Memleket Özlemi Ile Ilgili Güzel Sözler
‘evsiz; kümesi olmayan’ KKA 5003: Aransız sıġır baḳḳan, bedeksiz bala baḳḳan, kumezsiz192 tavuḳ baḳḳan193, hatinın194 al çuvalġa, ur duvarġa. ‘Ahırsız sığır bakan, kundaksız çocuk bakan 181 DSKK 97: ‘Olgun/anlamlı söz lal ile incidir, cahil/boş söz acı verip incitir.’ 182 KKTS 234: kasap ‘kasap’. Esasında bir meslek adı olan kasap kelimesi yeterliyken, Türkçede meslek adları yapan {+CI} ekiyle türetilen kasapçı kelimesi metanalize bağlı bir galat sayılabilir. Aynı durum Kazan Tatarcasında da görülmektedir: kassap ‘kasap’, kassapçı ‘bkz. kassap’ (Öner 2015: 275). 183 KK 111: etiknın 184 Bu kelime KK’de geçmez. 185 Bu kelime KK’de geçmez. 186 P-VII 392/72: кäcälік = KTBH 510: keselik 187 P-VII 392/72: олунџа = KTBH 510: olunca 188 P-VII 392/72: аhчы = KTBH 510: ahçalıq 189 P-VII 392/72: олсун = KTBH 510: olsun 190 KK 120: bolır 191 KK 112: tinçliksiz 192 KK 96: kumesiz 1011 KARADENİZ ARAŞTIRMALARI Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi Hüseyin Yıldız - Abdulkadir Öztürk - Tuba Güner Türkyılmaz (gibidir), kümessiz tavuğa bakan kadının çuvalını al, duvara vur.’ [Арансыз сыгъыр бакъкъан, бедексиз бала бакъкъан, Кумезсиз тавукъ бакъкъан, хатинын ал чувалгъа, ур дуваргъа. ‘Смотрящую корову без сарая, ребенка без горшка, А курицу без курятника, возьми в мешок, ударь об стену.’] (69) mezarlıksız < Ar. mezār + Tü. {+lIk+sIz} ‘yardımcı fiil: çalışmak, gayret etmek’ KKA 5115: Duşmes274, duşmese cıdav, iyle düşmemi ‘Düşmez, düşmese sabret, düşmemeye çalış’ [Душмес, душмесе джыдав, ийле душмеми. ‘Не опустится, если не потерял терпение, стремится не упасть.’] KKA 5116: Duşenniń dostu bolmaz, cidav iyle duşmemi275 ‘Düşenin dostu olmaz, sabret düşmemeye çalış’ [Душеннинъ досту болмаз, джидав, ийле душмеми. ‘У опустившегося друзей не будет, потерпи, стремись не опуститься.’] KKA 4806: Gendinı276 ḳeniş tut tergeme iyle duńyaa277, kor duńyanıń278 h’alını yemesın malını ‘kendini geniş (serbest) tutmaya gayret et, dünyayı öğrenmeye çalış, dünyanın hâlini gör (öylece) kendi malını yemezsin’. [Гэндины къэниш тут, тэргэмэ ийле дуньйаа, Кор дуньйанынъ хъалыны, йэмэсын малыны. ‘Держи себя свободно (независимо), Стремись Изучить весь мир, Разгляди положение вещей (мира) тогда не растратишь (не съешь) свое достояние.’] 4.2. Türemiş Kelimeler 4.2.1. İsimler (109) dereksız279 < Tü. derek + Tü. {+sIz} ‘gözsüz’ KKA 4784: Kozsiz de yılar, kozli de yılar ‘Gözsüz de ağlar, gözlü de ağlar’. [Козсиз де йылар, козьли де йылар. ‘И слепой плачет, и зрячий.’] (68) kumezsiz < Yun. κοιμάσιον [kimásion] + Tü. {+sIz}
nest...