большое значение развитию взаимовыгодного сотрудничества с Казахстаном», отметила funduszeue.infoева. Торага Жогорку Кенеша и премьер-министр Казахстана обсудили перспективы двусторонних отношений Торага Жогорку Кенеша Ахматбек Келдибеков и премьер-министр Казахстана Карим Масимов на встрече в Бишкеке обсудили перспективы двусторонних отношений. Как сообщает пресс-служба кыргызского парламента, funduszeue.infoеков, приветствуя гостя, отметил, что официальный визит парламентской делегации Кыргызстана в апреле этого года в Казахстан имел положительные последствия для обеих стран. «Мои встречи с Вами, а также с председателем Мажилиса парламента РК Уралом Мухамеджановым, с председателем Сената парламента РК Кайратом Мами решили многие вопросы наших взаимоотношений. Мы и дальше готовы тесно сотрудничать с братским казахским народом», подчеркнул торага. funduszeue.infoв рассказал funduszeue.infoекову об итогах встреч с руководителями республики и высказал твердую уверенность в том, что братские взаимоотношения между двумя государствами будут и дальше развиваться и углубляться на благо народов. Показателем этого является создание Инвестиционного фонда с капиталом в миллионов долларов. Торага Жогорку Кенеша и премьерминистр Казахстана обсудили вопросы бюджета, гидроэнергетики, Таможенного союза, поставок газа. funduszeue.infoеков еще раз поднял вопрос о пребывании кыргызстанских мигрантов на территории Казахстана. Премьер-министр РК подчеркнул, что он решил вопрос открытия дополнительных пропускных пунктов. Но из-за того, что Кыргызстан не входит в Таможенный союз возникли трудности организационно-технического характера, которые он надеется решить в ближайшем будущем. Спикер парламента Кыргызстана попросил премьер-министра funduszeue.infoва передать свои пожелания успехов в работе председателю Мажилиса парламента РК Уралу Мухамеджанову и председателю Сената парламента РК Кайрат Мами. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev 20 Ekim de Kazakistan a resmi ziyarette bulunacak. Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre, iki gün sürecek ziyaret çerçevesinde bir takım belgeler imzalanacaktır. Президент Азербайджана примет участие в саммите Совета сотрудничества тюркоязычных стран октября состоится визит Президента Азербайджана Ильхама Алиева в Казахстан. Как передает funduszeue.info, об этом на пресс-конференции в Баку, посвященной летию принятия Конституции Казахстана, заявил журналистам посол Казахстана в Азербайджане Серик Примбетов. По его словам, в рамках визита намечены встречи Ильхама Алиева в Астане с руководством Казахстана. « октября глава государства примет участие в саммите Совета сотрудничества тюркоязычных стран (ССТС), который пройдет в Алмате», сказал дипломат. Касаясь пакета документов, которые будут подписаны в рамках T.C. Kültür ve Turizm Bakanı funduszeue.infoğrul Günay ın Astana da yapılmakta olan TÜRKSOY Kültür Bakanları Daimi Konseyi Dönem Toplantısı vesilesiyle Kazakistan ziyareti çerçevesinde Almatı da bulundukları 19 Eylül Pazartesi günü KATİAD Başkanı funduszeue.info Pilge, T.C. Kültür ve Turizm Bakanı funduszeue.infoğrul Günay ve eşi funduszeue.info визита Ильхама Алиева в Казахстан, посол отметил, что данные документы будут согласованы в ходе 8-го заседания межправительственной комиссии сентября в Баку. T.C.Kültür Bakanı Almatı Ziyareti Günay, TÜRKSOY Genel Sekreteri Sn.Düsen Kaseinov ve Bakana eşlik eden heyet KATİAD tarafından tertiplenen öğle yemeğinde biraraya geldiler. KATİAD Sekreteryası Суфийская музыка в Кыргызстане В рамках II Всемирного фестиваля эпосов народов мира «Традиционные ценности национальной культуры и эпическое наследие», проводимого Министерством культуры и информации Кыргызской Республики, приглашенный представительством по культуре и информации посольства Турции в Кыргызстане турецкий ансамбль Суфийской музыки города Коньи проводил концерт «Таинство мистической музыки и танца дервишей - Сема» в Кыргызской национальной филармонии funduszeue.infoанова. Перед началом выступления гостей поздравил от имени министра культуры Турции Эртогрула Гюная с прошедшим праздником представитель по культуре и информации посольства Турции в Кыргызстане Нафиз Шахин. Наиболее отличившимся сотрудникам в сфере культуры Кыргызстана были вручены денежные премии. После этого собравшимся зрителям был показан документальный фильм о дервишах, их образе жизни, целях и идеях суфизма. Позже ансамбль из Коньи сыграл старинную музыку дервишей, показав их знаменитый древний круговой танец. Для справки: Суфизм - религиозное течение, последователи которого ведут аскетический и глубоко религиозный образ жизни, поклоняются Аллаху. Его приверженцев называли дервишами, что в переводе с персидского означает «бедняк», «нищий». Частью мистических церемоний суфизма стал завораживающий и головокружительный танец.

3 «Terörle Mücadeleyi Birlikte Vereceğiz» Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, ABD Başkanı Barack Obama ile bir araya geldi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, &#;&#;Terörle mücadeleyi birlikte vereceğiz, gerek teknolojik noktada gerekse planlama, projelendirme noktasında müşterek atmamız gereken adımlar var. Ki bu noktada terör örgütlerine karşı müşterek adımımız devam ediyor, bundan sonra da devam edecek&#;&#; dedi. Erdoğan, ABD Başkanı Barack Obama ile Waldorf Astoria Oteli&#;nde gerçekleştirdiği görüşme öncesinde yaptığı açıklamada, şunları kaydetti: &#;&#;BM&#;nin Genel Kurulu nedeniyle bulunduğumuz New York&#;ta kendileriyle bir arada olmamız, özellikle de kendi ifadeleriyle model ortaklık süreci içinde gerçekten çok önemli adımları attık, atıyoruz. Bu arada terörle mücadelede ortak mücadele platformu oluşturmamız Ankara&#;da meydana gelen patlamanın ardından Siirt&#;te dört tane bayanın içinde olduğu araca da teröristler tarafından bir saldırı neticesinde dört tane bayanı, sivil vatandaşımızı kaybettik. Bu da bizim için tabii gerçekten ayrı bir üzüntü sebebi. Tabii terörle mücadele bitirilir mi denildiğinde, minimize edilir, ama ben bitirilmesi noktasında çok çok iyimser değilim. Fakat bu mücadeleyi birlikte vereceğiz, gerek teknolojik noktada gerekse planlama, projelendirme noktasında müşterek atmamız gereken adımlar var ki bu noktada terör örgütlerine karşı müşterek adımımız devam ediyor. Bundan sonra da devam edecek. Nitekim bugün burada bunları da geniş manada görüşeceğimize inanıyorum.&#;&#; Erdoğan, &#;&#;Son dönemde Mısır, Tunus, Libya&#;yı kapsayan ziyaretlerimiz ve bunun dışında yine Afganistan&#;daki birlikteliğimiz, Irak&#;taki gelişmelerin değerlendirilmesi, bunlar bizim müşterek attığımız adımlar oluyor. Temennim odur ki Türkiye, ABD arasındaki bu model ortaklık neticesini vererek, bundan sonra da devam etsin&#;&#; dedi. Obama Taziyelerini Sundu ABD Başkanı Barack Obama, Ankara daki terör saldırısında 3 kişinin hayatını kaybetmesi dolasıyla «çok derin taziyelerini» sundu. Obama, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile ABD nin New York kentindeki Waldorf Astoria Oteli nde bir araya geldi. Başkan Obama, görüşmenin başında Başbakan Erdoğan ve beraberindeki heyete «ABD ye ve New York a hoşgeldiniz» dedi. ABD Başkanı Obama, «Ankara daki saldırıya ilişkin soruşturmanın devam ettiğini biliyorum» diyerek «bu saldırının da terörizmin dünyanın her yerinde olabileceğini ve terörle mücadelede Kırgızistan Başbakanı Atanbayev den Taşkent e Sürpriz Ziyaret Kırgızistan Başbakanı ve Sosyal Demokrat Partisi(SDP) lideri Almazbek Atanbayev, Özbekistan a sürpriz bir ziyarette bulundu. Atanbayev i Taşkent Havaalanı nda Özbekistan Dışişleri Bakanı Yardımcısı Bahtiyar İslamov ve Kırgızistan ın Özbekistan Büyükelçiliği ilgilileri karşıladı. Atanbayev, Taşkent te Özbek mevkidaşı Şavkat Mirziyoyev birlikte çalışılması gerektiğini gösterdiğini» ifade etti. «Türkiye ve ABD çok güçlü ortaklardır» diyen Obama, güçlü ortaklar olarak terörle mücadele çalışmalarına devam edileceğini belirtti. Türkiye nin, ABD nin bir NATO müttefi ki, aynı zamanda da son derece iyi bir dost ülke olduğunu belirten Obama, bu kapsamda iki ülkenin değişik konularda, Afganistan da işbirliğinden dolayı teşekkür etti. Obama, Libya nın özgürlük sürecinde de işbirliği yaptıklarını söyledi. ABD Başkanı Obama ayrıca, Türkiye nin NATO nun yükümlülükleri çerçevesinde Türkiye ye füze savunma radarının yerleştirilmesi aşamasında da işbirliği yaptıklarını belirtti. Başkan Obama, Başbakan Erdoğan ın sergilediği liderlik, demokrasiye olan taahhütleri nedeniyle ile de kendisine teşekkür etmek istediğini söyledi. Görüşmede Hazır Bulundular Görüşmede, Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Avrupa Birliği Bakanı ve Başmüzakereci Egemen Bağış, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Ömer Çelik, Türkiye nin Washington Büyükelçisi Namık Tan, Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Hulusi Akar da hazır bulundu. Toplantıya ABD tarafından Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Dışişleri Bakanlığı nın Avrupa ve Avrasya işlerinden sorumlu Bakan Yardımcısı Philip Gordon, Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Avrupa Kıdemli Direktörü Elizabeth Sherwood-Randall, BM Daimi Temsilcisi Susan Rice, Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Tom Donilon da katıldılar. NEW YORK (A.A) - Özlem Şahin Şakar - Adem Kadam ile bir araya geldi. Yabancı basının takip edemediği ziyarette iki tarafın, güvenlik, etnik durum, ve iki ülke arasında tartışmalı olan sınır ve su konuları üzerinde müzakerelerde bulunduğu belirtildi. Ziyaretin detayına ilişkin ise herhangi bir açıklama yapılmadı. Almazbek Atanbayev in Kırgızistan ın güneyinde Özbeklerle-Kırgızlar arasında yaşanan kanlı etnik çatışmalardan sonra yapılan ilk ziyaret olması bakımından ayrı bir önem taşıyor. 30 Ekim de yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı seçimine aday olan Atanbayev, dün öğleden sonra Taşkent ten ayrılarak Çin e hareket etti. Haber Merkezi TÜRKSOY İLHAM VERİCİ BİR ÖRNEKTİR Astana da Radisson Oteli nde gerçekleşen, TÜRKSOY Kültür Bakanları Daimi Konseyi Dönem Toplantısı nda Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, bakanlığın yeni projesi olan TÜRKSOY a üye tüm devletlerin önemli kültür büstlerini içeren park hakkında bilgi verdi. Ayrıca bakan, bu proje için sadece yer satın almak kaldı dedi. Kazakistan Kültür Bakanı Muhtar Kul-Muhammed, TÜRKSOY konseyine Türkiye nin bir şehri olan Eskişehir in, yılında Türk Dünyası Kültür Başkenti olması fi krini sundu. Bu konuda TÜRKSOY un genel sekreter yardımcısı Fırat Purtaş bilgi verdi. Daha sonra ise üyeler, TÜRKSOY un genel sekreterinin seçimi konusunu gözden geçirdiler dönemi için TÜRKSOY un genel sekreteri olarak Düsen Kaseinov atandı. Örgütün yeni geçici koordinatörü Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay oldu. Son olarak Kültür Bakanları Daimi Konseyi nin Sonuç Bildirgesini imzalama töreni yapıldı. funduszeue.info SİYASET - ПОЛИТИКА 7 Eylül / Сентябрь Президенту официально присвоят титул «Аркадаг» («Покровитель») В Туркменистане Президенту Гурбангулы Бердымухамедову планируется официально присвоить титул «Аркадаг» («Покровитель»). Об этом сообщает funduszeue.info со ссылкой на «Радио Азаттык» (региональная служба «Радио Свобода»). Данный вопрос планируется обсудить на предстоящем Совете старейшин, заседание которого уже назначено на 25 октября года. В повестку заседания будут включены «первоочередные задачи государственной жизни». Вероятно, присвоение громкого титула Президенту и является такой первоочередной задачей страны. За то, чтобы официально присвоить Президенту упомянутое звание, высказался представитель совета Мурат Каррыев, в прошлом занимавший пост Посольство Узбекистана в Кыргызстане устроило официальный прием по случаю национального праздника страны й годовщины государственной независимости. Были исполнены государственные гимны обеих стран. Затем исполняющий обязанности посла, советник посольства Узбекистана Рахматулла Назаров, поприветствовав гостей, рассказал о путях развития его страны за прошедшие 20 лет, подчеркнул, что достигнут большой прогресс в экономической и культурной сферах. Он сообщил, что Узбекистан наладил торгово-экономические связи со странами. Дипломат отметил: Касаясь узбекско-кыргызских отношений, хотел бы подчеркнуть, что в Узбекистане всегда дорожили и дорожат узами дружбы и взаимного уважения, всем тем позитивным, что накоплено веками. Мы - близкие соседи, а соседей не выбирают. Наши народы всегда объединяла и объединяет духовная, религиозная и культурная общность, близость языков и менталитета. Заведующий отделом внешней политики аппарата правительства Кыргызской Республики Сапар Исаков, выступая на приеме, сказал: Наши государства почти одновременно отмечают национальные праздники независимости. И это, видимо, не случайно, ибо кыргызские и узбекские народы связывают глубокие исто- главы Центризбиркома республики. Совет старейшин Туркмении является общественной организацией, которая собирается раз в году и выносит решения по различным вопросам государственного значения. Решения не имеют обязательной силы, а носят совещательный характер. При прежнем Президенте Сапармурате Ниязове Совет старейшин был трансформирован в Народный совет, который стал фактически дополнительным парламентом с широкими полномочиями (подконтрольным Президенту). Однако при новом Президенте этот орган был ликвидирован, его полномочия распределены между Президентом и парламентом. После этого Совет старейшин был восстановлен в прежнем виде, уточняет funduszeue.info рические корни, родство языка и добрососедские отношения. Наша общая задача - беречь это историческое достояние двух народов и предупреждать любое посягательство на это бесценное богатство. В Кыргызстане высоко ценят мудрый, взвешенный подход и поддержку Президента Республики Узбекистан Ислама Каримова во время прошлогодних трагических событий на юге Кыргызстана. Именно в такой взаимной поддержке наших народов видится сила единения и сотрудничества двух стран. Говоря о развитии связей между Кыргызстаном и Узбекистаном во всех сферах, Сапар Исаков далее сказал: С удовлетворением отмечаю, что в ходе недавнего рабочего визита премьер-министра Кыргызской Республики funduszeue.infoева в Узбекистан правительственными делегациями двух стран был обсужден широкий спектр вопросов кыргызско-узбекского двустороннего сотрудничества. Кыргызстан нацелен на последовательное развитие кыргызско-узбекских добрососедских отношений и укрепление взаимовыгодного сотрудничества с Узбекистаном в духе Договора о вечной дружбе. На приеме присутствовали послы зарубежных стран, аккредитованные в Кыргызстане, представители общественности. funduszeue.infoва, funduszeue.infoгасанлы Что касается титула «Аркадаг», то неофициально он уже широко используется в Туркмении по отношению к Президенту. Презентация титула, как сообщалось, прошла на параде в году. Девушки в спортивных костюмах изобразили надпись «Аркадаг», а затем участники торжественного мероприятия хором исполнили песню «Алкыс сана, Аркадаг!» («Благодарим тебя, о покровитель!»). Недавно стало известно, что в Туркмении выведены новый сорт дыни, получивший название «Аркадаг», а также сорт арбуза под названием «Президент». Первый Президент Туркмении Сапармурат Ниязов носил звания Туркменбаши (Отец туркмен) и Акбар Сердар (Великий Вождь). Период его правления именовался «золотым веком». Время правления нынешнего Президента получило название «Эпоха великого возрождения». В Бишкеке отметили летие независимости Узбекистана

4 4 7 Eylül / Сентябрь EKONOMİ ЭКОНОМИКА DAVOS TÜRKiYE YE GiDiYOR Davos zirvesini düzenleyen Dünya Ekonomi Forumu İcra Kurulu Başkanı Klaus Schwab dan ilginç talep Başbakan Tayyip Erdoğan la görüşmek için Türkiye ye gelen, İsviçre deki ünlü Davos zirvesini düzenleyen Klaus Schwab, Başbakan Tayyip Erdoğan ın da bulunduğu iftara katıldı. Milliyet gazetesinin haberine göre; Başbakan Schwab ı önceki gün İstanbul daki ofi sinde kabul etmişti. Schwab ın Avrupa Birliği Bakanı ve Başmüzakereci Egemen Bağış ın bulunduğu masaya oturması için masa düzeni değiştirilirken, Schwab ın yakın arkadaşı Cüneyd Zapsu da bu masaya geçti. Schwab ın iftara katılma süreci sorulan Egemen Bağış şunları söyledi: Türkiye de, kuzeyle güney, doğuyla batının buluşacağı bir zirve düzenlemek istiyorlar. Böyle bir toplantı için Başbakan dan izin almak istediler. Yaptıkları görüşmede bunun için Başbakan dan destek istediler. Başbakan, Biz memnun oluruz. Siz AB Bakanımız Egemen Bağış ve yakın arkadaşınız Cüneyd Zapsu ile bir çalışma yapın, sonra yine değerlendiririz dedi. Schwab, Somali ziyaretinizi yakından takip ettik. Dünyaya bir cesaret örneği oldunuz dediği Başbakan ın iftar davetini, Ramazan da bir iftar tecrübesi yaşamaktan onur duyarım sözleriyle kabul etti. Schwab Davos taki One minute sözüyle tarihe geçen diyaloglar nedeniyle üzüntülerini yinelerken Erdoğan ı seçimdeki büyük başarısı ve olumsuz küresel koşullara karşın büyüyen Türk ekonomisi nedeniyle tebrik etti. Başbakan, Schwab a Somali gözlemlerini aktarırken, Avrupa nın Somali ye daha duyarlı olması gerektiği uyarısında bulundu. Almanya&#;dan 2 milyon bin , Rusya&#;dan 2 milyon 78 bin , İngiltere&#;den 1 milyon bin , İran&#;dan 1 milyon bin 67, Bulgaristan&#;dan bin ve Hollanda&#;dan bin ziyaretçi geldi. Aynı dönemde Almanya&#;dan gelen turist sayısı yüzde 14, 29, Rusya&#;dan 11, 79, İngiltere&#;den 7, 95, İran&#;dan 6, 28, Bulgaristan&#;dan 4, 62 ve Hollanda&#;dan 4, 08 oranında arttı. Yedi aylık dönemde Türkiye&#;ye gelen yabancı ziyaretçiler yüzde 33, 57&#;lik oranla en çok Antalya&#;dan giriş yaptı. Bu dönemde Antalya Havalimanı&#;ndan 5 milyon bin turist giriş yaptı. Diğer il- TURİST SAYISI YÜZDE ARTTI Türkiye ye gelen turist sayisi ler ise yüzde 25, 41 ile İstanbul, yüzde Artarak 17 milyon yüzde 9, 48 ile Muğla, yüzde 9, 11 Rusya , 79, İngiltere bine ulaşti. ile Edirne ve yüzde 4, 20 ile İzmir Türkiye&#;ye yılın ilk yedi ayında gelen turist sayısı geçen yılın sıralandı , 95, İran , aynı dönemine göre yüzde 10, 64 TEMMUZ AYINDA 4, 5 MİLYON 28, Bulgaristan artarak 17 milyon bin &#;a TURİST GELDİ , 62, yükseldi. Temmuz ayındaki ziyaretçi Temmuz ayında Türkiye&#;ye ge- Hollanda sayısı da yüzde 5, 49 artış len turist sayısı da geçen yılın 4, 08, Fran- göstererek 4 milyon bin aynı ayına göre yüzde 6, 67 oranında sa , 94, Gürcistan artarak 4 milyon bin 3, 45, Suriye , 11, oldu. Ocak-Temmuz döneminde Türkiye&#;ye en fazla ziyaretçi yine olarak gerçekleşti. Temmuz A. B. D , Almanya&#;dan geldi. Temmuz ayında Türkiye&#;ye turist gönderen ülkeler arasında Almanya ilk sırada yer alırken, Rusya ikinci, İngiltere ayında en fazla turist gönderen ülkeler sıralaması ise değişmedi. Almanya, Rusya, İngiltere, Hollanda ve İran temmuz ayında en fazla turist gönderen ül- üçüncü oldu. Yedi ayda gelen 17 milyon bin turistin bin keler oldu. Bir aylık dönemde &#;sı (yüzde 5, 62) günübirlikçilerden Almanya&#;dan gelen ziyaretçi oluştu. Ocak-temmuz döneminde sayısı yüzde 13, 11, Rusya&#;dan yüzde 12, 77, İngiltere&#;den yüzde 9, 46, Hollanda&#;dan yüzde 5, Tabigat adlı Kazakistan Ekoloji Derneği Başkanı Mels Yeleusizov, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev e Kazakistan ve Kırgızistan Arasında Teleferik Yolu Projesini takdim ederek Almatı ve İssık-Kol şehirleri 28 ve İran&#;dan 4, 17 artış gösterdi. Temmuzda Almanya&#;dan bin , Rusya&#;dan bin , İngiltere&#;den bin , Hollanda&#;dan bin , İran&#;dan ise bin ziyaretçi geldi. Temmuz ayında Türkiye&#;yi ziyaret eden 4 milyon bin yabancı ziyaretçinin bin &#;i (yüzde 6, 75) günübirlikçiler olarak kaydedildi. Temmuz ayında en çok giriş yapılan sınır kapıları Antalya, İstanbul, Muğla, Edirne ve İzmir olarak sıralandı. Ocak-Temmuz dönemi turist dağılımı Ülke Turist sayısı Payı (Yüzde) Almanya , 29 arasında teleferik yolunun inşa edilmesini teklif funduszeue.infoa ilgili bilgi veren Ekoloji Derneği Başkanı Mels Yeleusizov, Söz konusu proje, iki ülke arasında ulaştırma kolaylığını sağlayacak eşsiz bir proje olabilir. Almatı dan özellikle yaz Популярность турецких курортов постоянно растет, число туристов в году бьет все рекорды Число туристов, побывавших в Турции в этом году, увеличилось на % по сравнению с прошлым годом. Всего за период с января по август года на турецких курортах отдохнуло человек туристов ( %) находились в Турции всего один день, сообщает веб-сайт «Анталия сегодня» туристов посетили Турцию только в июле этого года, что на % больше, чем в июле года. Наибольшей популярностью турецкие курорты по-прежнему пользуются у немцев, за которыми следуют туристы из России и Великобритании. Из тех туристов, которые уже успели в этом году aylarında Issık-Göl e giden turistlerin yıllık ortalama sayısı e ulaşmakta, dedi. Kazakistan ve Kırgızistan arasında inşa edilecek teleferik yolunun, BDT ülkeleri turistlerinin de çekmesini sağlayabileceğini söyleyen отдохнуть в Турции, % прибыли из Германии ( туриста), % из России ( турист), % из Англии ( туриста), % из Ирана ( туристов), % из Болгарии ( туристов), % из Нидерландов, % из Франции, % из Грузии, % из Сирии, % из США. Если в году Турция занимала е место в мире по популярности среди туристов из других стран, то уже в году страна вышла по данному показателю на 9-е место, согласно данным ВТО. В году в Турции отдохнули миллиона туристов, в миллиона. В последние годы Турция установила безвизовый режим со многими странами мира, что привело к существенному увеличению потока иностранных туристов. Однако в этом году политические восстания на Ближнем Востоке и в Северной Африке значительно сократили число отдыхающих из этих стран. Almatı Issık Göl Arasında Teleferik Yolu İnşa Edilecek Mels Yeleusizov, Almatı dan Issık-Göe kadar teleferik yolu ile 5 saatte varılabilir, dedi. Haberde, Nazarbayev in bu proje ile ilgili her hangi bir açıklamada bulunmadığı belirtildi. Kaynak: funduszeue.info KAZAKİSTAN DA, DEVLET BÜTÇESİ GELİRİ 20 MİLYAR DOLAR OLDU АСТАНА-БАКУ Между Казахстаном и Азербайджаном ведутся переговоры об открытии прямого рейса казахстанской авиакомпании SCAT между Астаной и Баку, сообщил посол Казахстана в Азербайджане Серик Примбетов. Три раза в неделю осуществляются регулярные рейсы Алматы - Баку - Алматы. Сейчас прорабатывается вопрос об открытии прямого рейса между Баку и Астаной, - сказал Примбетов на прессконференции. Посол отметил позитивную динамику в развитии авиасообщения между Казахстаном и Азербайджаном, напомнив, что еще несколько лет назад приходилось летать через третьи страны, что создавало массу неудобств. Авиасообщение осуществлялось самолетами старого образца Ту- и Ту Сейчас между Казахстаном и Азербайджаном летают современные модели самолетов - Boeing и Airbus, - сказал Примбетов. Говоря о развитии двустороннего сотрудничества между двумя странами, посол отметил позитивную динамику торговоэкономических связей. Двусторонний товарооборот между Казахстаном и Азербайджаном, по его словам, достиг миллионов долларов. В Азербайджане успешно функционирует совместное предприятие с участием казахстанского капитала - Бакинский зерновой терминал, сказал посол. В прошлом году Казахстан поставил в Азербайджан около тысяч тонн зерна. Сейчас ведутся переговоры о закупке Азербайджаном в этом году казахстанской пшеницы, - сказал Примбетов. В подтверждение Kazakistan Cumhuriyeti Maliye Bakan Yardımcısı Ruslan Dalenov, Twitter sayfasında, Kazakistan ın, devlet bütçesi gelirinin 20 milyar dolar olduğunu bildirdi. Ayrıca funduszeue.infov da, 1 Eylül itibariyle devlet (merkez) bütçesinin geliri 20 milyar dolardır diye ifade etti. Transfer haricinde yılının devlet bütçesi tahmin olarak ,7 milyar tenge veya gayrisafi yurt içi hâsılanın %12 si olarak belirlenmiştir yılında ,1 milyarlık gider planlamaktadır yılında planlanan bütçe eksikliği ise ,8 milyar tenge ya da gayrisafi yurt içi hâsılasının %3 üdür. В КАЗАХСТАНЕ ДОХОД РЕСПУБЛИКАНСКОГО БЮДЖЕТА ДОСТИГ 20 МИЛЛИАРДОВ ДОЛЛАРОВ Доход республиканского бюджета на 1 сентября года составил 20 миллиардов долларов, сообщает КазТАГ со ссылкой на вице-министра финансов Казахстана Руслана Даленова. «На 1 сентября доходы республиканского (центрального) бюджета - 20 миллиардов», - написал Даленов в Twitter. Как ранее сообщалось, общий объем поступлений республиканского бюджета на год определен законодательством в 4,25 триллиона тенге (свыше 29 миллиардов долларов). В году правительство прогнозирует поступление доходов в бюджет в размере 3,31 триллиона тенге (свыше 22,7 миллиарда долларов). Напомним, как ранее сообщалось, в ходе открытой V сессии парламента Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев сообщил о том, что республиканский бюджет на годы приблизит Казахстан к развитым странам. «Следует взвешенно, обоснованно подойти к формированию трехлетнего бюджета на годы. Там ставятся очень серьезные, амбициозные задачи выхода на 15 тысяч долларов на человека по объему ВВП», - отметил глава республики. позитивной тенденции развития посол привел экономические показатели года. Если в году двусторонний товарооборот составлял 48 миллионов долларов, то в году это были миллиона долларов, - сказал Примбетов, добавив, что самого большого объема товарооборота в миллионов долларов удалось достичь в году, до кризиса. Сравнивая показатели экспорта и импорта, посол сообщил, что в году объем экспорта составлял 23 миллиона долларов, в настоящее время это миллиона долларов. Импорт в году составлял 25 миллионов долларов, сейчас миллиона долларов. TAŞKENT İLE SEMERKANT A HIZLI TREN Orta Asya ülkeleri arasında ilk olarak hayata geçirilen ve Taşkent ile tarihi Semerkant şehri arasında sefer düzenleyecek olan Yüksek Hızlı Trenin tanıtımı yapıldı. Geçen haftasonu, ülkenin en büyük iki şehri arasında ticari olmayan tanıtım seferini düzenleyen "Afrasiyab" adı verilen Yüksek Hızlı Trenin, bugün Taşkent&#;te düzenlenen tanıtım törenine, ülkedeki yabancı misyon şefleri, yerli ve yabancı gazeteciler ile Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri demiryolu işletmeleri üst düzey yöneticileri ve hükümet üyeleri katıldı. Özbekistan Senatosu Başkanı İlgizar Sabirov, Başbakan Yardımcısı Batır Hocayev ve çok sayıda hükümet üyelerinin katıldığı törende konuşan Özbekistan Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürü Açılbay Ramatov, İspanya&#;nın Patentes Talgo AŞ şirketi ile Kasım &#;da, 2 adet YHT AVE trenini satın alınmasıyla ilgili 38 milyon Avroluk bir kontrat imzalandığını hatırlatarak, bu çerçevede, bu ay ilk Yüksek Hızlı Treni teslim aldıklarını belirtti. Ramatov, Eylül ayı başında hizmete girecek Yüksek Hızlı Trenin, geçen haftasonu, ticari amaçlı olmayan tanıtım seferini düzenlediğini hatırlatarak, saatte kilometre hız yapan söz konusu trenin, Taşkent ile Semerkant arasındaki kilometre mesafeyi, 3,5 saat yerine 2 saatte geçtiğini vurguladı. Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri arasında, Rusya&#;nın ardından 2. olarak düzenlenen Taşkent - Semerkant YHT hattı projesinin toplam maliyetinin milyon doları bulduğunu ifade eden Ramatov, İspanya&#;nın Talgo şirketinden satın aldıkları ikinci Yüksek Hızlı Trenin ise sonbahar aylarında teslim edileceğini belirtti. Из Ташкента в Самарканд теперь можно добраться поездом всего за 2 часа Первый пробный рейс по маршруту Ташкент - Самарканд - Ташкент совершил новый скоростной поезд Afrosiyob (Афросиаб), названный в честь обнаруженного археологами древнего городища. Об этом сообщила "Курсору" пресс-служба МИДа Узбекистана. В поездку были приглашены главы аккредитованных в Узбекистане зарубежных дипломатических миссий, которые менее чем за 2 часа преодолели км и приняли участие в торжественном открытии традиционного Международного музыкального фестиваля "Шарк тароналари" ("Восточные напевы") в Самарканде. На отдельных участках состав набирал скорость км/ч. По словам главы представительства ЮНИСЕФ Ж. Дельмота, "Узбекистан стал восьмым по счету государством мира, использующим высокоскоростные железнодорожные сообщения". До сих пор пассажиры популярного среди зарубежных туристов направления поездом добирались из Ташкента в Самарканд за часов. По информации пресс-службы, в августе испанская компания Patentes Talgo S.A. поставила в Узбекистан два высокоскоростных железнодорожных состава, которые эксплуатируются с сентября года между Ташкентом и Самаркандом. Также отмечается, что запуск скоростного поезда приурочен к летию независимости Республики Узбекистан.

5 VATANSEVERLİK ПАТРИОТИЗМ 7 Eylül / Сентябрь Внутренним войскам МВД Кыргызстана лет Праздничное мероприятие с участием ряда высокопоставленных чиновников прошло во Дворце спорта в столице Кыргызстана. В мероприятии приняли участие вице-премьер-министр по блоку силовых структур Шамиль Атаханов, министр внутренних дел Зарылбек Рысалиев, а также мэр Бишкека Иса Омуркулов. Также присутствовали офицеры и часть военнослужащих Внутренних войск, военные атташе ряда иностранных посольств в Кыргызстане. В ходе мероприятия министр внутренних дел Зарылбек Рысалиев представил гостям новый штандарт Внутренних войск, врученный командующему полковнику Советбеку Арбаеву несколько дней назад. Также гостей ознакомили с изделиями, изготовленными руками военнослужащих Внутренних войск. Далее гостям, присутствовавшим офицерам и солдатам показали документальный фильм об истории Внутренних войск. Мероприятие завершилось театральным представлением и праздничным концертом. Изъято свыше 45 тонн наркотиков и прекурсоров За восемь месяцев года в Кыргызстане изъято из незаконного оборота свыше килограммов гашиша, более килограммов героина и около 15 тонн каннабиса. Об этом сообщил на прессконференции начальник Главного управления по борьбе с незаконным оборотом наркотиков МВД КР Адилбек Ботобаев. По его словам, количество изымаемых наркотиков по сравнению с аналогичным периодом года существенно возросло: каннабиса - на 14,4 тонны, гашиша - на килограммов, героина - на килограммов. Часть наркотиков имеет афганское происхождение. Как отметил Адилбек Ботобаев, Кыргызстан сталкивается с проблемами не только из-за того, что на территории страны произрастают растения каннабисной группы, но и из-за близости республики к Афганистану. Большая часть границы с Таджикистаном, через который проходит трафик опиатов и гашиша из ИРА, - горная гряда с многочисленными конно-пешими тропами. Силовики разделяют их на пять маршрутов. Первый - в направлении Алайского района Ошской области с территории Горно-Бадахшанской автономной области Таджикистана. Преимущественно по трассе Хорог - Ош и прилегающим к ней конно-пешим тропам или в обход перевала Кызыл-Арт по территории КНР. Второй - в направлении Чон-Алайского района Ошской области из ГБАО или районов Гармской группы. Третий - в направлении Баткенского района одноименной области. Четвертый - в направлении Ляйлякского. Пятый - в направлении Кадамджайского района. Кроме того он отметил, что за 8 месяцев текущего года органами внутренних дел выявлено преступлений, связанных с незаконным оборотом funduszeue.info за прошедший период сотрудниками внутренних дел было произведено более арестов наркозаготовителей и торговцев, сказал funduszeue.infoев. В целом с начала года, согласно оценкам ГУБНОН МВД КР, в Кыргызстане изъято свыше 45 тонн наркотиков и прекурсоров. На пресс-конференции также присутствовали начальник Управления ГУБНОН МВД Эстебек Жумабеков и начальник межрегионального отделения ГУБНОН МВД Турат Исаев. Göç Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Rektörlüğü tarafından desteklenen Göç adlı kısa metrajlı film Kazan da düzenlenen İslam Ülkeleri Film Festivalinde birincilik ödülüne layık görüldü yılından bugüne İletişim Fakültesi öğrencileri tarafından den fazla kısa metrajlı film çekildi. Bunlardan 50 ye yakını uluslararası festivallerde ödül kazandı. Göç filminde alınan birincilik ödülü ve Manasçı Cusup Mamay adlı belgesel film projesiyle ilgili bilgi vermek için ( ) Kabar Haber Ajansında basın toplantısı düzenlendi. Toplantıda Rektör Yardımcımız Prof. Dr. Mahmut İZ- CİLER, basına yaptığı açıklamada iki filminde tamamen üniversite bütçesi tarafından karşılandığını belirtti. Türk Dünyasının önemli bir değeri olan Çin de yaşayan 95 yaşındaki Manasçı Cusup Mamay ın üniversitemizce belgeselinin yapıldığını, Göç belgeselinin üniversitemizce desteklenerek hazırlandığını ve bu filmin tarihi ipek yolunu konu aldığını söyledi. Yine Özbekistan da düzenlenen Spor Festivalinde iki filmimiz ödül aldı. Bu ödüller Kırgızistan ın Özbekistan Büyük Elçisi Anvar Mokoev e teslim edildiğini söyledi. İzciler konuşmasında üniversitemizin, uluslar arası bir üniversite olduğunu, teknolojik ve fiziki alt yapısının çok iyi olduğunu, mezunlarımızın da dünyanın her yerinde çalışabilecek bir donanımla mezun olduklarını belirtti. Basın açıklamasının ardından gazetecilerin filmlerle ilgili soruları cevaplandı. Мировая премьера фильма «Коч» Мировая премьера фильма «Коч» («Кочевье») пройдет на Амстердамском международном фестивале документального кино (Нидерланды). Об этом пресс-конференции в агентстве «Кабар» рассказал кинорежиссер Артык Суюндуков. По его словам, фильм с глубокой задумкой молодых режиссеров Кыргызско-Турецкого университета (КТУ) «Манас» понравился многим участникам фестиваля в Татарстане, где из работ победило именно кыргызское кино. «По итогам конкурса к нам обратились представители центрального телеканала Амстердама. Они заинтересованы в показе отечественного короткометражного фильма для аудитории Европы. Сейчас ведутся переговоры по этому вопросу. Показ состоится примерно в октябре-ноябре этого года» - сказал funduszeue.infoков. В Кыргызстане премьера фильма и других работ молодых режиссеров КТУ приурочат к дню рождения писателя funduszeue.infoова, и состоится она 12 декабря в Бишкеке на симпозиуме под названием «Айтматов и кино». Важно отметить, что фильм «Коч» («Кочевье») занял I первое место на VII Международном фестивале игрового и документального кино в Казани. Подготовили страницу Хокума Халилова, Рамиз Мешадигасанлы.

