Pankreas Enzimleri Neden Yükselir

Karaciğer Enzim Yüksekliği Nedir?

Karaciğerde enzim yüksekliği genellikle karaciğerdeki hücrelerde iltihaplanma veya hasarı gösterir. İltihaplı veya hasarlı karaciğer hücreleri, karaciğer enzimleri de dahil olmak üzere belirli kimyasalları normal miktarlarından daha fazla kan dolaşımına verir ve kan testlerinde karaciğer enzimlerini yükseltir.

Miktarı yüksek olarak gözlenebilen bazı karaciğer enzimleri:

• Alanin transaminaz (ALT)
• Aspartat transaminaz (AST)
• Alkalin fosfataz (ALP)
• Gama-glutamil transpeptidaz (GGT)

Rutin kan testi sırasında karaciğer enzim seviyelerinde artış keşfedilebilir. Çoğu durumda, karaciğer enzim seviyeleri sadece hafif ve geçici olarak yükselir. Çoğu zaman, yüksek karaciğer enzimleri kronik, ciddi bir karaciğer sorununa işaret etmez.

Karaciğer Enzimleri Neden Yükselir?

Birçok hastalık ve durum, karaciğer enzimlerinin yükselmesine katkıda bulunabilir. Doktorunuz ilaçlarınızı, belirtilerinizi ve bazı durumlarda diğer test ve prosedürlerin sonuçlarını gözden geçirerek nedeni belirler.

Karaciğer enzimlerindeki yükselmenin daha yaygın görülen nedenleri şunlardır:

Karaciğer enzimlerini yükseltebilen diğer olası nedenleri şunlardır:

Karaciğer enzim yüksekliği belirtileri nelerdir?

Karaciğer enzimleri yüksek olan çoğu insanda herhangi bir belirti görülmez. Karaciğer enzimlerinin yükselmesinin nedeni karaciğer hasarı ise, aşağıdaki gibi belirtiler görülebilir:

• Karın (mide) ağrısı
• Koyu renkte idrar
• Yorgunluk
• Kaşıntı
• Sarılık (cildinizin veya gözlerinizin sararması).
• Açık renkli dışkı
• İştah kaybı
• Mide bulantısı ve kusma

Ne zaman doktora görünmeli?

Bir kan testi karaciğer enzimlerinizin yükseldiğini ortaya çıkarırsa, sonuçların ne anlama gelebileceğini doktorunuza sorun. Doktorunuz, karaciğer enzimlerinizin yükselmesine neyin neden olduğunu belirlemek için başka testler ve prosedürler uygulamanızı önerebilir.

Karaciğer enzimlerindeki yükseklik nasıl tedavi edilir?

Karaciğer enzimleri yüksek olan kişilerin yaklaşık üçte biri, iki ila dört hafta sonra normal karaciğer enzim seviyelerine sahip olacaktır. Karaciğer enzimleriniz yüksek kalmaya devam ederse doktorunuz daha fazla kan testi veya ultrason, BT taraması veya MR gibi görüntüleme testleri isteyebilir. Ayrıca sizi bir karaciğer uzmanına (hepatolog) sevk edebilir. Tedavi, yüksek karaciğer enzimlerine neyin sebep olduğuna bağlı olarak planlanır.

Karaciğer Enzimleri Neden Yükselir? Belirtileri Nelerdir? Hakkında Bizimle İletişime Geçin

Amilaz, karbonhidratların sindirilmesine yardımcı olan sindirim sistemi enzimlerindendir. Amilazlar, pankreas, ince bağırsaklar, yumurtalıklar, karaciğer, plasentada ve tükürük bezlerinde üretilirler. 'Enzim' terimi, insan vücudunun sağlıklı bir şekilde çalışması için gerekli olan kimyasal tepkimelerde katalizör görevi gören kompleks proteinleri ifade eder. Amilaz ise sindirimde hayati rolü olan bir enzimdir. Pankreas hastalandığında veya iltihaplandığında, amilaz kan içine salınır. Amilaz kan testi (Amy testi), kanda amilaz seviyesini ölçmek için yapılan bir kan testidir.

Amilaz kan testi, vücudunuzdaki amilaz miktarını ölçerek pankreas hastalıklarınız olup olmadığını belirleyebilir. Amilaz seviyeleri çok düşük ya da çok yüksekse, pankreas üzerine etki eden bir rahatsızlığınız olabilir.

NORMAL AMİLAZ DEĞERİ NEDİR?

Yetişkinlerde kanda:  U/L arasındadır.

