F43 2 Uyum Bozukluğu Nedir

Kişinin hayatında stresli bir olay, uzun ve aşırı derecede olumsuz etkiye sahip ise bu kişide yaygın anksiyete (kaygı bozukluğu) bozukluğu, adaptasyon problemleri ve umursamaz ya da pervasızca davranışlar şeklinde karakterize olan uyum bozukluğundan söz edilebilir.

Uyum bozukluğu bazen “tepkisel depresyon” olarak da adlandırılmaktadır. Kişilerin strese olan tepkisi beklenenden daha şiddetlidir ve kişinin sosyal, mesleki veya akademik hayatında önemli bozulmalara neden olabilir. 

Aşırı tepkinin nedeni tek bir olayla (evlilik, boşanma, iş kaybı vb) ya da iş hayatındaki problemler ile evlilikteki sıkıntıların çakışması gibi birden fazla olayın gerçekleşmesi ile bağlantılı olabilir. Çocuklar, ebeveynlerin devamlı kavgasına şahit olması ya da yeni okulundaki arkadaşları ile ilişkilerindeki sorunlar nedeniyle de belli bir stres eşiğini aşarak uyum bozuklukları yaşayabilirler. Ciddi uyum bozukluğu yaşayan kişiler, askerliğe sevk öncesinde veya askerlik süresi içerisinde askeri hastanelerin vereceği rapor ile “askerliğe elverişli değildir” çürük raporu alarak askerlik yükümlülüklerini sona erdirebilirler.

Uyum Bozukluğunun Belirtileri  

Belirti veya şikayetler, uyum bozukluğunun tipine bağlı olmasının yanında kişiden kişiye değişen bir yapıdadır. Kişiler, çeşitli travma veya olaylar nedeniyle her zamankinden daha fazla stres yaşadıklarında hayatlarında duygusal ve davranışlar değişiklikler meydan gelir. Kişilerin kendileri ve hayat hakkında düşüncesi üzerinde ve bu düşüncelerin eyleme veya davranışa dönüşmesinde uyum bozukluklarının ciddi bir kontrol gücü vardır. Uyum bozukluğunun kişiler üzerindeki etkileri şunlardır: 

• Kişiler kendilerini hüzünlü ve umutsuz hissederler, ayrıca keyif aldıkları şeyleri yapmaktan keyif alamaz hale gelirler.
• Sık sık ağlama atakları geçirebilirler
• Kişiler tedirgin, gergin, sinirli ve aşırı stresli olabilirler
• Uyku ve iştahsızlık problemleri 
• İş, okul veya aile hayatında dikkat eksikliği
• Bunalmışlık hissi
• Yardım etmek isteyen sosyal çevreye ilgisizlik
• Günlük aktiviteleri (fatura ödeme, alışveriş yapma vb) yapmaktan kaçınma
• İntihar düşüncesi veya davranışı

Uyum bozukluğunun belirtileri stresli bir olayın gelişmesini takiben 3 ay içersinde başlar ve stres kaynağı olayın ortadan kalmasını takiben 6 ay içersinde son bulur. Bazen işsizlik gibi stres kaynakları varlığında kalıcı veya kronik uyum bozuklukları 6 aydan fazla sürebilir.

Uyum Bozukluğunun Nedenleri

Uyum bozuklukları temelinde hayattaki bir takım ciddi değişimler veya kişileri yoğun stres altına sokan olaylar vardır. Genetik nedenler, kişilerin yaşadıkları deneyimler ve zorlayıcı yaşam olayları kişilerde çeşitli duygusal ve davranışsal belirtilerin nedeni olmaktadır. Aşağıdaki nedenlere bağlı olarak kişilerde uyum bozukluğu ortaya çıkma olasılığı artmaktadır:

• Evlilik ya da boşanma ile ilgili problemler
• Sosyal ilişkilerdeki sıkıntılar veya kişilerarası problemler 
• Kişilerin emeklilik dönemindeki yaşadığı boşluklar
• Çiftlerin bebek sahibi olma dönemleri
• Çocuk veya gençlerin okul değişikliklerine bağlı yaşam değişikleri
• İş kaybı, sevilen birisinin vefatı veya yaşanılan mali krizlere bağlı gelişen olumsuz durumlar
• Fiziksel saldırılar, savaş veya doğal afet gibi hayatı tehdit eden deneyimler 
• Yaşanılan tıbbi problemler veya problemli komşular ile yaşamak zorunluğu gibi devam eden stres 
• Okul veya iş hayatındaki problemli dönemler

Kişilerin hayatındaki deneyimler stres ile başa çıkma şekilleri üzerinde olumsuz etki yaratabilir. Örneğin, aşağıdaki durumlar ile birlikte kişilerde bir uyum bozukluğu gelişebilir:

• Çocukluk döneminden kazanılan ve halen devam eden belirgin stres
• Kişilerde diğer mental ve ruhsal problemler
• Aynı anda birçok zorlu yaşam şartları ile mücadele etmek 

Uyum Bozukluğu için Hangi Doktor ve Bölüme, Ne Zaman Gidilmeli?