6 6 7 Eylül / Сентябрь AKTÜEL АКТУАЛЬНО Azerbaycan First Ladysi Profesör Arif Paşayev ve Aida İmanguliyeva ailesinden olan Mehriban Aliyeva, Azerbaycan ın başkenti Bakü de doğdu. Mehriban Aliyeva de Bakü deki 23 sayılı liseden mezun olduktan sonra Azerbaycan Tıp Üniversitesi ni kazandı. İkinci sınıftan eğitimini Seçenov Birinci Moskova Devlet Tıp Üniversitesi nde devam ettirdi yılları arasında Moskova Göz Hastalıkları Araştırma Enstitüsü nde çalıştı. 90 lı yılların ortalarında Mehriban Aliyeva, Azerbaycan Medeniyetinin Dostları Fonu nu kurdu. Ülkenin Birinci Hanımı hala bu Fonda başkanlık ediyor. Fon Azerbaycan kültürünün tanıtımı amacıyla üç dilde yayınlanan (Azerbaycan, İngilizce, Rusça) Azerbaycan-İRS dergisini çıkarıyor. Mehriban Aliyeva 10 Mayıs tarihinden itibaren Haydar Aliyev Vakfına Başkanlık ediyor. Vakıf şimdiye kadar birçok projeye imza attı. Bakü de Mehriban Aliyeva nın girişimiyle Modern Sanat Müzesi açıldı ve hala faaliyet göstermektedir. Azerbaycan kültürünün tanıtımı amacıyla Haydar Aliyev Vakfı nın girişimi ile Gebele`de tüm dünyadan olan bir çok ünlü müzisyenin katılımı ile Uluslararası Müzik Festivali düzenlendi. Haydar Aliyev Vakfı`nın diğer ülkelerde de temsilcilikleri bulunmaktadır ve Azerbaycan dışında da birçok projeleri başarıyla uygulamakta. Haziran `de Haydar Aliyev Vakfı nın Başkan Yardımcısı Leyla Hanım Aliyeva nın girişimiyle Bakü de Küreselleşme Ortamında Kültürlerin Diyalogu konusunda forum yapıldı. Vakıf Evrensel Kültür Anıtlarının restorasyonuna da katkıda bulunmaktadır. Vakıf Paris in Versay sarayının parkında iki anıtın restorasyonunu gerçekleştirdi. Azerbaycan da da birçok cami, sinagog ve kilise restore edildi. 17 Şubat tarihinde Paris te Azerbaycan Cumhuriyeti nin bağımsızlığının yıldönümü ve Azerbaycan kitabının tanıtımına ilişkin tören yapıldı. İlham Aliyev in Azerbaycan Cumhuriyeti nin bağımsızlığının yıldönümü kutlamalarına uygun olarak, Nisan tarihinde Haydar Aliyev Vakfı ve Azerbaycan ın Fransa daki Büyükelçiliği Paris te bayram töreni düzenledi. Bayram günleri çerçevesinde 19 Nisan`da UNESCO nun merkezinde Azerbaycan Halısı nın sergisi açıldı. 17 Mayıs tarihinde Heyder Aliyev Vakfı nın girişimiyle Moskova da Kremlin Devlet Sarayı nda Azerbaycan Cumhuriyeti nin bağımsızlığının yıldönümü dolayısıyla Azerbaycan gecesi yapıldı. Haydar Aliyev Vakfı nın faaliyetlerinin önceliklerinden biri de dünya kamuoyuna Dağlık Karabağ sorununun gerçeklerini anlatmaktır. Gerçekleştirilen projeler arasında birkaç dilde yayınlanmış, Ermenistan ın Azerbaycan a karşı saldırı tarihini yansıtan Karabağ gerçekleri broşürlerini, Ermeni vahşetini anlatan Savaş ve Kültürel Tarihi Anıtlarımız, Azerbaycan a Karşı Savaş: Kültürel Miras Hedef Altında kitapları belirtilebilir. Ayrıca, Vakıf, dünyanın çeşitli ülkelerinde Hocalı soykırımına ilişkin eylemler, fotoğraf ve video sergiler gibi faaliyetler gerçekleştiriyor yılı Ağustos ayında Mehriban Aliyeva Azerbaycan sözlü edebiyatının ve müzik mirasının korunması ve gelişmesi için çabalarından dolayı UNESCO nun iyi niyet elçisi ilan edildi. İki yıl sonra First Lady, çeşitli alanlardaki kapsamlı ve özverili çalışmaları, geniş medeniyetlerarası diyalog, ilgiye ihtiyaç duyan çocuklara yardım, onların yaşam koşullarının ve eğitiminin iyileştirilmesi için büyük desteğine göre İSESCO nun (İslam ülkelerinin bilim, eğitim ve kültür örgütü) iyi niyet elçisi seçildi. Bu tür saygın uluslararası kuruluşların Büyükelçisi olmak çok onurlu ve sorumlu bir görevdir. UNESCO ve İSESCO, tüzüklerinde de belirtildiği üzere, siyasi bir kurum değiller. Aynı zamanda bu, Mehriban Aliyeva nın kendi ülkesini temsil ettiği uluslararası bir sahnedir. Bu, çağdaş Azerbaycan ın, eski tarihi ve kültürel köklere sahip halkımızın, sanatımızın, müziğimizin ve edebiyatımızın başarılarının tüm dünyaya ulaştırılması için bir fırsattır yılında sponsorluk ve hayırseverlik faaliyeti, eğitim ve kültürün organizasyonuna desteği, Rusya ve Azerbaycan halkları arasında dostluğun pekiştirilmesine büyük katkıları için Mehriban Aliyeva, Rusya nın Yüzyılın Mesenatları Uluslararası Yardımseverler Vakfı nın Yakut Haç nişanı ile ödüllendirildi. Dünya Sağlık Örgütü Yönetim Komitesi ise First Lady yi Ana, çocuk ve aile sağlığının korunması ve güçlendirilmesi çalışmalarında hizmetlerinden dolayı özel ödülü ile ödüllendirdi. Hayırseverlik faaliyeti, insanlığın yüksek ideallerine hizmet alanında başarılarından dolayı Mehriban Aliyeva yılında Altın Kalp uluslararası ödülü aldı. Mehriban Aliyeva nın geniş faaliyeti bununla da sınırlı değil yılından beri Azerbaycan Jimnastik Federasyonu Başkanı dır ve yıllarında Dünya Jimnastik Kupası yarışının, yılında ise Dünya jimnastik Şampiyonasının, ve yıllarında Avrupa şampiyonasının Azerbaycan da yapılması konusunda kararın kabulünde önemli rol oynamıştır. Bugün Azerbaycan jimnastik milli takımı dünyada büyük nüfuza sahiptir. Sporcular uluslararası turnuvalarda başta geliyorlar de Mehriban Aliyeva felsefe bilimleri adayı akademik unvanını aldı. Ayrıca Mehriban Aliyeva, ve yıllarında Azerbaycan Parlamento (AMM) seçimlerinde milletvekili seçildi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in 5 Mayıs tarihli kararı ile Mehriban Aliyeva, Azerbaycan ın sosyo-politik ve kültürel hayatında etkin çalışmalarından dolayı Haydar Aliyev Ödülü ne layık görüldü. 14 Eylül da Mehriban Aliyeva, Azerbaycan ve Polonya arasında dostluk ilişkilerinin gelişimine sağladığı katkılarından dolayı Polonya Cumhuriyeti Hizmetlere göre Büyük Kumandan Haçı, 10 Şubat da ise Fransa Cumhurbaşkanı kararı ile Fahri Lejyonun Büyük Haç Kumandanı nişanı ile ödüllendirildi. Bunun yanı sıra Mehriban Aliyeva, 30 Temmuz da insanlığın maddi ve maddi olmayan kültürel miras ve kültürlerarası diyalogun gelişimine, aynı zamanda kültürel çeşitliliğin güçlendirilmesine sağladığı katkılar ve UNESCO misyonuna gösterdiği sadakatten dolayı UNESCO nun Mozart Madalyası na layık görüldü. 2 Haziran de Mehriban Aliyeva, mülteci ve zorunlu göçmenler için Haydar Aliyev Vakfı nın gerçekleştirdiği insani projeler, ayrıca Türk Dünyası kültürel mirasının zengin bir parçası olan Azerbaycan Türklerinin maddi ve manevi kültürel mirasın korunması ve tanıtımı alanında yaptığı çalışmalardan dolayı Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı nın (TÜRKSAV) Türk Dünyasına Hizmet ödülünü aldı. 24 Haziran de ise Mehriban Aliyeva ya, Brüksel de Krans Montana Forumu nun Altın madalyası takdim edildi. Söz konusu madalya verdiği emek ve bulunduğu özel hizmetler ile dünyada büyük nüfuz kazanan kişilere verilmektedir. Mehriban Aliyeva, bu madalyayı kültür, bilim, eğitim, sağlık, sosyal ve diğer alanlar olmak üzere uluslararası arenada gerçekleştirdiği çok yönlü çalışmalarından dolayı aldı. Haydar Aliyev Vakfı Azerbaycan ın Eurovision şarkı yarışmasına katılımını himaye etti. Azerbaycan bu yarışmaya toplam dört kez katıldı ve Azerbaycan temsilcileri her defasında yarışmanın liderleri arasında yer aldılar. Mayıs ta Azerbaycan ın genç şarkıcıları Eldar ve Nigar Eurovision birincisi oldular. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in kararı doğrultusunda Mehriban Aliyeva, gelecek yılın Mayıs ayında Bakü de yapılacak Eurovision şarkı yarışmasının Organizasyon Komite Başkanı olarak tayin edildi. Mehriban Aliyeva nın, Leyla ve Arzu adında iki kızı, Haydar adında bir de oğlu ayrıca Mikayıl ve Ali adında iki torunu var. Hayırlı Uğurlu Olsun! Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Cengiz Aytmatov Kampüsü İİBF Konferans Salonunda yapılan devir teslim törenine Kırgızistan Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakan Yardımcısı Muhtar Orazbekov, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Kurucu Eski Rektörü Karıbek Moldobayev, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Eski Rektörü Prof. Dr. Suleyman Kayıpov, Rektör Prof. Dr. Sebahattin Balcı, Rektör Vekili Prof. Dr. Asılbek Kulmırzayev ve üniversitemizin Akademik ve idari personeli katıldı. İki Ülkenin milli marşlarının okunması ile başlayan tören, Kırgızistan Milli Eğitim Bakan Yardımcısı Muhtar Orazbekov&#;un rektör değişliği ile ilgili kararı okumasıyla devam etti. Orazbekov yaptığı açıklamada : Türkiye Cumhuriyeti Hükümetiyle Kırgızistan Cumhuriyeti Hükümeti arasında 26 Nisan tarihinde Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi&#;nin işleyiş esaslarına ilişkin yeni bir anlaşma imzalanmıştır. Söz konusu anlaşmanın 6. Maddesi gereğince üniversite rektörü mütevelli heyetinin önerisi üzerine Türkiye Cumhuriyeti tarafından, rektör vekili ise Kırgızistan tarafından atanacaktır. Kırgızistan Cumhuriyeti Başbakanının 23 Ağustos tarih ve sayılı kararıyla Prof. Dr. Süleyman Kayıpov&#;un Rektörlük görev süresine son verildiğini, rektörlük görevine ise Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Mütevelli Heyeti üyelerinin oy birliği ile ve Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Öğretim Kurumu&#;nun onayı ile 25 Ağustos tarihinde Prof. Dr. Sebahattin Balcı&#;nın ve rektör vekilliği görevine ise funduszeue.info Asılbek Kulmırzayev atandığını bildirdi.&#; Görevi devralarak rektörlük binişi giyen Prof. Dr. Sebahattin Balcı ise, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi çok özel bir misyonla kurulmuştur, 16 yıldır bu ülkeye hizmet vermiş, bugüne kadar ki kazanımlarıyla daha büyük işler yapmak üzere görevini tazelemiş, misyonunu belirlemiş, vizyonunu çok daha fazla genişletmiş bir üniversitedir. 1,5 yıllık hizmet dönemde çok değerli Suleyman Hocamla birlikte ve sizlerle iç içe, gönül gönüle ve her zaman sizlere yakın olarak yaşadım. Bu güzel ülke benim ülkem, bu güzel topraklar benim topraklarım, bu toprak için en güzel duyguları besledim. Bu güzel insanlar benim öz kardeşlerim ve onlar için burada bulunmanın büyük mutluluğunu yaşıyorum. Burada bulunmamın başka hiçbir sebebi de yoktur. Bence hiçbir sebep bizi km uzaklıktan buraya getiremez. Evlerimizi, ailelerimizi, dostlarımızı bırakıp bizi buraya getiremezdi. Bu şartlarda başka hiçbir ülkeye gitmezdik. Ama Kırgızistan&#;a geldik, Türk Dünyasına geldik, çünkü bizim bu ülkelere, atalarımızın topraklarına büyük saygımız ve büyük sevgimiz vardır. Bu toprakların altında Kırgız kardeşlerimin ataları kadar benim atalarımda yatıyor. Ben burada kendimi hiçbir zaman yabancı olarak görmedim, yabancı olarak da hissetmedim. Göreve ilk başladığım andan itibaren Kırgız kardeşlerimde beni yalnız bırakmadı. Sanki yıllarca beraber olduğum, bir uzun hayatı paylaştığım ortak kader birlikte yürüdüğüm, kardeşlerimle beraber olduğum ve onun sıcaklığıyla, onun rahatlığıyla burada kalıp hizmet ediyorum. Bu üniversite bütün emeği geçenlerce, başta kuranlar olmak üzere, bütün yöneticilerce başta sayın rektörümüz ve onlarla birlikte yürüyen çok değerli arkadaşlarımızla birlikte bu görevi verenleri mahcup etmemek için çalışmıştır, üretmiştir ve üretmeye devam etmektedir. Zaman hızla değişmektedir. Yıllar çok hızlı geçmektedir. Yüz Yıllar, on yıllara sığmaktadır. Bizim vizyonumuz da buna göre çok gelişecek ve genişleyecektir. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan&#;ın gelişmesine, değişmesine ve istikrarına katkı sağlamaya devam edecektir. Kırgızistan örneğinden Türk Dünyasına cesaret verelim. İşte Kırgızistan başardı dedirtelim. Bizim üniversitemizin başaramama gibi bir ihtimali yoktur. Bizim üniversitemizin yerinde durmak gibi bir hakkı yoktur. Onun için çok çalışmamız lazım, birlik içerisinde çok çalışmamız lazım. Biz burada nüfus cüzdanımızı, pasaportumuzda yazanları çoktan unuttuk. Ben Türkiyeliyim, siz Kırgızsınız biz burada bunları unuttuk. Biz burada ortak kadere beraber yürüyoruz ve yeni bir kimlik inşa eden bir üniversitenin, büyük sorumluluk taşıyan mensuplarıyız. Hangi görevi kimin yaptığının bir önemi yoktur. Bu bir nöbettir. Biz bu nöbeti devralırken neyi devraldığımızı, hangi imkanları devraldığımızı biliyoruz. Hangi emeklerle, hangi çalışmalarla, hangi gayretlerle, hangi çabalarla bu üniversitenin bugünlere geldiğini biliyoruz. Bundan sonrada yine bu hedefi n üzerine, bu başarıların üstüne daha yeni başarıları, hedefl eri gerçekleştirmiş olarak çalışmalarımızı sürdüreceğiz. Biz iki bedende bir canız, böyle olmaya da gönülden talibiz km öbür tarafta olsa da bir olmayı başarabilmeliyiz. Her arkadaşımın kendisi aşmasını bekliyorum, daha çok çalışmasını, daha çok gayret etmesini bekliyorum. Bu kutlu yolda yorulmak, bıkmak yoktur. Çalışmaları yaparken, sizlere danışarak, devletlerimizin en yetkili organlarına danışarak yapacağız. Görevler insanlara hizmet için vardır, ben bu üniversitenin hizmetkarıyım. Herkesin hizmetinde olacağım, herkes için çalışacağım. Kırgızistan&#;ın, Türkiye&#;nin ve Türk Dünyası&#;nın gelişmesi için yılmadan, durmadan çalışacağım.&#; diye konuştu. Rektör Vekilliğine atanan Prof. Dr. Asılbek Kulmırzayev ise yaptığı konuşmada: Bu görevin büyük bir sorumluluk verdiğini, verilen görevi layıkıyla yerine getirmeye çalışacağını dile getirdi.&#; Yapılan konuşmaların ardından makam odalarında görev değişikleri Kırgızistan Milli Eğitim Bakan Yardımcısı Muhtar Orazbekov ve Aksakalların huzurunda gerçekleştirildi. funduszeue.info Kırgızistan daki Türk Vatandaşları Ramazan Bayramını Kutladı Kırgızistan&#;ın başkenti Bişkek&#;teki Türk vatandaşları, Kırgızistan-Türkiye Sanayiciler ve İş Adamları Derneği (KITİAD) tarafından düzenlenen etkinlikle Ramazan bayramını kutladı. Kutlamaya, Türkiye&#;nin Kırgızistan Büyükelçi Yardımcısı Seyfullah Şahin başta olmak üzere Kırgızistan&#;da faaliyet gösteren Türk şirketlerinin temsilcileri ve vatandaşlar katıldı. Bayramların coşku ve sevinçle kutlandığını açıklayan Şahin Kırgızistan&#;daki Türk toplumunun Ramazan bayramı münasebetiyle bir araya geldiklerini belirtti. Şahin, "Sabah Kırgız kardeşlerimiz ile birlikteydik. Dün merhum yazar Cengiz Aytmatov&#;un heykelinin açılış törenine katıldık. Bugün de Manas heykelinin açılışında birlikte olduk" şeklinde konuştu. Şahin, Kırgızistan Cumhuriyeti&#;nin kuruluşunun yılı dolayısıyla düzenlenen törenleri izlediğini ve Kırgız halkının bağımsızlığının coşkusuna ortak olduklarını da sözlerine ekledi. Kırgızistan Müslümanlarının bayramını kutlayan KITİAD Yönetim Kurulu temsilcisi Osman TAŞAR, Bugün üç bayramın mutluluğunu yaşıyoruz. Zafer Bayramımız, Ramazan Bayramı ve Kırgızistan ın Bağımsızlık günü. Allah yardımcımız olsun. Hayatta sağlık ve başarılar diliyorum! şeklinde konuştu. Yapılan konuşmaların ardından, gelen konuklara yemek ve tatlı ikramı yapıldı.

7 GERÇEKLER, OLAYLAR, YORUMLAR - ФАКТЫ, СОБЫТИИ, КОММЕНТАРИИ 7 Eylül / Сентябрь Зарылбек Рысалиев выступил в Жогорку Кенеше Министр внутренних дел Кыргызской Республики генерал-майор Зарылбек Рысалиев рассказал депутатам о работе органов внутренних дел, а также о нелегальных поставках нефтепродуктов в Республику Таджикистан. Председатель Комитета по топливно-энергетическому комплексу и недропользованию, депутат funduszeue.infoев задал вопрос о действиях МВД в отношении него и возглавляемого им частного предприятия. В связи с тем, что депутаты получают большое количество жалоб в адрес действий сотрудников милиции, принято решение о том, чтобы депутаты задали накопившиеся у них вопросы министру. С Днем города Алматы 18 сентября алматинцы и гости южной столицы отметили День города. Праздник прошел на площади Астана. С 11 до 16 на площади проводилась ярмарка яблок Apple Fest, которая проходит в Алматы каждый год. Также прошел праздничный концерт с участием казахстанских звезд. Ведущими концерта были участники телевизионной программы «Наша Казаша». Веселому настроению в праздничный день сопутствовала теплая и солнечная погода. Но главный сюрприз, приготовленный организаторами, ожидал людей, пришедших на праздник, вечером. С 19 и до 22 вечера прошел еще один концерт с участием групп «Т9» и «Danzel», а после концерта был праздничный фейерверк. Но не просто фейерверк, а пиротехническое мультимедийное 3D шоу. Разработчик - американский дизайнер, режиссер-постановщик 3D шоу Альберто Наваро. Также помимо прошедших мероприятий 18 сентября, в Алматы 15 и 16 сентября на площади funduszeue.infoнова напротив Академии наук прошел музыкальный фестиваль «Парад оркестров». Лучшие оркестры страны исполняли оркестровою духовую, симфоническую и народную музыку. Карина Агаева, funduszeue.info Almatı da Spor Bayramı Yapıldı Kazakistan Ahıska Türkleri Milli Merkezi Spor Komite başkanı Celal MEMMEDOV tarafından Kazakistan da Spor Bayramı nedeni ile bir kutlama programı düzenlendi. Ahıska Türkleri yaşlıları arasında Futbol antremanı ardından, DATÜB Genel başkanı Sayın Ziyatdin KAS- SANOV, Gençlerimiz, hayatta bize emanet edilmiş en güzel, en değerli varlıklardır. Onlar için çalışırız, onlar için kazanırız, onlar için birçok sıkıntılara katlanırız. Ülkemizde eğitimin daha sağlıklı koşullarda verilebilmesi için okullarımızın fi ziki ve genel durumu iyileştirilmiştir. Biz de Ahıska Türkleri olarak Kazakistan boyunca 43 okulda Türkçe eğitimi vermekteyiz. Gençlerimizin daha sağlıklı ortamda spor yapmaları için, desteğimizi her zaman sürdüreceğiz. Her fırsatta Ahıskalı yetenekli sporcularımıza katkı sağladık. Spor salonları yaptık. Önemli olan burada gençlerimizin daha sağlıklı ortamda spor yapmaları bizi daha çok mutlu eder, gururlandırır. Bugünkü organizasyondan dolayı Ahıska Türkleri Milli Merkezi Spor Komite başkanı Celal MEMMEDOV a ve sponsor olan işadamı Sayran ÇULAGOV a da çok teşekkür ediyorum dedi. KASSANOV, daha sonra Spor alanında faaliyetlerinden dolayı başarılara imza atan antrenörlere, sporcu ve gazetecilere hediye ve başarı belgeleri takdim etti. Başarı Belgesi ile ödüllendirilenler arasında Ahıskapress Basın Bilim Merkezi ve Kazakistan Ahıska Türkleri Milli Merkezine bağlı Ahıska gazetesi de yer aldı. TEBRİK EDİYORUZ! Bişkek te bulunan Ayçürök Kız Lisesi Müdürü iken Sebat Eğitim Kurumları ilköğretim koordinatörlüğü görevine atanan Ömer ÖZ- KAYA Beyefendi yi tebrik eder başarılarının devamını dileriz! Saygılarla TÜRKEL Gazetesi yetkilileri. Denktaş ın Sağlık Durumu Ciddiyetini Koruyor İngiltere, Ermeni sekreteriyle aşk yaşayan Ermenistan elçisini görevden aldı. Yerine James Aves ve Jonathan Leach çiftini Erivan a dönüşümlü elçiler olarak atadı. Erivan atamaya itiraz etti. Ermeniler Erivan değil, aşk elçiliği oldu sözleriyle tepki gösterd. İngiltere aşk yaşadığı Ermeni sekreteriyle evlendiği ortaya çıkan Erivan Büyükelçisi Charles Lonsdale i görevden almaya karar verdi. İngiltere Dışişleri Bakanlığı gelecek yıl ocak ayında boşalacak olan koltuğa James Aves ve eşi Jonathan Leach ı birlikte atadı. Üç çocuk sahibi James ve Jonathan Leach çifti Erivan Büyükelçiliği görevini dörder aylık dönemlerle dönüşümlü olarak üstlenecek. Eşlerden biri dört ay boyunca büyükelçiliği yönetirken, diğeri üç çocuklarına bakacak. Ancak Erivan daki İngiliz Büyükelçiliği nin ciddiyetinin sorgulanmasına neden olan Lonsdale in yerine yapılan atama, Ermenilerin tepkilerinin daha da artmasına neden oldu. ERMENİSTAN İTİRAZ ETTİ Ermenistan yönetiminin bu atamaya itiraz ettiği ama daha sonra Londra hükümeti tarafından ikna edildiği söyleniyor. İngiliz Dışişleri, çiftin Güney Kafkaslar konusunda büyük tecrübe ve bilgilere sahip olduklarını söyleyerek Yakın Doğu Üniversitesi (YDÜ) HAstanesi yoğun bakım servisinde tedavisi süren, KKTC nin 1. Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş a verilen antibiyotikten olumlu cevap alındığı, ancak sağlık durumunun ciddiyetini koruduğu belirtildi. YDÜ Hastanesi Hasta ve Dışilişkiler Başkanı Ahmet Savaşan, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, Denktaş ın tedavisine, yoğun bakım ünitesinde solunum desteği ile genişletilmiş doktorlar heyeti tarafından devam edildiğini söyledi. Savaşan, açıklamasında şunları kaydetti. kararını savunuyor. Ancak Ermeni siyasetçilerin itirazları devam ediyor. İngiliz Mail on Sunday Gazetesi, Ermeni politikacılar büyükelçiliğimize aşk elçiliği adını taktı diye yazdı. Mail on Sunday Gazetesi ne konuşan adının açıklanmasını istemeyen üst düzey bir Ermeni yetkili de Bu bizim için sürpriz oldu.. Ancak bunun İngiliz elçiliklerindeki yeni bir trend olduğu söylendi dedi. CİDDİYE ALINMIYORUZ Eski Ermenistan Dışişleri Bakanı Yardımcısı Arman Navasardyan da İngilizler biz Ermenileri ciddiye almıyorlar. ABD ye böyle bir çifti, büyükelçi olarak gönderirler miydi merak ediyorum. Ermenistan a Hatırlanacağı üzere geçtiğimiz günlerde Kurucu Cumhurbaşkanımızın akciğer enfeksiyonunu kontrol altına alabilmek için gerekli olan antibiyotik üniversitemize ait uçakla İstanbul dan çok kısa bir süre içerisinde getirilmiş ve Sayın Denktaş a verilmeye başlanmıştı. Bugün yapılan tetkiklerde Sayın Kurucu Cumhurbaşkanımızdan verilen antibiyotiğe cevap alındığı sevindirici şekilde gözlemlenmiştir. Cumhurbaşkanımızın şuurunun açık, fakat sağlık durumunun ciddiyetini halen koruduğunu söyleyebiliriz. Londra-Erivan Hattında Aşk Büyükelçiliği Krizi yapılan bu muameleyi ise hiç anlamıyorum diye konuştu. BİRİ ÇALIŞACAK DİĞERİ BAKACAK Ocak ayında göreve başlayacak Jonathan Aves ve Jonathan Leach çiftinin Maddie, Mimi ve Joe isminde üç çocuğu bulunuyor. Çift dörder ay arayla dönüşümlü olarak çocuklara bakacak. Çocuklara bakmayan büyükelçiliği yönetecek. SEKRETERİYLE EVLENMİŞTİ İngiltere nin Erivan Büyükelçisi Charles Lonsdale uzun süre aşk yaşadığı Ermeni basın sekreteriyle iki ay önce evlenmişti. TÜRKÇEVİZYON FESTİVALİ NDE MUHTEŞEM FİNAL Denizli Valiliği, Denizli Belediyesi ve TRT işbirliğiyle bu yıl 3. sü düzenlenen Türkçevizyon Uluslararası Türkçe Müzik Festivali, grupların muhteşem performansıyla sona erdi. Türkçevizyon Festivali nin son bölümünde İncilipınar Parkı ve Ziya Tıkıroğlu Açık Hava Tiyatrosu nda konser programı düzenlendi. İncilipınar Parkındaki konserde, K.K.T.C, Azerbaycan, Makedonya, Kırım, Gagavuzya, Romanya, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Yunanistan ve Başkurdistan grupları sahne aldı. Festival grupları ilk olarak festivalde yer alan eserleri Türkçe seslendirdi ve ardından her biri kendi dillerinde bir şarkı söyledi. Yaklaşık 2 saat süren festival programının ardından Denizlili sanatçı Efe, sahne aldı. Efe, Denizli ve Ege yöresine ait birbirinden güzel eserleri hayranlarına okudu. Festivalin diğer bölümü ise Ziya Tıkıroğlu Açık Hava Tiyatrosu nda gerçekleşti. Buradaki etkinliğe Denizli Belediye Başkanı Osman Zolan, Başkan Yardımcısı Şamil Çınar, ve TRT Dış Yayınlar Dairesi Başkanı ve Türkçevizyon TRT Festival Başkanı Süleyman Köksoy ile binlerce Denizlili katıldı. Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan, Gürcistan, Bulgaristan, Filistin, Suriye, Tataristan ve Altay dan (Doğu Türkistan) gelen festival sanatçıları hem festival şarklarını Türkçe olarak seslendirdi hem de kendi dillerinden birer eser okudu. Binlerce kişi ellerinde Türk Bayrakları yla festival coşkusuna katıldı. Azerbaycan Devlet Sanatçısı Azerim de festival programının ardından birbirinden güzel şarkıları okudu. Binlerce kişi Azerim e eşlik etti. Başkan Zolan, yardımcısı Çınar ve TRT Dış Yayınlar Daire Başkanı Köksoy, festivalin ardından Azerim e plaket sundu. Başkan Zolan, 3 yıl önce Türkçenin doğru kullanılması ve dünya genelinde yaygınlaştırılması amacıyla tohum ekildiğini, bugün fi lizlenen tohumun gelecekte ulu bir çınara dönüşeceğini söyledi. TRT Dış Yayınlar Daire Başkanı Köksoy da, Türkçevizyon Festivali nin artık bir yarışmaya dönüşmesi gerektiğinin altını çizdi. Kırgızistan da faili meçhuller için soruşturma Kırgızistan Başbakanı Almazbek Atambayev, devrik lider Kurmanbek Bakiyev dönemiyle son yıllardaki şüpheli ölüm ve faili meçhul cinayet gibi olayların yeniden soruşturulması talimatıni verdi. Atambayev, Organize Suç ve Yolsuzlukla Mücadele biriminin önceki dönemin tanınmış siyasetçileri arasında yer alan ve dönemin Cumhurbaşkanlığı bürokrasisini yöneten Medetbek Sadırkulov&#;un iki yıl önce esrarengiz bir trafi k kazasına kurban gitmesiyle ilgili ayrıntıları açığa çıkarmasını çok başarılı bulduğunu belirterek, &#;&#;söz konusu olayda iktidarın mafya ve organize suç örgütleri liderleriyle işbirliğinin ortaya çıkarıldığını&#;&#; kaydetti. Daha önce 4 milletvekilinin öldürülmesi, gazetecilerin saldırıya uğraması gibi olayların yaşandığını hatırlatan Atambayev, "Bu cinayetlerin arkasında kim olursa olsun yeniden araştırılması gerektiğini" belirterek, hükümetin, güvenlik güçlerinin mafya ile mücadelesine bundan sonra da destek olacağını vurguladı. Арестованы Посольство Кыргызской Республики в Российской Федерации информирует, что в августе т.г. в Москве и Московской области проведены совместные оперативно-розыскные мероприятия МВД Кыргызской Республики и МВД Российской Федерации при практической поддержке Бюро по координации борьбы с организованной преступностью и иными опасными видами преступлений на территории государств участников СНГ. В результате проведенных спецопераций арестованы лидеры организованных преступных группировок: Казаков Эрнисбек (кличка Казак), Билалов Казбек (кличка Черный Казбек), Камбаралиев Замир. Бахтияр Капаров (кличка Баха), пытаясь при задержании скрыться, выпрыгнул с 4-го этажа и разбился. В отношении остальных участников ОПГ совместные оперативные мероприятия продолжаются. В ходе оперативной разработки криминальных группировок было установлено, что преступные организации во главе с Э. Казаковым, funduszeue.infoалиевым, funduszeue.infoвым, и funduszeue.infoвым на протяжении длительного времени занимались вымогательством денежных средств у наших соотечественников предпринимателей на строительных рынках г. Москвы и Московской области. Многих граждан избивали и под угрозой убийства насильственным путем отнимали у них крупные суммы денег и автомашины. Опасаясь за свою безопасность, большинство пострадавших в правоохранительные органы России не обращались. Некоторые из тех, кто обращался с заявлением в полицию РФ, в последующем из-за поступающих угроз отзывали свои заявления либо отзывались от собственных показаний в отношении преступников. В этой связи в правоохранительных органах России по поступающим материалам выносились решения об отказе в возбуждении уголовных дел. После задержания лидеров криминальных группировок их преступные группы разобщены и в настоящее время уровень преступности в отношении лиц кыргызских трудовых мигрантов значительно снижен. МИД КР.

8 8 7 Eylül / Сентябрь DİPLOMASİ ДИПЛОМАТИЯ ÇAM ın Mesajı Türkiye, uluslararası ilişkilerden ekonomiye, sanattan sosyolojiye etkin olduğu her alanda yüksek performans göstermiş; etkili kararlar alarak ve doğru adımlar atarak kalkınma tecrübeleri konusunda diğer ülkeler için bir model haline gelmiştir. Barışın, huzurun ve refahın çok yönlü bir kalkınma ile mümkün olacağına inanmış, sahip olduğu siyasi, sosyal ve teknik altyapı ile bölgesel ölçekte ve dünya ölçeğinde pek çok projede koordinasyonu sağlamıştır. Bunun yanı sıra yaşanılabilir bir yeryüzü için bilgisini ve tecrübesini paylaşmıştır. Türkiye, geçtiğimiz on yılda uyguladığı politikalarla, dünya ülkelerini daha iyi bir gelecek için ortak paydalarda buluşturmayı başarmış ve yaptığı işbirliği çalışmalarıyla kalkınma tarihinde yeni bir dönem başlatmıştır. Ülkemizde kurumlar geliştirilen sosyal, siyasi, ekonomik ilişkilere paralel olarak işbirliği ve kalkınma eksenli değişimi sağlamak ve yaygınlaştırmak için hızlı çalışma temposuyla her geçen gün kendilerini daha çok yenilemişler; yaşanan değişimlere ve dönüşümlere duyarsız kalmamışlardır. Uluslararası arenada faaliyetleriyle Türkiye yi temsil eden kurumların yaptığı çalışmalar dünya gündeminde yankı bulmuştur. Türk İşbirliği ve Kakınma İdaresi Başkanlığı (TİKA), kurulduğu yılından bu yana Türkiye nin dünyaya yansıyan yüzü olmuş, uluslararası çalışmalar yürütmüş, projeleriyle dünya kamuoyunda saygınlık kazanmıştır. Ülkemizin özellikle yılından sonra yakaladığı büyümeyi TİKA da takip etmiş ve yılında 12 ülkede ofi slerimiz aracılığı ile yapılan sunmuştur. DR. SERDAR ÇAM TİKA YENİ BAŞKANI Bir süredir vekâletle yürütülen TİKA Başkanlığı görevine Dr. Serdar Çam getirildi. Dr. Çam, Eylül Ağustos tarihleri arasında yedi yıl süresince, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın TBMM deki makamında Özel Kalem Müdürü olarak görev yaptı. Ağustos tarihinden beri Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mehmet Ali Şahin in Özel Kalem Müdürlüğü görevini yürütmekte olan Dr. Çam, yılları arasında, Türkiye de ve yurtdışında özel şirketlerde üst düzey yönetici olarak çalıştı. Çeşitli üniversitelerde uluslararası yatırım, uluslararası ticaret ve yönetim dersleri verdi. çalışmalar yıllar içinde büyüyerek bugün 23 ülkede 26 ofi s aracılğı ile gerçekleştirilir hale gelmiştir. Kurumumuz den fazla ülkede projelere imza atmış, Moğolistan dan Kosova ya, Senegal den Afganistan a, Ukrayna dan Madagaskar a kadar geniş bir coğrafyada işbirliği ve destek çalışmaları yapmış, milyonlarca insana hizmet Ülkemizin yapmış olduğu dış yardımlar bağlamında kurumumuzun yılına kıyasla çalışmaları % oranında artmıştır. Dış yardım bütçesi de aynı doğultuda sürekli artma eğilimi göstermiştir yılında 85 Milyon Dolar olan dış yardım miktarı yılı itibari ile (STK lar dahil) 1 milyar Milyon Dolara çıkmıştır. TİKA, Türkiye nin kalkınma tecrübesinin başka ülkelerle paylaşılması ve işbirliği ortaklığı anlayışı ile çalışmaktadır. Bu anlayışın temelini uyumlu sürdürülebilir ve çok boyutlu bir işbirliği düşüncesi oluşturmakta, projeler aktörlerin uygun pozisyonlarda uygun görevler almasının bir sonucu olarak yüzde yüz başarıyla tamamlanmaktadır. Ülkemizin kalkınma alanında izlediği politikalar ve uygulamalar, ilgili ülkelerin ulusal stratejik planlarını gerçekleştirilmesine de olanak sağlamaktadır. Kurumumuz yaptığı çalışmalarda birbirine paralel hareket eden, birbirinden beslenen interaktif bakış açısı ve çalışma anlayışı ile hareket etmektedir. Bu anlayışın ilk ayağını kalkınma yardımını temel alan iş birliği ortaklığı oluşturmaktadır. Teknik destek verilmekte olan ya da verilmesi öngörülen ülkelerde öncelikler ve ihtiyaçlar belirlenmekte, uzun vadeli kalkınma hedefl eri ve stratejiler hazırlanmaktadır. Geçici çözümler üzerine odaklanmak yerine, sabır ve istikrarla çalışmaların sürdürülmesine öncelik verilmektedir. Uzun vadeli hedefl er çerçevesinde teknik altyapının geliştirilmesi, iyileştirilmesi, yetişmiş insan kaynağının aktif hale getirilmesi için analizler yapılmakta, sürdürülebilir bir Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü nden mezun olan Dr. Çam, Boston Üniversitesi nden İşletme alanında yüksek lisans, Marmara Üniversitesi nden ise Uluslararası Pazarlama alanında doktora dereceleri aldı. Dr. Çam, babasının Dışişleri Bakanlığı ndaki görevi nedeniyle ilköğrenimini Libya ve Fransa da, ortaöğrenimini ise Lefkoşa Türk Maarif Koleji nde tamamladı. Başkan Dr. Çam İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerini bilmektedir. 30 Mart Ankara doğumlu olan Dr. Serdar Çam, evli ve 3 çocuk babasıdır. kalkınma stratejisinin sağlaması amaçlanmaktadır. Bu çalışma yönteminde öncelikli hedef, Türkiye nin kalkınma yolundaki tercübelerinin sistematik ve sağlıklı bir şekilde yerel şartları da dikkate alarak aktarılmasıdır. Çalışma anlayışının diğer ayağını ise kalkınma hedefl eri doğrultusunda belirlenen, uzun vadeli stratejileri destekleyen, kısa vadeli ve acil çözüm önerilerini içeren projeler oluşturmaktadır. Projelerin önceliği temel ihtiyaçların giderilmesidir. İlgili ülkenin içinde bulunduğu özel şartlar dikkate alınarak, yaşanan doğal afetlerin veya ekonomik krizlerin yarattığı tahribat tespit edilmekte, öncelikli ihtiyaçları gidermeye yönelik bir çalışma planı belirlenmekte ve uygulama safhasına geçilmektedir. TİKA nın yapmış olduğu çalışmaları sadece teknik destek hizmeti olarak görmek yanıltıcı olacaktır. TİKA, projelerin yürütüldüğü ülkelerde insan odaklı bir yaklaşımın benimsenmesiyle, ilgili ülkeler nezdinde ve dünya genelindeki kalkınma kuruluşları arasında hak ettiği saygınlığa daha yaşanılabilir bir dünya hedefi yle kavuşmuştur. TİKA devlet kurumu ciddiyeti ile hareket eden, bir şirketin yatırım planlaması ilkeleriyle proje üreten, bir STK gönüllüsü gibi çalışan disiplinler arası başarı prensiplerini benimsemiştir. Yeni dönemde TİKA, dünyanın dört bir yanında dil, din ve ırk ayırdetmeden çalışmayı sürdürecek; uygulayacağı projelerle birbirinden farklı gelişmişlik düzeyinde olan ülke halklarına Türk insanının sıcak yüreğini ve yardımseverliğini, samimi ve kesintisiz bir anlayışla hissettirmeye devam edecektir. Barışın, huzurun ve refahın kalkınmadan; kalkınmanın işbirliğinden geçtiği bir dünyada farklı ülkeleri ve coğrafyaları ortak paydalarda buluşturan bir platform olma misyonunu sürdürecektir. Türkiye nin kalkınma yardımı yaklaşımına hayat veren TİKA nın çalışmalarının kıtalar ve coğrafyalar boyunca milyonlarca insan için fayda sağlamasını, insan odaklı çalışmalara bugün olduğu gibi gelecekte de ilham kaynağı olmasını içtenlikle diliyorum. Mеморандум о сотрудничестве В funduszeue.info подписан Меморандум о сотрудничестве между Национальным институтом стратегических исследований Кыргызстана и Центром стратегических исследований при Министерстве иностранных дел Турции. Об этом сообщили в пресс-службе НИСИ. По ее информации, директор НИСИ КР funduszeue.infoв и директор ЦСИ Турции funduszeue.info, который также является советником министра иностранных дел Турции, отметили, что подписание Меморандума стало важным шагом по установлению долгосрочного плодотворного сотрудничества. Меморандум предполагает двухсторонний обмен опытом, обмен экспертами для проведения исследований, совместное проведение исследований, семинаров, конференций, «круглых столов». Турецкой стороной было высказано удовлетворение тем, что при правительстве КР был создан современный, отвечающий международным стандартам исследовательский центр для поддержки принятия важных государственных решений путем вовлечения в процесс научных и экспертных кругов Кыргызстана. Доктор funduszeue.info отметил, что ЦСИ Турции приветствует появление подходящего партнера для совместной работы. Национальный институт стратегических исследований Кыргызской Республики планирует в ближайшее время подписать Меморандумы о сотрудничестве с крупными стратегическими центрами России, Казахстана, Узбекистана, Азербайджана, Франции, Германии и других стран, говорится в сообщении. Gülnara Kerimova New York da Defile Düzenledi Diplomat, şarkıcı, işkadını, moda tasarımcısı, aynı zamanda Özbekstan ın hem İspanya hem BM büyükelçisi. Özbekistan ın lideri İslam Kerimov un kızı, Gülnara Kerimova nın New York s Fashion Week de dün planlanan defilesi, babasının insan hakları ihlalleri yüzünden programdan çıkarılmıştı. 39 yaşındaki Gülnara nın defi lesinin orjinal moda haftası mekanı dışında New York ta bir başka yerde gerçekleşeceği, organizasyon komitesince açıklandı. Tüfunduszeue.info da yer alan habere göre, insan hakları örgütleri tepkili. Tüfunduszeue.info Renkli Yemek Festivali Bayramlaşma Etkinliği Düzenlenmiştir KATİAD tarafından Ankara Oteli nde, Ramazan Bayramı vesilesiyle bayramlaşma etkinliği düzenlendi. Bayramlaşmaya, T.C. Başkonsolosu Sadin Ayyıldız, KATİAD Başkanı Zeki Pilge, fi rmaların üst düzey yetkillileri aileleriyle birlikte katıldı. Bayramlaşmada konuşma yapan KATİAD Başkanı Zeki Pilge, Ramazan Bayramı nın hayırlara vesile olmasını dileyerek, davetlilerin bayramını kutladı. Daha sonra ise T.C. Başkonsolosu Sadin Ayyıldız da davetlilerin Ramazan bayramını en içten dilekleriyle kutladı. Bayramlaşma Salonu nda çocuklar için düzenlenen aktivitiler büyük beğeni toplayıp, çocuklara eğlenme imkanı sağladı. Taşkent te görev yapan yabancı diplomatların aileleri tarafından düzenlenen milli yemek festivali renkli görüntülere sahne oldu. Özbekistan ın bağımsızlığının yıl dönümüne atfedilen festivale aralarında, Mısır, Lübnan, İran, Kırgızistan, Çin ve Hindistan ın da olduğu 15 dolayında ülke iştirak etti. Katılımcı ülkeler milli yemeklerinden örnekler sergiledi. Festival alanında kurulan değişik ülkelere ait stantlarda birbirinden farklı görüntü ve tattaki türlü yemekler ve tatlılar davetlilerin beğenisine sunuldu. Taşkentlilerin ilgi gösterdiği festivalde davetliler, değişik ülke mutfaklarına ait yemekleri bir arada görebilme fırsatı buldu. Davetliler birçok stantta yemek alabilmek için uzun kuyruklar oluşturdu. Değişik ülkelere ait yemekler bir taraftan iştah kabartırken bir taraftan farkı görünüşleriyle göz kamaştırdı. Bu arada kimi ülkeler ise yemeklerle birlikte kültürlerini yansıtan el işi becerilerini de sergilemeyi ihmal etmedi. Festivalde Özbekistan standında hazırlanan ülke bayrağı desenli pilav ise dikkat çekti. Фестиваль национальных блюд «Тасанно» В Ташкенте прошел фестиваль кулинарного искусства «Тасанно- ». Данное мероприятие, посвященное летию независимости Узбекистана, организовано при сотрудничестве Совета обществ дружбы и культурнопросветительских связей Узбекистана с зарубежными странами и Ассоциации поваров Узбекистана. На фестивале, регулярно проводимом с года, продемонстрированы национальные блюда Узбекистана, Китая, Индии, Чехии, Италии, Греции, Украины, Вьетнама, Иордании, Южной Кореи, Индонезии, Ирана, Туркменистана, Кыргызстана и многих других стран. Данный фестиваль важен и тем, что дает возможность ознакомиться с культурой и обычаями различных народов. «В Узбекистане ведется достойная восхищения широкомасштабная работа по укреплению сотрудничества и дружественных связей с другими странами мира, говорит Чрезвычайный и Полномочный Посол Пакистана в Узбекистане Мохамад Вахил ул-хасан. Проводимые в вашей стране подобные мероприятия играют важную роль в дальнейшем укреплении взаимных культурных отношений. Узбекистан богат уникальными обычаями, национальными традициями и ценностями. Изысканные узбекские национальные блюда славятся во всем мире своим неповторимым вкусом». На мероприятии были представлены культура и обычаи, традиции, национальные наряды и блюда, песни и танцы народов различных стран мира. Отдел инфрмации.