Çocuklarda kanda:  U/L arasındadır.

İdrardaki amilaz düzeyleri:  U/saat arasındadır.

Yukarıda verilen değerler, testin yapıldığı laboratuvara, kullanılan metoda ve testin yapıldığı cihaza göre değişiklik gösterebilir. Bazı laboratuvar sonuçlarında üst değer ’a kadar çıkabilir. Sağlıklı üst değer kişiden kişiye değişebilir.

AMİLAZ TESTİ NEDEN İSTENİR?

Pankreas iltihabı dahil pankreasla ilgili hastalıkların teşhis edilmesinde

Pankreas hastalıklarının tedavisinin başarılı olup olmadığını belirlemede

Akut veya kronik pankreas iltihabından şüphelenildiğinde

Tükürük bezleri ile ilgili hastalıklarda

AMİLAZ YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?

Kanınızda ve idrarınızda az miktarda amilaz bulunması normaldir. Ancak çok fazla veya çok az olması , pankreas veya tükürük bezlerinde bir sorunun veya başka bir tıbbi durumun işareti olabilir. Amilaz yüksekliğine yol açan nedenler şöyledir:

• Pankreas iltihabı
• Hamilelik
• Aspirin, doğum kontrol hapları, kortizon gibi çeşitli ilaçların yan etkisi olarak
• Safra kesesi iltihabı veya safra kesesinde taş
• Şiddetli yanıklar
• Böbrek yetmezliği
• Kabakulak gibi nedenlerden tükrük bezlerinin iltihabı
• Bağırsak tıkanıklığı
• Diyabetik ketoasidoz: Şeker hastalarında görülen kanın asidik hale gelmesi durumu
• Mide duvarında deliğe neden olan mide ülseri
• Böbrek nakli olma
• Karın zarı iltihabı
• Anoreksiya
• Yumurtalıkta kist
• Crohn Hastalığı
• Bağırsak tıkanıklığı 
• Covid 19
• HIV 
• Apandisit
• Rüptüre olmuş dış gebelik
• Kodein ve morfin içeren ilaçların ve maddelerin kullanımı
• Gastroenterit (şiddetli)
• Pelvik inflamatuar hastalık
• Tükrük bezi şişmesi
• Bulimia veya anoreksiya nervoza gibi yemek yeme bozuklukları
• Yüksek trigliserit seviyeleri (hipertrigliseridemi)
• Alkol kullanımı
• Morfin gibi ilaçların kullanımı
• Böbrek yetmezliği
• Apandisit
• Pankreas, tükürük bezi, yutak, prostat, akciğer, yumurtalıklar veya göğüs kanseri yahut bu bölgelerde dokularda oluşan tümör veya lezyonlar

AMİLAZ YÜKSEKLİĞİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Amilaz yüksekliği pankreas iltihabından kaynaklanmıyorsa genellikle hiçbir belirti vermez. Pankreas iltihabıyla birlikte görülen amilaz yüksekliğinde aşağıda belirtileri ortaya çıkar;

Mide bulantısı veya kusma

Sık idrara çıkma

Sürekli su içme isteği

Terleme

İstemsiz kilo kaybı

Sırtta yayılan ağrı

Halsizlik 

AMİLAZ YÜKSEKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Amilaz yüksekliğinin tedavisi bu durumun nedenine göre değişir. Örneğin vücutta iltihap amilaz yüksekliği yaptıysa antibiyotik kullanmak gerekebilir.  Kanser hastalığı söz konusu ise kanser tedavisi gerekebilir.

AMİLAZ DÜŞÜKLÜĞÜ NEDEN OLUR?

• Kronik pankreatit: Kronik pankreatit, zamanla kötüleşen ve kalıcı hasara yol açabilen bir pankreas iltihabıdır. Kronik pankreatit çoğunlukla aşırı alkol kullanımından kaynaklanır.
• Pankreas, karaciğer veya böbrekte sorun
• Kistik fibroz
• Şeker hastalığı
• Obezite
• Karaciğer hastalığı
• Pankreas kanseri
• Pankreasta hasar
• Böbrek hastalığı
• Gebelik toksemisi

AMİLAZ DÜŞÜKLÜĞÜ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Mide bulantısı

Üst karın ağrısı

Sırta yayılan karın ağrısı

Yüksek ateş

Karna dokunulduğunda hassasiyet

Hızlı nabız

Kusma.

Kilo kaybı.

Yağlı dışkı.

Glükoz intoleransı.

Kronik ishal.

Sırt ağrısı.