Uyum bozuklukları yaşayan kişiler, hastanelerin psikiyatri ya da klinik psikoloji bölümünden randevu alarak psikiyatrist veya klinik psikolog ile görüşmesi gerekir. 

Genellikle stres yaratan faktörler geçicidir ve zaman içinde kişiler bu faktörler ile başa çıkmayı öğrenirler. Yaşanılan stres hafiflediği zaman, uyum bozukluğuna bağlı belirtiler de düzelir. Ancak bazen stres hayatın değişmeyen bir parçası olarak kalır. Bazen de yeniden stres yaratan olaylar ortaya çıkar ve aynı duygusal mücadeleler tekrar tekrar verilir

Verilen mücadeleye devam etmekte gün geçtikçe zorlanan kişilerin profesyonel bir destek alması gerekli olabilir. Çocukların uyumu ve davranışları hakkında endişeleri olan ailelerin çocuklarının doktoru ile görüşmesi daha iyi sonuçlar verecektir.  

Uyum bozukluğu yaşayan bir kişinin kendine veya başka birine zarar verme riski var ise:

• Kişiye zor olan soruyu sorun: “İntihar etmeyi mi düşünüyorsunuz?”
• Kişileri yargılamadan dinleyin
• Acil profesyonel bir destek almak için ’yi arayın
• Profesyonel bir yardım gelene kadar kişiyle birlikte kalın
• Herhangi bir silah, ilaç veya potansiyel olarak zararlı nesneleri ortamdan uzaklaştırmaya çalışın

Uzun yıllardır yaşamını Almanya’da sürdüren kardeşimiz Çetin Arı, mesleki alanıyla ilgili olarak Berlin&#;de &#;BerlinTÜRK&#; adlı gazetede çıkan yazısını Susma okurlarıyla paylaşmak istedik.

Bu ilk yazımda, Sizlere, özellikle yurtdışına yeni gelmiş olanları ve yakınlarını yakından ilgilendiren F &#;Uyum Bozukluğu&#;n dan (Anpassungsstörungen)bahsetmek istiyorum. İçinde yaşadığımız çağ, yazılı insanlık tarihinde görülmemiş yoğunlukta bir bilgi çağı olarak tarif ediliyor ve olabildiğince herşeyin hızla gerçekleştiği, bir haberin neredeyse bir dakikada güncelliğini kaybettiği ve gündelik hayatın bir o kadar da alabildiğine aşırı stres yüklü olarak yaşandığı zamansal bir dilimde yaşıyoruz. İşte bu Değişim, Hız ve Stres&#;e uyum sağlamak, tabi ki her zaman sanıldığı kadar kolay değil. Bireyler de ve toplumlar da, bu hızla akan Zamana ve Stres&#;e uyum sağlayamadığında dışa vuran ve ciddi YAŞAMSAL KRİZ e dönüşerek, ruhsal sorunların, adım adım psikosomatik hastalıklara, yani organsal hastalıklara da davetiye çıkardığı ise, yapılan bilimsel araştırmalarla sabit.

Burada ele almak istediğimiz &#;Uyum Bozukluğu&#; da, işte bu beklenilenden yoğun gelişen &#;Değişim, Hız ve Stres&#;&#; in tetiklediği ve açığa çıkardığı bir ruhsal sorun olarak kabul edilmekte olup, kişide görülen belirtiler arasında ise, KORKU başta olmak üzere, çaresizlik, öfke ve depresiv ruh halinin sıklıkla görülmesi, bireyin tedaviye muhtaç olan ciddi bir ruhsal krizle yani &#;Uyum Bozukluğu&#; (Anpassungsstörungen) sorunuyla karşı karşıya olunduğunun da habercisidir diyebiliriz.