9 DOSTLUK KÖPRÜSÜ - МОСТ ДРУЖБЫ 7 Eylül / Сентябрь Посвящается летию независимости Кыргызстана Как известно, Кыргызстан является многонациональной страной, в нем проживают представители более ста двадцати национальностей. Все диаспоры объединяются под эгидой Ассамблеи народа Кыргызстана. Уйгурская диаспора является одной из таких активных представителей общества, которые участвуют в общественной, политической и экономической жизни республики. Среди них есть академики, писатели, бизнесмены, художники, деловые люди из всех сфер общественной и культурной жизни страны. Руководители и активисты уйгурской диаспоры очень часто организуют мероприятия на разные темы, посвященные государственным и национальным праздникам, знаменательным датам. На днях было организовано очередное мероприятие, посвященное Дню независимости Кыргызской Республики, куда были приглашены председатель совета АНК Бектемир Мурзубраимович Мурзубраимов, депутаты ЖК, представители других диаспор, знаменитые личности уйгурской диаспоры, СМИ и т.д. Танцевальная группа из Алматы и певцы из Урумчи своим талантом и ярким выступлением обрадовали публику. Музыка и песни, которые исполнялись на родном языке, колорит и разнообразные национальные одежды особенно пришлись по вкусу зрителям. Вечер открыл известный и очень популярный певец, заслуженный артист КР Султан Каримов с патриотической песней «Кыргызстан». Также прозвучал Государственный Гимн Кыргызстана. Далее слово было предоставлено руководителю АНК Б.М. Мурзубраимову, который подчеркнул роль, вклад, успехи и достижения уйгурской диаспоры в общественной жизни Кыргызстана. Высокому гостю в знак уважения была подарена национальная одежда. В конце своей речи он высказал самые наилучшие пожелания народу Кыргызстана и поздравил всех с Днем независимости. После него выступил депутат ЖК Турсунтай Салимов. Он отметил, что уйгурская диаспора является одной из неотъмлемых частей общества, она всегда поддерживала и сейчас поддерживает государственную экономическую и национальную политику страны и как диаспора способствует поддержанию мира и межнационального согласия. Руководитель уйгурской диаспоры в Кыргызстане Артык Хаджиев в своем выступлении поддержал депутата ЖК Т. Салимова и сказал: «Мы, уйгуры Кыргызстана, и впредь будем активно участвовать во всех общественных и государственных мероприятиях, будем стараться, чтобы всегда царили на этой земле мир, дружба и стабильность». İş Konseyi Toplantısı Kırgızistan da faaliyette bulunan Uygur Türkleri İTTİPAK Milli Birliğine bağlı Bişkek teki Uygur işadamları, İş Konseyi toplantısında bir araya geldi. Toplantı Kırgız Milli Marşı nın çalınması ile başladı. Kırgızistan ın başkenti Bişkek te gerçekleştirilen toplantıya Kırgızistan Halklar Assamblesi başkanı Bektemir Murzubraimov, Kırgızistan Jogorku Keneşi (Parlamentosu) milletvekili, uygur kökenli Tursuntay Salimov ve işadamları katıldı. Uygur Türkleri İTTİPAK Milli Birliği başkanı Artık Haciyev yaptığı konuşmanın ardından aktif iş adamlarına Kaşkarlı Mahmut un resmini ve teşekkür belgeleri verdi. İş konseyi toplantısının ana amacı ithalatın arttılması ve yatırımların geliştirilmesini sağlamak olduğu kaydedildi. Milletvekili Salimov, sermayeye olan güvencelerini de her zaman ortaya koymak istediklerini belirterek, Kırgızistan da özel sektörün gelişmesi ve yatırımların çoğalması bakımından bu birliktelik güzel bir örnek. Birlikten güç doğar boşuna söylenmemiştir. Bir araya geldiğinizde, bizim işadamlarımızın Anavatanımız için yapamayacağı şey olmadığını kanıtlamış oluyorsunuz. Çünkü biz özel girişimin becerisine inanıyor ve faaliyetlerinizden dolayı sizi tebrik ediyorum. Uygur tacirlerimiz her zaman Kırgızistan da örnek olmaktadır. Kırgızistan Uygurlarının hayırseverlik desteği, Kırgız halkı için çok önemli bir destektir. Ülkemizin zor durumunda hayırseverlik yapan, insanlarımıza destek olan iş adamlarına teşekkür ediyorum diye konuştu. Kırgızistan Halklar Assamblesi başkanı Bektemir Murzubraimov toplantıda yaptığı konuşmada, etnik alanda daha kaynaştırıcı, birlik ve bütünlüğe yönelik bir siyasete ihtiyaç duyulduğunu belirtti. Murzubraimov, sivil toplum ve ülkedeki etnik grupların işbirliği içinde çalışması gerektiğine dikkat çekerek, «Ülkede 90 dan fazla etnik unsur bulunmaktadır. Hepsi de kanunlar çerçevesinde Kırgızlar la aynı haklara sahiptir. Uygurların aktif faaliyette olmaları ise bir örnektir.» dedi. Bişkek teki Uygur işadamları İş Konseyi toplantısı konser programı ile sona erdi.

10 10 7 Eylül / Сентябрь YAŞAM TARZI - ОБРАЗ ЖИЗНИ Tarihin Ak Sayfaları: Cengiz Aytmatov un Babası Ve Kırgız Halkının Dramı Büyük bir çaresizliği anlatan bu cümleler, Sovyetler Birliği döneminde İçişleri Bakanlığı nın istihbarat birimi olan GPU de bekçi olarak çalışan bir babaya, Abıkan a ait yılında ölüm döşeğinde yatarken yanında bekleyen kızı Bübüra ya Stalin baskısında öldürülenlerden bahsediyor çünkü kimseye söylemeden, yerlerini kimselere gösteremeden ölüp gideceğinden korkuyor. Çağrıldığı zaman 2 veya 3 günde bir yazlığa giderek oradaki işleri halleden eve döndüğü zaman ise kimseyle konuşmayarak yaşadıklarını içine atan Abıkan, gün geçtikten sonra ailesini geri Çontaş a götürmeye karar verir. Gitmeden önce ise eşi ve çocuklarına tembihte bulunur: Gittiğimizde orada bazı değişiklikler olmuş olabilir. Fakat siz hiçbir şey olmamış gibi davranın. Kimseye bir şey sormayın Çontaş a yaklaşırlarken, Abıkan ın kızı Bübüra, kerpiç fabrikasının yerinde yüksek bir tepeciğin meydana geldiğini fark eder. Çocukluğuna aldanarak, onca hatırlatmalara rağmen Baba, hani fabrika nerede? diye sorar babasına. Babası ise kızına Kızım artık fabrika filan yok. Ben sana hiç bir şey bilmiyormuş gibi davran ve hiç kimseden hiç bir şey sorma demedim mi? Biliyorum sen her şeyi bilmek isteyen, meraklı kızsın. Ama oradakilere en ufak bir şey çaktırırsanız, başta ben olmak üzere hepimiz öldürülürüz. Bunu mu istiyorsunuz? diye çıkışır. Bir gün gece, Abıkan ın, o tepeye giderek kerpiç fabrikasının ocağının yanında gizli gizli Kuran okuduğunu, ağladığını ve huyunun değişerek sinirli bir hal aldığını fark eder ailesi. Bu arada baharın gelmesi ve havaların ısınmasıyla birlikte tepecikten tahammül edilemeyecek kadar ağır kokular gelmeye başlar. Burada bir şeylerin yaşandığını, bir muammanın olduğunu hisseden Bübüra, babasına hep sorular sormaya devam edip durur. Babası ise kızını azarlayarak açıklamada bulunmaz. Bu vasiyetin ardından vefat eden Abıkan ın kızını azarlayarak açıklama yapmadığı konu, yılında Kırgızistan ın başkenti Bişkek yakınlarındaki Çontaş civarında bulunan toplu mezardır. Stalin in zulmü Bulunan bu mezarlığa, Rus lideri Stalin baskısı zamanında tutuklanarak topluca kurşuna dizilenlerin defnedildiği anlaşılır. Mezarlığın olduğu yerde, Selvi Boylum Al Yazmalım, Beyaz Gemi ve Gün Uzar Yüzyıl Olur gibi eserlerin sahibi dünyaca ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov un babası Törökul Aytmatov dâhil öldürülen dört kişiye atfedilen suçlar içeren iddianame bulunur. Yıllar sonra bulunan bu iddianameyi içeren belge, yarım asır toprak altında kalmasına rağmen Kızım, orayı bir tek sen biliyorsun. Elbet ileride bir gün bu sistem değişecektir. İşte o zaman masum olarak öldürülen o şehitlerin ailelerine ve topluma bu gerçekleri anlat. Bu benim boynumda bir borç olarak kalmasını istemem. Sana vasiyet ediyorum Erden ÖZKANT (Ankara). çürümeden lu yıllarda yapılan zulmün yüzünü günümüzde göstermeye yardım eder. Aynı zamanda yılının Kasım ayında gerçekleştirilen olayı da tastikler yılı Kasım ayının başında Moskova dan, Sovyet yüksek mahkemesinin askeri hâkimleri Alekseev, Zaytsev ve başkan olarak Batner, rejim muhaliflerini yargılamak üzere Bişkek e gelirler. Kasım tarihlerinde mahkemenin üyeleri, 40 mahkûma ölüm cezası kararı verirler ve bu kararın geciktirilmeden uygulanması gerektiğini ifade ederler. Zaten tam o günlerde tutuklama ve idamlarla ilgili olarak Dvoyka ve Troyka hapishanelerinde de çok yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmaları yapan hâkimler, lu yılların ikinci yarısında Üst Düzey Sovyet Partisi nin onayıyla İçişleri Halk Komitesine bağlı çalışıyorlardı. Hapishanelerde ne ile suçlandıkları bile belli olmayan 97 mahkûm bulunuyordu. Bu 97 mahkûmla beraber tutuklanan 40 kişinin, yani toplam mahkûmun, ortadan kaldırılmasına karar verilir. İçişleri Halk Komitesinin verdiği karar listesinde 5 Kasım dan 8 Kasım a kadar kurşuna dizilen kişinin kaydı bulunmaktadır. Kazı sırasında ise kafatası bulunur. Ancak bu kafatasının kime ait olduğu ile ilgili bugüne kadar net bir bilgiye ulaşılamamıştır. SSCB Merkez Yürütme Komitesinin tarihli N- 58 maddesine göre alınan infaz kararının en kısa zamanda yerine getirilmesi gerekiyordu. Ölüm cezası verilen tüm tutuklular, hapishanenin bahçesine çıkartılarak ardı ardına infaz edilir. Ölüler yük arabalarına yüklenip, üzerlerine kalın tente kapatılarak, sabaha kadar şu anki Toktogul ve Logvinenko sokaklarından geçirilerek Çontaş a doğru taşınırlar. Yük arabalarının geçtiği köylere barikatlar kurularak (şu anki Taş- Döbö) orada yaşayanların dışarı çıkmaları da önlenir. Buna rağmen insanlar, bir yolunu bularak üst üste dizilmiş olan tezeklerin arasındaki deliklerden dahi olsa geçen arabaları görürler. Halk arasında Kırgızlar ın kaymaklarını yani dâhileri toplayarak öldürdüler ve gömmeye gidiyorlar gibi söylentiler çıkmaya başlar. Bübüra, babasının vasiyetini yerine getirir Beklenen gün 18 yıl sonra 31 Ağustos de gerçekleşir. Bugünlerde yılını halkıyla beraber coşkuyla, 7 den 77 ye herkesin katılımıyla kutlayan Kırgızistan ın bağımsızlığının kazanıldığı ve Bübüra nın babasının hayal ettiği gün nihayet gelmiştir. İşte tam sırası diye Bübüra, Rus İstihbarat Servisi KGB ye giderek, Stalin döneminde öldürülen insanların yattığı yeri göstermeye hazır olduğunu söyler. Fakat oradaki idareciler, bu habere pek itibar etmezler. Çünkü bunu ispatlamak için ellerinde yeterli bir delil yoktur. KGB nin Olağanüstü Hal Bakanlığı Komisyonunu desteklediği her halinden bellidir. Bübüra, diğer devlet idarecilerine ve şehitlerin ailelerine mektup yazarak yıllardır sakladığı bu sırrı paylaşır. Stalin döneminde öldürülenlerin şehre yakın bir yere gömüldüğü hakkında söylentiler vardır. Tam olarak yerini kimse bilmese de Bübüra ya da inanmazlar. Bütün bu ilgisizliğe rağmen Bübüra Kansere karşı koruyucu yiyecekler Doğru beslenerek kanser riskinin azaltılabileceği belirtildi. İşte kanserden koruyan mucizevi yiyecekler Beslenme ve Diyet Uzmanı İpek Cirit, doğru beslenerek kanser riskinin azaltılabileceğini belirtti. Kanserden korunma konusunda en etkili yöntemlerin başında antioksidanlardan zengin beslenme geldiğini ifade eden Cirit, şöyle devam etti: Yapılan bir araştırmada incelemeye alınan adet kanser türünün sinde antioksidanlardan zengin mücadelesine devam eder. Bir yandan babasının vasiyetini yerine getirmek, diğer yandan da kendi insanlık borcunu ödemek için bu işi sonuna kadar götürür. Bübüra, KGB de çalışan Bolot Abdurahmanov adındaki bir delikanlıyla görüşür. Mezarlığı araştırmak Bolot un görevi değildir hatta ilgi alanına da girmez. Ama o, Bübüra nın söylediklerine inanmış ve Çontaş ın sırrını açmaya karar vermiştir. Bübüra ve Bolot, KGB nin görevlileriyle buluşarak, Çontaş a giderler ve kazı işlemini başlatırlar. Yıllar sonra Bolot, kazı işleminin başladığı o günle ilgili hatıralarında ayrıntılı açıklamalarda bulunur: Çontaş daki kazı yapılan yerde Çeklilerin kurduğu kerpiç fabrikası vardı. Bu fabrikada kerpici pişirmek için 3,5 3,5 3,5 metre büyüklüğünde kurduğu ocakların diplerine er kişilik vali sekreterleri, halk komiserleri, işçiler ve sıradan çiftçiler şeklinde cesetler atılmış ve üzerleri toprakla örtülmüş sonra tekrar cesetler atılmış. Bu kazıda arkeolojik açıdan farklı bir şey çıkmıştı ortaya. 53 sene toprağın altında kalmasına rağmen, ceza raporunun özeti çürümeden bu günlere ulaşmış. Abdıray Abdrahmanov, Cusup Abdrahmanov, Törökul Aytmatov ve Yusup Bulatov ların ceza raporu bulunmuştu. Bunun dışında Sultanbekov kendi ismini ipek iple gömleğinin yakasına ve pantolonun kemerine dikmiş ve bu dikili yazı da olduğu gibi duruyordu. Bu çok şaşırtıcı bir durumdu! Açıkçası böyle bir durumla karşılaşacağımızı beklemiyorduk (funduszeue.infohmanov, «Temmuzdaki iki hafta» kitabından, «Törökul Aytmat oğlu», Bişkek ) Ölüm cezasına çarptırılanların listesi Törökul Aytmatov un birkaç sayfalık ceza raporunun özeti olduğu gibi durur. Belgeler, iki metre toprak altında bulunduğu için iyice yıpranmış durumdadır. Bu ceza raporunun sağlam kalmış olması, KGB arşivinden diğer şehitlerin de isimlerinin bulunmasına kolaylık sağlar. Çontaş ta bulunan listede Kasım yılında ölüm cezasına çarptırılan mahkûmların ad ve soyadları ortaya çıkar. O listede isimleri geçenler şunlardır: Abdıkadır Abdrahmanov, Cusup Abdırahmanov, İmanalı Aydarbekov, Törökul Aytmatov, Osmonkul Aliyev, Abdıray Abdırahmanov, Abdıraman Bulatov, Yusup Bulatov, Asanbay Camansariyev, Hasan Ciyenbayev, Omor Cumayev, Dali Zulfibayev, Bayalı İsakeev, İyosif Kuzmin, Pavel Lvov, Murat Salihov, Eşbay Sultanbekov, Kasım Tınıstanov, Sıdık Çonbaşev, Kocokan Şorukov, Erkinbek Esenamanov. Listede adı geçen isimler, li yıllardaki Kırgızistan ın aydınları ve Sovyetlere de gönülden inanmış Çarlık döneminden sonra Kırgızistan ın bir devlet olarak kalkınması için fedakârlık yapan insanlardır. Tarihin Ak Sayfaları Yukarıdaki bilgilerin ayrıntıları ve lu yıllardaki Stalin sürgününde kurşuna dizilerek öldürülen Kırgız halkının siyaset ve iş dünyasındaki önemli ismi, devlet adamı Törökul Aytmatov un hayatı, Törökul un kızı Roza Aytmatova nın kaleme aldığı, ülkemizde de Salkımsöğüt Yayınları tarafından bu yıl yayınlanan sayfalık Tarihin Ak Sayfaları adlı kitapta yer alıyor. Bu acılı hayata ortak olan ve aynı acıları paylaşan ailesi ve akrabalarının başından geçen zor günler, kurşuna dizilen Törökul Aytmatov un hayat serüveni, hanımının yaşadığı acılar ve onun cesareti ile çocuklarının, akrabalarının çektiği sıkıntılar bu eserde bulunuyor. Yazar, Yirminci asrın 30 lu ve 50 li sebze ve meyve tüketerek beslenmenin kansere karşı koruyucu etkisinin olduğu saptanmıştır. Bu da sağlıklı beslenmenin koruyucu etkisinin yüzde 77 lerde olduğu anlamına gelir. En önemli antioksidanlar C, A, E vitaminleri, selenyum ve bazı antioksidan gibi hareket eden kartenoidler, fl avonoidler, inositol, fi tatlar ve fenol içeren bileşiklerdir. KİVİ, BÖĞÜRTLEN, SARIM- SAK Önemli antioksidan kaynakları olarak kuşburnu, yeşil yapraklı sebzeler, kivi, yeşil ve kırmızı biber, domates, havuç, kayısı, sarı ve turuncu renkteki tüm sebze ve meyveler, fındık, yılları arasında kurşuna dizilen suçsuzlara armağan ediyorum dediği kitabın önsözündeki şu cümlelerle tarihin karanlık sayfalarından tozlu bir yaprak önümüze sermekte: Ben o mezarlığın bulunduğu günü hatırlıyorum, heyecandan yerimde duramıyordum. Aynı zamanda babamı acımasızca suçsuz yere öldürdüklerini haykıra haykıra söyleyerek içimdeki saklı kini çıkarmak istedim. Ama kime ne diyeceksin, kiminle neyi paylaşacaksın? Haykırmak değil öylesine oturup anlatmaya bile kalp dayanamaz İşte bütün ruh gücümü toplayarak kalemime sarıldım. Bari dille anlatmaya kalp dayanamazsa kalem anlatsın da gelecek nesiller bu gerçeği bilsin ve bu olaydan ibret alsın. Okuyucu bu kitabı eline aldığı zaman haklı olarak: Bir ailenin yaşamış olduğu olaydan kime ne? Hatta o ünlü, tanınmış biri olsa bile? diye sorabilir. Ben de buna cevap olarak: Bu acılar sadece tek bir ailenin yaşamış olduğu acı, keder değildir aksine binlerce ailenin yaşamış olduğu hüsrandır. derim. Repressi yani baskı döneminin eğri aynası binlerce ama binlerce ailenin kaderini ve geleceğini kararttı lu yıllarda Sovyetler Birliği, parti üyelerini ve işçilerini tutuklayarak sürgün etmiştir. Bu baskı li yıllardan başlayarak li yıllarda tam zirveye ulaşmıştır. Bu yıllarda sürgünler toplu halde yapılmıştır. Suçsuz insanlar bulunduğu görevine, ünvanına rağmen, kadın erkek demeksizin, ırkına, dini inancına ve sosyal statüsüne v.s. bakılmaksızın çeşitli cezalara çarptırılmıştır. Böylece kendi ülkesine samimice, fedakârca, hiç bir art niyet beslemeden çalışan insanlar yine kendi devleti tarafından en olunmayacak derecede haksızlıklara maruz bırakılmışlardır Sadece Kırgızistan da tutuklananların sayısı genel olarak e yakındır (Ruh Kençi gazetesinin Kasım ayındaki sayısında ise Stalin baskısı devrinde tutuklananların den fazla olduğu belirtilmiştir). Bu rakamlar ispatlanmış resmi araştırmalardır: Yüz bin kişinin kaderi, bu bir istatistikî gerçektir. Acıdır ama gerçektir. Tek kişinin kaderine gelince fert olarak bu, büyük bir trajedik durumdur. Gerçekten de yüz bin kişi sözünü ağza almak kolay ama düşününce insanın beyni zonkluyor. Oradaki her bir kişiyi ele alacak olursak onlar Kırgızistan ın önemli bireyleri olarak gecesini gündüzünü ülkesi için veren kahramanlardı. Onların ailesi, akrabaları, arkadaşları, yakınları, telafisi mümkün olmayan acılar yaşadı ve bu acılar hala da devam etmekte. Kolay mı babasız yaşamak? Başkaları baba derken hüzünlenmemek Ya onların hayat hakkı Olay sadece onları tutuklamakla sona ermedi ve bu sefer de onların aileleri takip altına alındılar. Çocuklarına halk düşmanlarının çocukları denilerek uzun yıllar boyunca her konuda yükselmelerine engel olmaya çalıştılar. Bu engeller çocukların geleceklerini etkiliyordu. Onların önemli karar mercilerine gelmeleri hep engellendi. Önlerine hep zorluklar çıkarıldı. Bu yapılan zulmü devlet yıllar boyu sakladı. Gerçeği insanlara söylemekten hep korktular. Ortaya çıkmaması için ya sustular ya da tarihe gidecek doğru yolu saptırmaya çalıştılar. Hala lu yıllara ait bilgiler ortaya çıkarılamamış ve eksiktir. Elinizdeki bu kitap hakikati ama sadece ve sadece hakikati kapsamaktadır. Ben bu eserin, tarihin tamamlanamamış eksik kalan bölümünün bir kısmının tamamlanmasına katkı sağlayacağına inanıyorum. ceviz gibi sert kabuklu meyveler, özü ayrılmamış tahıllar, kurubaklagiller, kara üzüm, kiraz, ahududu, böğürtlen, erik, çilek, beyaz üzüm, elma, şeftali, bezelye, soğan, patates, soya fasülyesi, kakao, yeşil çay, sarımsak, soğan, pırasa, turp, fesleğen, nane, dereotu, rezene, kereviz, maydanoz, roka, tere gibi besinleri sayabiliriz. Fakat bu besinlerle beraber tüm sebzeler, meyveler, kurubaklagiller, tahıllar, zeytinyağı, balık gibi besinlerin de yine antioksidanlardan zengin besinler oldukları unutulmamalı ve günlük beslenmede hepsine mutlaka yer verilmelidir. Ermenilerin İncirlik Dedelerimizin Yasadışı El Konulan Toprakları Üzerine Kuruldu iddiasıyla açtığı tazminat davasında ABD Dışişleri nin Türkiye ye, Davaya savunma gönderin diye diplomatik nota gönderdiği ortaya çıktı. Osmanlı döneminde yaşayan Dikran Efendi ile Kalina Hatun isimli Ermenilerin yakınlarının, ABD de İncirlik Üssü nün kurulduğu arazinin bir kısmının kendilerine ait olduğu iddiasıyla açtığı davada kritik bir gelişme yaşandı. Vatan gazetesinin haberine göre, İncirlik in yüzde i üzerinde hak iddia eden 3 Ermeni nin California Federal Mahkemesi nde açtığı davada ABD Dışişleri nin bir diplomatik nota ile Ankara yı uyarmasına rağmen savunma göndermeyen Türkiye nin sorumluluklarını yerine getirmediği için gıyabında mahkûm (default) ilan edilmesi tehlikesi belirdi. Dava dosyasına göre Alex Bakalian, Anais Harotunian ve Rita Mahdessian tarafından, Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Ziraat Bankası ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası aleyhinde açılan davada davacı taraf, yılında el konularak Ziraat Bankası na devredildiğini iddia ettikleri 4 parça arazi ve evlerinin toplam büyüklüğünün dönüm olduğunu ve bu toprakların şu an tamamının İncirlik Üssü içerisinde kaldığını ileri sürüyor. Davacı Ermenilerin bunun karşılığında istediği miktar ise arazi ve apartmanlar için milyon dolar. Buna ek olarak arazinin ABD ordusuna kiralanmış olması nedeniyle şimdiye dek elde edilen kira gelirlerinden pay ve geriye dönük faiz de talep ediliyor. Tüm bunlar bir araya getirildiğinde Türkiye ye mahkemeden yaklaşık milyon dolarlık bir fatura çıkarılıyor. AVUKAT ÖNERİSİ ABD vatandaşı olan Ermeni asıllı davacılar, söz konusu arazinin ABD tarafından üs olarak kullanılması ve İncirlik üssünde Pizza Hut, Taco Bell gibi Amerikan firmalarının faaliyet göstermesi amacıyla California Federal Mahkemesi ne dava açabilme imkânı bulmuş ve mahkeme de gerekçeleri ciddi görerek davalı taraflardan savunma alınmasına karar verdi. Bu talep Lahey Konvansiyonu aracılığıyla Türkiye devletine Mart ayında bir resmi yazışma ile iletildi. Ancak Türkiye, güvenlik ve devlet sırlarını içeren gizlilik gerekçesiyle bu talebi reddetti. Bu kez davacılar 14 Nisan tarihinde ABD Dışişleri ne başvurarak Türkiye den diplomatik yollarla savunma talep edilmesini istedi. Nitekim 20 Haziran tarihinde Amerikan Dışişleri Bakanlığı, Ankara Büyükelçiliği aracılığıyla gönderdiği CONS dosya numaralı diplomatik notada Türkiye den davaya savunma göndermesini resmen talep etti. Notada, ABD yasalarına göre davalı taraf olarak savunma vermek zorundasınız. Size ABD de bir avukat tutmanızı öneriyoruz. Bu konuda ABD Dışişleri yardımcı olmaya hazırdır. 60 gün içinde savunma göndermezseniz mahkemeden default kararı çıkma ihtimali bulunuyor denildi. BANKALAR CİDDİYE ALDI ABD Federal Mahkemeleri, default kararını savunma vermesi istenen kişinin mahkemeye gelmemesi ya da savunmasını göndermemesi durumunda veriyor. Hukukçuların hükmen mağlubiyet olarak tanımladıkları bu karar verildiği an, davalı tarafın dava süresince bir daha hiçbir şekilde duruşmalara müdahil olma şansı kalmıyor. Bu durumda da mahkeme genellikle suçlanan kişinin suçunu kabul ettiğini varsayarak kararını davalı tarafı haklı bularak veriyor. ABD nin verdiği bu notanın üzerinden 70 günden fazla süre geçmesine rağmen Türkiye nin savunma göndermemesi nedeniyle davacılar mahkemeye default başvurusu yaptı ve kararın birkaç gün içinde çıkması bekleniyor yılları arasında davaya konu olan mülkleri sahiplenen Ziraat Bankası ile ten sonra devredilen Merkez Bankası ise durumun Allah Rahmet Etsin! Kazakistan da Türk Diaspora Aktiflerinden sayılan İşadamı Süleyman BAHA- LOVA Babası Şerafetdin BAHALOV UN Vefatından Dolayı Üzüntülerimizi bildiriyor, Merhuma Tanrıdan rahmet, kederli ailesi ve yakınlarına başsağlığı iletiyoruz! Allah Rahmet Etsin! TÜRKEL Gazetesi Yayın Kurulu. Ermenilerin Sersem İddiaları ciddiyetinin farkına vararak Amerika daki bir hukuk firmasıyla anlaştı ve mahkemeden savunma vermek için 19 Eylül e kadar süre istedi. Talep kabul edildi. HANGİ ARAZİLER? Dava dosyasına eklenen haritada Google Earth üzerinden konulan görüntüler yer alıyor. İncirlik üssünün güneydoğu kısmında yer alan 4 parça toprağın üzeri boyanmış şekilde gösteriliyor. Üzerinde hak iddia edilen arazinin İncirlik Üssü nün % ine karşılık geldiği belirtiliyor. Karşılığında istenen 69 milyon dolarlık tazminat bedelinin ise ABD ordu dokumalarında yer alan ve İncirlik üssünün değerinin kayıtlı olduğu belgeden alınan veri ile hesaplandığına vurgu yapılıyor. Dosyada ayrıca Osmanlı vatandaşı Ermeniler in pasaport örneği ve Osmanlı arşivinden alınmış tapu bilgileri de var. Ntvmsnbc ПОТОМКИ ЖЕРТВ ГЕНОЦИДА АРМЯН ТРЕБУЮТ ОТДАТЬ ИМ ТЕРРИТОРИЮ БАЗЫ США В ТУРЕЦКОМ ИНДЖИРЛИКЕ Потомки жертв армянского геноцида, проживающие в США, выдвинули новый судебный иск против Турции. Как сообщает Hurriyet, адвокат Вардкес Егиян обратился в Федеральный суд США с иском от имени жертвы армянского геноцида, который во время событий года потерял свою недвижимость, а также страховую компанию. Егиян требует компенсации у турецкого правительства за потерянную землю, на которой он жил сам. В иске указывается конкретное месторасположение этой территории, где сейчас находится американская военная база в Инджирлике. В иске выдвигается обвинение против Турецкой Республики и ее предшественницы в конфискации, продаже и получении доходов от использования недвижимого и движимого имущества, принадлежащего семье этого армянина, имя которого почемуто не раскрывается. В частности, по этому иску выдвигается требование вернуть те суммы, которые были незаконно присвоены и в одночасье отданы в турецкое хранилище органам государственного правления и другим организациям турецкого государства. Адвокат уже оценил эту сумму в размере 63 миллионов долларов. Федеральный окружной суд Лос-Анджелеса принял решение по поводу иска трех армян против властей Турции, которым обязал Анкару стать сторонойответчиком в судебном процессе. Об этом сообщает Center for Armenian Relief, называя решение суда преждевременной победой армянской стороны-истца в тяжелой судебной битве. Суд обязал обвиняемую сторону представить до 19 августа защиту. В декабре года группа проживающих в США армян представила иск против правительства Турции и двух крупных банков этой страны Центрального банка и Сельхоз банка. Истцы, в числе которых жена адвоката, за потерянное их дедами имущество требуют у правительства Турции и турецких банков компенсацию в размере 63 млн. тысяч долларов США. Их дедам в Адане якобы принадлежали земельные участки в 49,5 га, в том числе территория нынешней американской военной базы в Инджирлике.