AMİLAZ DÜŞÜKLÜĞÜ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Amilaz düşüklüğünden muzdaripseniz bir Dahiliye doktoruna başvurmalısınız, doktor bu durumun nedenini tespit edip gerekli tedaviyi uygulayacaktır.

Amilaz düşüklüğü tedavisi, genellikle kompleks karbonhidratların ve nişastanın alımını kısıtlamaya dayalıdır. Kompleks karbonhidrat tüketimini kısıtlamak, amilaz talebini azaltır ve bu da amilazın sorunuyla ilişkili semptomların tedavisinde yardımcı olur.

Amilaz düşüklüğünün yol açacağı karbonhidrat yıkımı sorunlarını gidermek için ağız yolu ile alınan pankreas enzim ilaçları önerilebilir.

Yağ intoleransı olan kişiler saf zeytinyağı gibi kaliteli yağları tercih etmelidirler. Alınan yağ miktarını aşama aşama yükseltmek gibi prosedürler uygulanabilir.

Amilaz yüksekliği ve çölyak hastalığı ilişkisini anlatacağım bu yazıda önce amilazın ne olduğunu sizinle paylaşmak isterim. Gıdalardaki nişastanın sindiriminde rol oynayan amilaz, tıp biliminde ilk tanınan enzimdir. Pankreas ve tükürük bezinde yapılıp salgılanır, böbreklerden atılır. Amilazın kan değerlerinin yükselmesinde öncelikle pankreas ve tükürük bezi hastalıkları olmak üzere çok çeşitli hastalıklar rol oynar ama bazen tüm incelemelere rağmen neden bulunamaz. Bu durumda çölyak hastalığı araştırılmalıdır.

Kan Amilazı Hangi Durumlarda Yüksek Olur?

Kanda en yüksek amilaz değerleri akut pankreatitlerde gözlenir. Amilazı yükselten diğer pankreas ve tükürük bezi hastalıkları çok sayıdadır. Kan amilazı ayrıca böbrek yetmezliğinde amilazın atılması yeterli olmadığı için yükselir. Bu organların hastalıkları dışında, ülser delinmesi, bağırsak infarktüsü ve tıkanması, over kistleri (1), akciğer kanseri (2) gibi farklı organlara ait hastalıklar da kan amilaz değerini yükseltebilir. Hatta gebelik, yanıklar, anoreksiya nervoza ve bulimiayada da (1) kan amilazı yüksek olabilir. Bunlar ve buraya almadığım diğer nedenler çok iyi belirlenmiştir ve amilazı yüksek çıkan hastalarda tüm olasılıklar değerlendirilir, gerekli incelemeler yapılır. Son 20 yıldır tanımlanan bir sendromda ise, altta hastalık olmadan ailevi geçişli amilaz yüksekliği vardır. Burada diğer pakreas enzimleri de yüksektir, değerler değişkendir ve sık sık da normale iner (3).

Makroamilazemi Nedir?

Kan amilazı bazen de amilaz molekülünün çok büyük olması nedeniyle böbrekten süzülememesi ve atılamaması sonucu yüksek olur. Büyük amilaz molekülüne makroamilaz, kanda bulunmasına da makroamilazemi denir. Makroamilaz genellikle amilaz molekülünün bir immünglobulin (antikor) ile birleşmesi sonucu oluşur (4). Böbrek fonksiyonları normal olanlarda, kan amilazının yüksek olmasına rağmen idrar amilazının yükselmemesi makroamilazemi olasılığını akla getirmelidir.

Makroamilazemi ve Çölyak Hastalığı

İlginç olan, makroamilazemili hastaların bir bölümünde çölyak hastalığının bulunması ve glutensiz diyetle kan amilazının normal değerlere inmesidir. Daha çok erişkinlerde gözlenen bu durum çocuklarda da olabilmektedir (4). Aslında makroamilazemi ve çölyak hastalığı ilişkisi ilk kez yılında, çölyak hastalığı ve glutensiz diyetle düzelen makroamilazemisi olan bir hastanın bildirilmesiyle gündeme gelmiştir (5). Bir olguda sıkı bir glutensiz diyetle amilaz seviyesi 2 ayda normale dönmüştür (6). Bugüne kadar bildirilen olgu sayısı yirminin altındadır. Aslında bir yandan bildirilmeyen, öte yandan araştırılmadığı için gözden kaçan olgular nedeniyle bu sayının gerçeğin çok altında olduğunu düşünmekteyim.