Uyum Bozukluğu, yaşamda belirli özgün ve yeni bir durum altında, bu duruma kişinin gösterdiği bir çeşit aşırı reaksiyondur. İşte bu reaksiyon, aynı zamanda Uyum Bozukluğunu da tetikleyen etkendir. Bu durumda olan tanıdıklarımız, örneğin yurdışına gelmiş öğrenciler, gelinler, damatlar ve yine burada yaşayan ama ani iş yeri değiştirmek zorunda kalan yerleşikler, beklenmedik ama kişileri sarsıcı her yeni ve kendi ölçülerine göre sıradışı psikosoyal bir gelişmeye bağlı olarak, örneğin işini kaybetme, okul değiştirme, bürokratik handikaplar vd. işte bu vb. farklı durumların tetiklediği ve ortaya çıkardığı mevzubahis &#;Uyum Bozukluğu&#;nu yaşamaya başlayan kişilerde, sıklıkla görülen semptomlar arasında, süregen bir korku, uyku bozukluğu, öfke patlamaları, içe kapanma, susma, depresiv bir ruh hali, ve çaresizlik gibi bir takım belirtileri sayabiliriz.

Fakat Uyum Bozukluğu kalıcı bir rusal handikap olmayabilir. Bu, kişide bu krizi tetikleyen yeni durumun zaman uzunluğu ve kısalığı, yine yaşanan bu yeni ve beklenmedik olayların ve gelişmelerin şiddeti ve kapsamı, yine en başta da Kişinin krizlerle başetme kapasitesi ve geliştirdiği savunma stratejilerinin başarısıyla, doğrudan bağantılı olarakta ele alınabilir.

Yine bu yaşamasal kriz içinde bulunan Kişinin içinde bulunduğu, çevre, aile ya da iş ve okul arkadaşlarının, bu durumda ki bir Kişiye anlayışlı ve bilinçli yardım eder bir pozisyon almaları durumunda, belki kısa sürede aşılabilecek bir sorun olmakla birlikte, ve fakat bunun tersi durumlarda ise, yani pozitif bir ailesel ve çevresel ortam yerine, negatif bir çevre, duyarsız bir aile ve yaklaşımlar durumunda ise, uzun süreli ve derin yaşamsal krizlere, hatta az sıklıkla görülse de Depresyona dahi dönüşebilir. Bu durumdaki kişilerin derhal terapistlerden yardım alması kaçınılmazdır&#;

Uyum Bozukluğu tanısı ICD de, yani Dünya Sağlık Örgütü tarafından berlirlenmiş olan, Internationale Klasifikation Psychischer Störungen, ICD V Kapitel (F) de yani, Uluslarası Psişik Bozuklukların Sınıflandırılması anlamına gelen Kataloğun 5. sinde ve F bölümünde yer alan kriterlere göre tanımlanmış bulunmaktadır. Buna göre de, örneğin, &#;böylesi bir krizin, tanımlanabilir psikososyal bir gelişmenin neticesinde ortaya çıkmış olması gerekir. Yine bu semptomlar (berlitiler) mevzubahis yaşanmış olay ve olgulardan sonra ki ilk 1 ayda ortaya çıkmış olması gerekir. Ayrıca bu ortaya çıkan sepmtomlar ve davranışların, başka bir ruhsal hastalık kriterlerini de bire bir tanımlamıyor olması gerekir&#;, denmektedir. Yine bu semptomların da 6 aydan fazla sürmemiş olması (eğer Uyum Bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkmış bir depresiv reaksiyon mevzubahis ise bu durumunda 2 yıldan fazla sürmemiş olması ise esas alınıyor).

Bu durumda Uyum Bozukluğu sorunu yaşayanlara hangi Terapiler önerilebilir denecek olunursa, Bilişsel Davranışçı Terapi(Kongnitive Verhaltenstherapie) & EMDR Terapi(Eye Movement Desensitization and Reprocessing) Göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme) ve beraberinde YOGA, vb. Rahatlama Teknikleri ve yine Konuşma Terapisi (Gesprächstherapie) yada Vehaltenstherapeutische Ansätze mit dem Ziel der Verbesserung der Kommunikations-und Problemlösungsstrategien yani Davranış Terapisi yöntemleriyle iletişim kurma ve ve problem çözme stratejilerinin geliştirilmesini önerebilirim.

Bir daha ki yazıda görüşmek üzere hepinize güzel ve huzurlu günler dilerim.

(*) Çetin Arı /

funduszeue.info

Stresin sebep olduğu psikiyatrik bir rahatsızlık olan uyum bozukluğu, herhangi bir stres etkenine tepki olarak 3 ay içinde gelişen duygusal ve davranışsal tepkiler olarak tarif edilir.

Duygusal bir ilişkinin sonlanması, taşınma, iş ve okul değişikliği, şehir değiştirme, askerlik, evlilik, boşanma, ağır bir hastalık, kaza geçirme, ameliyat olma, deprem ya da sel baskını benzeri doğal bir felakete uğrama gibi farklı durumlar uyum bozukluğuna yol açacak stres etkeni olabilir.

Psikiyatrik açıdan uyum bozukluğu tanısı koymak için belirtilerin yas süreci ile bağlantılı olmaması gerekir. Hastalık çoğu kez stres etkenleri ya da strese bağlı sonuçlar ortadan kalktıktan sonra 6 ay içinde sonlanır. 6 ayı aşan durumlarda kronik uyum bozukluğu söz konusudur.

Uyum bozukluğu etyolojisinde stres ana etkendir, ancak her stres yaşayan bu psikiyatrik rahatsızlığa uğramamaktır. Burada stresin akut ya da kronik olmasının yanı sıra kişinin stresi nasıl algıladığı, bireyin benlik gücü, kişiye verilen destek, kişinin stres etkenine yüklediği gizli ya da açık anlamlar hastalık gelişiminde önemli pay sahibidir.

Uyum bozukluğu geliştiren bireyler sıklıkla depresif duygu durumuna sahip ve benlik saygıları düşük kişilerdir. Bu kişilerde intihara yatkınlık ve alkol kullanma problemleri de sıktır. Kültürel yapı da uyum bozukluğunda önemlidir. Stres kaynağına o toplumda yüklenen anlam ve uygulanan baskı, süreci baltalayan ciddi nedenlerdir.

Psikiyatrik anlamda uyum bozukluğu diyebilmek için ortaya çıkan duygusal ve davranışsal tepkiler mesleki, ailevi, sosyal ve akademik işlevsellikte bozulmalara neden olmalıdır.

Uyum bozukluğunda altı alt tip tanımlanmıştır.

1)Bazı vakalar ağlama, ümitsizlik, karamsarlık gibi depresif duygu durum ile seyreder, ancak bu hiçbir zaman majör depresyon kadar ağır olmaz.

2)Bazı vakalarda ise sinirlilik, gerginlik, endişe gibi anksiyete belirtileri hakimdir.

3)Üçüncü grup uyum bozukluğu vakaları ise anksiyete ve depresif duygu durum ile birliktedir.

4)Diğer grupta ise antisosyal davranışlar, diğer insanların haklarını çiğneme, yasalara itaatsizlik, trafik kurallarını hiçe sayma, kavgacılık gibi toplumsal kuralları hiçe saymanın baş rolde olduğu davranım bozuklukları hakimdir.

5)Beşinci uyum bozukluğu alt tipinde ise depresyon, anksiyete ve davranım bozukluğu birlikte bulunur.

6)Son grupta ise psikosomatik yakınmalar (baş ağrısı, nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi) ön planda olup, sosyal geri çekilme, iş ya da okul hayatında işlevsellikte gerilemeler görülür.

Uyum bozuklukları en ağır ergenlik döneminde seyreder. Uygun tedavi ve gerek psikolojik gerekse sosyal destek alamayan ergenlerin büyük kısmında 5 yıl içinde majör bir psikiyatrik bozukluk ortaya çıkar.

Psikiyatrik rahatsızlıklardan travma sonrası stres bozukluğu, kişilik bozuklukları, akut stres bozukluğu ve majör depresyon uyum bozuklukları ile karışabilir. Yas tanısı da, uyum bozukluğu tanısında ayrılması gereken bir psikiyatrik rahatsızlıktır.

Uyum bozukluğu tedavisinde ilaç tedavisi ve psikoterapi kullanılır. Antidepresanlar ve anksiyolitik ilaçlar ile depresyon ve anksiyete belirtileri giderilebilir.

Uyum bozukluğu tedavisinde ana unsur ise stres etkenini azaltma, ortadan kaldırma, bu mümkün olmuyorsa uyum arttırmaya yönelik psikoterapilerdir. Psikiyatrist ve psikoterapist stresörün hasta için anlamını mutlaka ortaya çıkarmalıdır.

Uyum bozukluğu tedavisinde bilişsel-davranışçı yaklaşımlar hastanın stres etkenlerinin farkındalığına varmasında ve uyum sağlama becerilerini kazanmasına oldukça yararlıdır.

Grup terapileri de benzer sorunları bulunanları bir araya getirerek ortak çözüm yolları geliştirmede uyum bozukluğu tedavisinde etkili bir psikoterapi yöntemi olarak kullanılabilir.

Özellikle davranım bozukluğu ile giden uyum bozukluğu vakalarında aile terapileri de tedavide oldukça etkindir.

Antalya Psikiyatri, Antalya Psikiyatri Merkezi.

Muratpaşa/Antalya.