11 EĞLENCE - РАЗВЛЕЧЕНИЕ 7 Eylül / Сентябрь POYRAZ BİŞKEK TE İFTAR Kazakistan ın Almatı vilayetinde, Ahıska Türklerinin yoğun olarak yaşadığı Talgar, Enbekşi Kazak, Isık, Karasay İlçesi ve Almatı şehrinde bulunan camilerde Ramazan ayı boyunca toplu iftar yemekleri verildi. DATÜB Genel Koordinatörü Sadyr EİBOV ve ailesi tarafından iftar verildi. Kazakistan ın Güney Başkenti ve çevresinde yaşayan bir grub Ahıska Türkünü bir araya getiren bu gecede, iftarı takiben dualar okundu. Gecede okunan dualarda, diğer ülkelerde yaşayan gariban Kırgızistan ın Başkenti Bişkek te Moskovskaya/ Tınıstanov sok., T.C. Bişkek Büyükelçiliği karşısında Avni ÖZDEMİR ve Mehmet AKTAŞ ın ortak olduğu, Türk yemeklerinin sunulduğu yeni bir lokanta, POYRAZ KAFE si hizmete açıldı. Dualarla açılan törene katılanlar hayırlı olsun dileklerinde bulundular. Lokantanın menüsü Bişkek teki diğer Türk lokantaları aratmayacak kadar zengin. Lokanta da kuzu eti, kebap, kuzu haşlama, ciğer ve çoban kavurma gibi Türk yemeklerinin yanı sıra, her gün bir kaç çeşit çorbanın bulunduğu işletmede, etli sarma, dolma, pilavlar, sebze yemekleri ve diğer yemekleri bulmak da mümkün. Lokantada Türk mutfağına ait yemek kültürünün geliştirilerek yaygınlaştırılması amacıyla Kırgız ve Türk müşterilerine seçkin kaliteli yemek menüsü ile hizmet verecek olan POYRAZ lokantası ortağı Avni ÖZDEMİR, Kırgızistan da Türk lokantası açmayı kendine bir hedef olarak belirlemiş. Kemaliye hanım, Tüm lokanta hizmetlerini vereceğiz. Kebap ve sulu yemek olmak üzere tüm yemek çeşitlerimiz mevcuttur. Toplu yemek Ahıska Türklerinin DATÜB genel başkanı Ziyatdin KASSANOV başta olmak üzere birlik ve beraberlik içinde olmasının önemi vurgulandı, vatana dönüş mücadelesinde canlarını kaybeden liderlerimizin ruhu anıldı, Allah tan rahmet dilendi! İftar gecesine katılanlar, düzenlenen iftar sofrası için teşekkür ederek, EİBOVLAR ailesinin üyeleriyle bir araya gelmekten memnuniyet duyduklarını ifade ettiler. organizasyonları da yapacağız. Bişkek te en güzel, birebir hizmeti müşterilerimize sunacağız, şeklinde konuştu Yılından günümüze kadar Kazakistan ve Kırgızistan dan Türkiyeye bağırsak ihracatı yaptığını ve Türk yemek kültürünü geliştirerek yaygınlaştırmak olduğunu söyleyen ÖZDEMİR, yolculuk yapan kişilere ve yerli müşterilerine helal yemek hazırlayarak hizmet vermeye gayret edeceklerini kaydetti. Davetliler Türk mutfağına yoğun ilgi gösterdi. Törenin sonunda misafirlere Bişkek te faaliyette bulunan BAHAR firmasının ürünleri hediye olarak dağıtıldı. Dünya Turizm Günü Azerbaycan da törenle kutlanacak Azerbaycan da Turizm yılı çerçevesinde Dünya Turizm Günü nün törenle kutlanması dolayısıyla 27 Eylül de Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından etkinler düzelecek. Bakanlığın basın servisinden verilen bilgiye göre, o gün turizm konferansı düzenlenecek. Saat dan a kadar Sahil Milli Park ta el sanatı ürünleri sergilenecek. Akşam da parkta konser gerçekleşecek. Bunun yanı sıra, müzelerde Açık kapı uygulaması hayata geçirilecek. Verilen bilgiye göre, Paris te yapılan TOP RESA uluslararası turizm fuarına Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanlığı da katılıyor. В Азербайджане утверждена программа мероприятий Всемирного дня туризма Министерством культуры и туризма АР утверждена программа мероприятий, посвященных Всемирному дню туризма. Ежегодно этот день - 27 сентября - отмечается во всем мире. Как сообщает funduszeue.info со ссылкой на пресс-службу Министерства культуры и туризма АР, согласно программе, 27 сентября в в комплексе Kempinski Hotel Badamdar начнется Общереспубликанская конференция на тему «Развитие внутреннего туризма». В тот же день на территории Национального приморского парка с до пройдет выставка декоративно-прикладного искусства, а в начнется праздничный концерт. Напомним, что Всемирный день туризма (World Tourism Day) учрежден Генеральной ассамблеей Всемирной туристской организации в году в испанском городе Торремолино (Torremolinos). GENÇLİK BAKANLIĞINDAN TEŞEKKÜR Bişkek teki faaliyetlerini her geçen gün artırarak Türkçenin her alanda konuşulması ve bir dünya diline dönüşmesi için çalışmalarını aralıksız olarak sürdüren TTEÖMER in başarılı Müdürü Ebubekir AYDIN a bir ödül de Gençlik Bakanı Alyasbek ALIMKULOV dan geldi. Geçen yıl Gençlik Bakanlığı ile işbirliği yaparak Bakanlık çalışanlarına da Türkçe öğreten TTEÖMER, bu yıl da Bakanlıkla işbirliğine devam ediyor. İki kardeş ülkenin birbirini daha iyi anlaması için en büyük araç olan, adeta bir kardeşlik köprüsü kuran TTEÖMER e olan ilgi ise çığ gibi büyüyor. TTEÖMER in başarısına, gayretli çalışmalarıyla yön veren Müdür Ebubekir AYDIN a ödülünü Gençlik Bakanı Alyasbek ALIMKULOV verdi. Ve gayretli çalışmalarından ötürü teşekkür etti. TTEÖMER Müdürü Ebubekir AYDIN ise ödülünü aldıktan sonra yaptığı konuşmada: Bu ödülü gece gündüz demeden aşkla, şevkle, gayret ve fedakârlıkla çalışan öğretmenlerim adına alıyorum dedi. Ayrıca kendisini bu ödüle lâyık gören funduszeue.info Alyasbek ALIMKULOV a teşekkür etti. Şeyh Edebali nin Nasihati Bak dostum! Cahil ile dost olma: İlim bilmez, irfan bilmez, söz bilmez; üzülürsün. Saygısızla dost olma: Usul bilmez, adap bilmez, sınır bilmez; üzülürsün. Aç gözlü ile dost olma: İkram bilmez, kural bilmez, doymak bilmez; üzülürsün, Görgüsüzle dost olma: Yol bilmez, yordam bilmez, kural bilmez; üzülürsün. Kibirliyle dost olma: Hal bilmez, ahval bilmez, gönül bilmez; üzülürsün. Ukalayla dost olma: Çok konuşur, boş konuşur, kem konuşur; üzülürsün. Namertle dost olma: Mertlik bilmez, yürek bilmez, dost bilmez; üzülürsün. İlim bil, irfan bil, söz bil. İkram bil, kural bil, doyum bil. Usul bil, adap bil, sınır bil. Yol bil, yordam bil. Hal bil, ahval bil, gönül bil. Çok konuşma, boş konuşma, kem konuşma. Mert ol, yürekli ol. Kimsenin umudunu kırma. Sen seni bil; ömrünce bu yeter sana. funduszeue.infoır ÇETİN. Tasisci ve sahibi: TÜRKEL İctimai Teşkilatı Başkan, baş Editör yardımcısı Höküme HALİLOVA Genel Yayın Yönetmeni - Ramiz MEŞEDİHASANLI Baş Hukukcu Umud MİHMANDARLI (Türliye) Mühabirler Talip ÖZ (Türkiye), İslam YILDIRIM, Mira Jenişbayeva (Orta Asya), funduszeue.info VELİYEV (İstanbul) Menecerler Rahib MEŞEDİYEV, Seymur HALİLOV Bilgisayar-dizayn funduszeue.infoĞLU, funduszeue.infoŞKİNA, funduszeue.infoAYEV Gazete Kırgız Cumhuriyeti Adalet Bakanlığında kaytdan geçmiştir Kayıt: No ГР Adres: Kırgızistan Bişkek, Budyonov Cad. a Telefon: Bişkek: ( ) , ( ) , ( ) ; Bakü: (+) , (+) ; İstanbul:+() ; Almatı: (+) , ; Taşkent: (+) (Ö.SALMAN); Moskova:+() (funduszeue.infoOV). [email protected] Учредитель: ОФ TÜRKEL Президент и funduszeue.infoдактора - Хокума ХАЛИЛОВА Главный редактор Рамиз МЕШЕДИГАСАНЛЫ Юрист-консультант Умут МИХМАНДАРЛЫ (Турция) Представители: - Т. ОЗ (Турция), М. ЖЕНИШБАЕВА (ЦА) Менеджеры - Сеймур ХАЛИЛОВ, Рагиб МЕШАДИЕВ Компьютерная верстка - funduszeue.infoГЛУ, funduszeue.infoИНА, funduszeue.infoАЕВ Зарегистрирована в МЮ КР Регистрационный ГР Адрес: , Кыргызская Республика, г. Бишкек, funduszeue.infoого а Тел: +( ) , +( ) , funduszeue.infoв; Баку: +() ; Анкара: (funduszeue.infoы); Стамбул: +() ; Алматы: +() , ; Ташкент:+() (funduszeue.info), Москва: +() (funduszeue.infoОВ) [email protected] Отпечатано в типографии «Цент поддержки СМИ» Заказ Газета распространяется в Казахстане, Кыргызстане, Узбекистане, Центральной Азии, Турции, Азербайджане, России, на Северном Турецком Кипре и в других странах. Т.2Т

12 12 7 Eylül / Сентябрь КЫРГЫЗСТАН ТРАССА АЛМАТЫ-БИШКЕК КМ. Тел.: ,

Daha göster

Штанов А.В. - Базовый Курс Турецкого Языка -

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)
просмотров страниц

Авторское право

Доступные форматы

PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Этот документ был вам полезен?

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)
просмотров страниц

ШТАНОВ

УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКИЙ КОМПЛЕКС

БАЗОВЫЙ КУРС ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА


(Часть 1)
Введение
Учебник «Базовый курс турецкого языка» предназначен для использования в
образовательном процессе в рамках реализации программы изучения турецкого языка как
основного на 1-м курсе академического уровня «Бакалавриат». Учебник содержит базовый
нормативно-грамматический категориально-понятийный аппарат доглагольного уровня
турецкого языка с активным использованием актуальной части лексического и
фразеологического ядра турецкого языка. Это позволяет использовать учебник в качестве
базовой учебно-методической и дидактической единицы начального уровня изучения
турецкого языка. Учебник содержит развернутый вводно-фонетический курс, охватывающий
основные орфоэпические правила турецкого языка в части, касающейся как языковых, так и
речевых единиц. Подробные грамматические, лексические комментарии, а также
значительное количество методически разнообразных упражнений закрепительного и
повторительного характера позволяют решить проблему грамматической и лексической
недосказанности и методико-дидактической недостаточности, что ранее, как правило,
приводило к необходимости использования нескольких различных учебных пособий для
формирования первичных языковых и коммуникативных компетенций.
Учебник содержит наиболее актуальный лексический материал, необходимый для
формирования когнитивной основы межъязыковой коммуникации. Наряду с
общелексическими темами, формирующими компетенции в части общего языка, учебник
содержит элементы ранней лексической и когнитивной специализации по направлениям
подготовки «Регионоведение» и «Международные отношения», реализуемым на факультете
международных отношений Московского государственного института международных
отношений – МГИМО (У) МИД России.
Учебник подготовлен как составная часть учебно-методического комплекса,
разработанного в рамках реализации в МГИМО (У) Инновационной образовательной
программы, на основе концепции компетентностного подхода к преподаванию иностранных
языков.
Инновационность учебника заключается: в формировании и сочетании наиболее
актуальных языковых и речевых методик преподавания турецкого языка с учетом
объективных типологических и когнитивных различий турецкого и русского языков; в
применении деятельностного, коммуникативно-функционального подхода к преподаванию
турецкого языка через активное использование метода отбора и моделирования актуальных
речевых и предметных ситуаций; в активном применении лингвострановедческих модулей
культурологического и профессионально-ориентированного характера; в наличии элементов
ранней специализации в пределах компетенций направления подготовки «Регионоведение» и
1
«Международные отношения»; в активном использовании в методическом, дидактическом,
языковом и речевом корпусе учебника компетентностного подхода, связанного с
ориентацией методической концепции учебника на формирование системы актуальных для
заявленного академического уровня компетенций; в формировании необходимой
интеграционной основы для дальнейшего создания учебно-методических комплексов по
турецкому языку профессионального цикла; в использовании методических составляющих
допереводческого уровня, позволяющих в дальнейшем продуктивно формировать
переводческие компетенции; в формировании функциональной концептуально-понятийной и
когнитивной основы языковых знаний; в формировании умения превращать языковую и
неязыковую информацию в актуальные знания и затем эффективно их применять при
выполнении функциональных задач; в формировании способности выполнять различные
коммуникативные роли в условиях моделирования элементов информационно-
коммуникативной среды для достижения результата деятельности; в активном
функциональном использовании различных электронных источников информации на
турецком языке.
В результате работы с настоящим учебником у обучающихся планируется
сформировать: способность к комплексному и частному анализу языковых и речевых
процессов в турецком языке; знания языковой системы турецкого языка, с учетом влияния
глобальных тенденций на лексическую систему турецкого языка, понимание языковой
ситуации внутри страны; способность воспринимать различные этнические особенности,
традиции и культуру, работать в межкультурном пространстве; знание религиозных
традиций и обычаев, способность работать в иной религиозной среде; знание особенностей
понятийной системы турецкого языка, когнитивных особенностей языковых и речевых
единиц.
В учебнике применена концепция модульно-полевого подхода к методической
компоновке и презентации учебно-дидактического материала, что по мнению автора
является наиболее продуктивным с точки зрения овладения базовым лексико-
грамматическим языковым и речевым материалом на коммуникативно-функциональной
основе. Наряду с общепринятыми лингвистическими категориями автор активно применяет
когнитивно-философский категориальный аппарат, что обеспечивает необходимую глубину
и функциональность приобретаемых знаний, необходимые для их дальнейшей
трансформации в актуальные компетенции.

2
DERS 1
ВВОДНО-ФОНЕТИЧЕСКИЙ КУРС ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА
§ 1. Буквы турецкого алфавита
A-a [а] M-m [мэ]
B-b [бэ] N-n [нэ]
C-c [джэ] O-o [о]
Ç-ç [чэ] Ö-ö [ср. между о и ё]
D-d [дэ] P-p [пэ]
E-e [э] R-r [рэ]
F-f [фэ] S-s [сэ]
G-g [гэ] Ş-ş [шэ]
ğ (yumuşak g) T-t [тэ]
H-h [хэ] U-u [у]
I-ı [ы] Ü-ü [ср. между у и ю]
İ-i [и] V-v [вэ]
J-j [жэ] Y-y [йэ]
K-k [кэ] Z-z [зэ]
L-l [лэ]

§ 2. Общие сведения об ударении в турецком языке в словах


именных частей речи. Гласные [o] и [a] в сильной и слабой позициях
В турецком языке в нулевых грамматических формах слов ударение
преимущественно падает на последний слог. Например: anné, kalém, yaták и т.д.
В словообразовательных и словоизменительных моделях слов именных частей речи
тенденция в ударении на последний слог сохраняется (за исключением предикативных
аффиксов). В словоизменительных моделях слов глагольных частей речи характер ударения
определяется дополнительно по грамматическим категориям.
В наречиях (если слово данной части речи имеет нулевую грамматическую основу, а
не образовано в результате вторичной номинации при помощи определенной
грамматической модели) ударение преимущественно падает на первый слог: yíne (géne) -
снова, yárın - завтра, bélki (gáliba) - возможно, gáyet – довольно-таки (сравните: oldúkça /
довольно-таки – образовано путем лексикализации грамматической глагольной формы) и т.д.
В именах собственных в соответствии со взаимодействием категорий “уникальное” -
“обыденное” и в том случае, если имя собственное не представлено сложным словом,
образованным путем словосложения, для закрепления категории “уникальное” ударение
3
может перемещаться на первый-второй и последующие слоги. Например: Móskova, Antálya,
Bérlin и т.д.
В именах собственных, образованных путем словосложения, сохраняется двойное
(или даже тройное) ударение, образованное сложением ударений каждого слова в
отдельности. Например: Kírkgeçít; Yükséková; Güçlúkonák; Şebínkaráhisár.
В именах людей, кличках животных, а также именах собственных, образованных от
имен нарицательных или имеющих среди имен нарицательных однокоренные слова,
характер ударения может сооветствовать общей тенденции имен нарицательных в нулевой
форме.
В словах, заимствованных в турецкий язык из других языков, как правило,
сохраняется ударение, присущее данному слову в исходном языке. Например: makárna
(макароны), jandárma (жандарм; жандармерия) и т.д.
В случае если заимствованное слово достаточно прочно ассимилировалось в
тезаурусе турецкого языка, оно может проявлять общепринятую динамику ударения или
создавать вариативность ударного слога в соответствии с нормой либо языка заимствования,
либо турецкого языка. Например, заимствованное из персидского языка слово «masa/стол»,
давно вошедшее в лексическое ядро турецкого языка, может иметь два варианта ударения –
«mása» и «masá», каждое из которых может считаться нормативным.
В безударной позиции в турецком языке гласная (o) не редуцируется в (a). В
ряде случаев подобная редукция может приводить к замене слова: oda (комната) – ada
(остров); kolay (легкий по трудности) – kalay (олово) и т.д.
Alıştırma 1. Dinledikten sonra Türkçe okuyunuz (Прослушайте и прочитайте по-
турецки):
baba, amele[l’], makárna, elmas[l’], bastı, pastırma, salatalık, mallara, patates, mandalína,
haşhaş, masa, yatak, araç, ramak, başak, dalak, imzalı, inancılık[dʒi], kalan, karga, vahşi, savaş,
tartışma, jandárma, marangoz[z], zampara, şaşırmak, şaşkaloz, yaksın, vazife, uzlaşmak, nafile,
masat, kaynak, kabristan, arama.
Alıştırma 2. Dinledikten sonra Türkçe okuyunuz (Прослушайте и прочитайте по-
турецки):
domates, limonáta, sokak, dolap, koridor, oruç, kordon, baro, donatım, koro, morína,
dolaşmak, fosforlu, folkon, hoca, koltuk, kolalı, konumluk, konuk, komada, koyuluk, nohut,
porselen, tortul, torpilli, zorbalık, yoksun, trompet, torun, topçu [çü], toplu, sonuç, roket.

4
Alıştırma 3. Türkçe okuyunuz (Прочитайте по-турецки):
ala - ola; boru - bari; ot - at; ada - oda; mola - mala; kalay - kolay; dala - dolu; başına -
boşuna; baylar - boylar; atlamak - otlamak; ayılmak - oylamak; cambaz - coşku; casus [dʒa:] -
coştu; dalga - dolgu; damlamak - donatım; dana - dondurma; damdan - domuzdan; darcık [dʒik] -
doruk; dayanak – doyucu [yüdʒü]; hardal - horul; mangal - morul; haşlanmış - hoşlanmış; hastalık -
hosteslik; hartuç - hortum; haplı - hoppala; kaya - koymalı; maya - mayo; haríta - horoz; takat -
tokuştura; kamalı - komutanlık; kavak - kovuk; nakış - noksan; kavak – kovan.
Alıştırma 4. Türkçe okuyunuz (Прочитайте по-турецки):
asalak - olasak; aba - oba; acar - ocak; adamız - odamız; adak - odak; adam - odam; ağız
[aı] – oğuz [ou]; ağa [a:] – oğa [oa]; ağalanmak - oğalanmak; ağlamak [a:] – oğlan [o:]; akar - okar;
akçıl [çi] – okçu [çü]; akıllı - okkalı; aksamak - okşamak; alabilir - olabilir; alay - olay; ana - ona;
anamal - onamak; anlık - onluk; arada - orada; aramak - oramak; artan - ortam; atak – otakçı [çi];
atlama - otlama; avlandı - ovalandı; ayna - oynak; aya - oya; azam - ozon.
Alıştırma 5. Türkçe okuyunuz (Прочитайте по-турецки):
Seyhán; Yüreğ΄ir[y]; Aládáğ[da:]; Ceyhán; Feké; İmámoğlú; Karátáş; Kozán; Pozant΄ı;
Sa΄imbeyl΄i; Tufánbeyl΄i; Yumurtal΄ık; Besn΄i; Çel΄ikhán; Gérgér; G΄ölbaş΄ı; Samsát; Kahtá; Tut;
Sinc΄ik; Tuták; Hamúr; Pátnos; taşlı-çay→Taşl΄ıçáy; Diyad΄in; doğu-bayazıt→Doğúbayaz΄ıt; ak-
hisar→΄Akhisár; Ak΄in; alay-han→Aláyhán; ata-köy→Aták΄öy; baba-konağı→Babákonağ΄ı;
Bağl΄ı; Bayınd΄ır; Baym΄ıs; Bebék; Boruc΄u; Bostanc΄ık; Boyal΄ı; bozca-tepe→Bozcátepé; büyük-
güve→Büy΄ükgüvé; Cer΄it; Çağ΄ıl; Çánkıl΄ı; Çavdárlılár; Çekiçlér; Çelték; çimeli-yeni-
köy→Çimel΄iyen΄ik΄öy; çolak-nebi→Çolákneb΄i; Dikmén; ekecik-gök-
dereler→Ekec΄ikg΄ökderelér; Elmac΄ık; fatma-uşağı→Fatmáuşağ΄ı; Génçosmán; ökçé; gök-su-
güzel→G΄öks΄ugüzél; gözlü-kuyu→Gözl΄ükuy΄u; gücün-kaya→Güc΄ünkayá; hatip-oğlu-
tolu→Hat΄ipoğl΄utol΄u; Hırkától; ismail-ağa-tolu→İsma΄ilağátol΄u; Karacáörén; kara-
çayır→Karáçay΄ır; Kazıc΄ık; koç-pınar→Kóçpınár; Koyák; Macarl΄ı; nur-göz→N΄urg΄öz; sağır-
karaca→Sağ΄ırkaracá; Salmanl΄ı; Sapmáz; seleci-köse→Selec΄ikösé; Susad΄ı; Şeyhlér; tepe-
sidelik→Tepésidel΄ik; ulu-kışla-tolu→Ul΄ukışlátol΄u; Yağán; Yalmán; yalnız-ceviz→Yaln΄ızcev΄iz;
yan-yurt→Yány΄urt; yeni-pınar→Yen΄ipınár; yeşil-tömek→Yeş΄iltömék; Abu Dabi; Amman;
Ankara; Astana; Aşgabat; Bakü; Bangkok; Bağdat; Beyrut; Bişkek; Cakarta; Dakka; Dili; Doha;
Duşanbe; Erivan; Hanoi; Kabil; Katmandu; Kuala Lumpur; Male; Manama; Manila; Maskat; Pekin;
Pyongyang; Riyad; Seul; Tahran; Taşkent; Tiflis; Tokyo; Ulan Batur; Yeni Delhi; İslamabad; Şam.
Лингвострановедческий модуль
Задание 1. Найдите по карте и покажите реки, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Seyhan, Ceyhan <Рис.№01>
5
Сейхан - река на юге Турции. Протяженность км, площадь бассейна составляет
20,7 funduszeue.info2. Пересекает горы Тавр и Киликийскую низменность. Впадает в Средиземное море.
Средний расход воды у г. Адана составляет около м3/с. Используется в целях орошения.
На реке имеется водохранилище, а также ГЭС (funduszeue.info).
Джейхан - река в Турции, на юго-востоке полуострова Малая Азия. Длина км.
Площадь бассейна 21,2 тыс. км2. Истоки - в западных отрогах Армянского Тавра, в нижнем
течении пересекает Киликийскую низменность. Впадает в залив Искендерун Средиземного
моря. Многоводна зимой и весной. Средний расход воды около м3/cek. Несудоходна.
Воды используются на орошение (funduszeue.info).
Задание 2. Найдите по карте и покажите столицу Турции, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Ankara
Анкара <Рис.№02> - второй по величине город Турции после Стамбула. Когда в
году Кемаль Ататюрк перенес столицу из Стамбула в Анкару, это был небольшой
город, население которого насчитывало лишь 60 тыс. человек. Сейчас Анкара - город
министерств, университетов и посольств, насчитывающий около 2,6 млн. жителей. В Анкаре
находится мавзолей Мустафы Кемаля Ататюрка. Ататюрк похоронен в Анкаре, где в честь
национального героя построен Мавзолей (Аныткабир) <Рис.№03>. Помимо Мавзолея в
Анкаре есть и другие достопримечательности, связанные с именем Ататюрка. На площади
Улус находится его памятник, установленный в году. Неподалеку от памятника
расположено здание, в котором впервые проходили заседания Великого национального
собрания Турции - Меджлиса. Сегодня в этом здании располагается музей
(funduszeue.info).
Задание 3. Найдите в списке 2 страну, столицей которого является город из списка
1, покажите по карте государства и столицы, пропишите и выучите государства и их
столицы:
1. 1. Bangkok (Бангкок), Manama (Манама), Doha (Доха), Tahran (Тегеран), Amman
(Амман), Hanoi (Ханой), Tokyo (Токио), Duşanbe (Душанбе), Taşkent (Ташкент), Ankara
(Анкара), Kabil (Кабул), Ulan Batur (Улан-Батор), Bağdat (Багдад), Manila (Манила), Dili
(Дили), Seul (Сеул), Abu Dabi (Абу-Даби), Erivan (Ереван), Tiflis (Тбилиси), Bakü (Баку),
Male (Мале), Şam (Дамаск), Dakka (Дакка), Riyad (Эр-Рияд), Bişkek (Бишкек), Pekin (Пекин),
Astana (Астана), Katmandu (Катманду), Yeni Delhi [d′eli] (Дели), Beyrut (Бейрут), Maskat
(Маскат), Cakarta (Джакарта), Pyongyang (Пхеньян), Aşgabat (Ашхабат), Kuala Lumpur
(Куала-Лумпур), İslamabad (Исламабад)
2. Türkmenistan (Туркменистан), Tacikistan (Таджикистан), Çin Halk Cumhuriyeti
(Китайская Народная Республика), Pakistan (Пакистан), Kırgızistan (Киргизия), Malezya
6
(Малазия), Özbekistan (Узбекистан), Türkiye Cumhuriyeti (Турецкая Республика), Doğu Timor
Demokratik Cumhuriyeti (Демократическая Республика Восточный Тимор), Filipinler
(Филлипины), Moğolistan (Монголия), Birleşik Arap Emirlikleri (Объединенные Арабские
Эмираты), Endonezya (Индонезия), Maldivler (Мальдивы), Gürcistan (Грузия), Azerbaycan
(Азербайджан), Ermenistan (Армения), Kuzey Kore (Северная Корея), Suriye (Сирия), Lübnan
(Ливан), Nepal (Непал), İran (Иран), Ürdün (Иордания), Bangladeş (Бангладеш), Bahreyn
(Бахрейн), Japonya (Япония), Irak (Ирак), Afganistan (Афганистан), Güney Kore (Южная
Корея), Tayland (Таиланд), Viyetnam (Вьетнам), Suudi Arabistan (Саудовская Аравия),
Kazakistan (Казахстан), Katar (Катар), Umman Sultanlığı (Султанат Омман), Hindistan (Индия)
§ 3. Классификация гласных турецкого алфавита
В турецком алфавите 8 гласных: a-e-ı-i-o-ö-u-ü. Гласные образуют парные группы по
следующим признакам:
1) переднего/заднего ряда:
-переднего: e-i-ö-ü -заднего: a-ı-o-u
2) широкие-узкие:
-широкие: a-e-o-ö -узкие: ı-i-u-ü
3) губные-негубные:
-губные: o-ö-u-ü -негубные: a-e-ı-i
Классификация гласных по указанным признакам лежит в основе закона
сингармонизма (гармонии гласных), который является характерной чертой
агглютинативного (аффиксального) турецкого языка.
Alıştırma 6. Aşağıdaki deyimleri ezberleyiniz (Выучите устойчивые формы общения):
Mer(h)aba! Здравствуйте! Здравствуй!
Nasılsınız? Как Вы поживаете?
Sağolunuz, efendim, iyiyim. Спасибо, у меня все хорошо.
(Ben) Fenayım. У меня плохи дела. Я плохо себя чувствую.
Siz nasılsınız? А как Вы?
Teşekkür ederim, ben de iyiyim. Спасибо, у меня тоже все хорошо.
Selâm! Привет!
Günaydın! Доброе утро!
İyi günler! Добрый день! До свидания! (говорят днем /
приветствие-прощание)
İyi akşamlar! Добрый вечер! До свидания! (говорят вечером /
приветствие-прощание)

7
Allaha ısmarladık! До свидания! (говорит уходящий)
Hoşça kalın! Счастливо оставаться! (говорит
уходящий)
Güle güle! До свидания! (говорит остающийся)
İyi geceler! Спокойной ночи! (говорят поздно вечером или
ночью / приветствие-прощание
Tatlı uykular! Сладких снов!
Ne var ne yok? Как дела? Что нового?
Ne haber? Что нового?
Güzellik sağlık! (İyilik güzellik!) Все прекрасно!
Her şey yerinde (yolunda). Все в порядке!
Yeni bir şey yok. Ничего нового!
Eski hamam eski tas. Все по-старому!
Alıştırma 7. Konuşmayı okuduktan sonra ezberleyip Türkçe anlatınız (Прочитайте
диалог, выучите наизусть и расскажите по-турецки):
KONUŞMA: Bir görüşme (Встреча)
Osman: Merhaba!
Bülent: Merhaba!
Osman: Nasılsınız?
Bülent: Sağolunuz efendim, iyiyim. Siz nasılsınız?
[′Saolunu ∪ ze ∪ ′fendim / ′ii:m. ′Siz ∪ ′na ∪ sılsınız?]
Osman: Teşekkür ederim ben de iyiyim. Ne haber?
[Teşe′kkü ∪ re ∪ ′derim ′bende′i:m. ′Neha ∪ ′ber?]
Bülent: Güzellik sağlık.
[Güze ∪ ′lliksa: ∪ ′lık.]
Osman: Ne var ne yok?
[Ne′var ∪ ne′yok?]
Bülent: Yeni bir şey yok.
[Ye ∪ ′nibir ∪ şe′yok.]
Osman: İyi günler!
[′İ:gün′ler!]
Bülent: Güle güle!
[Gü ∪ ′legü ∪ ′le!]

8
SÖZLÜK
güzel1 красавица, красивая, красиво; отличный, отлично;
прекрасный, прекрасно
sevimli симпатичная, милашка; милый
yakışıklı симпатичный (о мужчине)
çirkin некрасивая, безобразный
kız девочка; девушка; дочь
oğul,-ğlu сын
oğlan парень, мальчик
delikanlı юноша
kadın женщина
erkek,-ği мужчина, самец
iyi хороший, хорошо; в порядке, в здравии
fena (kötü)2 плохой (категория человек и нечеловек) по
определенным характеристикам, качествам
geniş просторный, широкий
dar узкий, тесный
açık светлый (о цвете / açık renkli – светлого цвета); ясный;
открытый; некрепкий (о чае); откровенный;
включенный (об электроприборах)
koyu3 темный (о цвете / koyu renkli – темного цвета); крепкий
(о чае); густой (насыщенный); «ярый», убежденный
(сторонник или противник чего/кого-либо); долгий,
глубинный (о беседе, мыслях и т.д.)
kapalı пасмурный; закрытый; выключенный; замкнутый,
скрытный
hava погода, воздух
su вода
büyük,-ğü большой; взрослый; старший; великий
küçük,-ğü маленький; младший
kısa4 короткий
uzun длинный
kirli (pis)5 грязный
temiz чистый

9
oda комната
dersane[a:] (sınıf) аудитория (класс – в шир. см., в т.ч. курс)
kapı дверь; ворота
duvar стена
kalem ручка (пишущая)
defter тетрадь
koltuk,-ğu кресло
taban пол; основа; подошва (основание)
tavan потолок
pencere окно
berrak прозрачный
cam стекло, стеклянный
dolap,-bı шкаф
lamba лампа
avize[a:] люстра
panjur жалюзи (мелаллические и пластиковые/рольставни)
жалюзи (матерчатые, пластиковые)
jaluzi
bilgisayar (kompüter) компьютер
raf полка
portre портрет
tablo картина; (перен.) картина, ситуация
resim,-smi рисунок, иллюстрация, фотография
altlık,-ğı блюдце; плоская подставка; плоская нижняя насадка
fare[a:] altlığı коврик для компьютерной мышки
takvim altlığı подставка для перекидного календаря
sehpa подставка (стойка), журнальный столик
masa стол
sandálye стул
yeni новый
eski старый (о вещах); бывший (должность); старый
eski dost (давнишний) друг
yüksek высокий (физич. размеры предметов)
alçak низкий (о человеке - подлый)

10
AÇIKLAMA (КОММЕНТАРИЙ)

1. Слова именных частей речи в турецком языке


В турецком языке слова, относящиеся к именным частям речи,
преимущественно не имеют морфологических показателей, позволяющих отнести их
конкретно к той или иной именной части речи, т.е. в различных случаях могут быть как
именем существительным, так и именем прилагательным, и наречием. Категориальное
значение определяется в соответствии с грамматическим, а также узким или функционально-
широким лексическим контекстом.
Качественные имена прилагательные в турецком языке называют внешние
(субъективные) характеристики референтов (под референтом понимается “объект
внеязыковой действительности, который имеет в виду говорящий” funduszeue.infoнание. М:
Большая Российская энциклопедия, , с. , т.е. слова, выраженные именами
существительными). Они образуют антонимические пары в соотношении с
контекстообразующим именем существительным. Одно и тоже имя прилагательное может
входить в разные антонимические пары. Например: yakışıklı←oğlan→çirkin;
güzel←kız→çirkin и т.д.
Запоминать имена прилагательные рекомендуется в соответствующих
антонимических парах в соотношении с контекстообразующим именем существительным.
Слово «çirkin», являясь антонимом слова «güzel», имеет также значение «плохой,
неприятный, неприличный (о словах или поведении)», а также «темный, подозрительный,
нечистый (о делах)».
2. Fena – kötü: плохой (категория человек и нечеловек) по определенным
характеристикам, качествам (в широком значении являются синонимами, образуя
антонимическую пару со словом «iyi»). Однако:
fena: плохой – обидный, приносящий неудобства, не вызывающий интереса и
симпатии, не соответствующий нормам общества (о поступках), т.е. понятие отражает
преимущественно внутренние характеристики соответствующего референта, с которым
используется данное слово;
kötü: плохой – вредный, опасный, вызывающий страх и беспокойство, грубый,
оскорбительный, имеющий негативное влияние на людей, склонный к плохому поведению,
т.е. понятие отражает преимущественно влияние характеристик референта на внешние
референты.
Например: fena masa (плохой стол / оценка качественных характеристик самого
стола) / kötü masa (плохой стол / оценка того, что качественные характеристики стола могут
быть опасными для окружающих).
11
3. Крепкий, хорошо заваренный чай по-турецки называют «tavşan kanı çay»
4. Доминирующие габаритные плоскости применительно к категории
“человек/нечеловек” (в турецком языке в отличие от русского языка референты делятся по
признаку одушевленности не на одушевленные и неодушевленные, а, как правило, на две
группы “человек” и все остальное, т.е. “нечеловек”):
- в категории «человек» в значении «высокий/низкий» функционирует
антонимическая пара качественных прилагательных «uzun/kısa», которые, как правило,
используются вместе со словом «boylu»: uzun boylu – высокого роста / kısa boylu – низкого
роста
- в категории «нечеловек» в том, случае, если доминирующей плоскостью является
горизонтальная, используется антонимическая пара «uzun – длинный / kısa - короткий», а в
том случае, если доминирующей плоскостью является вертикальная – используется
антонимическая пара «yüksek – высокий / alçak - низкий».
5. Kirli – pis: являясь частичными синонимами, имеют значение «грязный,
испачканный, пыльный, содержащий пятна». Однако, слово «kirli» может иметь также
значение «противоречащий ценностям общества», а слово «pis» – «находящийся в
неприглядном положении, плохой, вредный, некрасивый, неприятный, неприличный (о
словах), запутанная, плохая и труднопреодолимая (о ситуации, положении)».
Alıştırma 8. Выразите адекватную речевую реакцию на предлагаемые
контактоустанавливающие фразы:
Mer(h)aba! - (…); Nasılsınız? - (…); Siz nasılsınız? - (…); Selâm! - (…); Günaydın! -
(…); İyi günler! - (…); İyi akşamlar! - (…); Allaha ısmarladık! - (…); Hoşça kalın! - (…); İyi
geceler! - (…); Tatlı uykular! - (…); Ne var ne yok? - (…); Ne haber? - (…).
Alıştırma 9. Türkçe söyleyiniz (Скажите по-турецки):
1. Здравствуйте! Как Вы поживаете? - Спасибо, у меня все хорошо. А как Вы? -
Спасибо, у меня тоже все хорошо. 2. Привет! Доброе утро! Добрый день! 3. До свидания
(говорит уходящий)! Счастливо оставаться! - До свидания (говорит остающийся)! 4.
Спокойной ночи! Сладких снов! 5. Как дела? Что нового? - Все прекрасно! Все в порядке!
Ничего нового! Все по-старому!
Alıştırma С помощью предлагаемых слов заполните следующую таблицу:
имя прилагательное имя существительное антонимическая пара
… … …
güzel, sevimli, yakışıklı, çirkin, kız, oğul, oğlan, delikanlı, kadın, erkek, iyi, fena, geniş,
dar, açık, kapalı, hava, su, büyük, küçük, kısa, uzun, kirli, temiz, oda, dersane, kapı, duvar, yeni,
eski, yüksek, alçak
12
Alıştırma Rusça söyleyiniz (Скажите по-русски):
güzel, kadın, koyu, kirli, kalem, dolap, oldukça, portre, galiba, sandalye, yarın, ada,
sevimli, erkek, kapalı, pis, defter, lamba, tablo, yeni, görüşme, belki, kolay, yakışıklı, iyi, hava,
temiz, koltuk, avize, resim, eski, gayet, kalay, çirkin, fena, su, oda, taban, panjur, altlık, eski dost,
Moskova, kız, kötü, büyük, dersane, tavan, jaluzi, fare altlığı, yüksek, Antalya, oğul, geniş, küçük,
sınıf, pencere, bilgisayar, takvim altlığı, alçak, Berlin, oğlan, dar, kısa, kapı, berrak, kompüter,
sehpa, yine, makarna, delikanlı, açık, uzun, duvar, cam, raf, masa, gene, jandarma
Alıştırma Продолжите парадигму:
güzel…; kız…; portre…; altlık…; oda…; kapı…; koltuk…
Alıştırma Приведите синонимы к следующим словам:
güzel; oğlan; fena; kirli; dersane; panjur; bilgisayar; tablo
Alıştırma Приведите антонимы к следующим словам:
yakışıklı; kız; kadın; iyi; geniş; büyük; kısa; temiz; taban; yeni; yüksek
Alıştırma Türkçe söyleyiniz (Скажите по-турецки):
мужчина, светлый (о цвете), большой, грязный, тетрадь, лампа, иллюстрация,
красавица, старый (о вещах), милый, симпатичный (о мужчине), неприличный, девочка,
самец, открытый, взрослый, чистый, кресло, люстра, блюдце, высокий (о предметах),
девушка, хорошо, крепкий (о чае), маленький, комната, пол, рольставни, коврик для
компьютерной мышки, низкий (о предметах), дочь, в здравии, хорошо заваренный чай,
младший, аудитория, потолок, жалюзи, подставка для перекидного календаря, подлый (о
человеке), снова, завтра, возможно, довольно-таки, Москва, Анталья, Берлин, макароны,
жандарм, остров, легкий, олово, сын, плохой, пасмурный, короткий, дверь, окно, компьютер,
журнальный столик, парень, в плохом состоянии, погода, низкого роста (о человеке), ворота,
прозрачный, полка, стол, юноша, просторный, воздух, длинный, стена, стеклянный, портрет,
стул, женщина, тесный, вода, высокого роста (о человеке), ручка (пишущая), шкаф, картина,
новый
Alıştırma Перепишите слова, распределяя в две группы по категории “человек” и
“нечеловек”:
kız, erkek, kapı, tavan, panjur, tablo, masa, delikanlı, dersane, koltuk, lamba, raf, takvim
altlığı, oğul, su, kalem, cam, bilgisayar, altlık, oğlan, oda, defter, dolap, kompüter, fare altlığı,
kadın, sınıf, taban, avize, portre, sehpa, güzel, hava, duvar, pencere, jaluzi, resim, sandalye
Alıştırma Перепешите слова, распределяя в две группы по признаку “слова,
называющие референт” и “слова, не называющие референт”. Выделите слова, которые
входят в обе группы. Объясните почему:

13
oğlan, iyi, kompüter, açık, su, uzun, dersane, defter, pencere, lamba, jaluzi, tablo, kötü,
takvim altlığı, yeni, alçak, güzel, kız, kadın, geniş, kapalı, küçük, temiz, duvar, taban, cam, panjur,
raf, altlık, masa, eski dost, çirkin, delikanlı, fena, koyu, büyük, kirli, kapı, sınıf, koltuk, berrak,
avize, bilgisayar, resim, sehpa, eski, oğul, erkek, dar, hava, kısa, oda, kalem, tavan, pis, dolap,
portre, fare altlığı, sandalye, yüksek
§4. Определительное словосочетание формы “качественное
прилагательное - существительное”
Определительное словосочетание формы “качественное имя прилагательное – имя
существительное” является сочетанием двух или нескольких слов, одно из которых отвечает
на вопрос “Кто? Что?” и является в словосочетании главным компонентом -
“определяемым”, а другое (другие) отвечает на вопрос “Какой? Cколько?” и является в
словосочетании второстепенным компонентом - “определением”. По закону
определительного словосочетания в турецком языке определение всегда предшествует
определяемому.
Категория “объективное - субъективное”: в содержании рассматриваемой формы
определительного словосочетания реализуется смысловой элемент оценки субъективного
качества референта. Признак, выражаемый качественным прилагательным, является
внешним, периферийным признаком референта, воспринимаемым и оцениваемым каждым
человеком по-своему (при естественном наличии случаев совпадения оценок), т.е.
субъективным признаком.