Makroamilazemi saptandığında çölyak hastalığıyla ilişikisinin araştırılması hasta açısından büyük önem taşır (bk. Kitap, s). Her şeyden önce glutensiz diyet, onların sessiz çölyak hastalığına bağlı olan ama bilinmediği için çözülemeyen kansızlık, osteoporoz, kısırlık gibi sorunlarının giderilmesine yardımcı olabilir. Ayrıca çölyak hastalığında diğer otoimmün hastalıkların artmış olması bilinen bir gerçektir. Glutensiz diyet, çölyak hastalarını diğer otoimmün hastalıkların gelişmesinden de korumaktadır (7).

Makroamilazemi ve Gıda Duyarlılığı

Olguların çoğunda makroamilaz molekülü amilazla IgA veya IgG antikorlarının birleşmesinden oluşmaktadır. Bazılarınca bu antikorların amilaza karşı oluştuğu ve bileşimin bir antijen-antikor immün kompleksi olduğu düşünülmektedir (8). Ama her nasılsa diyetten glutenin uzaklaştırılması bu molekülleri ortadan kaldırmaktadır. Bu durum amilaz ve glutenin antijenik yapılarının benzeşmesine bağlanabilir.

Bu yorumun ardından “Çölyak dışı gluten duyarlılığının da makroamilaz molekülünün oluşmasında rolü olabilir mi?″ sorusu akla gelmektedir. Çölyak dışı gluten duyarlılığı olan hastaların büyük bir grubunda gliadine karşı IgG antikorları (AGA), daha azında da IgA antikorları artmıştır (9). O zaman makroamilazemili hastalarda mutlaka çölyak hastalığının saptanmasına gerek olmayabilir, yani sadece AGA IgA veya IgG pozitifliklerinde de bir süre glutensiz diyet uygulanabilir. Bu uygulama, hastada bulunan çölyak dışı gluten duyarlılığına bağlı fibromiyalji, karın ağrısı ishal gibi yakınmaların geçmesine neden olabilir.

Açıklanamamış bir grup amilaz yüksekliği olan hastamda IgG pozitif gıdaların diyetten uzaklaştırılmasıyla da amilaz seviyelerinin normal değerlere indiğini gözlemledim. Aslında makroamilazemi konusu tam olarak çözülmemiştir. Genelde bir biyokimyasal bozukluk olduğu, yani hastalık nedeni olmadığı kabul edilir. Ancak eskiden hastaların bir bölümünde karın ağrısı olabileceği düşünülürdü. Karın ağrıları nedeniyle incelenirken sadece amilaz yüksekliği saptananlarda, çölyak ve glutenle ilişkili testler sonuç vermezse veya glutensiz diyete rağmen yakınmalar sürerse, gıdalara özel IgG testinin klavuzluğunda kısıtlama diyeti uygulanabilir.

Kitap: Artık Hastalığımla Baş Edebiliyorum (Mast Hücrelerinin Gizi), Nobel Tıp Kitabevleri.

Kaynaklar

1. Pieper-Bigelow C, Strocchi A, Levitt MD. Where does serum amylase come from and where does it go? Gastroenterol Clin North Am. ;

2. Casadei Gardini A, Mariotti M, Lucchesi A, et al. Paraneoplastic lipase and amylase production in a patient with small-cell lung cancer: case report. BMC Cancer. ;

3. Catanzaro R, Italia A. [Pancreatic hyperenzymemia: new advances in the field of clinical-diagnostic approach, with particular attention about Gullo&#;s syndrome]. Minerva Med. ;

4. Torrent Vernetta A, Segarra Cantón O, Soler Palacín P, et al. [Macroamylasaemia in paediatrics]. An Pediatr (Barc). ;

5. Hodgson HJ, Whitaker KB, Cooper BT, et al. Malabsorption and macroamylasemia. Response to gluten withdrawal. Am J Med. ;

6. Bonetti G, Serricchio G, Giudici A, et al. Hyperamylasemia due to macroamylasemia in adult gluten enteropathy. Scand J Clin Lab Invest. ;

7. Cosnes J, Cellier C, Viola S,et al. Incidence of autoimmune diseases in celiac disease: protective effect of the gluten-free diet. Clin Gastroenterol Hepatol. ;

8. Barera G, Bazzigaluppi E, Viscardi M, et al . Macroamylasemia attributable to gluten-related amylase autoantibodies: a case report. Pediatrics. ;E

9. Volta U, Tovoli F, Cicola R, et al. Serological tests in gluten sensitivity (nonceliac gluten intolerance).J Clin Gastroenterol. ;

Görsel Kaynaklar

funduszeue.info

SaveSave

SaveSave

SaveSave