ОПРЕДЕЛЕНИЕ ← Nasıl?  ОПРЕДЕЛЯЕМОЕ

Какой?
(периферийный субъективный
признак – качество)

ПРИМЕР: açık (←nasıl? ) kapı / открытая дверь


koyu (←nasıl?) çay / крепкий чай
ЗАПОМНИТЕ:
- Определительное словосочетание выражает одну мысль, ограниченную полем
одного референта, поэтому оно не разделяется грамматически значимыми
компонентами.

14
- Связь между определением и определяемым осуществляется путем
примыкания, определение является неизменяемым компонентом и связано с
определяемым по смыслу через лексическую сочетаемость.
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve Rusça karşılıkları veriniz (Прочитайте по-турецки и
дайте русские соответствия):
güzel kız, yakışıklı erkek, çirkin kız, iyi oda, kapalı kapı, temiz duvar, yüksek tavan, eski
Berlin, büyük pencere, çirkin erkek, açık pencere, berrak cam, güzel altlık, iyi görüşme, eski resim,
yüksek sehpa, açık dolap, küçük panjur, uzun dersane, kirli cam, kısa kalem, küçük ada, temiz
defter, fena raf, geniş dolap, eski portre, güzel Moskova, yeni bilgisayar, açık jaluzi, uzun raf, yeni
altlık, açık panjur, güzel avize, uzun masa, büyük dolap, iyi resim, kapalı pencere, yeni defter, temiz
masa, eski koltuk, dar oda.
Alıştırma Раскрывая скобки, образуйте определительные словосочетания, в
которых обеспечивается сочетаемость имени существительного и имени прилагательного:
nasıl kız (kısa boylu, geniş, güzel); nasıl erkek (eski, alçak, çirkin); nasıl sınıf (koyu renkli,
yüksek, kapalı); nasıl duvar (kapalı, dar, temiz); nasıl kalem (yüksek, berrak, yeni); nasıl masa
(alçak, eski, yakışıklı); nasıl cam (berrak, sevimli, açık), nasıl kapı (kapalı, açık, kısa); nasıl dolap
(geniş, küçük, çirkin); nasıl tavan (yüksek, temiz, kapalı); nasıl sandalye (yakışıklı, kötü, eski); nasıl
bilgisayar (kapalı, açık, yeni); nasıl taban (pis, alçak, temiz), nasıl sehpa (yakışıklı, açık, alçak).
Alıştırma Раскройте скобки и скажите по-турецки:
nasıl duvar? - (грязная) duvar; nasıl defter? - (чистая) defter; nasıl kapı? - (высокая) kapı;
nasıl oda? - (тесная) oda; nasıl erkek? - (симпатичный) erkek; nasıl kız? - (некрасивая) kız; nasıl
kalem? - (короткий) kalem; nasıl çay? - (крепкий) çay; nasıl koltuk? - (большое) koltuk.
Alıştırma *. “Alıştırmalar” kitabına bakınız:
Alıştırma Türkçe karşılıkları veriniz (Дайте турецкие соответствия):
новая полка, высокий стул, низкий стол, старый портрет, новый компьютер,
открытые жалюзи, крепкий чай, красивая люстра, прозрачное стекло, грязная полка, длинная
комната, хорошая ручка, старое блюдце, плохой стул, красивый мужчина, симпатичная
девушка, новое кресло, низкий потолок, включенная лампа.
§ 5. Слоговое притяжение в определительных словосочетаниях
В словах в турецком языке ударение падает преимущественно на последний слог.
Например: [hav´a], [erk´ek], [tem´iz]. В определительных словосочетаниях встречается
явление притяжения начального безударного слога второго слова к конечному ударному
предыдущего. Благодаря этому через фонетические слияния и образование синтагм
обеспечивается мелодика речи. Это проявляется в следующих позициях:

15
а) Последний ударный слог первого слова является закрытым, т.е. заканчивается на
согласную, а первый безударный слог следующего слова является прикрытым, т.е.
начинается на гласную. Например:
[-´Г-С]+[Г-С-] → [-´Г-(С-Г)-С-]
en açık [´ena ∪ ç´ik]; öz ana [´öza ∪ n´a]; çok ucuz [ç´oku ∪ c´üz]; ucuz ev [uc´üz´ev]; öz aile
[´özai ∪ l´e]
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
güzel ana → [gü-z´e(l a)n´a]; küçük oda; ucuz avize; büyük altlık; sekiz okul; sivil
öğretmen; zengin adam; ortak iştirak; on altı; ders iptali; dar oda; büyük oğul; büyük avize;
nâzik[a:] adam; dokuz aydın; açık alan; tuhaf öykü; az itiraz; on iki; çürük üzüm; küçük oğlan;
büyük oğlan; küçük avize; genç adam; beş usta; yeşil ağaç; aç avcı; derin uyku; güzel otel; güzel
elma; küçük oğul; alçak erkek; temiz avize; güzel insan; sol elleri; Günaydın; balık avı; akıl almaz;
tatsız uyku; yeşil armut; geniş oda; çalışkan erkek; pis avize; meşgul adam; sağ ayak; bayat ekmek;
ilginç opera; şehirler arası; kitap eseri; sert iklim; güzel oda; temiz oda; alçak avize; zor iş; ön
imtihan; öz abla; geç akşam; kesin ağrı; açık ağız; sağlam esas; açık oda; pis oda; güzel altlık; on
ağaç; diğer aile; üvey ağabey [a:bi]; zor ameliyat; soğuk Ocak; çocuk oyunu; kocaman adam; büyük
oda; güzel avize; küçük altlık; üç araba; ak akçe; fakir işçi; zor emek; dar avlu; gelmek imkânı
[k’a:]; büyük ada.
б) Последний ударный слог первого слова и первый безударный слог второго слова
являются открытыми, типа [-C-Г]. Притяжение обеспечивается через интонацию путем ее
равномерного повышения до промежуточного слогового образования, включая новый слог, с
дальнейшим понижением. Например:
[Г-С-С-´Г] + [C-Г-С-Г-С] → [Г-С-(С-´Г - C-Г)-С-Г-С]

eski kitap → [es ∪ k´ iki ∪ t´ap]


Alıştırma Türkçe okuyunuz:
sevimli kadın; yakışıklı kardeş; ertesi hafta; fena mahsul[l’]; kötü niyet; elverişli hava;
koyu mâvi[a:]; sofra takımı; fena koku; köşe başı; kapalı musluk; sâde[a:] kahve; gece yarısı; resmi
kabul[l’]; iki buçuk; idari makam; ciddi mesele; siyasi buhran; kara para; kara tahta; sıkı yönetim;
öğle [öyle] paydosu; doğru cevap; Cuma günü; hafta sonu; dünya savaşı; başka şehir; komşu bina;
hava durumu; arka çantası; kısa cevap; öte yandan.

16
в) Последний ударный слог первого слова является закрытым, а первый безударный
последующего – открытым либо закрытым. Например:
[С-Г-С-´Г-С] + [С-Г-С-Г-С] → [C-Г-(С-´ Г-С - С-Г)-С-Г-С]
derin bavul → [de ∪ r´ inba ∪ v´ul]
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
derin gölet; mümkün mesele; dik sâhil[a:]; beş tâne[a:]; bozuk para; güzel hareket; açık
saha; mühim sebep; sıcak hava; yanlış hesap; yemek listesi; uzun kıyı; kalın çorap; uzun ceket;
rahat koltuk; açık büfe; ufak para; can sıkıntısı; tek çâre[a:]; el sıkma; okul mezunu[e:]; yüksek
tahsil; ağır sanayi; âcil[a:] yardım; geçen sene; gelecek hafta; öbür defa; mutlak tahsil; okul
tâtili[a:]; üvey kardeş; tembel çocuk; tuhaf hâdise[a:]; fakir dayı; son derece; ev vazifesi.
Alıştırma Örnekteki gibi yapınız (Выполните по модели):
ÖRNEK: güzel← женщина →некрасивая: güzel kadın - çirkin kadın
açık←погода→пасмурная; kirli←воздух→чистый; büyük ←шкаф→ маленький;
uzun←комната→короткая; yüksek←потолок→низкий; açık←дверь→закрытая;
yeni←тетрадь→?; kirli←пол→?; küçük←дочь→? ; dar←шкаф→?; iyi←жалюзи→?;
eski←компьютер→?.
Alıştırma Прочитайте с соблюдением фонетических правил, запишите в виде
словосочетаний и дайте русские соответствия:
Gü ∪ ΄zelka ∪ ΄dın; sevim ∪ ΄lio: ∪ ΄lan; yakışık ∪ ΄lı:r ∪ ΄kek; ge ∪ ΄nişseh ∪ ΄pa; çir ∪ ΄kinka ∪ ΄dın;
a ∪ ΄çıkpen ∪ ce΄re; ye ∪ ΄niri ∪ ΄sim; es ∪ ΄kita ∪ ΄blo; kir ∪ ΄liha ∪ ΄va; te ∪ ΄mizo ∪ ΄da; u ∪ ΄zunko ∪ ri΄dor;
ye ∪ ΄nibil ∪ ΄gisa ∪ ΄yar; a ∪ ΄çıkde ∪ ΄fter; kü ∪ ΄çüka ∪ vi΄ze; bü ∪ ΄yüko ∪ ΄da; kapa ∪ ΄lıde ∪ ΄fter;
te ∪ ΄mizde ∪ ΄likan ∪ ΄lı; ye ∪ ΄nifa ∪ ΄realt ∪ ΄lı:_; kü ∪ ΄çükta ∪ ΄kvimal ∪ ΄tlı:_; a ∪ ΄çıkja ∪ lu΄zi;
ge ∪ ΄nişdo ∪ ΄lap; u ∪ ΄zunka ∪ ΄lem; bü ∪ ΄yükla ∪ ΄mba; te ∪ ΄mi΄ssu; sevim ∪ ΄lika ∪ ΄dın; kö ∪ ΄tüha ∪ ΄va;
yük ∪ ΄seksan ∪ ΄dalye; ge ∪ ΄nişko ∪ ΄ltuk; u ∪ ΄zunma ∪ ΄sa; te ∪ ΄mizde ∪ rsa:΄ne; kir ∪ ΄lidu ∪ ΄var;
te ∪ ΄mizpe ∪ nce΄re.
Alıştırma Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: nasıl (erkek, подлый): nasıl erkek - alçak erkek
nasıl (полка, eski), nasıl (dolap, высокий), nasıl (картина, güzel), nasıl (portre, плохой),
nasıl (стекло, berrak), nasıl (pencere, чистое), nasıl (дверь, açık), nasıl (çay, крепкий), nasıl
(воздух, kirli), nasıl (erkek, симпатичный), nasıl (пол, temiz), nasıl (tavan, высокий), nasıl
(кресло, iyi), nasıl (oda, просторная), nasıl (погода, açık), nasıl (defter, закрытая), nasıl (люстра,
küçük), nasıl (жалюзи, açık), nasıl (женщина, sevimli), nasıl (kalem, длинная), nasıl (cтол, kısa),
nasıl (дочка, büyük), nasıl (hava, плохая).

17
Alıştırma Замените выделенные слова на антонимы:
açık hava, güzel kız, yüksek masa, yeni defter, temiz tavan, eski altlık, alçak sandalye,
kısa kalem, kapalı dolap, kirli su, koyu çay, çirkin erkek, iyi koltuk, büyük avize, dar oda, fena
resim, küçük portre, yakışıklı delikanlı, geniş dolap, uzun raf, yüksek koltuk, kısa masa, temiz
cam, kapalı pencere, yüksek sehpa.
Alıştırma Türkçeye çeviriniz (Переведите письменно на турецкий язык):
1. Здравствуйте, как Вы поживаете? - Доброе утро. Спасибо, у меня все хорошо. А
как Вы? - Спасибо, и у меня все хорошо. - Как Ваши дела? - Все отлично. - Что нового? -
Ничего нового. - До свидания. - До свидания. 2. Доброй ночи; открытая тетрадь; хорошая
погода; длинный стол; маленькое блюдце; новая ручка; пасмурная погода; прекрасный чай;
большой шкаф; грязное окно; грязный воздух; крепкий чай; тесная комната; чистая тетрадь;
высокий стол; старый компьютер; симпатичная девушка; грязная стена; подлый мужчина;
хороший стул; старая подставка для перекидного календаря; хорошая встреча.
§ 6. Закон гармонии гласных и согласных. Группы аффиксов.
Закон гармонии гласных и согласных – это фонетические закономерности
уподобления, на которых строится внутреннее корневое построение слов, а также
словообразовательные и словоизменительные модели в турецком языке.
Корневые морфемы в словах тюркского происхождения, а также
заимствованиях, ассимилировавшихся в турецком тезаурусе (в первую очередь из арабского
и персидского языков), образованы сочетанием гласных:
- переднего или заднего ряда: erkek, güzel, büyük, temiz, ince // açık, dolap, kadın,
oğlan, uzak;
- широких или узких: anne, meyve, fena // uzun, ılık, ucuz, sivil, müdür;
- губных или негубных: koyu, küçük, kötü, okul, burun // abla, zayıf, hasta, cadde.
Слова, в которых фонетическое взаимодействие гласных в корневой морфеме не
подчиняется ни одной из указанных закономерностей, являются, как правило,
заимствованиями из других языков, где сингармонизм не является актуальным. Например:
avize (сочетание гласных переднего и заднего ряда, узких и широкий), portre (сочетание
губных и негубных гласных), kitap, aile и т.д.
Alıştırma Прочитайте по-турецки и выделите слова, в которых соблюдается
закон гармонии гласных:
а) по принципу рядности: yakışıklı, erkek, kapalı, kirli, defter, dolap, sehpa, alçak,
güzel, delikanlı, açık, kısa, duvar, berrak, jaluzi, çirkin, iyi
б) по принципу “широкая-узкая”: hava, temiz, koltuk, lamba, masa, sevimli, kadın,
uzun, kalem, bilgisayar, kompüter, yüksek, geniş
18
в) по губности: büyük, dersane, sınıf, tavan, panjur, resim, yeni, fena, kötü, oda, taban,
avize, tablo, sandalye, oğlan, küçük, kapı, pencere, altlık, eski, koltuk, koyu, oğul, portre
Группы аффиксов в ТЯ:
В соответствии с фонетическими закономерностями сингармонизма
словообразовательные и словоизменительные аффиксы в турецком языке образуют группы
фонетических вариантов:
- аффиксы, имеющие один фонетический вариант не зависимо от фонетического
окружения: -yor → gidiyor, yürüyor v.s.
- аффиксы, образованные широкими гласными [а] и [е], имеют два фонетических
варианта по закону гармонии гласных, например, (-lar/-ler) и четыре фонетических варианта
по закону гармонии гласных и согласных (уподобление по глухости и звонкости), например,
(-da/-de/-ta/-te). Причем, аффиксы, имеющие два фонетических варианта, присоединяются к
основе в соответствии с правилом: фонетический вариант, образованный гласной заднего
ряда, присоединяется к словам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласную
заднего ряда, или согласную основу (без дифференциации на глухую и звонкую согласные
основы), но последняя гласная в которой также является гласной заднего ряда.
Фонетический вариант, образованный гласной переднего ряда, присоединяется к словам,
имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласную переднего ряда, или согласную
основу (без дифференциации на глухую и звонкую согласные основы), но последняя гласная
в которой также является гласной переднего ряда.
Например:
masa – masa/lar, delikanlı – delikanlı/lar, şato – şato/lar, kutu – kutu/lar
oğlan – oğlan/lar, kadın – kadın/lar, dost – dost/lar, koltuk – koltuk/lar
avize – avize/ler, tepsi – tepsi/ler, ütü – ütü/ler, mösyö – mösyö/ler
erkek – erkek/ler, resim – resim/ler, büyük – büyük/ler, göl – göl/ler
masa – masa/da, delikanlı – delikanlı/da, şato – şato/da, kutu – kutu/da
dost – dost/ta, koltuk – koltuk/ta, dolap – dolap/ta, raf – raf/ta
avize – avize/de, tepsi – tepsi/de, ütü – ütü/de, mösyö – mösyö/de
erkek – erkek/te, çiçek – çiçek/te, genç – genç/te, küçük – küçük/te
Аффиксы, образованные узкими гласными [ı], [i], [u], [ü] имеют четыре
фонетических варианта по закону гармонии гласных, например, (-ı, -i, -u, -ü) и восемь
фонетических вариантов по закону гармонии гласных и согласных, например, безударный
аффикс (-dır/-dir/-dur/-dür/-tır/-tir/-tur/-tür). Фонетический вариант, образованный гласной [-ı],
присоединяется к словам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-ı] или
[-a], или согласную основу, последняя гласная в которой также является [-ı] или [-a].
19
Фонетический вариант, образованный гласной [-i], присоединяется к словам, имеющим
гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-i] или [-e], или согласную основу, последняя
гласная в которой также является [-i] или [-e]. Фонетический вариант, образованный гласной
[-u], присоединяется к словам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-u]
или [-o], или согласную основу, последняя гласная в которой также является [-u] или [-o].
Фонетический вариант, образованный гласной [-ü], присоединяется к словам, имеющим
гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-ü] или [-ö], или согласную основу,
последняя гласная в которой также является [-ü] или [-ö]. Например:
masa – masadır, kapı – kapıdır, kedi – kedidir, meşe – meşedir, kutu – kutudur, vazo –
vazodur, ütü – ütüdür, mösyö – mösyödür;
oğlan – oğlandır, kız – kızdır, temiz – temizdir, kalem – kalemdir, uzun – uzundur, gazoz –
gazozdur, blüz – blüzdür, söz – sözdür;
kitap – kitaptır, açık – açıktır, geniş – geniştir, erkek – erkektir, soğuk - soğuktur, dost –
dosttur, üst – üsttür, gök – göktür.
Alıştırma Добавьте в соответствии с законом гармонии гласных один из
предлагаемых ударных фонетических вариантов [-ı], [-i], [-u], [-ü]:
alet, çatal, kürdan, sünger, sabun, vitrin, mal, giyim, pantalon, bornoz, kemer, bölüm,
bakkal, kuzen, kuzin, gelin, baldız, yeğen, torun, can, miktar, problem, sorun, olay, tren[tıren],
demir, yol, domates, biber, yüz, davul, toplam, alt, üst, üzer, yan, merkez, kuzey, deniz, göz, dil,
diş, sakal, bel, omuz, merdiven, asansör, maaş, hayvan, son, altın, gümüş, gül, polis, beygir, neden,
emin, güven, görev, enlem, boylam, sınır, yarar, ölüm.
- Аффиксы, образованные широкими гласными и имеющие четыре фонетических
варианта, а также аффиксы, образованные узкими гласными и имеющие восемь
фонетических вариантов, подчиняются не только закону гармонии гласных, но и закону
гармонии согласных, который уточняет выбор фонетического варианта на основе
“звонкости-глухости”. Так, к основам, заканчивающимся на гласную или звонкую
согласную, добавляется по закону гармонии гласных аффикс, начинающийся со звонкой
согласной. К основам, заканчивающимся на глухую согласную, добавляется аффикс,
начинающийся с глухой согласной. Например, ударные аффиксы (-da/-de/-ta/-te):
1) taban / oda → tabanda / odada; kız / kapı → kızda / kapıda; telefon / tablo → telefonda
/ tabloda; memur / kutu → memurda / kutuda;
2) defter / sandalye → defterde / sandalyede; dil / işçi → dilde / işçide; köy / mösyö →
köyde / mösyöde; müdür / köprü → müdürde / köprüde
3) park → parkta; kalıp → kalıpta; pilot →pilotta; yurt →yurtta
4) erkek → erkekte; çift →çiftte; dört →dörtte; üç → üçte
20
Alıştırma Добавьте в соответствии с законом гармонии гласных и согласных
один из предлагаемых ударных фонетических вариантов [-dan], [-den], [-tan], [-ten]:
nokta, uç, mesafe[a:], idare[a:], hayat, ömür, yaşam, ölüm, siyaset, maliye[a:], ticaret[a:],
coğrafya, ulus, kıyı, sahil[a:], pavyon, fuar, başkent, akarsu, nehir, ırmak, dere, mevki, birleşim,
şekil, arazi[вторая/a:], ortak, konu, faaliyet, ülke, devlet, federasyon, cumhuriyet, memleket, vatan,
yurt, ada, acele[a:], uçmak, dans, tıraş, tercüman, vasıta, gemi, hat, not, buket, rica, mesele, ağaç,
paket, defter, kalem, olay, temsil, gösteri, ileri, sefer, değer, balık, şarap, acı, sevinç, rakam, sayı.
Alıştırma Türkçe söyleyiniz:
возможно Москва, возможно Берлин; снова макароны; довольно-таки просторная
комната; снова отличная встреча; достаточно маленький остров; довольно-таки милый
молодой человек; возможно новый стул, возможно старый стол; снова красивая картина;
возможно подставка для перекидного календаря, возможно коврик для компьютерной
мышки; довольно-таки крепкий чай; достаточно высокий мужчина; возможно открытая
тетрадь, возможно закрытая книга; возможно рольставни, возможно жалюзи; снова
пасмурная погода
Alıştırma Пользуясь определениями-подсказками, напишите по-турецки слова,
которые данные определения называют, составьте с ними определительные словосочетания:
модальное слово неуверенности; часть помещения, ограничивающая верхнее
пространство; предмет мебели, предназначенный для приема пищи; столица России; мучной
продукт итальянского происхождения; столица Германии; ребенок мужского пола; часть
квартиры – помещение, предназначенное для проживания; часть суши, омываемая со всех
сторон водой; ребенок женского пола; часть помещения, обеспечивающая проход внутрь;
смесь газов, обеспечивающая дыхание; жидкость, имеющая жизненно важное значение для
существования человека; помещение, предназначенное для учебной деятельности; часть
помещения, отделяющая его от другого помещения или уличного пространства; пишущий
предмет; предмет, обеспечивающий освещение помещения; канцелярский предмет,
предназначенный для учебных записей; часть помещения, ограничивающая нижнее
пространство; предмет мебели, предназначенные для размещения книг на стене; человек, с
которым имеются близкие доверительные отношения; предмет мебели, предназначенный для
хранения вещей
§ 7. Сочетание двух согласных и гласных.
Сочетание согласных.
Сочетание согласных может быть внутрикорневым и внекорневым. Внутрикорневое
сочетание двух согласных с фонетической точки зрения, как правило, выполняет
идентифицирующую функцию. Неполная артикуляция может породить у собеседника
21
сомнение в правильности услышанного, тем самым затруднить восприятие речи. Например,
«berri - beri». Внекорневое сочетание двух согласных происходит на стыке корневой и
словообразовательной / словоизменительной морфем и, как правило, выполняет
смыслоразличительную роль. Неполная артикуляция может привести к искажению смысла.
Внутрикорневое сочетание согласных.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
elbise-müteşebbis, bira-berrak, müdür-müddet, iktisadi-maddi, mide-şiddet, sedir-ciddi,
istifade-mukaddes, sahiden-hiddet, vâdi[a:]-beddua, birader-cadde, nefis-teneffüs, şaka-dükkân,
tabaka-bakkal, şakak-hakkında, hakem-muhakkak, fakat-dikkat, kapalı-zavallı, eli-elli, hamile[a:]-
millet, mâli[a:]-muallim, hala-Allah, bilek-bellek, hale-mahalle, tümü-Temmuz, mamul[a:/l’]-
tahammül, sâmimi[a:]-ehemmiyet, ana-anne, sanat-cennet, anam-cehennem, sepet-hoppa, fare-
teferruat, hise-hisse, resim-ressam, eve-evvel, beyaz-seyyar, meze-lezzetli, azar-b′izzat
Внекорневое сочетание согласных.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
dosta-dostta, memlekete-memlekette, kente-kentte, cilte-ciltte, Mart’a-Mart’ta,
süpermarkete-süpermarkette, çifte-çiftte, kıymete-kıymette, kata-katta, standarta-standartta,
klarnete-klarnette, kıravata-kıravatta, planşete-planşette, ete-ette, ata-atta, süte-sütte, sete-sette,
pakete-pakette, turiste-turistte, şirkete-şirkette, alete-alette, millete-millette, sepete-sepette,
cumhuriyete-cumhuriyette, buluta-bulutta, heyete-heyette, kontrata-kontratta, mağlübiyete-
mağlübiyette, cekete-cekette, nohuta-nohutta, sohbete-sohbette, alta-altta, üste-üstte, ite-itte,
fiyata-fiyatta, ücrete-ücrette, surete-surette, yanıta-yanıtta, gölü-gönüllü, akılı-akıllı, asılı-asıllı,
esası-esassız, masalar-masallar, mala-mallar, bilgiler-turunçgiller, yılı-yıllık, tembelimiz-tembellik
Варианты слов с сочетанием согласной:
Заимствования из других языков, не имеющих агглютинативную типологию:
Заимствования из западных языков (как правило, сопровождаются
сохранением исходной графической и фонетической формой): allegro
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
assolist; accelerando; affettuoso; allegretto; assai; akkor; basso; bitter; grossmarket;
parabellum; billboard; dimmer; first class; full-time; hurra; parttaym; jogging; tubeless;
appassionato; espressivo; espresso; filotilla; fortissimo; intermezzo; lapilli; larghetto;
mezzosoprano; mozerella; spagetti; villa; kamarilla.
Арабо-персидские заимствования (в том числе производные от слова
“Allah”): madde; cadde; alimallah

22
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
еvvel, muallim, mubassır, mürekkebi, kıyye, kahhar, hisse, taaccüp, takaddüm, telâffuz,
teehhül, teşekkül, tallahi, Allahüâlem, ayyar, bellek, ressam, cehennem, kuvve, tellâk, mütehassıs,
tahaccür, tebeddül, teneffüs, tefahhus, teşekkür, tasallut, Allahütealâ, ayyaş, belli, bilhassa, cinnet,
küttedek, tellâl, daüssıla, teveccüh, teceddüt, teşehhüt, tahakkuk, tevakkuf, tazallüm, amenna, baççı,
billâhi, müfettiş, cuppadak, kerrake, debbe, dârüşşifa, tüccar, temeddüh, teşrihhane, takkadak,
tevekkel, tebelleş, anne, beddua, billûr, cebbar, cüsse, kerrat, deccal, deyyus, şeddadî, tereddüt,
tevahhuş, tefekkür, teyakkuz, tecelli, amma, bıkkın, zimmet, cübbe, kubbe, kallavi, dehhaş,
teşebbüs, şedde, şeffaf, tevehhüm, telâkki, şallak, humma, amme, bakkal, berrak, cukka, kayyum,
kalleş, dikkat, tetebbu, şiddet, taaffün, taahhüt, terakki, şıllık, sarrafı, milletvekili, muharrir, bizzat,
kezzap, tümeller, dükkân, tıbbiye, taaddüt, tahaffuz, tebahhur, terekküp, taallûk, kuvvet
Лингвострановедческий модуль
Задание 4. Найдите по карте и покажите область Турции, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Çanakkale <Рис.№04>
Чанаккале. Территория: м2. Население: Районы: Чанаккале (центр),
Айваджик, Байрамич, Бозджаада, Бига, Чан, Эджеабат, Эзине, Гелиболу, Гёкчеада, Лапсеки,
Енидже. Достопримечательности региона: национальный парк на полуострове Гелиболу;
развалины Трои, Ассоса, Абидоса, Опхриниона, Сигеиона и Сестоса; Археологический
музей в Чанаккале, Музей им. Ататюрка в Чанаккале, Чамьялинский археологический музей;
Военный музей и монумент павшим в Чанаккале, Троянский музей, монументы погибшим
австралийским, английским и новозеландским воинам; горячие источники Кестанболу,
Тепекёй, Кюльджюлер, Чан; минеральные воды Кюразлы и Балабан; мечети Калеи Султание,
Кёпрюлю Мехмед паши, Сефер Шаха, Языджиоглу, Болаыр Гази Сулейман паши, Лапсеки
Сулейман паши, Умурбея; мечеть Гелиболу Улуджамиси (funduszeue.info).
В сложных словах, образованных словосложением, на стыке двух слов. Наряду
с явлением сочетания согласных в указанных сложных словах, в каждом простом слове,
образующем сложное, сохраняется свое ударение, формируя сложное ударение – двойное,
тройное и т.д. Тем не менее, распределение ударения в рамках всей синтагмы по общему
правилу ударения в турецком языке тяготеет к последнему слогу: çanak [çan´ak], kale [kal´e]
→ Çanakkale [ça ∪ n´akka ∪ l´e]
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
ak, kefal→akkefal; türk, kıyma→türkkıyması; sinek, kaydı→sinekkaydı; gök,
kuzgun→gökkuzgun; ak, kelebek→akkelebek; kadın, nine→kadınnine; eşek, kulak→eşekkulağı;
ak, kuş→akkuş; böcek, kapan→böcekkapan; köpek, kuyruk→köpekkuyruğu; fındık,

23
kabuk→fındıkkabuğu; ayak, kap→ayakkabı; Tekke, köy→Tekkeköy; kanun, name→kanunname;
böcek, kabuk→böcekkabuğu; Türk, kupa→Türkkupası; ıslah[l’], hane→ıslahhane; bacak,
kıran→bacakkıran; silâh[l’], hane→silâhhane; ışık, kesen→ışıkkesen; çiftlik, köy→Çiftlikköy;
sıcak, kanlı→sıcakkanlı; izin, name→izinname; kırık, kale→Kırıkkale; sinek, kapan→sinekkapan;
gök, kandil→gökkandil; deli, kanlı→delikanlı
Словообразовательные модели: afal → afal-lama; ağıl → ağıl-lanmak
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
bal – ballanma – ballandırma – ballandıra; akbaba – akbabagiller; dantel – dantelli;
adamcıl – adamcıllık; beyan – beyanname; kapris – kaprissiz; deney – deneysel – deneysellik; ağıl –
ağıllanma; çöl – çölleşme; kent – kenttaş; dural – durallık; aktüel – aktüelleştirme; çul – çullama;
kutsal – kutsallık; duygu – duygusal – duygusallık; aman – amanname; çuval – çuvallama; kamu –
kamusal – kamusallaşma; döviz – dövizzede; akıl – adamakıllı; anaerkil - anaerkillik; andaval -
andavallı; asıl - asıllı; akçıl - akçıllanma; akıl - akıllandırmak; anormal - anormalleşme; аptal -
aptallaşma – aptallık; gönül – gönüllü; cahil[a:] – cahillik; karakol – karakolluk; teşvik –
teşvikkâr[k’]; kıymet – kıymettar; kas – kassız; kanun – kanunname; dal – dallama
Словоизменительные модели:
На стыке корневой морфемы или основы и словоизменительного аффикса:
anlatma - anlat-tırma
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
azmetme-azmettirme; anlatma-anlattırma; koşul-koşulu-koş´ulla; sanat-sanata-sanatta;
affetme-affettirme; dayatma-dayattırma; bal-balı-ballar; yıl-yıla-y´ılla-yıllar; ıspanat-ıspanata-
ıspanatta; aksetme-aksettirme; balıkçıl-balıkçıllar; seyretmek-seyrettirmek; yapıt-yapıta-yapıtta;
kat-kata-katta; oğul-oğullar; tutuyor-tutturuyor; şal-şalı-ş´alla-şallar; hat-hata-hatta; güzel-güzele-
güzeller; hisset-hissettim; kul-kula-k´ulla-kullar; masal-masallar; memleket-memlekete-
memlekette; işlet-işlettik; dal-dala-d´alla-dallar; yol-yollar; yurt-yurta-yurtta; hizmet-hizmete-
hizmette; ısıtma-ısıttırma; alt-alttan; kâğıt-kâğıda-kâğıtta; bulut-buluta-bulutta; kurutma-kurutturma
Удвоение последней согласной в основе ряда слов (как правило, имеющих
арабо-персидское происхождение) при присоединении к именной основе вспомогательного
глагола при образовании глагольных форм: hal → hali → halletmek; ad → addi → addetmek
Удвоение последней согласной в основе ряда слов (как правило, имеющих
арабо-персидское происхождение) при присоединении аффикса, образованного узкой
гласной (для имен существительных): sır → sırr-ı. Данные слова специальным образом
отмечаются в словарях, например: ad,-ddi. Удвоение согласной может сопровождаться ее
озвончением, а также нарушением закона сингармонизма, например: ad → ddi, ret → redd-i

24
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
ret → reddi; his → hissi; hac → haccı; af → affı; fen → fenni; hat → hattı; had → haddi;
tıp → tıbbı; ad → addi; cet → ceddi; set → seddi; cer → cerri; kay → kayyı; şet → şeddi; şak →
şakkı; şık → şıkkı; şek → şekki; üs → üssü.
В результате выпадения в ряде слов последней узкой гласной слова при
присоединении аффикса, начинающегося с гласной. Слова, в которых происходит
выпадение последней узкой гласной в указанном случае, отмечаются в словаре
следующим образом: hıfız,-fzı. Выпадение узкой гласной может сопровождаться
озвончением последней глухой согласной: nesiç - nesci
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
lâfız – lâfzı; ahit – ahdi; cehit – cehdi; lâhit – lâhdi; ahiz – ahzi; emir – emrimiz; haşiv –
haşvi; havil – havli; hemfikir - hemfikriniz; hıfız – hıfzı; hışım – hışmı; hiciv – hicvi; hizip – hizbi;
hüküm – hükmümüz; hüsün – hüsnü; hüzün – hüznü.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
başeski – başşehir; batar – battal; cevap – bevvap; bezik – bezzaz; cebir – cebbar; cidar –
ciddî; çimen – çimme; cenabet – cennet; cerahat – cerrah; kâfi – küffar; köpek uydu –
köpekkuyruğu; kısa – kıssa; kase – kıyasımukassem; kına – kınnap; kilim – killeme; kılı – killi;
kolu – kollu; koşulu – koşullu; kulak – kullap; kuralı – kurallı; keşif – keşşaf; kele – kelle; beli –
belli; kartalı – kartallı; tekili – tekilli; teli – telli; tescili – tescilli; torpili – torpilli; tutkalı – tutkallı;
dilek – dillek; dili – dilli; esas – dessas; tek – tekke; masal - masallı; masa - masal - masalar -
masallar; yol - yollar - yular - yolu - yollu; gönül - gönülü - gönüllü
Сочетание двух согласных в различных позициях в корневой морфеме.
Словам турецкого происхождения, как правило, не свойственно сочетание двух и
более согласных в корневой морфеме. Сочетание двух согласных в корне встречается в
большинстве случаев в заимствованных словах. Наиболее распространенным является
сочетание двух согласных на стыке корня и словообразовательной и/или
словоизменительной модели, а также между словообразовательными и/или
словоизменительными моделями.
Сочетание двух согласных в начале слова.
Для турецкого языка несвойственным является сочетание нескольких согласных в
начале слова. Заимствования, в которых присутствует данное явление, составляют
определенные произносительные трудности для носителей турецкого языка. Поэтому в
устной речи следующие подряд согласные указанной парадигмы разделяются узкой
редуцированной гласной: gram [gıram], grup [gurup], program [pırogram]

25
В ряде случаев в сочетании согласных [sk], [sl], [sp], [st] разделительная узкая
гласная нормативно используется в начале слова перед двумя согласными: İskoç, iskorpit,
istasyon, İstanbul, istakan, ispirto, istavrit (ставрида), iskelet, ispiyon.
В некоторых случаях встречается использование узкой разделительной гласной как в
начале слова (закрепляется нормами правописания), так и между двумя согласными
(закрепляется орфоэпическими нормами без подкрепления правописанием) при частотном
преимуществе последнего: İskandinav - Skandinav, iskolastik - skolastik, İskif - Skif (скиф),
İslav - Slav (славянский), İslovak - Slovak (словак), İsloven - Sloven (словен), ispekülasyon –
spekülasyon (спекуляция), istabilizasyon - stabilizasyon, istandart – standart (стандарт), istatistik
– statistik (статистика), istatü – statü (статус), istenografi - stenografi, istep – step (степь),
istereoskop - stereoskop, isterilize - sterilize, isterlin - sterlin, istadyum – stadyum
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
b: blok, bloke, blüz, branda, bravo, briket, briz, briyantin, brom, bronşit, broşör, broş,
bröve, brüt
d: drahmi, dram, dramatik, drenaj, drezin
f: flama, flamingo, flanel, flaş (фото вспышка), floresan, flört, flüt, frak, fraksyon,
Fransız, frazeoloji, frekans[k’], fren, fresk
g: glase, glayol (гладиолус), glikoz, gliserin, global, gneseoloji, gnom, grafit, gramer,
gramofon, granül, gravür, Grekoromen, grena, grev (забастовка), greyder, gri (серый), grif, grip,
grotesk
k: klakson, klarnet, klan, klasik, klerikal, klips, kliring, klişe, klor, klorit, kloş, kral,
kraking, kramp, krater, kredi, kredo, krem, kriko, kristal, kriter, kriz (кризис), kroki, krom, kronik,
kruvazör, kruvaze (двубортный)
p: plafonyer, plaj, plaka (автомобильный номерной знак), plan (план), planör, planşet,
plastik, platform, platin, plavsmokin, Plüton, pragmatik, pratik, prens, prensip (принцип), prim,
primitif, profesör, profil, program (программа), proje (проект), projektör, propaganda, protesto
(протест), protokol (протокол – док.; funduszeue.infoол), prova
s: spazm, spekülasyon, spesifik, spiker, spor, stratejik, skandal, stajyer, skuter, snobizm
t: trahoma, trajik, traktör, tramvay, transfer, transit, traş, trayler, tren, tribün, troleybüs,
tropikal
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve tekerlemeyi ezberleyiniz:
it, iti, it ıt, itıti, tii, ti, itti, itıtii, itıtiit ti // bit, iti, bit ıt, bitıti, tii, ti, itti, bitıtii, bitıtiit ti // it,
bit, itbi, biti, itbiti, tii, tiitti, itbitii, itbitiit ti // bit, git, bitgi, gitti, bitgit ti // it, gitti, itgi, git, itgit, itgit
ti // it, ti, it ti, ti, bit, tibi, bitti, tibit ti, git, tigi, gitti, tigit, tigit ti
İt iti itti, bit iti itti, it biti itti. Bit gitti, it gitti. İtti, bitti, gitti.
26
[´İtı ∪ t´i:tt´i, b´itı ∪ t´i:tt´i, ´itbi ∪ t´i:tt´i. B´itgi ∪ tt´i, ´itgi ∪ tt´i. İtt´ibi ∪ tt´igi ∪ tt´i]
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve tekerlemeyi ezberleyiniz:
[Hakk´ıha ∪ kkı ∪ n´ınha ∪ kkın´ıye ∪ m´iş]
[Hakk´ıHa ∪ kkın ∪ d´anha ∪ kkın´ı:ste ∪ m´iş]
[Hakk´ıHa ∪ kkıy´aha ∪ kkın´ıver ∪ mey´ince]
[Hakk´ı ∪ daHa ∪ kkı ∪ n´ınha ∪ kkın ∪ d´angel ∪ m´iş]
Hakkı Hakkının hakkını yemiş. / Hakkı Hakkı’ndan hakkını istemiş.
Hakkı Hakkı’ya hakkını vermeyince / Hakkı da Hakkı'nın hakkından gelmiş.
Сочетание двух согласных в конце слова.
При общей незначительной частотности сочетания двух согласных в конце слова в
турецком языке среди заимствований встречаются следующие сочетания: -nk (çelenk); -rt
(akort); -rd (kürd); -st (abdest); -bd (abd); -bz (ahzukabz); -dr (ansiklopedr); -ft (aft); -hş
(alakabahş); -rf (zarf); -sk (arabesk); -lp (kalp); -lt (asfalt); -ks (kompleks); -nk (bank); -ns (ajans); -
rz (tarz); -rç (burç); -tr (albatr); -zm (aforizm)
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
cenk, sömestr, sulp, lisans, denk, spesiyalist, gestalt, nüans, Felemenk, stilist, şilt, pasiyans,
filenk, sübjektivist, şarj, performans, frank, müft, endeks, prens, gonk, neft, karteks, reasürans,
hemahenk, nühüft, lâsteks, reverans, hevenk, harf, matriks, harç, pankart, örf, oniks, guatr, pasaport,
sörf, Ortodoks (православный), psikiyatr, perikart, sarf, kompleks, lirizm, sembolist, grotesk,
paradoks, nasyonalizm, senarist, obelisk, payreks, serbest, pitoresk, redoks, sofist, risk, sentaks
Сочетание двух согласных в корне слова также преимущественно встречается
в словах-заимствованиях и может сопровождаться нарушением закона гармонии гласных и
смещением ударения.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
Afrika, ruhsat, doktor, amca, raportör, parfüm, leksikolog, hizmet, aplikasyon, arpa,
aberasyon, tezkere, agraf, bakla, algoritma, párdon, bordro, paskálya, pansiyon, ajánda, merci,
atmosfer, atvur, ahfat, akraba, alveol, parti, ráfting, mülteci, kadástro, insan, alárga, aslı, Avrásya,
rehber, ansiklopedi, alkol, pardösü, madrabaz, salpa, potansiyel, alabánda, parça, asgari, papátya,
aşüfte, ahtapot, albinos, amper, sistem, turfanda, sekseninci, hançer, asepsi, artist, tiyátro, enkaz,
astigmat, ahval, alfa, kompleks, nebze, maske, kanser, rençper, karbonat, servis, antre, fonksiyon,
afsun, ahşap, ákva, cümle, repertuvar, santrfor, noksan, yonca, apriori, anarşi, istasyon, anket
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
ahcar, akne, celse, perde, meftun, katalpa, pirzola, angaje, abórda, nüsha, avdet, ahret,
mektup, bomba, portre, orfoz, karboksil, traverten, kepçe, arsa, anestezi, arazbar, ahçı, akpelin,
alternatif, partal, pafta, meltem, fırça, abonman, akordeon, asker, devre, bahçe, tekne, alşimi,
27
lâkırdı, miftah, bülten, perçem, angárya, hardal, iskele, evlat, ahlaf, apraksi, lamba, paspartu,
mahşer, rekolte, lustrin, aktinyum, merkez, aspirin, tavşan, ahkam, akrep, pembe, partner, softa,
iltihap, katran, asansör, argo, asparángas, mevsim, ahşap, baklava, alpinist, parfüm, medrese,
yelpaze, herze, menfaat, serçe, ashap, gövde, defter, tahta, takvim, amnezi, orkéstra, tirfil,
redaksiyon, áncak, otopsi
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
amorti, átfen, çünkü, ahlâk[l’], menekşe, ambalaj[l’], portakal, tahşiye, taltif[l’], amonyum,
arkeolog, pósta, gevşek, agnosi, alfabe[l’], imza, nedret, mesken, munsap, bando, arbalet, asbest,
metre, Afşar, anahtar, akvarel, jimnastik, salmástra, terfi, piroksen, encümen, deprem, arşiv,
teşkilat[l’], çínko, ahraz, akşam, cambaz, portföy, morfem, salmastra, inzibat, Arnavut, sistem,
alüvyon, antifriz, ahşa, aktif, amfibi, rekortmen, sürfe, maksat, anjanbıman, apraksi, kurşun,
ajitasyon, aznavur
Сочетание двух гласных встречается, также как и сочетание двух согласных, как
правило, в словах-заимствованиях. Особенности сочетания двух гласных в турецком языке:
Носит внутрикорневой характер. Проблема сочетания двух гласных в
словообразовательных и словоизменительных моделях решается при помощи фонетических
вариантов аффиксов, начинающихся на согласную, а также при помощи соединительных
согласных [n] и [y];
Происходит преимущественно с участием гласной заднего ряда широкой [а];
Сочетание либо двух широких гласных, либо двух одинаковых гласных или
вариант типа “широкая-задний ряд/узкая-задний ряд” является наиболее удобным для
артикуляции. Например: saat.
В сочетаниях “широкий-узкий” при артикуляции в случаях, когда следующий
слог является открытым, узкая гласная может редуцироваться в [y]: aile, saire, daire, aidat. В
случае, если указанное сочетание входит в последний слог, являющийся закрытым, данный
тип редукции, как правило, не встречается, так как ударение преимущественно падает на
узкую гласную. Например: haiz. Более того, в данном сочетании может идти речь о влиянии
широкой заднего ряда [a] на последующую узкую переднего ряда [i], что может проявляться
в устной речи в смене рядности с сохранением характеристик узкой гласной - [haız], либо в
смене рядности с параллельным переходом из узкой гласной в широкую - [ha:z].
В сочетании “узкий-широкий” видимых редукций не наблюдается, так как
артикуляция происходит в сторону расширения. Например: tabiat.
Турецкий язык по мере возможности ставит барьеры на пути вариантов,
имеющих сочетание двух гласных в заимствованных словах путем использования
разделительных согласных. Примером таких согласных могут быть “y-v”: fiyat (от fiat) -
28
цена, fayda (от faide) – польза, zayıf (от zaif) - слабый, mavna (от ma’ûna) – портовая баржа.
Однако в ряде заимствований сочетание гласных может сохраняться. Например: duayen.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
maaş, faaliyet, inşaat, müracaat, teati, muallim, sual, fuar, teferruat, dua, muamele,
aerodinamik, şuur, eali, tabii, aort, aut, ait, müsait, dair, reis, iadei, biaman, biesas, iade, iane, iare,
iaşe, konservatuvar, lâboratuvar, repertuvar (репертуар), trotuvar, tuval, tuvalet (туалет), fail, faiz,
fuar, fuaye, kuaför, kuartet, lâik, puan, suare.
§ 8. Гласные (u) – (ü) / (o) – (ö)
Гласные (u)-(ü).
Являются родственными с точки зрения артикуляционных признаков
“лабиальности-узости”, но отличаются по признаку ряда.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
vuruş, vukuat, vukufsuzluk, vurdum, uçuk, uğrulmak, ufucuk, uçuş, uydurukçu,
uvuşturmak, usturuplu, uğultu, uçurum, tutucu, tutum, turşuncu, şuurluluk, sunuşmaz, suçluluk,
sucuk, rumluk, pulluk, pusu, nukut, muymul, muştu, lustur, kutup, kuşkulu, kutsuzluk, kuşku,
kusursuzluk, kurşun, kurtçuk, humus, husumet, hukukçu.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
üfürükçülük, ülkü, ünlü, ütücü, üstünlük, üzücü, üzüm, üzgünlük, Türk, türük, tütsü,
tükürük, şütür, süngü, sürücülük, süprüntülük, rükün, rüküp, püskül, pürüzsüzlük, nüfüz, nühüft,
mümkün, mülk, mühürlü, müdür, küçük, kükürtlü, hüzün, hüküm, hödüklük, gürültü, gürbüz.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
kumlara - küpe, kümes - kuma, kuvvet - küvet - kuvve, rüya - rüzgâr - rumuz, üç - uç,
büyük - buçuk, dümen - duman, külçe - kulak, kül - kul, ün - un, serum - serüven, şükür - şurup,
tüm - tuğay, tüzük - tuzluk, ünü - unu, buz - büz, buzu - büzü, umut - ümit, üzümü - uzunu, üstad -
usta, büyük - bukle, bülbül - bulak, gün – bu gün, yük - bu yük - büyük, yüksek bina - bu yüksek
bina, yün - bu yün, duymak - düşmek, dul - düldül, duş - düş, dut - düt, gubar - gübre, gurup -
gürük, şütür - şurut, dudak - düdük, bukle - büktü.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
fünun - füru, füruzan - füsun, fütur - fütürist - fütursuz, fücur - fümuar, gusül, şühur,
şümullendirmek, şühudi, şütum, sünuh, suflülük, sübut, rüsup, rücu, rüsubi, nüzul, nümun, nükul,
nüfuz, lüzum, lütuf, lüzucet, kuşsütü, kuştüyü, kupür, kulübe, kumüsyon, hüsnükabul, gündurumu.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
tur-turu, tür-türü, tür mü, türü mü, mürkü, türk, türkü, türü, mürkü, nine, mine, nine mi,
mine mi, ninemin, mine seni, eski, eski küre, kürk, kürkü, eski kürkü, ninemin eski, ninemin eski

29
kürkü, çektim, bir çektim, yılı, yırtı, yırtıldı, çektim yırtıldı, nine, ninem, dik, mekten, dikmek,
tenkur, dikmekten, kur, kurt, kurt oldu, kurtuldu, dikmekten kurtuldu
Türü mürkü [Tür´ümür ∪ k´ü]
Ninemin eski kürkü [Ninem´i ∪ nesk´ikür ∪ k´ü]
Bir çektim yırtıldı [Birçek ∪ t´im ∪ yırtıld´ı]
Ninem dikmekten kurtuldu [Nin´em ∪ dikmekt´enkur ∪ tuld´u]
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
kırk, kırk kü, küp, kırk küp, kırkı, kırkını, kının, kınında, kırkınında, kulpu, ırık,
kulpukırık, küp, kulpukırık küp
Kırk küp, kırkının da kulpu kırık küp.
[Kırkk´üp ∪ kırkı ∪ n´ında ∪ kulp´ukı ∪ rıkk´üp]
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
[İn ∪ d´imku ∪ y´udibi ∪ n´e ∪ sild´imsü ∪ pürd´üm ∪ silkin ∪ d´imçık ∪ t´ım]
İndim kuyu dibine, sildim, süpürdüm, silkindim, çıktım.
Гласные (o)-(ö).
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
boca, koç, doğa, kok, hokka, bodrum, boğa, homurtu, boğaz, boğma, doğal, boğucu,
boğum, boğuntu, bohça, doğru, bol, konut, horoz, doku, bonbon, hortum, boncuk, dokuz, hoşça,
borazan, hozan, korku, borç, kokuş, bornoz, boru, domuz, lokum, bostan, nohut, komşu, doruk, boy,
konsey, boynuz, konuk, boza, konum, bozgun, kolon, moruk, doyum, dolgu, bozkır, dolum, koyun,
lokma, bozuk, mola
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
göçüm, böbrek, börek, gölük, kök, dökük, göbek, gömlek, böbür, gömük, dölüt, böcü,
dönel, böğürtü, bölge, kömür, döner, köpük, hödük, köle, görüş, göz, höpürtü, bölüm, gölge, söğüş,
börtük, görgü, döngü, göğem, görsel, körlük, nöbet, dördül, götürücü, dövüş
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
bocuk – böcek, bol – böl, bolluk-bölük, bon bon - bön bön, döviz-domuz, Bolu – bölü, gol
– göl, kol – köl, koku – kökü, koy – köy, koşa - köşe, kotu - kötü, lokum – lökün, mobilya – möble,
porsuk – pörsük, porselen – pörsüme, soba - söbe, soğuk - söğüt, somut – sömür, sonuç – sönük
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
bocuk – buçuk, bodur – budur, boyun – bu yün, boyut – büyük, bulma-bölme, bulucu-
bölücü, buluş-bölüş, bulut-bölüt, bucak-böcek, budun-bodrum, buğu-boğa, buğulu-böğürtü, bol –
bul, bulgu-bölge, buruk-börtük, buyur-boğum, buz-boza, buzul-bozgun, büğrü-böbür, bürüm-
bölüm, büyü-boyu, doğum-düğüm, döş-düş-duş, dol-dul, duvak-dövüş, doyum-duyum, doyma-
düğme, gömüş-gümüş, gömme-güme, güneç-gönenç, korku – kürkü
30
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
[deyir ∪ men′egir ∪ d′ikö ∪ p′ek]
[deyir ∪ menc′ivur ∪ d′ukö ∪ t′ek]
[h′emkö ∪ t′ekye ∪ d′ikö ∪ p′ek]
[h′emke ∪ p′ekye ∪ d′ikö ∪ p′ek]
Değirmene girdi köpek, değirmenci vurdu kötek; hem kötek yedi köpek, hem kepek
yedi köpek.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
[göt′ürkü ∪ p′ü / d′ökkü ∪ p′ü / get′irkü ∪ p′ü]
Götür küpü, dök küpü, getir küpü.
§ 9. Простое именное предложение (3 л., ед. число)
Простое именное предложение характеризуется тем, что предикативная пара
(подлежащее и сказуемое) выражены словами, относящимися к именным частям речи.
Подлежащее находится в препозиции к сказуемому и может, в свою очередь, в препозиции к
себе иметь одно или несколько определений, которые вместе образуют группу подлежащего.
Сказуемое в неэмотивном предложении с равномерным распределением логического
ударения замыкает предложение и аналогично подлежащему в препозиции к себе может
иметь один или несколько второстепенных членов предложения – определений, которые
формируют группу сказуемого. Содержание любого предложения формируется на основе
темпоративного (по времени) и локативного (по месту) компонентов, которые в составе
предложения могут быть конкретно выражены обстоятельством времени и/или места, а
также подразумеваться без реального выражения.
СХЕМА ПРОСТОГО ПРЕДЛОЖЕНИЯ В ТУРЕЦКОМ ЯЗЫКЕ
[Обст./в-м] – [Гр.П - П] – [Гр.С - С].
Подлежащее и сказуемое в турецком языке согласуются по лицу и числу путем
присоединения к сказуемому аффиксов сказуемости. Аффиксы сказуемости являются
безударными, ударение падает на предшествующий слог. Аффиксы сказуемости
различаются по лицу и числу.
Если подлежащее выражено именем существительным 3-го лица, единственного
числа (т.е. может быть заменено одним из местоимений “он, она, оно”, которое по-турецки
передается словом “o”, а также указательными местоимениями), то сказуемое принимает
один из следующих личных аффиксов сказуемости: -dır, -dir, -dur, -dür, -tır, -tir, -tur, -tür.
Использование аффикса сказуемости 3-го лица ед. числа в устной речи вне рамок
официально-делового стиля является факультативным, однако в данном и последующих

31
двух уроках рекомендуется осуществлять согласование в 3-м лице ед.ч. с использованием
соответствующего варианта аффикса сказуемости за исключением диалогов.
Выбор соответствующего аффикса осуществляется в соответствии с законом
гармонии гласных и согласных:
а). По закону гармонии гласных:
последняя аффикс пример
гласная сказуемости
-a - dır masa - masadır
-ı - tır kitap - kitaptır
-e - dir kişi – kişidir
-i - tir ördek - ördektir
-о - dur okul - okuldur
-u - tur bulut - buluttur
-ö - dür tütün - tütündür
-ü - tür dört - dörttür
б). По закону гармонии согласных:
после гласных и звонких согласных основ

-dır, -dir, -dur, -dür
-tır, -tir, -tur, -tür

после глухих согласных основ
Например: Стол высокий → Masa yüksek (последняя гласная в слове [-e],
следовательно по закону гармонии гласных подходят либо [-tir], либо [-dir], однако основа
слова “yüksek” является глухой согласной, т.к. заканчивается на [-k], следовательно
подходит аффикс [-tir]) → Masa yüksektir.
Стол низкий. → Masa alçak→[-tır]. Masa alçaktır.

-dır/-tır
Стол новый. → Masa yeni→[-dir]. Masa yenidir.

-tir/-dir

32
Alıştırma Подставьте необходимый фонетический вариант аффикса сказуемости
3-го лица, ед.ч.
Baba - baba(), oda - oda(), yaşlı - yaşlı(), cam - cam(), bilgisayar - bilgisayar(),
kısa - kısa(), masa - masa(), lamba - lamba(), tavan - tavan(), sehpa – sehpa(), taban -
taban(), duvar - duvar(), kapı - kapı(), hava - hava(), kapalı - kapalı(), fena - fena(..), dar -
dar(), kadın - kadın(), delikanlı - delikanlı(), yakışıklı - yakışıklı();
raf - raf(), alçak - alçak(), altlık - altlık(), dolap - dolap(), berrak - berrak(), taraf -
taraf(), durak - durak(), başlık - başlık(), karanlık - karanlık(), ağaç - ağaç(), sabah -
sabah(), amaç - amaç(), kumaş - kumaş(), kap - kap(), kış - kış(), ihracat - ihracat(),
savaş - savaş(), hasat - hasat(), yavaş - yavaş(), hayat - hayat(), halk - halk();
sebze - sebze(), anne - anne(), kalem - kalem(), tâze - tâze(), güzel - güzel(), iyi -
iyi(), pencere - pencere(), resim - resim(), portre - portre(), sandalye - sandalye(), yeni -
yeni(), eski - eski(), avize - avize(), defter - defter(), temiz - temiz(), kirli - kirli(), çirkin
- çirkin(), sevimli - sevimli();
erkek - erkek(), yüksek - yüksek(), geniş - geniş(), melek - melek(…), ekmek -
ekmek(), eş - eş(), kardeş - kardeş(), fişek - fişek(), pis - pis(), sis - sis(), his - his(),
dilcik - dilcik(), bilinç - bilinç(), çiçek - çiçek(), cirit - cirit(), cinâyet - cinâyet(), cisimcik -
cisimcik(), iriş - iriş(), meht - meht();
soğuk - soğuk(), dost - dost(), koltuk - koltuk(), doğruluk - doğruluk(), doğuş -
doğuş(..), kulp[l’] - kulp(), korkunç - korkunç(), filantrop - filantrop(), hudut - hudut(),
husus - husus(), porsuk - porsuk(), bot - bot(), obruk - obruk(), ok - ok(), oluş - oluş();
ucuz - ucuz(), olgun - olgun(), uzun - uzun(), su - su(), koyu - koyu(), şuur -
şuur(), megaton - megaton(), meftun - meftun(), mecur - mecur(), kur - kur(), ipucu -
ipucu(), panjur - panjur(), ipnoz - ipnoz(), muço - muço(), porto - porto(), poligon -
poligon(), paçoz - paçoz();
çürük - çürük(), büyük - büyük(), küçük - küçük(), gürlük - gürlük(), günlük -
günlük(), göynük - göynük(), dölüt - dölüt(), döğüş - döğüş(), dökük - dökük(), düşük -
düşük(), gümüş - gümüş(), gümrük - gümrük(), gülüş - gülüş(), hödük - hödük(), körük -
körük(), kös - kös();
kötü - kötü(), gürültü - gürültü(), özür - özür(), hoparlör - hoparlör(), düz - düz(),
yüz - yüz(), köl - köl(), kömür - kömür(), gül - gül(), bülbül - bülbül(), müftü - müftü(),
ölü - ölü(), öbür - öbür(), ödül - ödül(), ölüm - ölüm().

33
Alıştırma Подставьте необходимый фонетический вариант аффикса сказуемости
3-го лица, ед.ч.
cisimcik, kapı, uzun, ekmek, megaton, oda, kulp, hava, doğuş, ölü, şuur, kapalı, fena, iriş,
doğruluk, cinayet, dar, olgun, eş, meftun, kardeş, koyu, fişek, pis, korkunç, mecur, kömür, gül,
geniş, bülbül, müftü, melek, öbür, erkek, yüksek, ucuz, cirit, meht.
§ Интонация в утвердительном простом именном предложении.
Правило однородных сказуемых. Определительная группа сказуемого.
По мере продвижения в пределах группы подлежащего происходит
постепенное повышение интонации, которая достигает своего пика на подлежащем и
сопровождается затем аналогичным понижением в пределах группы сказуемого в
направлении сказуемого.

Bu büyük ve temiz pencere, açıktır.


При наличии однородных сказуемых, а также в случае, если в двух простых
предложениях в составе одного сложного разные по форме подлежащие называют один и тот
же референт, аффикс сказуемости, как правило, используется с последним сказуемым.
Например:
Bu masa uzun(dur) ve alçaktır. – Этот стол длинный и низкий.
Bu masa uzun(dur), o alçaktır. – Этот стол длинный, он низкий.
В том случае, когда группа сказуемого со сказуемым образована
определительным словосочетанием вида “качественное прилагательное – имя
существительное”, между главным и второстепенным компонентами данного
словосочетания в соответствии с актуальным членением предложения (в поле ремы, т.е.
нового / первичное упоминание), как правило, используется неопределенная частица “bir”.
Например: Ayşe, [iyi bir kadındır]. – Айше – хорошая женщина.
Alıştırma Прочитайте предложения с соблюдением правила интонирования и
переведите на русский язык:
Kapı yüksektir. Dersane temizdir. Kalem uzundur. Erkek yakışıklıdır. Taban pistir. Çay
açıktır. Koltuk alçaktır. Tavan yüksektir. Cam berraktır. Dolap kapalıdır. Pencere büyüktür. Avize
fenadır. Jaluzi kapalıdır. Panjur eskidir. Takvim altlığı büyüktür. Bilgisayar yenidir. Kız büyüktür.
Kadın sevimlidir. Oda geniştir. Tavan temizdir. Hava kirlidir. Sandalye eskidir. Panjur açıktır. Raf
uzundur. Çay koyudur, tavşan kanıdır. Portre güzeldir. Resim fenadır. Kalem uzundur. Hava
temizdir. Fare altlığı eskidir. Pencere kapalıdır. Ahmed iyidir. Ayşe fenadır. Her şey yerindedir.
Meliha güzeldir. Osman yakışıklıdır. Bülent çirkindir. Günaydın, nasılsınız? Su kirlidir. Duvar
temizdir. Sehpa uzundur.
34
Alıştırma Örnekteki gibi yapınız (Выполните по модели):
ÖRNEK: маленькая/девочка → küçük kız - Kız küçüktür.
открытая/тетрадь, новая/ручка, красивая/женщина, длинная/стена, высокий/потолок,
пасмурная/погода, чистый/воздух, грязная/тетрадь, прекрасная/картина, хорошее/кресло,
маленькая/девочка, узкий/стол, некрепкий/чай, просторная/комната, высокий/стул,
старая/картина, красивая/ люстра, новая/программа, старая/цена.
Лингвострановедческий модуль
Задание 5. Rusça karşılıkları veriniz:
Afganistan, Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti, Hindistan, Kırgızistan, Nepal, Tayland,
Birleşik Arap Emirlikleri, Güney Kore, Katar, Malezya, Suudi Arabistan, Ürdün, Azerbaycan,
Endonezya, Irak, Kuzey Kore, Özbekistan, Türkiye Cumhuriyeti
Задание 6. Найдите по карте следующие государства и ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Kırgızistan, Azerbaycan, Özbekistan, Türkiye
Cumhuriyeti
Kırgızistan <Рис.№05>. Киргизия (Кыргызстан), официальное название Киргизская
Республика - государство на северо-востоке Средней Азии, находящееся главным образом в
пределах западной и центральной части Тянь-Шаня. Граничит на севере с Казахстаном, на
западе - с Узбекистаном, на юго-западе – с Таджикистаном, на юго-востоке и востоке - с
КНР. Государственное устройство Киргизской Республики определяется Конституцией,
которая была принята 5 мая года. Глава государства - президент, избирается
всенародным голосованием сроком на 5 лет. Однопалатный парламент – Жогорку Кенеш,
состоит из 90 депутатов, избираемых сроком на пять лет по партийным спискам. Глава
правительства - премьер-министр, назначается президентом по представлению парламента
(депутатов от политической партии, получившей более 50 процентов мандатов).
Azerbaycan <Рис.№06>. Азербайджанская Республика (Азербайджан) – государство
в восточной части Закавказья (Южного Кавказа), на юго-западном побережье Каспийского
моря. Граничит с Россией (Дагестан) и Грузией на севере, Арменией на западе и Ираном на
юге. Нахичеванская Автономная Республика – эксклав Азербайджана — граничит с
Арменией, Ираном и Турцией. Главой государства является президент. Азербайджан -
президентская республика. Президент избирается всенародным голосованием на 5 лет и
назначает всех правительственных чиновников. Высший законодательный орган
Азербайджана - однопалатное Национальное Собрание (Милли Меджлис, депутатов),
избираемое всенародным голосованием на пять лет по одномандатным округам.
Территориально Азербайджан делится на 59 районов, 11 городов и 1 автономную
республику. Среди населения большинство верующих составляют мусульмане-шииты. Есть
35
также мусульмане-сунниты (в основном лезгины), православные (русские и грузины) и
иудаисты (евреи). Имеются протестанты различных направлений.
Özbekistan <Рис.№07>. Узбекистан, официальное название Республика Узбекистан
- не имеющее выхода к морю государство в центральной части Средней Азии. Граничит на
севере и западе с Казахстаном, на юге с Туркменистаном и Афганистаном, на востоке с
Таджикистаном и Киргизией. Согласно Конституции, Узбекистан - правовое
демократическое государство. Глава государства – президент. Законодательный орган –
Олий Маджлис, который делится на Нижнюю или Законодательную палату и Верхнюю или
Сенат. Государственным языком является узбекский язык. Русский язык используется на
бытовом уровне среди русскоговорящих и как язык межнационального общения в крупных
городах. Территория Узбекистана разнообразна, но большие пространства этой страны
малопригодны для жизни: это пустыни, степи и горы. Города Узбекистана, вокруг которых
сосредоточена жизнь народа этой страны, находятся в долинах рек.
Türkiye Cumhuriyeti <Рис.№08>. Турция, официальное название Турецкая
Республика – государство, расположенное частично в юго-западной части Азии, частично в
южной Европе. Основная часть территории страны приходится на Анатолийский полуостров
(полуостров Малая Азия) между Черным и Средиземным морями. Турция граничит на
востоке с Грузией, Арменией, Азербайджаном и Ираном; на юге - с Ираком и Сирией; и на
западе - с Грецией, Болгарией. Турцию омывают три моря: Черное, Средиземное и Эгейское.
Также имеется внутренне Мраморное море. Законодательная власть принадлежит
однопалатному парламенту – Великому национальному собранию Турции, состоящему из
депутатов, избираемых на 4 года всеобщим прямым голосованием по системе
пропорционального представительства. Минимальный порог для партий установлен в 10 %.
Исполнительная власть принадлежит президенту и правительству во главе с премьер-
министром. Президент избирается путем всенародного голосования сроком на 5 лет с
возможностью переизбрания еще на один срок (funduszeue.info).
Задание 7. Türkçe karşılıkları veriniz:
Бахрейн, Армения, Иран, Ливан, Пакистан, Туркменистан, Китайская Народная
Республика, Грузия, Казахстан, Монголия, Таджикистан, Вьетнам, Афганистан,
Демократическая Республика Восточный Тимор, Индия, Киргизия, Непал, Таиланд,
Задание 8. Rusça karşılıkları veriniz ve ülkeyi Rusça söyleyiniz:
Dili, Katmandu, Seul, Riyad, Cakarta, Taşkent, Kabil, Bişkek, Abu Dabi, Kuala Lumpur,
Bakü, Pyongyang, Yeni Delhi, Bangkok, Doha, Amman, Bağdat, Ankara
Задание 9. Türkçe karşılıkları veriniz ve ülkeyi Türkçe söyleyiniz:

36
Бейрут, Улан-Батор, Бишкек, Манама, Пекин, Кабул, Тегеран, Астана, Дели,
Ашхабад, Ханой, Бангкок, Ереван, Тбилиси, Дили, Исламабад, Душанбе, Катманду
§ Палатализация (смягчение) согласных на конце слова.
Согласные “k”, “L” и “ş” на конце слова. “L” в словах-заимствованиях
Палатализация представляет собой позиционное изменение характеристик
согласной в сторону смягчения под влиянием гласных переднего ряда. Необходимо
различать явление палатализации как позиционный признак и мягкость согласной как
самостоятельную фонологическую характеристику.
В турецком языке выделяют следующие мягкие согласные: [c], [ç], [y]. Данные
согласные, как правило, сохраняют свои фонологические характеристики не зависимо от
позиции и окружения.
Палатализация в турецком языке носит преимущественно регрессивный
характер, т.е. смягчение согласная получает под влиянием последующей гласной переднего
ряда. Например: nüfus [n’ufus] / füsun [f’usun]. В слове “nüfus” палатализацию получает
согласная (n), после которой находится гласная переднего ряда (ü), в то время как согласная
(f), находясь в позиции (ü)-(f)-(u) под влиянием последующей гласной заднего ряда (u)
остается твердой. В слове “füsun” согласная (f) палатализуется под влиянием последующей
гласной переднего ряда (ü). Об особенностях палатализации в начале и середине слова с
учетом фонологических характеристик согласных и гласных переднего ряда в турецком
языке будет изложено в последующих фонетических разделах.
На конце слова значительная часть согласных в турецком языке проявляет свои
позиционные фонологические характеристики в соответствии с общим правилом, не получая
палатализации не зависимо от вокальной препозиции. Данные характеристики свойственны
таким согласным, как: b, d, f, g, h, j (вариант “öj” на конце слова не установлен), m, n, p, r, s, t,
v, z.
В таких парах, образованных по признаку “звонкость-глухость”, как: (d-t) и (b-p)
звонкие согласные (d) и (b) на конце слова встречаются крайне редко. Как правило, имеют
место слова с глухими согласными (t) и (p) на конце слова, которые при определенных
условиях могут претерпевать озвончение. Согласные (c), (ç), (y) сохраняют свою мягкость.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
pehpeh, cazip, çöp, şetim, katip, teker, takallüs, saadet, ped, kadeh, söz, takarrüp, tahkim,
merkez, biber, teneffüs, geçit, agresif, temeddün, fatih, öküz, bölüm, tahaccür, apatit, polis, kenef,
değişken, egemen, kalem, recep, şarjör, otobüs, taahhüt, hiciv, tecennün, refüj, fakih, galip, albüm,
şükür, cebir, servis, datif, çözgün, kerih, çekemez, yön, terör, haşiv, meclis, prestij, küf, değirmen,

37
edilgen, kadem, fön, tümör, tös, taaddüt, alternatif, tribün, fasih, pürüz, üzüm, tahammür, etüv,
hapis, div, temeddüh, çeyiz, acep
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
birikim, kültür, peynir, kolej, adres, pöf, Eyüp, gelin, perçem, talep, defter, kaktüs, ahiret,
arşiv, tefessüh, yüz, Antep, bilim, ceviz, demir, nefes, sedef, fenomen, geçkin, sistem, şilep, şoför,
teşebbüs, örgüt, jig, ateh, göz, tasallüp, takdim, çömez, ciğer, teres, santrifüj, hıdiv, tarih, kortej,
demir, arpej, ekip, ölçüm, prosedür, fikir, manej, ateşkes, talveg, tabib, gergin, şebnem, garip,
haber, tahassüs, aidiyet
Особые характеристики проявляют на конце слова перед гласными переднего
ряда согласные (k), (L) и (ş). Согласная (L) после гласных переднего ряда и согласная (k)
после гласной (ü) приобретают стандартную палатализацию. После гласной (ö) на конце
слова использование согласной (ş) в турецком языке не установлено. После гласных (e), (i) и
(ö) согласная (k), а также после гласных (e), (i) и (ü) согласная (ş) на конце слова
приобретают среднюю палатализацию.
[K’] [L’] [Ş’]
е (-/+) bel (-/+)
ekmek eş
i (-/+) zil (-/+)
beşik iş
ö (-/+) göl не уст. слово
gök
ü çürük gül (-/+)
gümüş
В словах-заимствованиях: как арабо-персидского происхождения, так и словах-
интернационализмах, как правило, не зависимо от дистрибуции (окружения) и положения в
слове “L” дает мягкий звук различной степени палатализации. Например: mamul, meşgul,
kabul, sosyal. Однако при этом могут сохраняться фонетические характеристики, присущие
слову-заимствованию в исходном языке и не предполагающие палатализацию. Например:
sosyolog, deklarasyon и т.д.
В слове “Allah” и производных от него (İnşallah, maşallah, eyvallah и т.д.) “L” дает
твердый звук.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
al-el, bal-bel, gol-göl, yük-yok, kul-kül, olmak-ölmek, düşük-buruşuk, obruk-öbek, düzlük-
asalak, yürük-yaprak, mal-mil, çuval-düvel, sakal-zil, bülbül-masal, kuşlak-eşek, asıl-asil, düdük-
dudak, iş-yapış, altmış-yetmiş, kış-gidiş, dış-diş, alış-veriş, değiş-tokuş, geniş-karış, iniş-çıkış,
38
geliş-varış, görüş-buluş, durak-bürük, akmak-ekmek, vermek-vurmak, basmak-bilmek, yürek-
yumruk, kusuk-kürek, çilek-çırak, yenmek-yarmak, onluk-önlük, nesak-kesek, kol-kel, kardeş-
arkadaş, eş-aş, beş-baş, güreş-maaş, güneş-savaş, ateş-tıraş, peş-kaş, gümüş-uçuş, görüş-vuruş,
düşüş-buluş, yürüyüş-duruş, büküş-tokuş, dönüş-kuş.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
zelil, yelek, denek, yedek, öyük, pil, seyrek, peyk, temsil, tembel, gölgecil, tel, şekil,
sümbül, serpenk, sel, sansasyonel, püskül, yeşil, pelenk, pastel, özek, öndül, necil, nazil, denk, mil,
özdek, mek, konsil, nebil, kök, gülük, değil, gübel, zembil, gömlek, müstakil, gök, hendek, peltek,
hepyek, felfelek, dernek, çekül, çelenk, çekel, ahenk.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
zırnık, çatak, yamak, hukuk, yırak, maral, şal, susak, damak, sucuk, dalak, soluk, sandık,
kaşık, sıcak, dal, sancak, pul, akıl, parlak, oyuk, otlak, mantık, kontak, zorbalık, konak, yıldırak,
koltuk, zırlak, kızarık, ısırık, hak, favul, sorak, fasıl, davul, marul, dangıl, çatal, asal.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
müzik-bastık, mistik-astık, patik-zırtık, mekik-açık, iplik-altlık, beşik-bulaşık, kertik-
kılıbık, kesik-kaşık, sidik-sağlık, pencik-sıcaklık, müttefik-fıstık, pislik-başlık, koketlik-karmaşık,
hiçlik-çığlık, ferik-kırık, mozaik-uzaklık, faik-bıyık, devecik-açlık, fasik-hastalık, çekik-çaydanlık,
akik-aydınlık, malik-aralık, ilik-ılık.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
istiklal, methal, ihtilas, hilal, ihtiyal, mahsul, sulh, resul, mahlul, meşgul, ihtifal, menkul,
meful, meçhul, becbul, ıslahat, sual, makul, ıttıla, ihtimal, ıstılah, hilaf, ahlak, münhal, sosyal, stilo,
spekülatör, spekülasyon, reel, rondela, rulo, pülverizatör, planimetre[pıla], plasiye, platform, plan,
plafonyer, plak, plaka, paralojizm, paluze, paláska, filarmoni, filantrop, filatelist, flatürans[fıl’a],
fizyolog, fizyoloji, flotür, flotilla, floş, florin, flaş, floresan, formol, filozof, filoksera, filator,
deklanşör, deklare, dekolte.
Alıştırma Türkçe okuyunuz:
1. [gev ∪ r′ekek ∪ m′ekpek ∪ m′ezsil ∪ m′iş]
[pek ∪ m′ezgev ∪ r′ekek ∪ m′eksil ∪ m′iş]
Gevrek ekmek pekmez silmiş, pekmez gevrek ekmek silmiş.
2. [şukö ∪ ş′e ∪ y′azkö ∪ şes′i]
[şukö ∪ ş′e ∪ k′ışkö ∪ şes′i]
[ortad′a ∪ s′uşi ∪ şes′i]
[şems′ipa ∪ ş′apa ∪ sajınd′a]
[ses′ibü ∪ züşe ∪ sicel′er]

39
Şu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi, ortada su şişesi.
Şemsipaşa Pasajı'nda sesi büzüşesiceler.
§ Пунктуация в турецком языке Точка. Запятая.
Точка (nokta)
Точка выполняет функции знака препинания в предложении, а также может
выполнять другие функции как речевого, так и вспомогательного характера:
1. Точка как знак препинания в предложении ставится в конце повествовательного
предложения: Bu oda kapalıdır.
Если предложение заканчивается отрывком, который заключен в скобки или
кавычки, то точка ставится после закрывающей скобки или кавычки: Bu çay koyu ve güzeldir
(tavşan kanı).
2. Точка ставится в конце сокращений: Dr. (doktor) - доктор; bkz. (bakınız) – см.; Alb.
(Albay) – полковник; Prof. (profesör) - профессор; vb. (ve benzerleri) - и т.п.; sf. (sıfat) -
прилагательное.
В конце многосоставных сокращений (аббревиатур), которые называют известные
явления и пишутся с заглавной буквы, точка, как правило, не ставится: TC (Türkiye
Cumhuriyeti) – Турецкая республика, TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) – Великое
Национальное Собрание Турции, MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) – министерство
национального образования, PTT (Posta, Telgraf, Telefon) – почта, телеграф, телефон.
3. Точка ставится после порядковых числительных, позволяя отличить порядковые
числительные от количественных: XIX yüzyıl – 19 веков ←→ XIX. yüzyıl – й век; 72
(yetmiş iki) sokak – 72 улицы ←→ (yetmiş ikinci) Sokak – я улица.
4. Точка выполняет следующие разделительные функции:
- в написании дат с указанием дня, месяца, года, а также в написании времени для
разделения часов и минут: - (дата); - (время). Если месяц в дате указывается
словесно, то разделительная точка не ставится: 30 Mart
- в конце библиографической сноски: LEVEND, Agâh Sırrı, Türk Dilinde Gelişme ve
Sadeleşme Evreleri, Ankara
- после цифрового или буквенного наименования статьи (раздела): I. 1. ; II. 2.; A. a.;
B. b.
- в сложных числительных для разделения разрядов (пятизначные и более сложные):

5. Точка может выполнять функции математического знака умножения: 3 . 7 = 21

40
Alıştırma Сравните пунктуационные правила использования точки в турецком
языке и в русском языке. Найдите сходства и различия. Выучите правило использования
точки в турецком языке.
Лингвострановедческий модуль
Задание Ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием и расскажите о
следующих турецких официальных организациях: Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), PTT
(Posta, Telgraf, Telefon)
Великое Национальное Собрание Турции <Рис.№09>. В соответствии с 7-ой
статьей Конституции, законодательная власть в Турции принадлежит Великому
национальному собранию Турции /ВНСТ/, которое представляет интересы турецкого народа,
и не подлежит передаче. ВНСТ состоит из депутатов, избираемых сроком на 5 лет.
Всеобщие, прямые, равные и одноступенчатые выборы в Парламент, открытый подсчет
голосов и опубликование списков депутатов проводятся под контролем судебной власти.
Граждане, достигшие летнего возраста, имеют право голоса на всеобщих выборах.
Депутатами ВНСТ могут стать турецкие граждане, достигшие летнего возраста и
имеющие начальное образование.
(funduszeue.info)
РТТ <Рис.№10>. Телефон Почтовые отделения - центральные отделения в крупных
городах работают с 8 до 20 часов, а телефонные переговорные пункты - до полуночи.
Небольшие почтовые отделения работают с до (перерыв с до ),
короткий рабочий день в субботу, в воскресенье выходной. Почта, телефон, телеграф (posta,
telefon, telgraf) обозначаются аббревиатурой - PTT, почтовые ящики окрашены в желтый
цвет. Турецкая почта - черные символы "РТТ" на желтом фоне. Главный почтамт открыт
круглые сутки. В Турции все виды телефонной связи – платные
(funduszeue.info).
Запятая (virgül) ставится:
- Внутри предложения между однородными членами предложения: Bu bilgisayar
yeni, güzel ve pahalıdır.
- После подлежащего для предотвращения слияния подлежащего со следующей
после него частью предложения, если подобное слияние ведет к искажению смысла: O, yeni
ve güzel arabadadır. / Он – в новой и красивой машине. ←→ O yeni ve güzel arabadadır. / Он –
в той новой и красивой машине.
- Между простыми предложениями в составе сложного: Ben hastayım, Murat da
hastadır. / Я болен, Мурат тоже болен.
- Между сложными предложениями.
41
- После подлежащего в сложных развернутых предложениях, если оно находится на
значительном удалении от сказуемого (в текстах официально-делового стиля запятая после
подлежащего может ставиться также при нахождении подлежащего и сказуемого в
непосредственной близости).
- Внутри предложения при выделении уточняющих слов или фраз: Murat, ki iki aydır
hasta, büyükannesinin yanındadır. / Мурат, что вот уже два месяца болен, находится у своей
бабушки.
- В предложениях между повторами, используемыми для усиления смысла в
соответствующих словах, выполняющих эмоционально-экспрессивную функцию: Kış, yine
kış, yine kış. Ah şu kışlar! / Зима, снова зима, опять зима. Ох уж эта зима!
- Если прямая речь не заключается в кавычки, она выделяется на письме запятыми:
Hasan, bu akşam çok meşgulüm, dedi. / Хасан сказал: “Сегодня вечером я очень занят”.
- После вводных модальных слов, передающих компонент согласия-несогласия,
побуждения к действию, таких, как: Hayır / Yok / Yoo – Нет; Peki / Pekâlâ / Tamam / Olur / -
Хорошо, ладно, договорились, по рукам; Hayhay – Ладно-ладно; Başüstüne - Слушаюсь, Öyle
– Именно так; Да, конечно; Haydi – Давай, пошли, начинай, Elbette - Конечно: Haydi, artık
çok geç! / Давай, пошли, уже очень поздно!
- В развернутых предложениях (преимущественно официально-делового стиля) для
выделения смысловых групп в соответствии со схемой простого предложения или
стереотипной синтаксической моделью.
- В предложениях с инверсией (нарушением нормативного неэмотивного порядка
слов) для выделения смыслонесущих частей предложения: Esiyor, onun yerinde yeller. /
Простыл его уж след. (неинверсированный вариант: Onun yerinde yeller esiyor.)
- Для выделения форм обращения: Sayın Müdür, … / Уважаемый господин
начальник, …; Değerli Arkadaşım, … / Дорогой друг, …; Çocuklar, boş verin! – Ребята, не
берите близко к сердцу!
- В официально деловой переписке для разделения указания места оформления
документа от даты: İstanbul,
- В официально деловой переписке для указания адресата: Yeditepe Üniversitesi
Rektörlüğü'ne, … (Ректору университета Йедитепе, …)
- В десятичных дробях для разделения целой и десятичной части: 4,5.
Alıştırma Сравните пунктуационные правила использования запятой в турецком
языке и в русском языке. Найдите сходства и различия. Выучите правило использования
запятой в турецком языке.

42
SÖZLÜK
Evet! Да!
Hayır! (Yok! Yoo!) Нет!
kitap,-bı книга
palto пальто
insan человек
adam1 человек (+ мужчина)
ve и (союз)
veya (yoksa, ya da) или (союз)
ana мать
anne мама
baba отец
anababa родители (своего одного ребенка или нескольких своих
детей)
sıcak,-ğı (soğuk,-ğu) горячий, жаркий, жарко (холодный, холодно)
ılık (serin) теплый, тепло (прохладный, прохладно)
kalın / (ince)2 толстый / тонкий
boş3 пустой, свободный
serbest свободный; позволительный, разрешенный
dolu полный, заполненный
yasak,-ğı запрещенный, запрет
meşgul занятый (о человеке); используемый кем-либо
çalışkan трудолюбивый, старательный
tembel ленивый
dost (arkadaş/ahbap,-bı) 4 друг (товарищ/приятель)
düşman враг
genç молодой, молодой человек
yaşlı пожилой (о человеке), пожилой человек; старый (о
живых организмах: yaşlı kuş – старая птица)
ekmek,-ği хлеб
meyve (meyva)5 фрукт, фрукты (собирательно); плод; ягода
sebze овощь, овощи (собирательно)
bayat черствый, несвежий
taze[a:] 6
свежий

43
kuru высохший, сухой, сушеный
çürük,-ğü гнилой
ucuz дешевый
pahalı дорогой (по цене)
olgun зрелый
yaş неспелый, возраст (человека)
AÇIKLAMA
1. adam-insan: человек, однако
adam: insan/человек; мужчина; лицо, занятое на какой-либо работе, службе; лицо,
используемое кем-либо; собеседник; должностное лицо; надежная, достойная личность;
личность, разбирающаяся в каком-либо вопросе, хорошо владеющая какой-либо областью
знаний; муж, супруг
insan: человек (разумное существо); лицо, личность
açık yürekli adam / açık kalpli adam – добрый, добросердечный, хороший, порядочный
человек
ağır kanlı adam / ağır canlı adam – трудный, проблемный, сложный, тяжелый,
неприятный человек
2. kalın: толстый (о предметах, некоторых частях тела человека), теплый (об одежде)
ince: тонкий (о предметах); легкий (об одежде); миниатюрный; деликатный, тонкий
(вопрос, проблема, дело); стройный, худенький (о человеке)
3. boş-serbest: свободный
boş: не занятый никем и ничем (антоним – полный, заполненный/dolu); вакантное (о
месте, должности); не имеющий занятия; бесполезный; неплодотворный, неподготовленный,
неосведомленный, неграмотный, непригодный
serbest: не связанный никакими обязательствами, поступающий по своему
усмотрению; не имеющий занятия, свободно проводящий время; не связанный никакими
условиями, правилами; приемлемый, допустимый, разрешенный (антоним: yasak –
запрещенный, запрет; непозволительный)
boş: boş adam – свободный, ничем не занятый человек (а также пустой человек), boş
taksi (свободное такси), boş söz/lâf (досл.: пустое слово) – вздор, пустые разговоры; boş yere
(yok yere, boşuna) – впустую, зря; Boş laf karın doyurmaz (досл.: пустое слово живот не
насытит) – Одними разговорами сыт не будешь.
4. dost-arkadaş-ahbap (ahba:bı): друг, товарищ, приятель
dost: близкий товарищ (антоним – враг/düşman); (перен.) любовник, любовница;
любитель чего-либо, падкий на что-либо;
44
arkadaş: товарищ (человек, имеющий с кем-либо хорошие отношения,
взаимопонимание); коллега по работе, по кругу общения
ahbap: приятель (очень хороший знакомый)
5. meyve (meyva): Sabır acıdır, meyvası tatlıdır (досл.: терпение горько, его плоды
сладки) – Терпение и труд все перетрут.
6. taze-bayat-çürük-yaş:
taze: неиспорченный товар, продукция / çiçeği burnunda (çamuru karnında) – очень
свежий (овощи, фрукты), очень новый; бодрый человек, новоиспеченный; свежий,
невысохший (антоним – высохший, сухой, сушеный/kuru); свежий, актуальный
çürük: гнилой, подгнивший (продукция, товар, предметы – категория “нечеловек”);
больной, неработоспособный; не опирающийся на прочную основу или доказательства (о
знаниях, информации); инвалид; синяк
bayat: несвежий (антоним – taze); потерявший актуальность, значимость
yaş: влажный, сырой, невысохший (антоним – сухой, высохший/kuru); неспелый;
gözyaşı - слезы
Alıştırma Образуйте известные вам антонимические пары из предлагаемых имен
прилагательных, составьте словосочетания с согласующимися именами существительными:
bayat, boş, iyi, küçük, çalışkan, çirkin, uzun, temiz, alçak, çürük, genç, ılık, güzel, kötü,
ince, kalın, meşgul, kapalı, açık yürekli, olgun, pahalı, serbest, serin, yeni, kirli, büyük, sıcak, kısa,
soğuk, fena, tâze, tembel, yüksek, ucuz, yaş, ağır canlı, yaşlı, yakışıklı, açık, dolu, yasak, kuru, pis,
eski.
Alıştırma Rusça söyleyiniz:
ince kitap; boş yere; kalın palto; boş taksi; genç adam; yok yere; anne ve baba; boş adam;
sıcak yoksa soğuk su; Boş lâf karın doyurmaz; ılık veya serin hava; boş lâf; yaşlı anababa; boşuna;
ince kız; boş oda; serbest arkadaş; çiçeği burnunda sebze; çalışkan genç; meşgul erkek; tembel
oğlan; eski dost; taze meyve; eski düşman; bayat ekmek; dolu oda; kalın nokta; açık renkli dolap;
yaşlı kuş; çürük sebze; ucuz masa; pahalı bilgisayar; olgun genç; yaş meyva; çiçeği burnunda (genç)
anne; yaşlı profesör; yeni Posta, Telefon, Telegraf; büyük fayda; yeni standart; küçük plaka; güzel
fiyat; eski statistik; fena statü; geniş stadyum; yeni sıfat.
Alıştırma Выберите согласующееся с именем существительным прилагательное
(или прилагательные) и образуйте определительное словосочетание:
dost (eski, berrak, ılık), palto (kısa, olgun, tâze), kadın (sevimli, kalın, yaş), baba (ılık,
pahalı, çalışkan), ekmek (ucuz, bayat, çalışkan), kitap (yüksek, kalın, iyi), adam (dar, koyu, çirkin),
meyve (sıcak, yaş, yakışıklı), sebze (ince, serin, çürük), hava (serin, tembel, temiz), su (kirli, büyük,
geniş), kalem (alçak, yakışıklı, yeni), defter (açık, kalın, olgun), koltuk (alçak, sevimli, tâze), kız
45
(güzel, küçük, yeni), sehpa (yaşlı, fena, bayat), masa (temiz, uzun, çalışkan), erkek (yakışıklı, güzel,
berrak), oda (ince, dolu, uzun), kapı (kapalı, kalın, koyu), duvar (yaşlı, sevimli, ince), cam (kalın,
berrak, çürük), dolap (pis, boş, yaşlı), lamba (çirkin, açık, kısa).
Alıştırma Türkçe’ye çeviriniz:
теплое пальто; подлый мужчина; мама и папа; высокая или низкая дверь; жаркая
погода; теплый воздух; хороший человек; стройный мужчина; вакантный (о должности);
противный человек; толстая стена; свободное такси; свободный мужчина; миниатюрная
девочка; пустая комната; синяк; сложный человек; старый друг; уважаемый господин
начальник; хороший товарищ и плохой приятель; ленивый молодой человек; пустой шкаф;
черствый хлеб; свежие овощи и фрукты; большая польза; очередная спекуляция; впустую;
свободная комната; неспелые фрукты; спелые овощи; новый и дорогой компьютер; инвалид;
дешевые книга и тетрадь; зря; жирная точка и миниатюрная запятая; хорошая цена; вздор;
возраст человека; большая ягода; запрещенное слово; гнилые овощи; добросердечный
человек; Одними разговорами сыт не будешь. Терпение и труд все перетрут. очень свежий
фрукт; бодрый человек; черствый высохший хлеб; слезы; «молодая» мама; занятая комната.
Не берите близко к сердцу! Его уж след простыл.
Alıştırma Дайте понятийные определения следующим словосочетаниям, обращая
внимание на характер использования качественных прилагательных:
boş erkek - serbest erkek; çürük genç - çürük söz; taze kadın - taze kitap; bayat çay - bayat söz;
fena adam - kötü adam; boş taksi - serbest taksi; boş program - serbest program; kötü adam - kötü insan
Alıştırma Türkçe söyleyiniz:
незанятое кресло; неисписанная тетрадь; приятная встреча; приятная женщина;
испачканный стол; неприличное слово; пустынный остров; вместительный шкаф; мрачная
дверь; ярый враг; светло-серый; темно-серый; неприятный парень; чистоплотная девочка;
надменное высказывание; пишущий предмет; непрочная основа; бывший начальник;
высокопарная речь; Чего зря лясы точить; долгосрочная забастовка; новенький “зеленый”
начальник; двубортный пиджак меньшего, чем нужно размера; Где ж его теперь найти; очень
дружественная встреча; привыкший к труду мальчик; не желающая трудиться девочка; Надо
потерпеть, и все получится; «молодая» мамаша; непригодный к воинской службе молодой
человек

46
§ Указательные местоимения
BU ŞU O
этот, эта, это вот этот, вот эта, вот это тот, та, то
Bu sandalyedir. / Это - стул. Şu sandalyedir. / Вот это - O sandalyedir. / То - стул.
стул.
то, о чем речь шла выше, то, о чем речь пойдет ниже личное местоимение “он,
ранее Problem şudur. она, оно”
Yeni bilgisayar fenadır. İşte Yeni bilgisayar fenadır. / O kadındır. / Она - женщина.
problem budur. / Новый Проблема в следующем:
компьютер плохой. Проблема новый компьютер плохой.
вот в этом.
Может использоваться для
придания словосочетанию
уничижительно-презритель-
ного компонента значения:
şu adam - какой-то там
мужчина

Bu
(вышеназванный)

Bu → Şu → O
(эта) (вот эта) (та)

Şu (нижеследующий)

В развернутых определительных словосочетаниях с указательным местоимением


порядок слов определяется следующей нормой:
УКАЗАТЕЛЬНОЕ __ КАЧЕСТВЕННОЕ __ ИМЯ

МЕСТОИМЕНИЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНОЕ СУЩЕСТВИТЕЛЬНОЕ

определение определение определяемое


Пример: bu açık pencere - это открытое окно
Общая логика, лежащая в основе правила следования разнородных второстепенных
членов, опирается на функцию данных компонентов относительно главного. Условно это

47
правило формулируется принципом “своя рубашка ближе к телу”. Тот второстепенный
компонент, чьи характеристики в большей степени связаны с раскрытием свойств референта,
будет находиться ближе к нему. Так в рассматриваемом случае определение, выраженное
качественным прилагательным, раскрывает внешние характеристики самого референта, а
указательное местоимение выполняет функции выделения данного референта, наделенного
определенными характеристиками, из числа других референтов, наделенных и не
наделенных данными характеристиками, что и определяет указанный порядок слов: bu (açık
pencere)
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve Rusça karşılıkları veriniz:
bu kadın, şu hava, o çay, o erkek, bu kız, şu sınıf, o masa, bu kapı, şu yasak, o defter, bu
avize, bu portre, o sıfat, şu sandalye, o Skandinav, o pencere, şu takvim altlığı, o flaş, bu dolap, bu
Slovak, bu kitap, o adam, o altlık, bu bilgisayar, bu tavan, bu taban, bu Slav, o su, bu ekmek, şu
meyve, bu fare altlığı, o sebze, bu dost, bu genç, şu düşman, bu taksi, o yaşlı, bu tembel, o kalem,
şu cam, bu anababa, o sehpa, bu nokta, şu kalem, o delikanlı.
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve Rusça karşılıkları veriniz:
bu güzel kız, o alçak masa, o açık yürekli adam, bu uzun duvar, bu güzel Moskova, şu
alçak adam, o koyu çay, bu tavşan kanı çay, bu dar oda, bu genç Albay, o kısa kalem, bu açık hava,
bu küçük kız, o yeni bilgisayar, bu değerli arkadaş, şu kirli hava, şu oldukça fena söz, şu ağır kanlı
adam, o sevimli kadın, bu temiz taban, o pis tavan, bu kapalı panjur, o açık kapı, o eski Berlin, bu
kalın kitap, şu uzun koridor, o yaşlı erkek, şu çürük sebze, o pahalı meyve, o dolu dolap, bu fena
lamba, o berrak cam, bu temiz defter, o iyi koltuk, bu kalın duvar, o yaşlı doktor, o kalın palto, bu
boş laf, o meşgul adam, o pis ve yasak söz, bu çalışkan genç, o tembel erkek, şu bayat ve kuru
ekmek, o olgun sebze, bu sıcak Antalya, bu gayet güzel oda, bu yaş meyve, o boş oda, bu serbest
delikanlı, bu çiçeği burnunda anne.
Alıştırma Türkçe karşılıkları veriniz:
этот хороший и добропорядочный мужчина, та открытая высокая дверь, вот этот
новый дорогой компьютер, тот свежий хлеб, эти неспелые гнилые фрукты, этот бодрый
молодой человек, тот длинный узкий коридор, вот этот ленивый молодой человек, эта
взрослая трудолюбивая дочка, тот высокий чистый потолок, этот хороший крепкий чай, эта
узкая длинная аудитория, то свободное такси, эта холодная чистая вода, вот эта большая
закрытая книга, эта свободная комната, тот новый высокий стул, тот полный шкаф, это
чистое прозрачное стекло, вот это большое открытое окно, тот большой высокий шкаф, это
новое легкое пальто, этот старый короткий стол, тот хороший старый друг, вот эти пожилые
женщина и мужчина, это пустое слово, тот запретный плод, вот этот тяжелый человек, этот
преклонный возраст, тот большой запрет, этот молодой полковник, тот пожилой профессор,
48
эта грязная пропаганда, этот очевидный протест, вот этот старый принцип, этот красивый
гладиолус, тот пустой стадион, эта несвежая ставрида
§ Указательные местоимения в различных
синтаксических ролях
Указательные местоимения “bu”, “şu” и “o”, являясь определением, т.е. образуя
определительное словосочетание, при переводе на русский язык согласуются с
определяемым по родам. Например: bu masa (стол - м.р.) - этот стол; şu kitap (книга - ж.р.) -
вот эта книга
Являясь подлежащим в простом именном предложении, указательные
местоимения в переводе на русский язык используются в среднем роде. Например:
Bu, masadır. / Это - стол.
Bu, kitaptır. / Это - книга.
В турецком языке в отличие от русского языка отсутствует такой знак препинания
как тире, который в русском языке выполняет функцию смыслового уподобления
предикативных частей предложения. В турецком языке эта функция может поддерживаться
пунктуационно при помощи запятой, которой выделяется подлежащее. Однако, как правило,
запятая после подлежащего используется в текстах официально-делового стиля и в
предложениях, имеющих усложненную синтаксическую структуру.
Являясь сказуемым в простом именном предложении, при переводе на русский
язык указательное местоимение согласуется с подлежащим по родам. Например:
İyi masa, budur. / Хороший стол - этот.
Fena kitap, odur. / Плохая книга - та.
Alıştırma Прочитайте по-турецки и переведите на русский язык, обращая
внимание на синтаксическую роль, которую выполняет указательное местоимение:
1. Bu, kalemdir. Bu büyük kapı, açıktır. Çürük sebze, odur. Bu kitap, yeni ve güzeldir. Bu
dersane, açıktır. O uzun kalem, yenidir. Şu, tembel bir gençtir.
2. O adam yaşlıdır. Geniş koridor budur, uzun dersane şudur. O telefon eski ve fenadır.
Çalışkan genç odur. Bu yaşlı adam babadır. Bu erkek meşguldür. Bu yaş ve bayat sebze ucuzdur.
Şu olgun ve güzel meyve pahalıdır. O büyük ve yüksek dolap kapalıdır. Şu su ılıktır. Sevimli kadın
budur, yakışıklı erkek odur.
Alıştırma Выразите по-турецки уместную речевую реакцию в пределах
предлагаемых универсальных речевых ситуаций.
Merhaba! Nasılsınız? – Спасибо, хорошо. А как Вы поживаете? - Teşekkür ederim, ben
de iyiyim. / İyi akşamlar! – До свидания! / Bu palto iyidir. – Нет! / Bir çay lütfen! – Слушаюсь! /
Bu sebze ve meyve güzeldir. – Да, именно так! / Değerli arkadaşım! – Слушаю! / Onun yerinde
49
yeller esiyor. – Конечно! / Bu çay soğuktur. – Ладно! / Bu iş incedir. – Приступайте! / Bu oda pis
ve soğuk. – Не расстраивайтесь, ребята! / Господин начальник! – Evet! / Allaha ısmarladık! –
До свидания! / Что нового? – Güzellik sağlık!
Alıştırma Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: Bu cam(). O ince(). → Bu camdır. O incedir. Bu cam incedir. Bu ince bir
camdır.
O adam(). O iyi(). / Şu kitap(). O kalın(). / Bu raf(). O yüksek(). / Şu sebze().
O taze(). / O ekmek(). O bayat(). / Bu erkek(). O çalışkan(). / Bu meyve(). O olgun(). /
O bilgisayar(). O pahalı(). / Bu palto(). O kalın(). / Bu kadın(). O yaşlı(). / Bu kalem().
O ucuz(). / Bu tavan(). O yüksek ve temiz(). / Bu dersane(). O geniş(). / Bu pencere(). O
pis(). / Bu sandalye(). O yeni(). / Bu avize(). O güzel().
Alıştırma Türkçe’ye çeviriniz:
1. Это - стол. 2. Вот это - стул. 3. То - лампа. 4. Это - женщина. То - мужчина. 5. То -
открытая дверь. 6. Это - фрукты. Фрукты дорогие. Это – дорогие фрукты. дешевые овощи; 7.
Это - люстра. Люстра красивая. Это – красивая люстра. 8. Вот это - книга. Книга новая. Вот
это – новая книга. 9. Вот это - компьютер. Компьютер новый. Вот это – новый компьютер.
То - молодой человек. Молодой человек ленивый. То – ленивый молодой человек. То
- окно. Окно закрытое. То – закрытое окно. Это - комната. Комната большая и длинная.
Это – большая и длинная комната. То - портрет. Портрет красивый. То – красивый
портрет. хорошая комната; Это - стекло. Стекло прозрачное. Это – прозрачное стекло.
отличный, крепкий чай; Это - потолок. Потолок высокий. Это – высокий потолок.
новая дверь; Это - пол. Пол снова грязный. Это – грязный пол. чистый пол; Это -
кресло. Кресло новое. Это – новое кресло. Это - мужчина. Мужчина пожилой. Это –
пожилой мужчина. То - тетрадь. Тетрадь чистая. То – чистая тетрадь. Вот это - ручка.
Ручка длинная. Вот это – длинная ручка. Это - чай. Чай крепкий. Это – крепкий чай.
Это - шкаф. Шкаф просторный. Это – просторный шкаф. То – женщина. Она
добросердечная. То – добросердечная женщина. Это – юноша. Он высокий. Это –
высокий юноша. Это – плод. Он запретный. Это – запретный плод. Вот это хлеб. Он
несвежий и сухой. Вот это – несвежий и сухой хлеб. (31). Мурат – славянофил.
Alıştırma Используйте уместно слова “serbest” и “yasak” в функции
“позволение – непозволение”:
1. Использование грязного автомобильного номера запрещено. 2. Использование
фотовспышки не разрешается. 3. Грязная спекуляция не допускается. 4. Открытая статистика
допускается. 5. Этот давнишний стандарт не запрещен. 6. Это прилагательное можно

50
использовать. 7. Точку использовать можно, запятую – нельзя. 8. Такое неприличное слово
непозволительно.
Лингвострановедческий модуль
Задание Rusça karşılıkları veriniz:
Çin Halk Cumhuriyeti, Gürcistan, Kazakistan, Moğolistan, Tacikistan, Viyetnam,
Bangladeş, Filipinler, Japonya, Maldivler, Suriye, Umman Sultanlığı, Bahreyn, Ermenistan, İran,
Lübnan, Pakistan, Türkmenistan
Задание Найдите по карте следующие государства и ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Kazakistan, Türkmenistan.
Kazakistan<Рис.№11>. Казахстан, официальное название Республика Казахстан –
евразийское государство, находящееся в Центральной Азии и Европе. Граничит на севере и
западе с Россией, на востоке с Китаем, на юге с Киргизией, Узбекистаном и Туркменией.
Омывается водами внутриконтинентальных Каспийского и Аральского морей. Казахстан
обладает заметными запасами природных ресурсов: нефтью, природным газом, различным
минеральным сырьём. Казахстан - конституционная парламентско-президентская
республика. Президент является главой государства и верховным главнокомандующим,
избирается совершеннолетними гражданами Казахстана на основе всеобщего, равного и
прямого избирательного права при тайном голосовании. Парламент Республики Казахстан
состоит из двух Палат: Сената и Мажилиса, действующих на постоянной основе. Срок
полномочий депутатов Сената - шесть лет, депутатов Мажилиса - пять лет.
Türkmenistan<Рис.№12>. Туркмения, официальное название Туркменистан -
тюркское государство в Центральной Азии. Граничит с Афганистаном и Ираном на юге,
Казахстаном и Узбекистаном на севере, омывается Каспийским морем на западе. В
конституции Туркмении описаны два законодательных органа. Первый - назначаемый и
избираемый Халк маслахаты (Народный совет, надпарламент, членов) - состоит из
президента, депутатов меджлиса, избранных на 5 лет народных представителей халк
векиллери, представителей судебной власти, министров, глав органов регионального
самоуправления, представителей общественных организаций, старейшин. Халк маслахаты
обсуждает вопросы общегосударственной политики (внесение изменений в конституцию,
проведение выборов и референдумов, утверждение программ развития страны и т. д.).
Сессии проводятся не реже одного раза в год. Второй - Меджлис (парламент, 65 членов).
Депутаты избираются на 5 лет в одномандатных округах. Компетенция меджлиса - принятие
законов. Практически все его полномочия в последнее время перешли к халк маслахаты
(funduszeue.info).
Задание Türkçe karşılıkları veriniz:
51
Бангладеш, Филиппины, Япония, Мальдивы, Сирия, Султанат Омман,
Объединенные Арабские Эмираты, Южная Корея, Катар, Малазия, Саудовская Аравия,
Иордания, Азербайджан, Индонезия, Ирак, Северная Корея, Узбекистан, Турецкая
Республика
Задание Rusça karşılıkları veriniz ve ülkeyi Rusça söyleyiniz:
Pekin, Tiflis, Astana, Ulan Batur, Duşanbe, Hanoi, Dakka, Manila, Tokyo, Male, Şam,
Maskat, Manama, Erivan, Tahran, Beyrut, İslamabad, Aşgabat
Задание Türkçe karşılıkları veriniz ve ülkeyi Türkçe söyleyiniz:
Дакка, Манила, Токио, Мале, Дамаск, Маскат, Абу-Даби, Сеул, Доха, Куала-Лумпур,
Эр-Рияд, Амман, Баку, Джакарта, Багдад, Пхеньян, Ташкент, Анкара
Alıştırma Прочитайте подготовительное упражнение, отработайте орфоэпически
корректное чтение скороговорки, выучите ее наизусть:
Ahmet, Ahmet ile, Ah ∪ m′etı ∪ le, Mehmet, Ah ∪ m′etı ∪ lemeh ∪ m′et, mahkeme, mahkemeye,
gitmişler, mah ∪ keme ∪ y′egit, mişler, mah ∪ keme ∪ y′egit ∪ mişl′er, bilmem, bilmemki, mahkeme,
mahkemede, bilmemki mahkemede, mahkeme, mahkemeleş, mahkemeleşmiş, mahkemeleşmişler,
mahkemeleşmişlermi, mahkeme, mahkemeleş, mahkemeléşme, mahkemeléşmemiş,
mahkemeléşmemişler, mahkemeléşmemişlermi
Ahmetle Mehmet mahkemeye gitmişler,
Bilmem ki mahkemede,
mahkemeleşmişler mi,
mahkemeleşmemişler mi?
[Ah ∪ m′etı ∪ lemeh ∪ m′et mah ∪ keme ∪ y′egit ∪ mişl′er]
[bilm′emki ∪ mahkemed′e]
[mah ∪ keme ∪ leşmiş ∪ l′erm′i]
[mah ∪ keme ∪ l′eşmemiş ∪ l′erm′i]
§ Безличные оценочные предложения
На основе качественных оценочных имен прилагательных, таких, как “iyi”, “fena”,
“kötü”, “güzel” могут быть образованы односоставные безличные оценочные предложения.
Аффиксы сказуемости в таких предложениях не используются, обеспечивая в условиях
отсуствия подлежащего безличность предложения.
iyi masa (хороший стол) - Masa iyidir (Стол хороший). → İyi! - Хорошо!
fena resim (плохая картина) - Resim fenadır (Картина плохая). → Fena! - Плохо!
kötü adam (плохой человек) - Adam kötüdür (Человек плохой). → Kötü! - Плохо!
güzel kitap (отличная книга) - Kitap güzeldir (Книга отличная). → Güzel! - Отлично!

52
Alıştırma Okuyup tercüme ediniz:
1. Bu genç çalışkandır. - Güzel! 2. O genç kadın tembeldir. - Fena! 3. O bilgisayar
ucuzdur. - İyi! 4. Şu oda kapalı ve boştur. - Fena! 5. Hava açıktır. - İyi! 6. Tavan ve taban pistir. -
Fena! 7. Merhaba! Nasılsınız? - Sağolunuz, efendim, iyiyim. Siz nasılsınız? - Ben de iyiyim. -
Güzel! Ne haber? - Eski hamam eski tas. - Fena! 8. Bu görüşme sıcaktır. - Güzel! 9. O meyve bayat,
bu sebze çürüktür. - Kötü! Bu ekmek tazedir. - Güzel! O adam serbesttir. - İyi! Şu
meyve yaştır. - Fena! O altlık yenidir. - Güzel! Baba meşguldür. - Fena! Bu tavşan kanı
çay koyudur. – Güzel! O profesör gençtir – Güzel! Şu sehpa eskidir. – Fena! O stadyum
yeni ve geniştir. – İyi!
Alıştırma Прочитайте, соблюдая правила орфоэпии; запишите текст в рабочую
тетрадь, преобразуя синтагмы в словосочетания и предложения, прочитайте без
транскрипционной поддержки:
DERSANE
B′uder ∪ sa:n′edir. Der ∪ sa:n′e b′ü:kve ∪ gen′iştir.
B′uka ∪ p′ıdır. Kapı yük ∪ s′ekveka ∪ pal′ıdır.
B′uma ∪ s′adır. Masa kıs′ave ∪ d′ardır.
B′uka ∪ l′emdir. Kalem yen′i ∪ veu ∪ z′undur.
B′uki ∪ t′aptır. O esk′ive ∪ kal′ındır.
B′udef ∪ t′erdir. Def ∪ t′erye ∪ n′ive: ∪ nc′edir. B′udef ∪ t′erka ∪ l′ındır.
B′usan ∪ d′alyedir. Sand′a ∪ lyeyük ∪ s′ektir.
B′udu ∪ v′ardır. Duv′ar u ∪ z′unvete ∪ m′izdir.
B′ure ∪ s′imdir. Re ∪ s′imye ∪ n′ivegü ∪ z′eldir.
B′upor ∪ tr′edir. Por ∪ tr′ei:dir.
B′uta ∪ v′andır. Ta ∪ v′anal ∪ ç′akve ∪ p′istir.
B′uta ∪ b′andır. Ta ∪ b′ante ∪ m′izdir.
B′upen ∪ cer′edir. Pence ∪ r′ea ∪ ç′ıktır.
B′uc′amdır. C′amber ∪ r′aktır.
B′udo ∪ l′aptır. Do ∪ l′abbü ∪ y′ük ∪ vege ∪ n′iştir. ′Oka ∪ pal′ıdır.
B′ubil ∪ gisa ∪ y′ardır. Bil ∪ gisa ∪ y′arye ∪ n′ivepa ∪ hal′ıdır.
B′ur′aftır. R′afyük ∪ s′ekveu ∪ z′undur. B′uder ∪ sa:n′e ′i:dir.
Alıştırma Lütfen sorulara cevap veriniz:
1. Bu nedir? (аудитория). Dersane nasıldır? 2. Bu nedir? (дверь). Kapı nasıldır? 3. Bu
nedir? (стол). Masa nasıldır? 4. Bu nedir? (ручка). Kalem nasıldır? 5. Bu nedir? (книга). Kitap
nasıldır? 6. Bu nedir? (тетрадь). Defter nasıldır? 7. Bu nedir? (стул). Sandalye nasıldır? 8. Bu
53
nedir? (стена). Duvar nasıldır? 9. Bu nedir? (картина). Resim nasıldır? Bu nedir? (портрет).
Portre nasıldır? Bu nedir? (потолок). Tavan nasıldır? Bu nedir? (пол). Taban nasıldır?
Bu nedir? (окно). Pencere nasıldır? Bu nedir? (шкаф). Dolap nasıldır? Bu nedir? (полка).
Raf nasıldır?
Alıştırma Расскажите в указательно-описательной форме по-турецки об
аудитории, в которой Вы занимаетесь.
§ Вопросительные местоимения NE? KİM?
В именных предложениях сказуемое наряду с вопросом NASIL? (Какой? - по
качеству) может отвечать на вопросы KİM? (Кто? – широком смысле слова, в том числе с
указанием на имя, пол, профессию и т.д.) и NE? (Что? Что за? Какой? - по сущности).
Различие вопросительных местоимений «nasıl» и «ne» в значении «какой»
определяется взаимодействием двух категорий - «объективное» и «субъективное» качество.
Объективное качество внеположено оценке человека, является внутренним и сущностным.
Субъективное качество основано на оценочном отражении человеком внешних свойств
референта. Сравните:
1. Какая это улица? / Это – улица Лобачевского (объективное).
2. Какая это улица? / Это красивая и чистая улица (субъективное).
Вопросительное местоимение «ne» в значении «какой» отражает объективное
качество, вопросительное местоимение «nasıl» в значении «какой» отражает субъективное
качество.
NASIL? NE?
Какой? (по качеству) Что? Что за? Какой (по сущности)
Bugün ne? (Какой сегодня день - т.е. что
O gün nasıldır? (Тот день какой?) сегодня за день?)
Bugün Salı (Сегодня вторник)
O gün güzeldir (Тот день прекрасный) Yarın ne? – Yarın Çarşamba.
Дни недели:
Pazar Сегодня воскресенье.
BUGÜN Pazartesi Сегодня понедельник.
(bu + gün) Salı Сегодня вторник.
Сегодня Çarşamba Сегодня среда.
(этот день) Perşembe Сегодня четверг.
ne Cuma Сегодня пятница.
Cumartesi Сегодня суббота.

54
Слова, называющие дни недели, не зависимо от роли и места в предложении
пишутся с заглавной буквы.
Alıştırma С использованием вопросительных местоимений задайте вопрос к
следующим предложениям по модели:
ÖRNEK: Bu adam jandarmadır. – Bu adam kimdir?
1. Bu fayda büyüktür. 2. Bu, büyük bir faydadır. 3. Bu fiyat yüksektir. 4. Bu adam
düşmandır. 5. Bu, yeni bir standarttır. 6. Bugün Cumadır. 7. Bugün iyi bir gündür. 8. Bu plaka
eskidir. 9. Bu, alçak bir tabandır. Bu, büyük bir yaştır. Bugün Milli Eğitim Bakanlığı
kapalıdır. Bu söz sıfattır. Bu fayda zayıftır. O istavrit tazedir. Bu yeni ve iyi bir
standarttır. Bu spekülasyon çirkindir.
Alıştırma Okuyup tercüme ediniz:
1. Bu nedir? - Bu (окно). Pencere nasıldır? - Pencere (открытое). 2. Bu nedir? - Bu
(фрукты). Meyve nasıldır? - Meyve (красивые). 3. Bu kimdir? - Bu (мужчина). Erkek nasıldır? -
Erkek (занятый). 4. Bu nedir? - Bu (дверь). Kapı nasıldır? - Kapı (высокая, закрытая). 5. Bu
nedir? - Bu (овощи). Sebze nasıldır? - Sebze (дешевые и порченные). 6. Bu kimdir? - Bu
(молодой человек). Genç nasıldır? - Genç (старательный). 7. Bu kimdir? - Bu (женщина). Kadın
nasıldır? - Kadın (молодая). 8. Bu nedir? - Bu (книга). Kitap nasıldır? - Kitap (хорошая). 9. Bu
nedir? - Bu (потолок). Tavan nasıldır? - Tavan (низкий и грязный). Bu nedir? - Bu (хлеб).
Ekmek nasıldır? - Ekmek (черствый). Bu kimdir? - Bu (сын). Oğul nasıldır? - Oğul
(взрослый). Bu nedir? - Bu (комната). Oda nasıldır? - Oda (узкая и длинная). Bu nedir? -
Bu (пальто). Palto nasıldır? - Palto (теплое). Bugün ne? – Bugün (понедельник, вторник,
среда, четверг, пятница, суббота, воскресенье). Bugün hava nasıldır? - (снова холодная).
Murat bugün nasıldır? (наверное в порядке). Bu söz nasıldır? (неприличное). Bu kruvaze
nasıldır? (светлого цвета, серый). Bu istavrid nasıldır? (наверное свежая). Bu uzun boylu
genç kimdir? (может быть словак, может быть словен). Bu stadyum nasıldır? (большой и
новый).
Alıştırma Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: masa - uzun → Bu nedir? Bu masadır. Masa nasıldır? Masa uzundur.
adam - boş; genç - çirkin; kız - genç; delikanlı - çalışkan; koltuk - pahalı, oda - geniş;
dersane - açık; ahbap - iyi; koridor - uzun; erkek - alçak; kitap - eski; kalem - yeni; pencere - pis;
taksi - boş; defter - ince; adam - serbest; panjur - kapalı; çay - koyu; baba - yaşlı; kız - tembel; kadın
- sevimli; oğlan – iyi kalpli; dolap - dolu; meyve - yaş; sebze - olgun.

55
Alıştırma Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: ada/большой-маленький
Bu ada nasıl? – Belki büyük, belki küçük.
jandarm/хороший-плохой, adam/открытый-скрытный, kalay/горячее-холодное,
kompüter/дорогой-дешевый, kapalı adam/друг-враг, uzun boylu adam/славянин-скандинав,
nokta/большая-маленькая, plaka/светлого цвета-темного цвета, grev/длинная-короткая,
standart/новый-старый, statü/высокий-маленький, nokta/жирная-тонкая.
Alıştırma Rusçadan Türkçeye tercüme ediniz:
1. Та польза незначительная. 2. Эта фотовспышка слабая. 3. Слово «iyi» – это
прилагательное. 4. Этот профессор – полковник. 5. Эта цена высокая. 6. Тот остров длинный
и широкий. 7. Олово – светлого цвета. 8. Тот большой остров красивый. 9. Соловья баснями
не кормят. Терпение и труд все перетрут. Эта птица старая. Сегодня воскресенье:
Великое Национальное Собрание Турции и Министерство национального образования
закрыты. Завтра почта, телеграф, телефон открыты. Сегодня стадион пустой. Этот
цвет красивый и насыщенный. Эти длинные макароны хорошие. Хасан – скрытный
человек. Эта забастовка длинная. Использование фото вспышки запрещено. Этот
автомобильный номер новый. Мурат кто по профессии? – Мурат врач.
Alıştırma *. “Alıştırmalar” kitabına bakınız:
Alıştırma Türkçe’den Rusça’ya ve Rusçadan Türkçeye tercüme ediniz:
1. Bugün fena bir gündür. / Завтра – плохой день. 2. Moskova büyük bir şehirdir. /
Анкара – красивый город. 3. Bu kötü söz yasaktır. / Эта плохая фраза не запрещена. 4. Bugün o
açık yürekli adam iyidir. / Сегодня вот этот проблемный человек плохо себя чувствует. 5. O
genç kız incedir. / Этот симпатичный молодой человек стройный. 6. Bu eski palto incedir. / То
новое пальто теплое. 7. O yaşlı müdür meşguldür. / Этот молодой начальник незанят, его уж
след простыл. 8. Bu eski dost kısa boylu. / Этот славянин высокого роста. 9. Bu çiçeği burnunda
meyve taze ve pahalı. / Те несвежие фрукты дешевые.
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve Rusçaya tercüme ediniz:
ca´mmo ∪ zai´k; ca´mre ∪ si´m; boşa ∪ dam; ba ∪ yatek ∪ mek; buba ∪ ba; incepa ∪ lto;
açıkın ∪ san; boşo ∪ da; ucuski ∪ tap; ucuzme ∪ yva; a:rkan ∪ la:_ ∪ dam; yokye ∪ re; çamu∪ rukar∪ nında;
çürüka∪ dam; kurumay∪ va; bojdu ∪ lap; kü∪ çükek ∪ mek; sa∪ bıra∪ cıdır; ka∪ rındo ∪ yurmaz;
onunye∪ rinde; ye∪ llere∪ siyor; sa∪ yınmü∪ dür.
Alıştırma Türkçeye çeviriniz:
1. Сегодня погодя опять холодная. 2. Хасан наверное высокого роста. 3. Эти
макароны длинные. 4. Тот жандарм – скрытный человек. 5. Этот остров большой и красивый.
6. Тот большой шкаф легкий, он пустой. 7. Это олово горячее. 8. Та встреча
56
продолжительная. 9. Это неприличное слово плохое. Этот стол темного цвета новый, тот
стол светлого цвета старый. Этот мужчина высокого роста скандинав. – Нет, он славянин.
Он словак или словен. Этот цвет красивый, он насыщенный. Что это такое? – Это
ставрида. Эта статистика и этот стандарт новые. Что это? – Это точка. – Нет, это
запятая. Соловья баснями не кормят. Этот человек – враг. – Нет, это плохое слово –
спекуляция. Он мужчина – профессор. Он хороший, открытый человек. Это новое
длинное слово – имя прилагательное. Этот новый статус неприглядный. Тот серый
двубортный пиджак тесный. Эта просторная степь красивая. Тот автомобильный
номерной знак темного цвета.
Alıştırma Türkçeden Rusçaya ve Rusçadan Türkçeye tercüme ediniz:
koyu Ortodoks; Skandinav, Slovak, Sloven v.b.; iyi prensip; eski standart; yeni statistik;
fena flaş; geniş step; uzun grev; büyük kriz; kötü plan; kısa program; açık protesto; zayıf proje; eski
yaşlı ahbap; gözyaşı
новый и старый репертуар; открытый протест; неосновательный принцип;
просторная степь; опасный проект; эти противные слезы; старая фотовспышка; слабенький
репертуар; отвратительная спекуляция; друг, товарищ, приятель и т.п.
Alıştırma Rusçaya tercüme ediniz:
Bu serbest program uzundur. Bu bayat söz fenadır. Bu Slav Ortodokstur. Bu istavrit
tazedir, o istavrit çürüktür. Bu ince makarna iyidir. Bu açık bir spekülasyondur. Bu nedir? – Bu
diplomatik protokoldür. Yarın bu yaşlı adam meşguldür. Bu kız kötüdür. Bu statü nasıl? Bu sehpa
nasıl? – Bu sehpa yenidir, o gridir. Sabır acıdır, meyvası tatlıdır. Bu zayıf statistik eskidir. Bu
tuvalet güzel, o temizdir. Bu çirkin spekülasyon kötüdür. Hangi makarna iyidir?
Alıştırma Türkçe söyleyiniz:
Эта девушка плохо влияет на людей. Тот непригодный к работе человек пожилой. У
Мурата сегодня нет никаких дел. Чего зря говорить! Эта светлого цвета серая стена грязная.
Это – высокий статус. Старый (прежний) начальник пожилой, новый начальник молодой.
Что такое протокол? Этот славянин православный. Этот кризис затянувшийся. Этот туалет
плохой и грязный. Та новая стена прозрачная. Этот высокий стул, тот длинный стол, вот это
широкое кресло и т.п. какие? Этот старый друг скандинав, тот старый товарищ словак, этот
новый приятель словен. Эта новая вольная программа прекрасная. Эта ставрида уже
несвежая. Какая завтра погода? Этот мужчина неженат, т.е. он свободный.

57
DERS 2
§ 1. Парные звонкие и глухие согласные на конце слова
В турецком языке звонкие согласные, образующие пары по звонкости-глухости, на
конце слова при произнесении в устной речи, как правило, не оглушаются. В ряде случаев
это может приводить к искажению смысла. В первую очередь это относится к парам
согласных, в которых глухая согласная не претерпевает озвончения при присоединении
аффикса, начинающегося с гласной: (v-f, z-s). Звонкие согласные (b, c, d и g) в конце слова в
турецком языке встречаются достаточно редко, но и в этом случае рассматриваемое
фонетическое явление сохраняет свою актуальность. Например: av – охота / af (-ffı) –
амнистия, прощение; ad – имя / at - лошадь; hac (-ccı) – мусульманское паломничество / haç –
крест и т.д.
Искажение смысла, связанное с неуместным оглушением конечной звонкой
согласной, может компенсироваться контекстом (как обще-смысловым, так и
грамматическим и лексическим). Однако подобного рода фонетические ошибки приводят к
затруднению восприятия.
Alıştırma 1. Türkçe okuyunuz:
hafiz[a:], hacıyatmaz, geriz, ayaz, çekelez, emraz, peyrev, görev, hokkabaz, ahraz, bezzaz,
demagog, piyaz, söylev, haşiv, Gagavuz, namaz, biraz, drog, poyraz, grev, hicaz, ağraz, beyaz,
palaz, papaz, saylav, haz, hız, bağnaz, çömez, palaz, semiz, gaz, galiz, araz, burnaz, daz, pastav,
hipnoz, haylaz, haciz, alev, çerez, merkez, sakız, çapraz, geniz, avaz, cambaz, kiraz, peşrev, horoz,
hayalbaz[l’], giz, az, çepez, eğrez, niyaz, hıdiv, havuz, alaz, boğaz, dav, rumuz
Alıştırma 2. Türkçe okuyunuz:
huşunet, hırs, gergef, atıf, sanat, dılak, sarraf, husuf, herkes, selef, badas, canfes, teklif,
hostes, gaf, hatif[a:], badat, dalyarak, resif, hisset, güzaf, herif, bayat, damdazlak, nekes, hoşaf,
hedef, masraf, başat, dalak, fes, hoşnut, helis, hedef, baharat, çirkef, espas, himmet, haf, hassas,
sıfat, dayak, saçak, humus, herif, sedef, nefes, çarşaf, damat, hüviyet, heves, halef, miras, hayat,
kapak, sahaf, hilâf[l’], hafif[a:], taraf, beraat, ırmak, sadak
Alıştırma 3. Türkçe okuyunuz:
1. heccav - esnaf; had - hat; hav - haf; dev - def; sınav - sınıf; gammaz - elmas; apaz -
akpas; az - as; garaz - asparagas, kez - kes, bez - abes, sav - saf; pastav - raf; arşiv - aktif; papaz -
paspas; baz - bas; bad - bat; yaz - yas; caz – casus[a:]; cav - çafçaf; ceviz - cinas; diyalog - blok; dog
- dok; div - datif; dilbaz - dessas; diyez - domates; enkaz - kas; faz - esas; feyyaz - eşhas; falez –
enfes; parantez – patátes; naz – nadas; siz – sis
2. sizin damda, si ∪ z′indam ∪ d′a, var, beş boz başlı, bejb′ozbaş ∪ l′ı, beş boz ördek,
bejb′ozör ∪ d′ek, bizim damda, bi ∪ z′imdam ∪ d′a, var, beş boz başlı, bejb′ozbaş ∪ l′ı, beş boz ördek,
58
bejb′ozör ∪ d′ek, sizin damdaki, si ∪ z′indam ∪ dak′i, bejb′ozbaş ∪ l′ı, bejb′ozör ∪ d′ek, bizim damdaki,
bi ∪ z′imdam ∪ dak′i, bejb′ozbaş ∪ l′ı, bejb′ozör ∪ de′e, s′iz de, bizim gibi, s′iz ∪ debi ∪ z′imgi ∪ b′i,
bejb′ozbaş ∪ l′ı, bejb′ozör ∪ d′eksi ∪ niz, demiş, bejb′ozör ∪ d′eksi ∪ nizde ∪ m′iş
Sizin damda var beş boz başlı beş boz ördek,
[si ∪ z′indam ∪ d′a_ v′ar_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ d′ek]
bizim damda var beş boz başlı beş boz ördek.
[bi ∪ z′indam ∪ d′a_ v′ar_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ d′ek]
Sizin damdaki beş boz başlı beş boz ördek;
[si ∪ z′indam ∪ dak′i_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ d′ek]
bizim damdaki beş boz başlı beş boz ördeğe:
[bi ∪ z′indam ∪ dak′i_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ de′e]
"Siz de bizim gibi beş boz başlı beş boz ördeksiniz." demiş.
[s′iz ∪ debi ∪ z′imgi ∪ b′i_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ d′eksi ∪ nizde ∪ m′iş]
§ 2 . Имена собственные. Написание слов с заглавной буквы
Правило, по которому в ТЯ происходит образование имен собственных, имеет
ряд общих с РЯ положений. В ТЯ, как и в РЯ, к именам собственным относятся:
- имена и фамилии людей: Kadir Dikbaş; Şerif Erdikici; Mete Uğuz; Bendevi
Palandöken;
- прозвища животных: Badi, Düldül, Sarıkız, Minnoş, Nazlı;
- названия государств: Türkiye Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu (Российская
Федерация), Birleşik Arap Emirlikleri (Объединенные Арабские Эмираты), Amerika Birleşik
Devletleri (Соединенные Штаты Америки), Çin Halk Cumhuriyeti (Китайская Народная
Республика);
- наименование планет: Güneş (Солнце), Jupiter (Юпитер), Dünya (Земля), Ay (Луна)
– если такие слова, как, например, “солнце”, “земля”, “луна” используются не для называния
и указания на соответствующие планеты, они являются именами нарицательными (Bugün
güneş sıcaktır. – Сегодня солнце жаркое);
- имена религиозных и мифологических персонажей: İsâ (Иисус), Tanrı (Господь),
Allah (Аллах), Azrail (Азраил / Гавриил), İbrahim (Ибрагим / Авраам), Zeus (Зевс);
- топонимы и гидронимы: Güney Asya (Южная Азия), Kuzey Avrupa (Северная
Европа), Doğu Anadolu (Восточная Анатолия), Marmara (район Мраморного моря), Dicle
(funduszeue.info), Fırat (funduszeue.info);

59
- названия городов, районов, микрорайонов, проспектов, улиц и т.д.: İstanbul, Bursa,
Londra, Moskova; Ürgüp, Söke; Akçaköy; İkievler, Ümitköy; Atatürk Bulvarı; Necatibey Caddesi,
İlkadım Sokağı.
Однако в ТЯ в отличие от РЯ в группу имен собственных входят также
следующие категории слов:
- слова, относящиеся к формам уважения; титулы; слова-наименования профессий,
идущие после или стоящие перед именами людей и используемые в качестве форм
обращения или официального указания на статус: Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Sayın Kemal
Eraslan (господин Кемаль Эраслан), Orhan Bey (господин Орхан), Fatma Hanım (госпожа
Фатма), Prof. Dr. Umay Günay (профессор доктор Умай Гюнай), Doktor Yaşar Anlar (доктор
Яшар Анлар), Mareşal Fevzi Çakmak (маршал Февзи Чакмак), Fatih Sultan Mehmet (султан
Мехмет Фатих/Завоеватель), Büyük Ekaterina (Екатерина Великая/Вторая).
Термины родства не являются именами собственными (Fahriye abla / старшая сестра
Фахрийе, Ayşe teyze / тетя Айше). Однако, если термины родства используются в качестве
прозвищ, форм обращения, т.е. не используются в функции терминов родства, то они
пишутся с заглавной буквы: Nene Hatun / госпожа Нене, Hala Sultan / тетушка Султан, Dayı
Kemal / дядюшка Кемаль.
- имена, называющие титул, должность человека в официальных письмах: Sayın
Bakan (господин министр), Sayın Müdür (господин начальник);
- наименование национальности, племени: Rus (русский, россиянин), Türk (турок,
тюрок), İngiliz (англичанин), Japon (японец), Türkmen (туркмен);
- наименование языков и говоров: Türkçe (турецкий язык), Almanca (немецкий язык),
Rusça (русский язык), Özbekçe (узбекский язык);
- наименование дней недели и месяцев: Ocak (январь), Nisan (апрель), Salı (вторник),
Çarşamba (среда);
- называние людей, принадлежащих к той или иной религии, а также наименование
религий и течений: Müslüman (мусульманин) – Müslümanlık (мусульманство), Hıristiyan
(христианин) – Hıristiyanlık (христианство), Budist (буддист) – Budizm (буддизм);
- в официальном наименовании улиц, площадей, дворцов, мостов, памятников и т.д.
все компоненты словосочетания, включая непосредственно слова “улица”, “площадь”,
“дворец”, “мост”, “памятник” и т.д., являются именами собственными: Yıldız Mahallesi
(микрорайон Йылдыз), Karaköy Meydanı (площадь Каракёй), Gazi Mustafa Kemal Bulvarı
(бульвар имени Ататюрка), Nene Hatun Caddesi (проспект госпожи Нене), Cemal Nadir Sokağı
(улица Джемаля Надира), Topkapı Sarayı (дворец Топкапы), Dolmabahçe Sarayı (дворец

60
Долмабахче), Çankaya Köşkü (дворец Чанкая), Ankara Kalesi (анкарская крепость), Galata
Köprüsü (Галатский мост), Beyazıt Kalesi (крепость Баязит);
- официальное наименование организаций: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil
Kurumu (Турецкое лингвистическое общество), Milli Kütüphane (Национальная библиотека),
Atatürk Orman Çiftliği (национальный парк имени Ататюрка), Çankaya Lisesi (Чанкайский
лицей), Bakanlar Kurulu (Совет министров), Yüksek Öğretim Kurulu (Совет по высшему
образованию);
- слова из разряда имен нарицательных, если они в иносказательной (сокращенной)
форме указывают на конкретное учреждение: “meclis”, как “совет” и “Meclis”, как “турецкий
парламент”.
- все слова в официальном наименовании книг, газет, журналов, картин, памятников,
законов и т.д.: Türk Dili Tarihi (История турецкого языка), Rusça-Türkçe Sözlük (Русско-
турецкий словарь), Medenî Kanun (Гражданский кодекс).
Если слова не входят в официальное наименование, они пишутся со строчной буквы:
Milliyet gazetesi (газета “Миллийет”), Türk Dili dergisi (журнал “Турецкий язык”), Ayçiçekleri
tablosu (картина “Подсолнухи”).
Служебные слова в официальных наименованиях пишутся со строчной буквы: Leylâ
ile Mecnun (Лейла и Меджнун), Diyorlar ki (Говорят, что…), Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe
(Либо пан, либо пропал.).
Alıştırma 4. Rusça söyleyiniz:
hac, Ay, Marmara, Büyük Ekaterina, Müslüman, Galata Köprüsü, Rusça-Türkçe Sözlük,
at, Dünya, Doğu Anadolu, Fatih Sultan Mehmet, Özbekçe, Ankara Kalesi, Türk Dili Tarihi, Rusya
Federasyonu, Allah, Sayın Kemal Eraslan, İngiliz, Hıristiyanlık, Türk Dil Kurumu, Ya devlet başa
ya kuzgun leşe, Birleşik Arap Emirlikleri, Azrail, Orhan Bey, Japon, Budist, Milli Kütüphane, Gazi
Mustafa Kemal Atatürk, Amerika Birleşik Devletleri, İbrahim, Fatma Hanım, Türkmen, Budizm,
Atatürk Orman Çiftliği, Türkiye Cumhuriyeti, Tanrı, Fırat, Türk, Hıristiyan, Türkiye Büyük Millet
Meclisi, diyorlar ki, haç, İsâ, Dicle, Rus, Müslümanlık, Beyazıt Kalesi, Medenî Kanun, Çin Halk
Cumhuriyeti, Zeus, Prof. Dr. Umay Günay, Türkçe, Topkapı Sarayı, Çankaya Lisesi, ad, Jupiter,
Kuzey Avrupa, Mareşal Fevzi Çakmak, Rusça, Çankaya Köşkü, Yüksek Öğretim Kurulu, Güneş,
Güney Asya, Doktor Yaşar Anlar, Almanca, Dolmabahçe Sarayı, Bakanlar Kurulu
Лингвострановедческий модуль
Задание 1. Найдите по карте и покажите географический район Marmara,
ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием:
Регион Мраморного моря <Рис.№13>. Получивший свое название от Мраморного
моря, регион находится на северо-западе страны и занимает территорию кв. км. Он
61
соседствует с Чёрным, Мраморным и Эгейским морями. Стамбул с проливом Дарданеллы
находится в этом регионе. Его территория расположена на двух континентах: Азии и Европе.
Расположенные, вблизи турецкого побережья, в Эгейском море острова: Бозджаада и
Гёкчеада /Имроз/, также относятся к региону Мраморного моря. В регионе Мраморного
моря, один из индустриальных центров Турции, благодаря промышленной оси Стамбул-
Бурса-Измит наряду с промышленностью и торговлей, туризм также является основным
источником доходов населения. Регион Мраморного моря имеет значительные
преимущества в сравнении с другими регионами Турции с учетом прохода через него
автострад, кратчайшим путем соединяющих Европу и Азию, и морских путей, связывающих
страны Черноморского бассейна со Средиземным морем. Все это способствовало
всестороннему развитию региона, росту его населения и повышению уровня благосостояния.
Регион Мраморного моря, где берут начало многие великие цивилизации, стал одним из
самых значительных центров культуры, искусства и туризма со своими уникальными
творениями зодчества и природными красотами (funduszeue.info).
Задание 2. Найдите по карте и покажите страны: Rusya Federasyonu, Birleşik Arap
Emirlikleri, Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye Cumhuriyeti, Çin Halk Cumhuriyeti.
Задание 3. Найдите по карте и покажите реки Fırat и Dicle, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием:
Евфрат <Рис.№14>. Река в Турции, Сирии и Ираке, самая крупная в Западной Азии.
Длина (от истока реки Мурат) км, от слияния рек Мурат и Карасу - км, площадь
бассейна тыс. км2. Берёт начало в горах Армянского нагорья. В верховьях имеет
преимущественно горный характер, в узком ущелье прорезает окраинные хребты
Армянского нагорья Малатья и Эргани. В низовьях Евфрат двумя рукавами сливается с
рекой Тигр, образуя реку Шатт-эль-Араб, впадающую в Персидский залив. Междуречье
Евфрата и Тигра является одним из древнейших центров цивилизации на земном шаре, на
берегу Евфрат был расположен г. Вавилон. Воды Евфрат с давних пор широко используются
для орошения (funduszeue.info).
Тигр. Река в Турции и Ираке (частично протекает по границе этих стран с Сирией).
Длина около км, площадь бассейна тысяч км2. Берёт начало в Восточном Тавре на
востоке Турции. Судоходен (для судов с осадкой до 1,2 м) до Багдада, во время половодья -
до Мосула. На реке Тигр располагаются города Диярбакыр (Турция), Мосул, Багдад, Эль-
Кут, Амара (Ирак) (funduszeue.info).

62
Задание 4. Найдите по карте и покажите города, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: İstanbul, Bursa, Ürgüp, Londra:
Стамбул <Рис.№15>. «Столица империй» Стамбул, был основан в г. до н.э.
мегарийцами и изначально получил свое название по имени их предводителя Византа.
Полуостров исторического значения, расположенный между Мраморным морем и бухтой
Золотой рог, похож на музей под открытым небом с творениями и памятниками искусства,
несущими следы Римской, Византийской и Османской империй, столицей которых был в
течение веков (funduszeue.info).
Бурса <Рис.№16>. Французский поэт Анри де Ренье окрестил пятый по величине
город Турции Бурсу, утопающий в зелени на склонах горного хребта Улудаг,
«божественным городом». Бурса, знаменитая своим шелком, махровыми тканями и горячими
источниками, также является крупным индустриальным центром. В ней особенно развиты
автомобильная и текстильная промышленность. В южной части города, где больше
памятников истории Османского периода, расположен Национальный парк Улудаг -
идеальный центр для зимних видов спорта, снабженный современными сооружениями
(funduszeue.info).
Ургюп <Рис.№17>. Небольшое поселение Ургюп лежит на дороге, которая
соединяет Кайсери с Невшехиром и Аксараем. Поселение прилепилось к плоскому и слегка
наклонному плато. Наиболее древние дома опираются на выступающие скалы и иногда
прячутся между ними. Ургюп, основанный у подножия Вершины желаний, упоминается в
старых картах как Осианна (funduszeue.info).
Лондон<Рис.№18>. Столица Соединённого Королевства Великобритании и
Северной Ирландии, а также Англии, крупнейший город наБританских островах. Площадь
города составляет км². Население более 7 млн. чел. По населению город занимает е
место в мире, 2-е в Европе. В городе находится международный аэропорт Хитроу, один из
крупнейших в мире, речной порт на реке Темзе, многие всемирно известные
достопримечательности: Вестминстерское аббатство, комплекс Вестминстерского дворца,
Собор Святого Павлаи т.д. Лондон находится на нулевом меридиане, который также часто
называют гринвичским (funduszeue.info).
Alıştırma 5. Türkçe söyleyiniz:
1. Эта полка старая. 2. Вот этот потолок высокий. 3. Тот компьютер новый. 4. Вот
это низкое кресло дорогое. 5. Тот длинный стол плохой. 6. Здравствуйте! Что нового? - Все в
порядке! 7. Тот стул плохой. 8. Эта комната тесная. 9. Эта красивая девушка трудолюбивая.
Тот некрасивый мужчина лентяй. То чистое окно закрыто, это грязное окно открыто.
Этот мужчина подлый. Те спелые фрукты и овощи дешевые. Эти овощи плохие и
63
неспелые. Этот юноша зрелый. Сегодня вторник, и сегодня погода прекрасная.
Какой сегодня день недели? - Сегодня воскресенье. - Отлично! Как Вы поживаете? -
Спасибо, хорошо. Сегодня опять погода холодная. Какой сегодня день недели? –
Возможно вторник. Этот шкаф светлого цвета дорогой, цена высокая. Этот пожилой
человек – мусульманин, та молодая девушка – христианка.
SÖZLÜK
iş1 дело, работа, деятельность, занятие; вопрос, проблема; умысел
kolay 2
легкий (несложный)
zor трудность, затруднение, неудобство; необходимость,
вынужденность; давление, принуждение; тяжелый (трудный) –
антоним “kolay”; трудно, тяжело
güç,-cü тяжелый (трудный) – антоним “kolay”; трудно, тяжело; с
трудом; сила (в funduszeue.info), мощь; потенциал
güçlü сильный, мощный (turp gibi/досл. как редька – крепкий,
сильный о человеке)
zayıf слабый, хилый; худой, тощий; маловероятный; некрепкий;
некомпетентный; незначительный
zayıf nahif – очень слабый
zayıf kız - слабенькая девочка
zayıf doktor – «слабый» (некомпетентный) врач
hâfif3 легкий (по весу) – антоним “ağır”; легкий (несытный – о еде) -
антоним “ağır/doyurucu”; легкий (нетеплый – об одежде);
некрепкий (о сне); незначительный, неважный (в устойчивых
выражениях)
uyku сон (состояние сна); спячка
deliksiz uyku (ağır uyku) – крепкий сон; kuş uykusu / tavşan
uykusu (hafif uyku) – некрепкий, чуткий сон; uyku saati – время
сна
derin глубокий (в шир. знач.)
ağır тяжелый (по весу, в т.ч. и переносном значении); тяжелый,
сытный (о еде); тяжелый, крупногабаритный; тяжелый,
значительный; тяжелый, опасный; тяжелый (о словах, в т.ч.
уничижительный); тяжелый, крепкий (о сне); приглушенный (о
звуке)

64
doyurucu сытный, плотный (о еде); полный, полностью
удовлетворяющий (перен. о знаниях, информации, событиях и
т.д.)
yemek,-ği пища, еда, блюдо (пища)
ad (isim,-smi) имя, название
soyadı фамилия
aile семья
öz4 суть, сущность, внутреннее содержание чего-либо или кого
либо; сам, свой; родной – антоним “üvey”
üvey неродной
kardeş брат, сестра; Kardeş! - Братишка! (форма обращения);
erkekkardeş брат
kızkardeş сестра
bina здание, корпус
ev дом, жилище; дом, внутреннее убранство; дом, семья
ártık уже
daha все еще, еще
söz5 фраза, выражение (laf); слово (kelime; sözcük); неточная
информация, слух (söylenti); обещание (vaat/vaad)
laf слово; выражение; пустословие; разговор; тема разговора; слух
çanta сумка
valiz (= bavul) чемодан
sokak,-ğı улица (в значении магистраль. Не путайте с ипользованием
слова “улица” во фразах типа “На улице идет дождь”)
cadde проспект
meydan площадь
telefon телефон
evli женатый, замужняя
yeni evli молодожен
bekâr холостой, незамужняя
otel гостиница
memleket6 страна, родина (большая и малая)
şehir,-hri город
7
(kent/site)

65
baş kent столица
kardeş şehir город-побратим
köy деревня
hasta больной
Rusya Россия
Moskova Москва
Ankara Анкара
İstanbul Стамбул
Türkiye Турция
Kızıl Meydan Красная площадь
AÇIKLAMA
1. İş: İşin kötüsü – Самое плохое то, что… / İşin tuhafı – Самое странное то, что…
İş mi? – Разве это дело? Разве это проблема? Ничего не стоит сделать.
İş değil. (İşten değil. / İşten bile değil.) – Пару пустяков.
İşine bak! – Лучше смотри за собой! Не лезь не в свои дела! Делай свое дело!
2. Kolay-zor-güç: Dile kolay! – Легко сказать! (Bu iş dile kolay. – Эта работа только на
словах легкая.); Zorun ne? – В чем твоя проблема? Чего ты хочешь?
3. Hafif-ağır-doyurucu-derin: eli hafif – легкий на руку; У него легкая рука (у него
все легко и удачно получается); hafif uyku – некрепкий сон; hafif hafif – легкий-прелегкий;
ağır ağır – тяжелый-претяжелый; ağır uyku – крепкий, глубокий сон; ağır iş – напряженная,
интенсивная, обременительная работа; ağır hasta – тяжело больной; ağır söz – “крепкое
словечко”, обидное, задевающее за живое слово; eli ağır – о человеке, который медленно
работает; у него тяжелая рука (Он как даст, так уж даст).
Alıştırma 6. Rusça söyleyiniz:
ince iş; çürük iş; ağır iş; zor iş; kolay iş; kardeş şehir; kardeş okul; ağır uyku; ağır hasta;
ağır söz; eli ağır; eli hafif; hafif uyku; hafif hafif; işin kötüsü; işin tuhafı; İş mi? İş değil! İşine bak!
Dile kolay! Zorun ne? af; av; ad; at; hac; haç; turp gibi adam; Türkiye Cumhuriyeti; Rusya
Federasyonu; Birleşik Arap Emirlikleri; Amerika Birleşik Devletleri; Çin Halk Cumhurüyeti;
Güneş; Jupiter; Dünya; Ay; İsâ; Tanrı; Allah; Asrail; İbrahim; Zeus; Güney Asya; Kuzey Avrupa;
Doğu Anadolu; Marmara; Dicle; Fırat; Rus; Türk; İngiliz; Japon; Türkmen; Türkçe; Almanca;
Rusça; Özbekçe; Ocak; Nisan; Salı; Çarşamba; Müslüman; Hıristiyan; Budist; Türkiye Büyük
Millet Meclisi; Türk Dil Kurumu; Milli Kütüphane; Atatürk Orman Çiftliği; Çankaya Lisesi;
Bakanlar Kurulu; Yüksek Öğretim Kurulu
4. Öz-üvey: Özü sözü bir (adam) – честный, недвуличный человек (человек, который
как думает, так и говорит и поступает)
66
Alıştırma 7. Örnekteki gibi yapınız:
üvey ana (anne) – неродная мама → мачеха
üvey baba - неродной отец→…; üvey çocuk – неродной ребенок→…; üvey kardeş –
неродной брат (сестра)→…; üvey kız - неродная дочь→…; üvey oğul – неродной сын → ….
5. Söz-lâf: Laf aramızda (Aramızda kalsın.) – Пусть останется между нами. Laf ebesi
(geveze) – болтун; имеющий на все готовый ответ; Söz! – Обещаю! Даю слово! Söz bir Allah
bir! – Уговор дороже денег! Söz gümüşse sükût altındır. – Слово - серебро, молчание – золото;
sözün kısası – короче говоря; Söz yok. (Laf yok.) – Бессмысленно подвергать сомнению. Без
сомнения (с положительной коннотацией); Sözü sohbeti yerinde. – У него хорошо «подвешен»
язык; söz arasında – между тем; Sözü olur mu? (Lafı mı olur?) – Чего об этом говорить. Об этом
нечего и говорить; Söz gelişi. – К слову; bir çift söz – пара слов; Laf ola beri gele. – Все это
пустые слова, болтовня; Laf yok! – Что уж говорить! (о вещах, которые не имеют изъяна, не
могут подвергаться сомнению и критике); Laf söyledi bal kabağı. – Ну ты и «ляпнул» (о
человеке, который сказать не впопад, нелепость, бессмыслицу); laf anlamaz – упрямец,
невежда
6. devlet-memleket-ülke-yurt-vatan-diyar:
devlet – государство (официальное понятие, юридический термин) // yurt (-du) –
отчизна (vatan); родина (memleket); приют, интернат; юрта; студенческое общежитие; край
(diyar) // memleket – страна (ülke); малая и большая родина // ülke – страна (memleket);
государство (devlet) // diyar – край; страна (ülke); мир (в переносном значении, например,
«мир чувств») // vatan – отчизна (yurt)
7. Şehir-kent-site:
şehir – город (населенный пункт – нейтральное понятие) = kent (частично
коннотативно-окрашенное понятие)
site – ограниченная или закрытая местность, территория специального
предназначения: öğrenci sitesi (kampus) – студенческий городок; Yıldız sitesi – Звездный
городок.
Alıştırma 8. Образуйте антонимические пары из предлагаемых имен
прилагательных, составьте словосочетания с согласующимися именами существительными:
ağır, bekâr, evli, hafif, güçlü, kolay, öz, üvey, zor, zayıf, güç, hasta, derin, doyurucu, turp
gibi
Alıştırma 9. Образуйте с указанными именами существительными определительные
словосочетания в парах с известными Вам именами прилагательными – антонимами: aile,
bina, cadde, çanta, iş, kardeş, meydan

67
Alıştırma Приведите синонимы к выделенным словам в рамках соответствующих
словосочетаний:
ağır yemek; temiz şehir; ağır uyku; ağır iş; ağır valiz; tavşan kanı çay; güçlü delikanlı;
büyük ülke; açık yürekli kadın; ağır kanlı erkek; eski söz; turp gibi adam
Alıştırma Rusça söyleyiniz:
1. Bu iş ağır ve zordur. – O iş hafif ve kolaydır. – Şu iş incedir. 2. Bu isim uzun ve zordur.
– O isim kısa ve kolaydır. – Şu isim güzeldir. – Şu isim çirkindir. 3. Bu aile büyük ve güzeldir. – O
aile küçük ve sevimlidir. – Şu aile genç ve tembeldir. 4. Bu kardeş öz ve sevimlidir. – O kardeş
büyük ve çalışkandır. – Şu kardeş üvey ve çirkindir. 5. Bu bina yüksek ve yenidir. – O bina büyük
ve boştur. – Şu bina eski ve çürüktür. 6. Bu söz uzun ve boştur. – O söz kısa ve ağırdır. – Şu söz
kötü ve çirkindir. 7. Bu çanta küçük ve açıktır. – O çanta büyük ve kapalıdır. Şu çanta uzun ve
ağırdır. 8. Bu bavul eski ve ağırdır. – O bavul yeni ve hafiftir. – Şu bavul ucuz ve pistir. 9. Bu sokak
uzun ve doludur. – O sokak kısa ve boştur. – Şu sokak eski ve pistir. Bu telefon koyu renkli ve
açıktır. – O telefon açık renkli ve kapalıdır. – Şu telefon fena ve meşguldür. Bu otel ucuz ve
doludur. – O otel yeni ve güzeldir. – Şu otel pahalı ve boştur. Bu şehir yeni ve temizdir. – O
şehir büyük ve güzeldir. – Şu şehir eski ve pistir.
Alıştırma Türkçe söyleyiniz:
1. Этот вопрос сложный и деликатный. Никому не говори об этом. 2. Без слов! Этот
новый студенческий городок большой и красивый. 3. Этот большой чемодан легкий как
пушинка. 4. Москва большой и, к слову, красивый город. – Разве кто-нибудь в этом
сомневается? 5. Чего уж там говорить, у Мурата хорошо подвешен язык. – Да, у Мурата
на все есть готовый ответ. – Братишка, не сказанное слово – золотое слово. 6. Русский
язык сложный, турецкий язык легкий. – Легко сказать! 7. В чем у тебя проблема? – Мустафа
заболел. Самое плохое то, что он тяжело болен. 8. Говорят, что господин начальник большой
болтун. – Ну ты и сказал! Не лезь не в свои дела! 9. Орхан – турок, Иван – русский, Джон –
англичанин, Зафер – туркмен, Йоко – японец. Орхан и Зафер – мусульмане, Иван –
христианин, Йоко – буддист. Что это за толстая тяжелая книга? – Это новый русско-
турецкий словарь. Хорошее высказывание позволительно, плохое высказывание
непозволительно. Этот молодой человек «не понимает русских слов» (т.е. он большой
упрямец).
Alıştırma Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: сумка → ağır çanta → Bu çanta ağırdır.
площадь; государство; деревня; больной; проспект; фраза; дом; сестра; проблема;
семья; книга; человек; хлеб; возраст; отец; погода; Совет министров; девочка; сон; галстук;

68
польза; приятель; студенческий городок; Гражданский кодекс; туркмен; турецко-немецкий
словарь; пасынок
Alıştırma Образуйте антонимические пары в сочетании с предлагаемым именем
существительным:
kolay iş - …; güçlü adam - …; dolu çanta - …; açık renkli valiz - …; sıcak su - …; güzel
doktor - …; deliksiz uyku - …; büyük nokta - …; güzel kız - …; geniş dersane - …; büyük fayda -
…; açık hava - …; kısa boylu oğlan - …; koyu çay - …; derin uyku - …; üvey kardeş - …; büyük
kardeş - …; uzun söz - …; kirli meydan - …; açık telefon - …; yeni başkent - …; kuş uykusu - …;

nest...

çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası