Lys Açık Uçlu Sorular

Kalemci, Z. (). Çocuk ve gençlik edebiyatı eserlerinin millî kültürün benimsenmesine etkisi, IV. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: Bildiriler, Ekim (ss. ). İstanbul: [Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği]. ÖZET Çocuklar kendi kültürlerine dair pek çok şeyi kitaplar aracılığıyla öğrenirler. Bu sebeple çocuk kitaplarının kültürel ögeleri doğru bir şekilde aktarması çok önemlidir. Her çocuk kendi kültürüyle ilgili bilgi sahibi olmalıdır. Çocukların halk hikâyeleri ve masalları, destanlar, şiirler gibi çeşitli yazın türleriyle kendi kültürlerini tanımaları sağlanmalıdır. Çocuklar kendi kültürleri hakkında bilgi sahibi olduktan sonra dünyada var olan diğer kültürlerle tanıştırılmalıdırlar. Çocuklar fantastik ögeler içeren, kahramanlıkların anlatıldığı destansı eserleri okumaktan keyif alırlar. Bu tip eserlerin devamlı haraket halinde olması, birlik beraberlik ve dayanışmayı işlemesi; bir gruba dahil olma, sevgi, liderlik, başarma, oyun ve değişiklik ihtiyacını tatmin etmesi ve sürükleyici olmasından ötürü çocuklar tarafından tercih edilmektedir. Ancak, bu tip sevilen eserler genellikle yabancı yazarlar tarafından üretilmektedir. Bir edebi eserin amacı kültürel ögeleri tanıtmak olmasada, eser yazarının kültürüne ait ögeler barındırır. Her yazar ister istemez kendi kültürüne ait ögeleri eserlerine yansıtır. Yabancı yazarların ürettikleri yayınlar her ne kadar başarılı eserler olsalar da, çocuklarımızın kendi kültürlerini tanımalarında yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple, çocuklara kendi kültürlerinden yazarların eserleri okutulmalıdır. Zengin kültürümüze ait destan, masal ve hikâye gibi eserlerin de çocuk edebiyatı eserlerimize konu edilmesi gerekir. Bu kapsamda yerli yazarların kültürümüze ait ögeler içeren eserler üretmesi teşvik edilmelidir. ABSTRACT Children learn many things about their own culture through books. . So it is very important for children’s boks to transfer the cultural elements correctly. Every child should have the knowledge about their culture. Children should be able to recognize their own culture with various literary genres such as folk tales and epics, poems. Children have to be introduced to other cultures that exist in the world once they have knowledge of their own cultures. Children enjoy reading epic works of fantasy, including heroic tales. The reason of why children choose this type of work is, they have constant action, process unity and solidarity and satisfying, the need for being in a group, love, leadership, achievement and change. This type of popular works are usually produced by foreign authors. Although the purpose of literary work isn't promote the cultural objects, it's definitely has information about authors culture. Each author willingly or unintentionally reflects his or her own cultural objects. Although the publications produced by foreign authors are successful works, they are insufficient for our children to recognize their own culture. For this reason, children should be taught the works of authors from their own cultures. Our cultural values such as epics, fairy tales and stories must be the subject of our children's literatureworks. In this context, domestic authors should be encouraged to produce artifacts containing cultural and mental elements. In this study, which is a qualitative study, the general screening model is used. The data were collected by observation and documentary scanning technique. Some of the resources examined within the scope of the study have been chosen as examples because of their quality.

TL
07/, Edition 2

Basic User Manual

2
Table of contents
Specifications on page 3 Startup on page 10

General information on page 4 Operation on page 11

Installation on page 8 Maintenance on page 20

User interface and navigation on page 9 Troubleshooting on page 21

Specifications
Specifications are subject to change without notice.

Specification Details

Measurement method Nephelometric

Regulatory Meets EPA Method

Dimensions (W x D x H) x x cm ( x x in.)

Weight kg ( lb)

Enclosure IP30; indoor use only

Protection Class External power supply: Protection Class I; instrument: Protection Class II

Pollution degree 2

Installation category External power supply: Category II; instrument: Category I

Power requirements Instrument: 12 VDC, A; power supply: – VAC, 50/60 Hz

Operating temperature 0 to 40 °C (32 to °F)

Storage temperature –20 to 60 °C (–4 to °F)

Humidity 5 to 95% relative humidity, non-condensing

Display mm (7 in.) color touch screen

Light source Tungsten filament lamp

Measurement units NTU, EBC, Abs (absorbance), %T (% transmittance) and mg/L (degree)

Range NTU (Ratio on): 0–10, auto decimal

1 A filter assembly is necessary for absorbance or transmittance measurements

English 3
Specification Details

Accuracy2, 3, 4 Ratio on: ±2% of reading plus NTU from 0– NTU, ±5% of reading from
– NTU, ±10% of reading from –10, NTU
Ratio off: ±2% of reading plus NTU from 0–40 NTU
Absorbance: ± Abs from 0– Abs at nm, ±2% Abs from –1 Abs at nm
Transmittance: 2% T from 10–% T at nm

Resolution Turbidity: NTU/EBC

Repeatability ±1% of reading or NTU, whichever is greater (under reference conditions)

Response time Signal averaging off: seconds

Stabilization time Ratio on: 30 minutes after start-up

Reading modes Single, continuous, Rapidly Settling Turbidity™, signal averaging on or off, ratio on or
off

Communication USB

Interface 2 USB-A ports for USB flash drive, external printer, keyboard and barcode scanner

Datalog Maximum total logs, includes reading log, verification log and calibration log

Air purge Dry nitrogen or instrument grade air (ANSI MC , )
scfm at 69 kPa (10 psig); kPa (20 psig) maximum
Hose barb connection for 1/8-inch tubing

Sample cells Round cells 95 x 25 mm ( x 1 in.) borosilicate glass with rubber-lined screw caps
Note: Smaller sample cells (less than 25 mm) can be used when a cell adapter is used.

Sample requirements 25 mm sample cell: 20 mL minimum

Certification CE, KC, RCM

Warranty 1 year (EU: 2 years)

General information
In no event will the manufacturer be liable for direct, indirect, special, incidental or consequential
damages resulting from any defect or omission in this manual. The manufacturer reserves the right to
make changes in this manual and the products it describes at any time, without notice or obligation.
Revised editions are found on the manufacturer’s website.

Additional information
Additional information is available on the manufacturer's website.

2 Turbidity specifications identified using USEPA filter assembly, recently prepared formazin
standard and matched mm sample cells.
3 Intermittent electromagnetic radiation of 3 volts/meter or greater may cause slight accuracy
shifts.
4 Reference conditions: 23 ± 2 °C, 50 (± 10)% RH noncondensing, – VAC, 50/60 Hz

4 English
Safety information
NOTICE
The manufacturer is not responsible for any damages due to misapplication or misuse of this product including,
without limitation, direct, incidental and consequential damages, and disclaims such damages to the full extent
permitted under applicable law. The user is solely responsible to identify critical application risks and install
appropriate mechanisms to protect processes during a possible equipment malfunction.

Please read this entire manual before unpacking, setting up or operating this equipment. Pay
attention to all danger and caution statements. Failure to do so could result in serious injury to the
operator or damage to the equipment.
Make sure that the protection provided by this equipment is not impaired. Do not use or install this
equipment in any manner other than that specified in this manual.
Use of hazard information
DANGER
Indicates a potentially or imminently hazardous situation which, if not avoided, will result in death or serious injury.

WARNING
Indicates a potentially or imminently hazardous situation which, if not avoided, could result in death or serious
injury.

CAUTION
Indicates a potentially hazardous situation that may result in minor or moderate injury.

NOTICE
Indicates a situation which, if not avoided, may cause damage to the instrument. Information that requires special
emphasis.

Precautionary labels
Read all labels and tags attached to the instrument. Personal injury or damage to the instrument
could occur if not observed. A symbol on the instrument is referenced in the manual with a
precautionary statement.

This symbol, if noted on the instrument, references the instruction manual for operation and/or safety
information.

Electrical equipment marked with this symbol may not be disposed of in European domestic or public
disposal systems. Return old or end-of-life equipment to the manufacturer for disposal at no charge to
the user.

Certification
EN /CISPR 11 Notification Warning
This is a Class A product. In a domestic environment this product may cause radio interference in
which case the user may be required to take adequate measures.
Canadian Radio Interference-Causing Equipment Regulation, IECS, Class A:
Supporting test records reside with the manufacturer.
This Class A digital apparatus meets all requirements of the Canadian Interference-Causing
Equipment Regulations.
Cet appareil numérique de classe A répond à toutes les exigences de la réglementation canadienne
sur les équipements provoquant des interférences.
FCC Part 15, Class "A" Limits

English 5
Supporting test records reside with the manufacturer. The device complies with Part 15 of the FCC
Rules. Operation is subject to the following conditions:

1. The equipment may not cause harmful interference.

1. Disconnect the equipment from its power source to verify that it is or is not the source of the
interference.
2. If the equipment is connected to the same outlet as the device experiencing interference, connect
the equipment to a different outlet.
3. Move the equipment away from the device receiving the interference.
4. Reposition the receiving antenna for the device receiving the interference.
5. Try combinations of the above.

Korean certification

업무용을 위한 EMC 등급 A 장치에 대한

Product overview
CAUTION

Fire hazard. This product is not designed for use with flammable liquids.

The TL laboratory turbidimeter measures the scattered light from water samples to determine
the turbidity value of the samples. In the ratio-on mode, the instrument uses multiple detectors at
different angles to correct for interferences and to increase the measurement range. In the ratio-off
mode, the instrument uses one detector at a degree angle from the light source. The user can
calibrate the instrument and verify the calibration at regular intervals.
The user interface uses a touch screen display. A printer, USB flash drive or keyboard can connect
to the USB ports. Refer to Figure 1. The real-time clock with battery puts a time-date stamp on all of
the data that is transmitted or recorded (i.e., reading log, calibration log and verification log).

6 English
Figure 1 Product overview

1 Sample compartment lid 6 Air purge

Product components
Make sure that all components have been received. Refer to Figure 2. If any items are missing or
damaged, contact the manufacturer or a sales representative immediately.

English 7
Figure 2 Instrument components

1 Silicone oil 6 Gelex secondary turbidity standardization kit

Installation
CAUTION
Multiple hazards. Only qualified personnel must conduct the tasks described in this section of the
document.

This instrument is rated for an altitude of m (10, ft) maximum. Use of this instrument at an
altitude higher than m can slightly increase the potential for the electrical insulation to break
down, which can result in an electric shock hazard. The manufacturer recommends that users with
concerns contact technical support.

Installation guidelines
Install the instrument:

• On a level surface
• In a clean, dry, well ventilated, temperature controlled location
• In a location with minimum vibrations that has no direct exposure to sunlight
• In a location where there is sufficient clearance around it to make connections and to do
maintenance tasks
• In a location where the power button and power cord are visible and easily accessible

Connect to external devices (optional)

8 English
User interface and navigation
The instrument display is a touch screen. Only use a clean, dry finger tip to navigate the functions of
the touch screen. Do not use writing tips of pens or pencils or other sharp objects to make selections
on the screen or damage to the screen will occur.
Refer to Figure 3 for an overview of the home screen.

Figure 3 Display overview

1 Sample ID and measurement number5 7 UP/DOWN navigation arrows

Table 1 Sidebar menu icons

Logs in or logs out an operator. To log in, select an operator ID and then push Login. To log out,
push Logout.
Login Note: When an operator is logged in, the Login icon changes to the icon selected for the operator ID (e.g., fish,
butterfly or soccer ball) and the text "Login" changes to the operator ID.

Selects the sample ID.

Sample ID

Starts a calibration.

Calibration

5 The measurement number increases by one each time a measurement is completed.

English 9
Table 1 Sidebar menu icons (continued)
Icon Description

Starts a verification.

Verification

Shows the reading log, calibration log and verification log. Refer to Show the recorded data
on page
Data Log

Configures the instrument settings. Refer to Configure the instrument settings on page

Setup

Shows the firmware information, instrument backup, instrument updates, signaling information and
factory service data.

Diagnostics

Sets a timer.

Timer

Startup
Refer to the illustrated steps that follow to supply power to the instrument and start the instrument.
The self-check will start.

10 English
Operation
Configure the instrument settings
1. Push , then push Setup.
2. Select an option.

Option Description

Location Sets the location name of the instrument. The location is sent with measurements to the
USB drive. The location is not saved to the data log.

Date & Time Sets the date format, the time format and the date and time. Enter the current date and
time. Date Format—Sets the date format. Options: dd-mm-yyyy (default), yyyy-mm-dd,
dd-mm-yyyy or mm-dd-yyyy. Time Format—Sets the time format. Options: 12 or
24 hours (default).

Security Enables or disables password protection for the settings and tasks in the security list.
Security Password—Sets or changes the security (administrator) password
(10 characters maximum). Passwords are case sensitive. Security List—Sets the
security level for each setting and task in the security list.

• Off—All operators can change the setting or do the task.

Note: The Security setting is not set to on until Close is pushed.

Sound Settings Enables or disables the sound settings for individual events. To enable or disable all of
the sound settings, select All and then push Setup.

Peripherals Shows the connection status of attached devices such as a printer, USB memory (flash
drive) or keyboard.

Power Sets when the instrument is automatically set to sleep mode or off after a period of no
Management activity. Sleep Timer—Sets when the instrument is set to sleep mode. Options: OFF,
30 minutes, 1 (default), 2 or 12 hours.

Configure the measurement settings

1. At the main reading screen, push Options>Reading Setup.

Option Description

Reading Sets the reading mode to single, continuous or RST mode. Single (default)—The
Mode measurement stops when the reading is stable. Continuous—The measurement continues
until the user pushes Done. RST—The Rapidly Settling Turbidity (RST) mode calculates and
continuously updates the turbidity reading of the sample to a confidence of 95%, based on the
accumulated trend of the real time measured values. The RST mode is best used on samples
that settle rapidly and continuously change in value. The reading is based on a correctly
prepared sample that is homogeneous at the beginning of the reading. It is best applied to
samples that are greater than 20 NTU. The sample must be mixed thoroughly by inversion
immediately before inserting it into the instrument. Signal Avg—The turbidity reading that
shows on the display is an average of the values measured during the time interval selected.
Options: For single measurement mode, 5 to 15 seconds. For continuous measurement mode,
5 to 90 seconds.

Unit Selects the measurement units that show on the display and that are recorded to the data log.
Options: NTU (default), EBC, Abs or %T.

English 11
Option Description
Ratio Sets the ratio mode to on (default) or off. When set to off, an indicator shows on the reading
window.
Note: The ratio off mode is only valid for turbidity measurements that are less than 40 NTU.

Bubble Sets the bubble reject to on (default) or off. When set to on, high turbidity readings caused by
Reject bubbles in the sample are not shown or saved to the data log.

Data Log Sets the data log settings. Auto Store—Measurement data is automatically recorded in the
Setup reading log. Default: On. If Auto Store is off, push Options>Store to manually save a reading in
the data log. Send Data Format—Sets the output format of measurement data that is sent to
external devices (CSV, XML or BMP). Default: XML. Print Format—Sets the output format of
measurement data that is sent to a printer (Quick Print or Detailed Print (GLP)). Comments—
Lets users add comments to log entries. Auto Send—Measurement data is automatically sent
to all of the devices (e.g., printer and USB flash drive) that are connected to the instrument after
each measurement. Options: Off, new file or continue file: off—do not auto send data, new file—
send data and save it in a new file, continue file—send data and save all data in one file.

Add operator IDs

1. Push Login.
2. Push Options>New.
3. Enter a new operator ID (20 characters maximum), then push OK.
4. Push the LEFT and RIGHT arrows to select the icon for the operator ID (e.g., fish, butterfly or
soccer ball).
5. Push Operator Password, then enter a password for the operator ID.
Note: Passwords are case sensitive.
6. Push Security Level, then select the security level for the operator ID.

• Off—The operator cannot change the settings or do the tasks in the Security settings that have
a security level of one key or two keys.
• One key—The operator can change all the settings and do all the tasks in the Security settings
that have a security level of off or one key.
• Two keys—The operator can change all the settings and do all the tasks in the Security
settings.
Note: Before a security level can be selected, the Security setting must be set to on. Refer to Configure the
instrument settings on page
7. Push OK>Close.
8. To edit an operator ID, select the operator ID and then push Options>Edit.
9. To delete an operator ID, select the operator ID and then push Options>Delete>OK.

Add sample IDs

1. Push Sample ID.

12 English
5. Select an option.

Option Description

Add Date/Time Adds the date and time that the sample was collected to the sample ID (optional). The date
and time entered for each sample ID show on the Sample ID menu.

Add Number Adds a measurement number to the sample ID (optional). Select the first number used for
the measurement number (0 to ).
The measurement number shows in parenthesis after the sample ID on the home screen.
Refer to User interface and navigation on page 9.

Add Color Adds a colored circle to the sample ID icon (optional). The sample ID icon shows before the
sample ID on the home screen. Refer to User interface and navigation on page 9.

6. Push OK>Close.
7. To edit a sample ID, select the sample ID and then push Options>Edit>OK.
8. To delete a sample ID, select the sample ID and then push Options>Delete>OK.
Note: To delete all sample ID's, select the sample ID and then push Options>Delete All Sample IDs>OK.

Calibrate the turbidimeter with StablCal Standards

Configure the calibration settings

1. Push Calibration.
2. Push Options>Calibration Setup.

English 13
3. Select the calibration curve range and type of calibration standard.

Option Description

StablCal RapidCal Calibration with NTU StablCal standard (default).

StablCal (0– Full-range calibration (< NTU, 20 NTU, NTU, NTU, NTU,
NTU) NTU) with StablCal.

Formazin RapidCal Calibration with NTU formazin standard.

Formazin (0– Full-range calibration (20 NTU, NTU, NTU, NTU, NTU and
NTU) dilution water) with formazin.

Degrees (0– mg/L) Full-range calibration (20 mg/L, mg/L and dilution water) with kaolin.

SDVB (0– NTU) Full-range calibration (20 NTU, NTU, NTU, NTU, NTU and
dilution water) with spherical styrene divinylbenzene.

EU Pharm (0–30 NTU) Full-range calibration (< NTU, 3 NTU, 6 NTU, 18 NTU, 30 NTU).

Custom Calibration The user can enter a custom calibration for turbidity. The user selects the number
of calibration standards and the value of each calibration standard. Use a custom
calibration when smaller sample cells are used with a sample cell adapter.

4. Select the remaining calibration options.

Option Description

Verify after Cal. Sets the instrument to start a verification immediately after the instrument is calibrated.
When set to on, the verification standard is measured immediately after a calibration is
done. Default: ON. The value of the verification standard shows on the display as the
last standard during calibration.

Calibration Sets the time interval between calibrations. When a calibration is due, the display will
Reminder show a reminder and a question mark on the calibration icon at the top of the display.
Options: Off (default), 1 day, 7 days, 30 days or 90 days. When a calibration is done,
the calibration time is set to zero.

Reset to Factory Sets the calibration settings to the factory defaults.

Prepare the StablCal standards

1. Clean the exterior surface of the StablCal vials with laboratory glass cleaning detergent.
2. Rinse the vials with distilled or deionized water.
3. Dry the vials with a lint-free cloth.
Note: Never shake or invert the < NTU standard. If the standard has been mixed or shaken, do not move the
vial for 15 minutes or more before using.
Note: Do not remove the caps from the sealed vials.
Make sure that the StablCal standards are at ambient instrument temperature before use (and no
greater than 40 °C ( °F)).
Invert the standards (except < NTU) before use. Refer to the user instructions that are supplied
with the StablCal standards.

14 English
StablCal calibration procedure

1. Push Login and 2. Push Login and 3. Remove the filter 4. Clean the lens of the
select the applicable enter the password. assembly. USEPA filter assembly.
Operator ID. If login is Push OK. Refer to Clean the filter
not necessary, go to assembly on page
step 3.

5. Hold the tab of the 6. Push Calibration. 7. Get the StablCal 8. Apply a small drop
USEPA filter assembly The standard values for standard that shows on of silicone oil from the
so that the arrows point the selected calibration the display. Clean the top to the bottom of the
toward the front of the curve (and verification vial with a soft, lint-free vial.
instrument. Push the standard, if Verify after cloth to remove water
filter assembly fully in Cal is on) show on the spots and fingerprints.
the housing. display. To select a
different calibration
curve, refer to
Configure the
calibration settings
on page

9. Use the oiling cloth Carefully and Put the vial in the Push Read. Wait
to apply the oil equally slowly invert the vial to sample cell holder with 1 minute for the
to the surface of the fully mix the standard the triangle on the vial instrument to complete
vial. Remove most of (do not invert the aligned with the the measurement.
the oil. Make sure that < NTU vial). Be reference mark on the
the vial is almost dry. careful not to add air sample cell holder.
bubbles. Push the lid closed until
a click is heard.

English 15
Open the lid and Do steps 7–13 for If Verify after Cal is Push Store to save
remove the vial from the other StablCal vials set to on, the value of the new calibration
the sample cell holder. (from lowest to highest the verification standard data.
NTU standard). When shows. Push Read to
complete, the measure the verification
measured values are standard.
shown.

Verification procedure
Use the verification procedure to measure the same Gelex or StablCal vial at regular intervals to
determine if the reading stays within the acceptance range. Use the Verification Setup menu to set a
reminder for the verification.

1. Push Login and 2. Push Login and 3. Push Verification. 4. Clean the Gelex
select the applicable enter the password. The verification vials with a soft, lint-free
Operator ID. If login is Push OK. standard value is cloth to remove water
not necessary, go to shown. Push spots and fingerprints.
step 3. Options>Verification
Setup to change the
value of the verification
standard.

5. Apply a small drop 6. Use the oiling cloth 7. Put the vial in the 8. Push Read. The
of silicone oil from the to apply the oil equally sample cell holder with value and pass or fail
top to the bottom of the to the surface of the the triangle on the vial status shows. The data
vial. vial. Remove most of aligned with the is automatically stored
the oil. Make sure that reference mark on the in the instrument.
the vial is almost dry. sample cell holder.
Push the lid closed until
a click is heard.

16 English
Turbidity measurement
For accurate turbidity readings use clean sample cells and remove air bubbles.
Measurement notes
Proper measurement techniques are important in minimizing the effects of instrument variation, stray
light and air bubbles. For accurate and repeatable measurements:
Instrument

• Make sure that the instrument is on a level, stationary surface that is free of vibration during the
measurement.
• The USEPA filter assembly is required for turbidity measurements reported for United States
Environmental Protection Agency (USEPA), National Primary Drinking Water Regulations
(NPDWR) or National Pollutant Discharge Elimination System (NPDES) permits.
• Turn the instrument on 30 minutes (Ratio on) or 60 minutes (Ratio off) before measurement. Keep
the instrument on 24 hours a day if the instrument is used regularly.
• Always close the sample compartment lid during measurement, calibration and verification.
• Remove the sample cell from the instrument and turn off the instrument if the instrument is stored
for an extended time period (more than a month).
• Keep the sample compartment lid closed to keep dust and dirt out.

Sample cells

• Always cap the sample cell to prevent spillage of the sample into the instrument.
• Always use clean sample cells in good condition. Dirty, scratched or damaged cells can result in
readings that are not accurate.
• Make sure that cold samples do not “fog” the sample cell.
• Store sample cells filled with distilled or deionized water and cap tightly.
• For the best accuracy, use a single sample cell for every measurement or a flow cell.
Note: As an alternative, matched sample cells may be used for measurements but do not provide as good of
accuracy or precision as a single indexed sample cell or flow cell. When using matched sample cells, align the
orientation mark on the sample cell with the reference mark on the sample cell holder.
Measurement

• Measure samples immediately to prevent temperature changes and settling. Before a

English 17
Turbidity measurement procedure
To include an operator ID and sample ID with the measurement data, refer to Add sample IDs
on page 12 and Add operator IDs on page

1. Push Login and 2. Push Login and 3. Push Sample ID. 4. Rinse a clean,
select the applicable enter the password. Select the applicable empty sample cell two
Operator ID. If login is Push OK. sample ID, then push times with the solution
not necessary, go to Select. The selected to be measured and
step 3. sample ID shows on the drain to waste. Fill to
display. the line (about 30 mL)
with sample and
immediately put the cap
on the sample cell.

5. Clean the sample 6. Apply a small bead 7. Use the oiling cloth 8. Gently and slowly
cells with a soft, lint-free of silicone oil from the provided to apply the oil invert the sample cell to
cloth to remove water top to the bottom of the equally to the surface of fully mix the sample. Be
spots and fingerprints. sample cells. the sample cells. careful not to add air
Remove the excess oil. bubbles.
Make sure that the
sample cells are almost
dry.

9. Put the sample cell Push Read (or

18 English
Data management
Show the recorded data
All the recorded data is kept in the data log. There are three types of data logs:

• Reading log—Shows the recorded measurements.

1. Push Data Log and select the applicable data log.

Option Description

Time Interval Selects only the data that was stored during a specific time interval.

Operator ID Selects only the data that was stored with a specific operator ID.

Sample ID Selects only the data from the Reading Log that was stored with a specific sample ID.

Send data to a connected device

1. Connect a USB memory device or cable to a USB port on the instrument.

Delete data from the data log

1. Push Data Log and select the applicable log.

English 19
Maintenance
CAUTION
Multiple hazards. Only qualified personnel must conduct the tasks described in this section of the
document.

Clean spills
CAUTION
Chemical exposure hazard. Dispose of chemicals and wastes in accordance with local, regional and
national regulations.

1. Obey all facility safety protocols for spill control.

Clean the instrument

Clean the filter assembly

1. Clean both sides of the lens of the filter assembly with glass cleaner, lens cleaner or isopropyl
alcohol, and a cotton-tipped swab or lens tissue.
2. Inspect the filter glass for scratches or other damage.
3. If a cloudy circle is seen around the edge of the filter, the filter material is delaminating. Replace
the filter assembly.

Replace the lamp

Wear protective eye wear when the lamp is turned on and the lamp cover is removed.

CAUTION
Burn hazard. The lamp must be cool before removal from the instrument.

Notes:

• Replace the lamp with the same size, style and electrical rating.
• Do not touch the lamp as oil from skin will damage the lamp. Clean the lamp with alcohol as
necessary.
• Either lamp lead can be put in either terminal block position.
• Turn the instrument on 30 minutes (Ratio on) or 60 minutes (Ratio off) before measurement or
calibration.
• Calibrate the instrument after the lamp is replaced.

To replace the lamp, refer to the documentation that is supplied with the lamp.

20 English
Instrument utilities
1. Push Home to see the instrument model, version, serial number and location name.
2. Push Diagnostics.
3. Select an option.

Option Description

Factory Service For factory/service use only.

Instrument Backup Store—Saves a backup of all the instrument settings and log files to a USB flash drive.
Restore—Copies the instrument settings and log files from a USB flash drive to the
instrument. Overwrites all the instrument settings.

Instrument Update Installs an instrument update on the instrument from a USB flash drive.

Service Time Shows the date entered for the last service date and for the next service date. When
set to on, a service reminder shows on the display when service is due.

Troubleshooting
Message Solution

Startup

The self-check stopped. Set the power to off, wait 20 seconds and then set the power to on again. If the
Hardware error. self check is not successful, record the error number and contact technical
support.
Error numbers: 0: RTC; 1: Touch IC; 3: Dark voltage—Close the door until a click
is heard. Start the instrument again. 4: Amplifier coefficient—Make sure that the
power supply is connected to an electrical outlet that has a protective earth
ground. 7: Lamp voltage—Make sure that the correct power supply is used. 8:
Transmission voltage drift—If the lamp was replaced, calibrate the instrument. If a
vial was in the sample compartment during the self-test at startup, remove the vial.
9: SDRAM; NOR flash; SPI flash; Battery voltage; Power supply
voltage—Make sure that the correct power supply is used.

Next calibration is due! Calibrate the instrument. Refer to Calibrate the turbidimeter with StablCal
Standards on page
Note: The calibration reminder is set to on. Refer to Configure the calibration settings
on page

Next service is due! Contact technical support.

Next verification is due! Do a calibration verification. Refer to the expanded user manual on the
manufacturer's website.
Note: The verification reminder is set to on.

Reading

Hardware error / instrument Set the power to off, wait 20 seconds and then set the power to on again. If the
error problem continues, contact technical support.

The calibration range is The measured turbidity is more than the calibration range of the instrument. Select
exceeded. a calibration curve for the full measurement range. Refer to Configure the
calibration settings on page

The measurement range is The measured turbidity is more than the measurement range of the instrument.
exceeded.

Calibration/Verification

Instrument error Examine the standards. Start the calibration or verification again.
If calibration (or verification) is not successful, contact technical support.

English 21
Message Solution

The standard is not stable. Use the correct calibration standards. Invert the standard until no bubbles or large
particles show.

The standard value is out of Use the correct calibration standards. Invert the standards. Make sure to measure
the measurement range. the standards in ascending order.

The standard value is too The wrong calibration standard is in the vial compartment. Make sure that the
low. standard has not expired.
Put the correct calibration standard in the vial compartment. Make sure to invert
the standard.

The standard value is too The wrong calibration standard is in the vial compartment. Make sure that the
high. standard has not expired.
Put the correct calibration standard in the vial compartment.

Verification failed. Examine the verification standard. Calibrate the instrument. Refer to Calibrate the
turbidimeter with StablCal Standards on page
If verification is not successful after calibration, contact technical support.

Instrument update

Copy from USB Memory Remove large files from the USB flash drive that use too much space. Start the
failed instrument update procedure again.
Remove the instrument update files from the USB flash drive. Save the instrument
update files again to the USB flash drive.
Connect the USB flash drive to the instrument. Start the instrument update
procedure again.

Instrument update file is Remove the instrument update files from the USB flash drive. Save the instrument
missing update files again to the USB flash drive.
Instrument update file is Connect the USB flash drive to the instrument. Start the instrument update
corrupt procedure again.

Not enough memory to Contact technical support.

USB memory is not Connect a USB flash drive to the instrument. Make sure that the file system
connected. "FAT32" is installed on the USB flash drive.
Set the power to off, wait 20 seconds and then set the power to on again. Connect
the USB flash drive. Start the instrument update procedure again.

Read/Write to USB flash drive

Cannot write to USB Connect a USB flash drive to the instrument. Make sure that the file system
memory "FAT32" is installed on the USB flash drive.
Set the power to off, wait 20 seconds and then set the power to on again. Look for
Cannot read from USB
remaining space on the USB flash drive.
memory
Set the power to off, wait 20 seconds and then set the power to on again. Connect
the USB flash drive to the instrument.

Restore backup

No instrument backup is Connect a USB flash drive to the instrument. Make sure that the file system
available. "FAT32" is installed on the USB flash drive.
Not able to restore the Set the power to off, wait 20 seconds and then set the power to on again. Connect
backup the USB flash drive. Start the instrument update procedure again.

Security

Invalid password Enter the correct password. If the password is lost, contact technical support.

22 English
Message Solution

Send data

Connect a receiving device. Examine the device connections. Set the Auto Send setting to off. Refer to
Configure the measurement settings on page

Add sample IDs from list

No valid data found No sample ID file was found on the USB flash drive.

Not able to read sampling Make sure that the date and time format is funduszeue.info hh:mm.
date.

The instrument cannot read Examine the text strings. Refer to the expanded user manual on the
the Sample ID manufacturer's website.

Problem/Error: Incorrect Make sure that the date and time format is funduszeue.info hh:mm.
date
Possible cause: The wrong
date format.

The sample ID list full. Data Remove the sample IDs that are not used. Add a new sample ID.
has not been added.

English 23
Inhaltsverzeichnis
Technische Daten auf Seite 24 Inbetriebnahme auf Seite 31

Allgemeine Informationen auf Seite 25 Betrieb auf Seite 32

Installation auf Seite 29 Wartung auf Seite 42

Benutzeroberfläche und Navigation auf Seite 30 Fehlerbehebung auf Seite 44

Technische Daten
Änderungen vorbehalten.

Technische Daten Details

Messverfahren Nephelometrisch

Normen Erfüllt die EPA-Methode

Abmessungen (B x T x H) x x cm ( x x Zoll)

Gewicht 3,0 kg (6,6 lb)

Gehäuse IP30; nur für den Innengebrauch

Schutzklasse Externes Netzteil: Schutzklasse I; Messgerät: Schutzklasse II

Verschmutzungsgrad 2

Installationskategorie Externes Netzteil: Kategorie II; Messgerät: Kategorie I

Stromversorgung Messgerät: 12 V DC, 3,4 A; Stromversorgung: – V AC, 50/60 Hz

Betriebstemperatur 0 bis 40 °C (32 bis °F)

Lagerungstemperatur bis 60 °C

Luftfeuchtigkeit 5 bis 95 % relative Luftfeuchtigkeit, nicht kondensierend

Display 7" Touchscreen mit Farbanzeige

Lichtquelle Wolfram-Glühfadenlampe

Maßeinheiten NTU, EBC, Abs (Extinktion), %T (% Transmission) und mg/L (Grad)

Messbereich NTU (Ratio-Modus eingeschaltet): 0–, autom. Dezimalstellen

1 Für Extinktions- oder Transmissionsmessungen ist ein Filter erforderlich.

24 Deutsch
Technische Daten Details

Genauigkeit2, 3, 4 Ratio-Modus ein: ±2 % des Ergebnisses plus 0,01 NTU von 0 – NTU, ±5 % des
Ergebnisses von – NTU, ±10 % des Ergebnisses von – NTU
Ratio-Modus aus: ±2 % des Ergebnisses plus 0,01 NTU von 0–40 NTU
Extinktion: ± 0,01 Abs von 0–0,5 Abs bei nm, ± 2 % Abs von 0,5–1 Abs bei
nm
Transmission: 2 % T von 10– % T bei nm

Auflösung Trübung: 0, NTU/EBC

Wiederholgenauigkeit ± 1 % des Ergebnisses oder 0,01 NTU, je nachdem, welcher Wert größer ist (unter
Referenzbedingungen)

Ansprechzeit Signalmittelung aus: 6,8 Sekunden

Ansprechzeit Ratio-Modus ein: 30 Minuten nach Einschalten

Messmodi Einzel, kontinuierlich, Rapidly Settling Turbidity™, Signalmittelung ein oder aus,
Ratio-Modus ein oder aus

Kommunikation USB

Schnittstelle 2 USB-A-Ports für USB-Speicher, externen Drucker, Tastatur und Strichcode-

Datalog Maximal Dateneinträge gesamt, einschließlich Messdaten, Verifikationsdaten

Luftspülung Trockener Stickstoff oder Instrumentenluft (ANSI MC , )

Küvetten Rundküvetten 95 x 25 mm (3,74 x 1 Zoll) Borosilikatglas mit gummierten

Probenanvolumen mm-Probenküvetten: mindestens 20 ml

Zertifizierung CE, KC, RCM

Garantie 1 Jahr (EU: 2 Jahre)

Allgemeine Informationen
Der Hersteller ist nicht verantwortlich für direkte, indirekte, versehentliche oder Folgeschäden, die
aus Fehlern oder Unterlassungen in diesem Handbuch entstanden. Der Hersteller behält sich
jederzeit und ohne vorherige Ankündigung oder Verpflichtung das Recht auf Verbesserungen an
diesem Handbuch und den hierin beschriebenen Produkten vor. Überarbeitete Ausgaben der
Bedienungsanleitung sind auf der Hersteller-Webseite erhältlich.
2 Trübungsspezifikationen, die mit dem USEPA-Filter, frisch vorbereitetem Formazinstandard und
abgeglichenen Zoll-Probenküvetten ermittelt wurden.
3 Zeitweilige elektromagnetische Strahlung von 3 Volt/Meter oder höher können zu leichten
Verschiebungen der Genauigkeit führen.
4 Referenzbedingungen: 23 ± 2 °C, 50 % (± 10 %) relative Luftfeuchtigkeit, nicht kondensierend,
/ V AC, 50/60 Hz

Deutsch 25
Zusätzliche Informationen
Zusätzliche Informationen finden Sie auf der Website des Herstellers.

Sicherheitshinweise
HINWEIS
Der Hersteller ist nicht für Schäden verantwortlich, die durch Fehlanwendung oder Missbrauch dieses Produkts
entstehen, einschließlich, aber ohne Beschränkung auf direkte, zufällige oder Folgeschäden, und lehnt jegliche
Haftung im gesetzlich zulässigen Umfang ab. Der Benutzer ist selbst dafür verantwortlich, schwerwiegende
Anwendungsrisiken zu erkennen und erforderliche Maßnahmen durchzuführen, um die Prozesse im Fall von
möglichen Gerätefehlern zu schützen.

Bitte lesen Sie dieses Handbuch komplett durch, bevor Sie dieses Gerät auspacken, aufstellen oder
bedienen. Beachten Sie alle Gefahren- und Warnhinweise. Nichtbeachtung kann zu schweren
Verletzungen des Bedieners oder Schäden am Gerät führen.
Stellen Sie sicher, dass die durch dieses Messgerät bereitgestellte Sicherheit nicht beeinträchtigt
wird. Verwenden bzw. installieren Sie das Messsystem nur wie in diesem Handbuch beschrieben.
Bedeutung von Gefahrenhinweisen
GEFAHR
Kennzeichnet eine mögliche oder drohende Gefahrensituation, die, wenn sie nicht vermieden wird, zum Tod oder
zu schweren Verletzungen führt.

WARNUNG
Kennzeichnet eine mögliche oder drohende Gefahrensituation, die, wenn sie nicht vermieden wird, zum Tod oder
zu schweren Verletzungen führen kann.

VORSICHT
Kennzeichnet eine mögliche Gefahrensituation, die zu geringeren oder moderaten Verletzungen führen kann.

HINWEIS
Kennzeichnet eine Situation, die, wenn sie nicht vermieden wird, das Gerät beschädigen kann. Informationen, die
besonders beachtet werden müssen.

Warnhinweise
Lesen Sie alle am Gerät angebrachten Aufkleber und Hinweise. Nichtbeachtung kann Verletzungen
oder Beschädigungen des Geräts zur Folge haben. Im Handbuch werden auf die am Gerät
angebrachten Symbole in Form von Warnhinweisen verwiesen.

Dieses Symbol am Gerät weist auf Betriebs- und/oder Sicherheitsinformationen im Handbuch hin.

Elektrogeräte, die mit diesem Symbol gekennzeichnet sind, dürfen nicht im normalen öffentlichen
Abfallsystem entsorgt werden. Senden Sie Altgeräte an den Hersteller zurück. Dieser entsorgt die
Geräte ohne Kosten für den Benutzer.

Zertifizierung
EN /CISPR 11 Mitteilungswarnung
Dies ist ein Produkt der Klasse A. In Haushaltsumgebungen kann dieses Produkt Funkstörungen
verursachen, die dazu führen können, dass der Benutzer entsprechende Gegenmaßnahmen
ergreifen muss.
Kanadische Vorschriften zu Störungen verursachenden Einrichtungen, IECS, Klasse A:
Entsprechende Prüfprotokolle hält der Hersteller bereit.

26 Deutsch
Dieses digitale Gerät der Klasse A erfüllt alle Vorgaben der kanadischen Normen für Interferenz
verursachende Geräte.
Cet appareil numérique de classe A répond à toutes les exigences de la réglementation canadienne
sur les équipements provoquant des interférences.
FCC Teil 15, Beschränkungen der Klasse "A"
Entsprechende Prüfprotokolle hält der Hersteller bereit. Das Gerät entspricht Teil 15 der FCC-
Vorschriften. Der Betrieb unterliegt den folgenden Bedingungen:

1. Das Gerät darf keine Störungen verursachen.

Änderungen oder Modifizierungen an diesem Gerät, die nicht ausdrücklich durch die für die
Einhaltung der Standards verantwortliche Stelle bestätigt wurden, können zur Aufhebung der
Nutzungsberechtigung für dieses Gerät führen. Dieses Gerät wurde geprüft, und es wurde
festgestellt, dass es die Grenzwerte für digitale Geräte der Klasse A entsprechend Teil 15 der FCC-
Vorschriften einhält. Diese Grenzwerte sollen einen angemessenen Schutz gegen
gesundheitsschädliche Störungen gewährleisten, wenn dieses Gerät in einer gewerblichen
Umgebung betrieben wird. Dieses Gerät erzeugt und nutzt hochfrequente Energie und kann diese
auch abstrahlen, und es kann, wenn es nicht in Übereinstimmung mit der Bedienungsanleitung
installiert und eingesetzt wird, schädliche Störungen der Funkkommunikation verursachen. Der
Betrieb dieses Geräts in Wohngebieten kann schädliche Störungen verursachen. In diesem Fall
muss der Benutzer die Störungen auf eigene Kosten beseitigen. Probleme mit Interferenzen lassen
sich durch folgende Methoden mindern:

1. Trennen Sie das Gerät von der Stromversorgung, um sicherzugehen, dass dieser die Störungen
nicht selbst verursacht.
2. Wenn das Gerät an die gleiche Steckdose angeschlossen ist wie das gestörte Gerät, schließen
Sie das störende Gerät an eine andere Steckdose an.
3. Vergrößern Sie den Abstand zwischen diesem Gerät und dem gestörten Gerät.
4. Ändern Sie die Position der Empfangsantenne des gestörten Geräts.
5. Versuchen Sie auch, die beschriebenen Maßnahmen miteinander zu kombinieren.

Koreanisch-Zertifizierung

업무용을 위한 EMC 등급 A 장치에 대한

Produktübersicht
VORSICHT

Brandgefahr. Dieses Produkt ist nicht für den Gebrauch mit entzündbaren Flüssigkeiten geeignet.

Das Labor-Trübungsmessgerät TL misst das Streulicht von Wasserproben, um den

Deutsch 27
Die Benutzeroberfläche verwendet ein Touchscreen-Display. Drucker, USB-Speicher oder Tastatur
können an die USB-Ports angeschlossen werden. Siehe Abbildung 1. Die Echtzeituhr mit Batterie
fügt allen übertragenen oder aufgezeichneten Daten (d. h. Messdaten, Kalibrierdaten und
Verifizierungsdaten) einen Zeitstempel mit Datum hinzu.

Abbildung 1 Produktübersicht

1 Deckel des Küvettenschachts 6 Druckluftreinigung

Produktkomponenten
Stellen Sie sicher, dass Sie alle Teile erhalten haben. Siehe Abbildung 2. Wenn Komponenten fehlen
oder beschädigt sind, kontaktieren Sie bitte umgehend den Hersteller oder Verkäufer.

28 Deutsch
Abbildung 2 Gerätekomponenten

1 Silikonöl 6 Gelex Sekundärstandardisierungs-Kit für Trübung

Installation
VORSICHT
Mehrere Gefahren. Nur qualifiziertes Personal sollte die in diesem Kapitel des Dokuments
beschriebenen Aufgaben durchführen.

Dieses Gerät ist für eine Höhe von maximal m ausgelegt. Die Verwendung des Geräts bei einer
Höhe von über m führt möglicherweise zum Versagen der elektrischen Isolierung, was einen
elektrischen Schlag herbeiführen kann. Benutzer sollten bei Bedenken den technischen Support
kontaktieren.

Installationsanleitung
Installation des Geräts:

• Auf einem ebenen Untergrund

Anschluss an externe Geräte (optional)

Deutsch 29
können Sie eine Tastatur verwenden, um Text in die Textfelder auf dem Display einzugeben (z. B.
Passwörter und Proben-IDs).

Benutzeroberfläche und Navigation

Abbildung 3 Display-Übersicht

1 Proben-ID und Probennummer5 7 Pfeile für Navigation nach oben/unten

Tabelle 1 Symbole der seitlichen Menüleiste

Zum Anmelden oder Abmelden eines Anwenders. Wählen Sie zum Anmelden eine Anwender-ID
und drücken Sie Anmelden. Drücken Sie zum Abmelden Abmelden.
Anmelden Hinweis: Wenn ein Anwender angemeldet ist, wird statt des Anmelde-Symbols das für die Anwender-ID
gewählte Symbol (z. B. Fisch, Schmetterling oder Fußball) und statt des Texts „Anmelden“ die Anwender-ID
angezeigt.

Wählt die Proben-ID.

Proben-ID

5 Die Probennummer wird um eins erhöht, sobald eine Messung abgeschlossen wurde.

30 Deutsch
Tabelle 1 Symbole der seitlichen Menüleiste (fortgesetzt)
Symbol Beschreibung

Startet eine Kalibrierung.

Kalibrierung

Startet eine Überprüfung.

Überprüfung

Zeigt die Messdaten, Kalibrierdaten und Verifikationsdaten an. Siehe Anzeigen der
aufgezeichneten Daten auf Seite
Datenprot.

Konfiguriert die Geräteeinstellungen. Siehe Konfiguration der Geräteeinstellungen

Einstellungen

Zeigt Firmware-Informationen, Geräte-Backup, Geräteaktualisierungen, Signalinformationen und

Diagnose

Konfiguriert einen Timer.

Timer

Inbetriebnahme
Schließen Sie die Stromversorgung wie nachfolgend gezeigt an und staSchließen Sie die
Stromversorgungrten Sie das Gerät. Das Testprogramm startet im Anschluss.

Deutsch 31
Betrieb
Konfiguration der Geräteeinstellungen
1. Drücken Sie und anschließend Setup.
2. Wählen Sie eine Option.

Optionen Beschreibung

Standort Legt den Standortnamen des Geräts fest. Der Standort wird mit den Messungen an
den USB-Speicher gesendet. Der Standort wird nicht im Datenprotokoll gespeichert.

Datum und Uhrzeit Legt das Datumsformat, Uhrzeitformat, das Datum und die Uhrzeit fest. Geben Sie das
aktuelle Datum und die Uhrzeit ein. Datumsformat - Legt das Datumsformat fest.
Optionen: tt-mm-jjjj (Standard), jjjj-mm-tt, tt-mm-jjjj oder mm-tt-jjjj. Zeitformat - Legt
das Zeitformat fest. Optionen: 12 oder 24 Stunden (Standard).

Sicherheit Aktiviert oder deaktiviert den Passwortschutz für die Einstellungen und Aufgaben in
der Sicherheitsliste. Sicherheitspasswort - Definiert oder ändert das
Sicherheitspasswort (Administrator) (maximal 10 Zeichen). Bei Passwörtern wird nach
Groß- und Kleinschreibung unterschieden. Sicherheitsliste - Legt die Sicherheitsstufe
für die einzelnen Einstellungen und Aufgaben in der Sicherheitsliste fest.

• Aus – Alle Anwender können die Einstellung ändern oder die Aufgabe ausführen.
• Ein Schlüssel - Nur Anwender mit der Sicherheitsstufe „Ein Schlüssel“ oder „Zwei
Schlüssel“ können die Einstellung ändern oder die Aufgabe ausführen. Siehe
Hinzufügen von Anwender-IDs auf Seite
• Zwei Schlüssel - Nur Anwender mit der Sicherheitsstufe „Zwei Schlüssel“ können
die Einstellung ändern oder die Aufgabe ausführen.

Hinweis: Die Einstellung „Sicherheit“ wird erst aktiviert, wenn „Schließen“ gedrückt
wird.

Klangeinstellungen Aktiviert oder deaktiviert die Toneinstellungen für einzelne Events. Um alle
Toneinstellungen zu aktivieren oder deaktivieren, wählen Sie „Alle“ und drücken Sie
dann auf Setup.

Peripheriegeräte Zeigt den Verbindungsstatus angeschlossener Geräte wie Drucker, USB-Speicher

Energieverwaltung Legt fest, ob das Gerät nach einer vordefinierten Inaktivitätsdauer automatisch in den
Stromsparmodus geschaltet oder ausgeschaltet wird. Stromspar-Timer - Legt fest,
wann das Gerät in den Stromsparmodus geschaltet wird. Optionen: AUS, 30 Minuten,
1 (Standardeinstellung), 2 oder 12 Stunden.

32 Deutsch
Konfigurieren der Messeinstellungen
Definiert den Messmodus, die Messeinheiten, die Datenprotokolleinstellungen und vieles mehr.

1. Drücken Sie auf dem Haupteinlesebildschirm Optionen > Mess-Setup.

Optionen Beschreibung

Messmodus Legt für den Messmodus Einzelmessung, kontinuierliche Messung und RST-
Modus fest. Einzel (Standard) – Die Messung stoppt, sobald der Messwert
stabil ist. Kontinuierl. - Die Messung wird fortgesetzt, bis der Anwender Fertig
drückt. RST – Der RST-Modus (Rapidly Settling Turbidity) berechnet und
aktualisiert den Trübungsmesswert der Probe kontinuierlich mit einer
Wahrscheinlichkeit von 95 % auf Basis des kumulierten Trends der Echtzeit-
Messwerte. Der RST-Modus eignet sich ideal für Proben, die sich schnell
absetzen und deren Wert sich kontinuierlich ändert. Die Messung basiert auf
einer korrekt vorbereiteten Probe, die am Anfang der Messung homogen ist.
Der Modus eignet sich am besten für Proben über 20 NTU. Die Probe muss
unmittelbar vor dem Einsetzen in das Gerät durch Umschwenken sorgfältig
gemischt werden. Signalmittel. - Der am Display angezeigte Trübungswert ist
der Mittelwert der während des ausgewählten Zeitintervalls gemessenen Werte.
Optionen: Bei der Einzelmessung: 5 bis 15 Sekunden. Bei der kontinuierlichen
Messung: 5 bis 90 Sekunden.

Einheit Festlegen der Messeinheiten, die auf dem Display angezeigt und im
Datenspeicher gespeichert werden. Optionen: NTU (Standard), EBC, Abs oder
%T.
Ratio Aktiviert (Standard) oder deaktiviert den Ratio-Modus. Wenn der Modus
deaktiviert ist, wird ein Indikator im Messfenster angezeigt.
Hinweis: Der Ratio-Aus-Modus ist nur für Trübungsmessungen mit weniger als
40 NTU zulässig.

Luftblasenunterdrückung Aktivieren (Standardeinstellung) oder Deaktivieren der

Datenspeicher Setup Legt die Einstellungen für den Datenspeicher fest. Automatisches Speichern
Store - Die Messdaten werden automatisch im Messdatenspeicher
aufgezeichnet. Standard: Ein. Wenn das automatische Speichern deaktiviert ist,
drücken Sie „Optionen“ > „Speichern“, um eine Messung manuell im
Datenprotokoll zu speichern. Dateiformat – Legt das Ausgabeformat der
Messdaten fest, die an externe Geräte (als CSV, XML oder BMP) gesendet
werden. Standard: XML. Druckformat - Legt das Ausgabeformat der
Messdaten fest, die an einen Drucker gesendet werden (Schnelldruck oder
Detaildruck (GLP)). Kommentare - Hiermit können Anwender
Speichereinträgen Kommentare hinzuzufügen. Auto Send – Die Messdaten
werden automatisch nach jeder Messung an alle Geräte gesendet (z. B.
Drucker und USB-Speicher), die an das Gerät angeschlossen sind. Optionen:
Aus, Neue Datei oder Datei fortsetzen: Aus – Daten werden nicht automatisch
gesendet; Neue Datei – Daten werden gesendet und in einer neuen Datei
gespeichert; Datei fortsetzen – Daten werden gesendet und alle Daten werden
in einer Datei gespeichert.

Hinzufügen von Anwender-IDs

1. Drücken Sie Anmelden.

Deutsch 33
5. Drücken Sie Anwenderpasswort und geben Sie ein Passwort für die Anwender-ID ein.
Hinweis: Bei Passwörtern wird nach Groß- und Kleinschreibung unterschieden.
6. Drücken Sie Sicherheitsstufe und wählen Sie dann die Sicherheitsstufe für die Anwender-ID.

• Aus - Der Anwender kann keine Einstellungen ändern oder Aufgaben in

Hinzufügen von Proben-IDs

1. Drücken Sie Proben-ID.

Optionen Beschreibung

Datum/Uhrzeit Fügt der Proben-ID das Datum und die Uhrzeit der Probennahme hinzu (optional).
hinzufügen Das für die einzelnen Proben eingegebene Datum und die Uhrzeit werden im
Proben-ID-Menü angezeigt.

Nummer hinzufügen Fügt der Proben-ID eine Probennummer hinzu (optional). Wählen Sie die erste
Nummer für die Probennummer (0 bis ).
Die Probennummer wird in Klammern hinter der Proben-ID im Startbildschirm
angezeigt. Siehe Benutzeroberfläche und Navigation auf Seite

Farbe hinzufügen Fügt dem Proben-ID-Symbol einen farbigen Kreis hinzu (optional). Das Proben-ID-
Symbol wird vor der Proben-ID im Startbildschirm angezeigt. Siehe
Benutzeroberfläche und Navigation auf Seite

6. Drücken Sie OK>Schließen.

34 Deutsch
Kalibrieren des Trübungsmessgeräts mit StablCal Standards
Kalibrieren Sie das Trübungsmessgerät vor der ersten Verwendung mit den im Lieferumfang
enthaltenen versiegelten Ampullenstandards.
Kalibrieren Sie das Trübungsmessgerät mindestens alle 3 Monate oder entsprechend den Vorgaben
der Aufsichtsbehörde, wenn die Daten für entsprechende Berichte verwendet werden.
Das Gerät kann 60 Sekunden nach dem Einschalten kalibriert werden. Lassen Sie das Gerät rund
um die Uhr laufen, wenn es regelmäßig verwendet wird.
Hinweis: Es kann zu ungenaueren Ergebnissen kommen, wenn andere Standards als die empfohlenen
Kalibrierpunkte verwendet werden. Die empfohlenen Kalibrierpunkte (< 0,1; 20; ; ; und NTU)
bieten die optimale Kalibriergenauigkeit. Die Verwendung anderer Standards als StablCal oder benutzerdefiniertes
Formazin können zu ungenaueren Kalibrierungen führen. Der Hersteller kann nicht garantieren, dass das Gerät bei
einer Kalibrierung mit Styrol-Divinylbenzol-Copolymer oder mit anderen Suspensionen optimale Leistung zeigt.
Kalibrierungshinweise
• Stellen Sie sicher, dass sich das Gerät in denselben Umgebungsbedingungen befindet, in denen
es genutzt wird.
• Stellen Sie vor der Verwendung sicher, dass die Standards dieselbe Umgebungstemperatur
haben wie das Gerät.
• Verwenden Sie ausschließlich das mitgelieferte Silikonöl. Dieses Silikonöl hat denselben
Brechungsindex wie das Ampullenglas und maskiert kleinere Glasunterschiede und Kratzer.
• Bewahren Sie das Öltuch in einem Kunststoffbeutel auf, um es sauber zu halten.
• Wenn während der Kalibrierung die Stromverbindung getrennt wird, gehen die neuen
Kalibrierdaten verloren und die letzten Kalibrierdaten werden verwendet.
• Im Kalibrierungsmodus werden automatischer Messbereich und Signalmittelung ausgewählt.
Nachdem die Kalibrierung abgeschlossen wurde, kehren alle Bedienungsmodi zu den letzten
Einstellungen zurück.
• Alle nephelometrischen Kalibrierungen (für Trübungseinheiten) werden gleichzeitig durchgeführt.
• Die Daten der Ratio-Ein- und Ratio-Aus-Kalibrierung werden gleichzeitig gemessen und
aufgezeichnet.
• Reinigen Sie den USEPA-Filter, bevor eine primäre Kalibrierung durchgeführt wird, oder
mindestens alle 3 Monate (was dem von der USEPA empfohlenen Intervall für primäre
Kalibrierungen entspricht).

Konfigurieren der Kalibriereinstellungen

1. Drücken Sie Kalibrierung.

Option Beschreibung

StablCal RapidCal Kalibrierung mit NTU StablCal Standard (Standardeinstellung).

StablCal (0– NTU) Kalibrierung des gesamten Bereichs (< 0,1 NTU, 20 NTU, NTU, NTU,
NTU, NTU) mit StablCal.

Formazin RapidCal Kalibrierung mit NTU-Formazinstandard.

Formazin Kalibrierung des gesamten Bereichs (20 NTU, NTU, NTU, NTU,
(0– NTU) NTU und Verdünnungswasser) mit Formazin.

Deutsch 35
Option Beschreibung
Grad (0– mg/L) Kalibrierung des gesamten Bereichs (20 mg/L, mg/L und
Verdünnungswasser) mit Kaolin.

SDVB (0– NTU) Kalibrierung des gesamten Bereichs (20 NTU, NTU, NTU, NTU,
NTU und Verdünnungswasser) mit sphärischem Polystyrol-Divinylbenzol.

EU Pharm (0–30 NTU) Kalibrierung des gesamten Bereichs (< 0,1 NTU, 3 NTU, 6 NTU, 18 NTU,
30 NTU).

Anwenderspez. Der Anwender kann eine anwenderspezifische Trübungskalibrierung eingeben.

4. Wählen Sie die übrigen Kalibrieroptionen.

Optionen Beschreibung

Verify after Cal. (Verif. Das Gerät wird so eingestellt, dass es sofort nach der Gerätekalibrierung eine
nach Kalib.) Verifizierung startet. Wenn diese Option aktiviert ist, wird der
Verifizierungsstandard sofort nach einer Kalibrierung gemessen.
Standardeinstellung: ON (EIN). Der Wert des Verifikationsstandards wird
während der Kalibrierung als letzter Standard auf dem Display angezeigt.

Kalibrierintervall Legt das Zeitintervall zwischen Kalibrierungen fest. Wenn eine Kalibrierung
fällig ist, werden auf dem Display eine Erinnerung und ein Fragezeichen auf
dem Kalibriersymbol angezeigt. Optionen: Aus (Standardeinstellung), 1 Tag,
7 Tage, 30 Tage oder 90 Tage. Nach einer Kalibrierung wird die Kalibrierzeit
auf null gesetzt.

Auf Werkskalibrierung Setzt die Kalibriereinstellungen auf die Werkseinstellungen zurück.

Vorbereiten der StablCal-Standards

1. Reinigen Sie die Außenseite der StablCal-Ampullen mit einem Reinigungsmittel für Laborglas.
2. Spülen Sie die Ampullen mit destilliertem oder entionisiertem Wasser.
3. Trocken Sie die Ampullen mit einem fusselfreien Tuch.
Hinweis: Schütteln Sie den < 0,1-NTU-Standard nicht und schwenken Sie ihn nicht um. Falls der Standard
gemischt oder geschüttelt wurde, lassen Sie die Ampulle vor der Verwendung mindestens 15 Minuten ruhen.
Hinweis: Entfernen Sie den Deckel der verschlossenen Ampullen nicht.
Vergewissern Sie sich, dass die StablCal-Standards vor der Verwendung die Umgebungstemperatur
des Geräts haben (und nicht wärmer als 40 °C sind).
Schwenken Sie die Standards (außer < 0,1 NTU) vor dem Gebrauch um. Weitere Informationen
finden Sie in den mit den StablCal Standards gelieferten Anweisungen.

36 Deutsch
StablCal®-Kalibrierverfahren

1. Drücken Sie Anmel- 2. Drücken Sie Anmel- 3. Entfernen Sie den 4. Reinigen Sie die Lin-
den und wählen Sie die den und geben Sie das Filter. se des USEPA-Filters.
richtige Anwender-ID. Passwort ein. Drücken Siehe Reinigen des Fil-
Wenn keine Anmeldung Sie OK. ters auf Seite
erforderlich ist, fahren
Sie mit Schritt 3 fort.

5. Halten Sie den USE- 6. Drücken Sie Kalib- 7. Nehmen Sie den 8. Tragen Sie von der
PA-Filter so, dass die rierung. Die Standard- StablCal Standard, der Oberkante der Ampulle
Pfeile in Richtung der werte für die ausge- auf dem Display ange- zur Unterseite hin einen
Vorderseite des Geräts wählte Kalibrierkurve zeigt wird. Reinigen Sie Tropfen Silikonöl auf.
zeigen. Drücken Sie (und den Verifikationss- die Ampulle mit einem
den Filter komplett in tandard, wenn „Verif. weichen, fusselfreien
das Gehäuse. nach Kalib.“ aktiviert ist) Tuch, um Wasserfle-
werden auf dem Dis- cken und Fingerabdrü-
play angezeigt. Infor- cke zu entfernen.
mationen zur Auswahl
einer anderen Kalibrier-
kurve finden Sie unter
Konfigurieren der Kalib-
riereinstellungen
auf Seite

Deutsch 37
9. Verwenden Sie das Schwenken Sie die Setzen Sie die Am- Drücken Sie Read
Öltuch, um das Öl Ampulle vorsichtig und pulle so in den Küvet- (Messen). Warten Sie
gleichmäßig auf die langsam um, um den tenschacht, dass das eine Minute, bis das
Oberfläche der Ampul- Standard vollständig zu Dreieck an der Ampulle Gerät die Messung ab-
len aufzutragen. Entfer- mischen (schwenken mit der Referenzmar- geschlossen hat.
nen Sie den Großteil Sie die < 0,1 NTU-Am- kierung am Küvetten-
des Öls. Stellen Sie si- pulle nicht). Achten Sie schacht übereinstimmt.
cher, dass die Ampulle darauf, dass keine Luft- Drücken Sie den De-
nahezu trocken ist. blasen entstehen. ckel nach unten, bis ein
Klick zu hören ist.

Öffnen Sie den De- Führen Sie die Wenn „Verif. nach Drücken Sie Spei-
ckel und entnehmen Schritte für die an- Kalib.“ aktiviert ist, wird chern, um die neuen
Sie die Ampulle aus deren StablCal-Ampul- der Wert des Verifikati- Kalibrierdaten zu spei-
dem Küvettenschacht. len durch (vom niedrig- onsstandards ange- chern.
sten zum höchsten zeigt. Drücken Sie Mes-
NTU-Standard). Nach sen, um den Verifikati-
Abschluss des Verfah- onsstandard zu mes-
rens werden die Mess- sen.
werte angezeigt.

Verifizierungsverfahren
Im Verifizierungsverfahren wird dieselbe Gelex oder StablCal Ampulle in regelmäßigen Zeitabstän-
den gemessen, um zu ermitteln, ob die Messung innerhalb des Akzeptanzbereichs bleibt. Im Menü
„Verifizierung-Setup“ können Sie eine Erinnerung für die Verifikation einrichten.

38 Deutsch
1. Drücken Sie Anmel- 2. Drücken Sie Anmel- 3. Drücken Sie Prü- 4. Reinigen Sie die Ge-
den und wählen Sie die den und geben Sie das fung Der Wert des Ve- lex-Ampullen mit einem
richtige Anwender-ID. Passwort ein. Drücken rifikationsstandards weichen, fusselfreien
Wenn keine Anmeldung Sie OK. wird angezeigt. Drü- Tuch, um Wasserfle-
erforderlich ist, fahren cken Sie Optionen > cken und Fingerabdrü-
Sie mit Schritt 3 fort. Verifizierung-Setup, cke zu entfernen.
um den Wert des Verifi-
kationsstandards zu än-
dern.

5. Tragen Sie von der 6. Verwenden Sie das 7. Setzen Sie die Am- 8. Drücken Sie Mes-
Oberkante der Ampulle Öltuch, um das Öl pulle so in den Küvet- sen. Der Wert und die
zur Unterseite hin einen gleichmäßig auf die tenschacht, dass das Bewertung (bestanden
Tropfen Silikonöl auf. Oberfläche der Ampul- Dreieck an der Ampulle oder fehlgeschlagen)
len aufzutragen. Entfer- mit der Referenzmar- werden angezeigt. Die
nen Sie den Großteil kierung am Küvetten- Daten werden automa-
des Öls. Stellen Sie si- schacht übereinstimmt. tisch im Gerät gespei-
cher, dass die Ampulle Drücken Sie den De- chert.
nahezu trocken ist. ckel nach unten, bis ein
Klick zu hören ist.

Trübungsmessung
Verwenden Sie für genaue Trübungsmessungen ausschließlich saubere Küvetten und entfernen Sie
Luftblasen.
Hinweise zur Messung
Um die Einflüsse von gerätebedingten Streuungen, Streulicht und Luftblasen zu minimieren, müssen
immer die geeigneten Messverfahren angewendet werden. Für genaue und wiederholbare
Messungen:
Messgerät

• Vergewissern Sie sich, dass das Gerät auf einer ebenen, festen Fläche steht, die während der
Messung nicht vibriert.
• Die USEPA-Filtergruppe ist für Messungen erforderlich, die für Genehmigungen der
Umweltbehörde der Vereinigten Staaten (United States Environmental Protection Agency,
USEPA), im Rahmen der Trinkwasserverordnung (National Primary Drinking Water Regulations,
NPDWR) oder der Bewilligungen zur nationalen Schadstoffentsorgung (National Pollutant
Discharge Elimination System, NPDES) gemeldet werden.
• Schalten Sie das Gerät 30 Minuten (Ratio ein) oder 60 Minuten (Ratio aus) vor der Messung ein.
Lassen Sie das Gerät rund um die Uhr laufen, wenn es regelmäßig verwendet wird.

Deutsch 39
• Schließen Sie bei Messungen, Kalibrierungen und Verifikationen stets den Deckel des
Probenfachs.
• Entnehmen Sie Probenküvetten aus dem Gerät und schalten Sie es aus, wenn Sie das Gerät über
einen längeren Zeitraum (mehr als einen Monat) nicht benötigen.
• Schließen Sie das Probenfach, damit kein Staub oder Schmutz eindringt.

Küvetten
• Schrauben Sie immer die Kappen auf die Küvetten auf, um Austreten der Probe in das Gerät zu
verhindern.
• Verwenden Sie nur saubere Küvetten, die sich in einem guten Zustand befinden. Schmutzige,
zerkratzte oder beschädigte Küvetten können zu fehlerhaften Ergebnissen führen.
• Stellen Sie sicher, dass kalte Proben nicht zum Beschlagen der Küvette führen.
• Füllen Sie die Küvetten zur Aufbewahrung mit destilliertem oder entionisiertem Wasser und
schrauben Sie die Kappe fest auf.
• Verwenden Sie für optimale Genauigkeit für jede Messung eine einzelne Probenküvette oder eine
Durchflusszelle.
Hinweis: Alternativ kann eine abgeglichene Probenküvette für die Messung verwendet werden. Diese bietet jedoch
nicht dieselbe Genauigkeit oder Präzision einer einzelnen indexierten Probenküvette oder Durchflusszelle. Bei der
Verwendung abgeglichener Probenküvetten richten Sie die Markierung an der Probenküvette an der
Referenzmarkierung am Probenküvettenhalter aus.
Messdaten

• Messen Sie die Proben sofort, um Temperaturänderungen und Absetzen zu verhindern. Stellen
Sie vor einer Messung immer sicher, dass die Probe homogen ist.
• Wenn möglich, vermeiden Sie es, die Probe zu verdünnen.
• Vermeiden Sie direkte Sonneneinstrahlung auf das Gerät.

Vorgehensweise zur Trübungsmessung

1. Drücken Sie Anmel- 2. Drücken Sie Anmel- 3. Drücken Sie Pro- 4. Spülen Sie eine sau-
den und wählen Sie die den und geben Sie das ben-ID. Wählen Sie die bere, leere Probenkü-
richtige Anwender-ID. Passwort ein. Drücken entsprechende Proben- vette zweimal mit der
Wenn keine Anmeldung Sie OK. ID und drücken Sie zu messenden Lösung
erforderlich ist, fahren dann Auswahl. Die und leeren Sie sie dann
Sie mit Schritt 3 fort. ausgewählte Proben-ID vollständig aus. Füllen
wird auf dem Display Sie sie bis zur Linie (et-
angezeigt. wa 30 ml) mit der Probe
und schrauben Sie so-
fort die Kappe auf die
Probenküvette.

40 Deutsch
5. Reinigen Sie die 6. Tragen Sie von der 7. Verwenden Sie das 8. Schwenken Sie die
Probenküvetten mit ei- Oberkante der Proben- im Lieferumfang enthal- Probenküvette vorsich-
nem weichen, fussel- küvetten zur Unterseite tene Öltuch, um das Öl tig und langsam um, um
freien Tuch, um Was- hin wenig Silikonöl auf. gleichmäßig auf die die Probe vollständig zu
serflecken und Finger- Oberfläche der Proben- mischen. Achten Sie
abdrücke zu entfernen. küvetten aufzutragen. darauf, dass keine Luft-
Entfernen Sie über- blasen entstehen.
schüssiges Öl. Stellen
Sie sicher, dass die
Probenküvetten nahezu
trocken sind.

9. Setzen Sie die Pro- Drücken Sie Mes-

Datenmanagement
Anzeigen der aufgezeichneten Daten
Alle aufgezeichneten Daten sind im Datenspeicher gespeichert. Es gibt drei Arten von
Datenprotokollen:

• Messdaten - Zeigt die aufgezeichneten Messungen an.

1. Drücken Sie Datenprot. und wählen Sie das entsprechende Datenprotokoll aus.
2. Um die Details eines Speichereintrags anzuzeigen, wählen Sie den Speichereintrag und drücken
Sie Details anzeigen.
Hinweis: Um einen Kommentar dem Speichereintrag hinzuzufügen, drücken Sie das Kommentar-Symbol.

Deutsch 41
3. Um nur einige der Daten anzuzeigen, drücken Sie Filter und anschließend „Ein“. Das Fenster
„Filtereinstellungen“ wird geöffnet.
4. Wählen Sie eine Option.

Optionen Beschreibung

Zeitintervall Wählt nur die Daten aus, die innerhalb eines bestimmten Zeitraums gespeichert wurden.

Anwender-ID Wählt nur die Daten aus, die mit einer bestimmten Anwender-ID gespeichert wurden.

Proben-ID Wählt nur die Daten aus den Messdaten aus, die mit einer bestimmten Proben-ID gespeichert
wurden.

Senden von Daten an ein angeschlossenes Gerät

1. Schließen Sie ein USB-Speichergerät oder Kabel an einen USB-Port am Messgerät an.
2. Verbinden Sie das andere Ende des Kabels gegebenenfalls mit dem Drucker.
3. Rufen Sie Setup > Peripheriegeräte auf. Als Verbindungsstatus wird jetzt „Verbunden“
angezeigt. Wenn „Nicht verbunden“ angezeigt wird, prüfen Sie, ob das verwendete Gerät zu den
empfohlenen Geräten gehört.
4. Drücken Sie Datenprot. und wählen Sie das entsprechende Datenprotokoll aus.
5. Um nur einige der Daten zu senden, verwenden Sie die Filtereinstellungen oder wählen Sie einen
einzelnen Datenpunkt aus. Siehe Anzeigen der aufgezeichneten Daten auf Seite
6. Drücken Sie Optionen > Datenprot. senden. Wählen Sie einen einzelnen Datenpunkt, gefilterte
Daten oder alle Daten aus. Drücken Sie OK.
Das Gerät sendet die ausgewählten Daten an die angeschlossenen Geräte.

Löschen von Daten aus dem Datenprotokoll

1. Drücken Sie Datenprot. und wählen Sie das entsprechende Datenprotokoll aus.
2. Verwenden Sie die Filtereinstellungen, um nur einige der Daten zu löschen. Siehe Anzeigen der
aufgezeichneten Daten auf Seite
3. Um die Daten zu löschen, drücken Sie Optionen > Daten löschen. Wählen Sie einen einzelnen
Datenpunkt, gefilterte Daten oder alle Daten aus. Drücken Sie OK.
Das Gerät löscht die ausgewählten Daten aus dem Datenprotokoll.

Wartung
VORSICHT
Mehrere Gefahren. Nur qualifiziertes Personal sollte die in diesem Kapitel des Dokuments
beschriebenen Aufgaben durchführen.

42 Deutsch
Reinigen von Spritzern
VORSICHT
Gefahr von Kontakt mit Chemikalien. Entsorgen Sie Chemikalien und Abfälle gemäß lokalen,
regionalen und nationalen Vorschriften.

1. Befolgen Sie alle örtlichen Sicherheitsprotokolle zur Verschüttungskontrolle

Reinigung des Geräts

Reinigen des Filters

1. Reinigen Sie beide Seiten der Linse des Filters mit Glasreiniger, Linsenreiniger oder
Isopropylalkohol und einem Wattestäbchen oder Linsentuch.
2. Untersuchen Sie das Filterglas auf Kratzer oder andere Beschädigungen.
3. Wenn um den Rand des Filters ein verschwommener Kreis sichtbar ist, delaminiert das
Filtermaterial. Tauschen Sie den Filter aus.

Austauschen der Lampe

VORSICHT
Verbrennungsgefahr. Die Lampe muss abgekühlt sein, bevor sie aus dem Gerät entfernt werden kann.

Hinweise:

• Verwenden Sie eine Lampe derselben Größe, derselben Art und mit identischer elektrischer
Nennspannung.
• Berühren Sie die Lampe nicht, da Fett von der Haut die Lampe beschädigen kann. Reinigen Sie
die Lampe bei Bedarf mit Alkohol.
• Die Lampenkabel können in eine beliebige Klemmblockposition eingesetzt werden.
• Schalten Sie das Gerät 30 Minuten (Ratio ein) oder 60 Minuten (Ratio aus) vor der Messung oder
Kalibrierung ein.
• Kalibrieren Sie das Gerät, nachdem die Lampe ersetzt wurde.

Informationen zum Austauschen der Lampe finden Sie in der mit der Lampe gelieferten
Dokumentation.

Deutsch 43
Dienstprogramme des Geräts
1. Drücken Sie Start, um Modell, Version, Seriennummer und Standortnamen des Geräts
anzuzeigen.
2. Drücken Sie Diagnose.
3. Wählen Sie eine Option.

Optionen Beschreibung

Werksservice Nur für Werkszwecke/Service.

Geräte-Backup Speichern – Speichert ein Backup aller Geräteeinstellungen und Datendateien auf
einem USB-Speicher. Wiederherstellen – Kopiert die Geräteeinstellungen und
Protokolldateien von einem USB-Speicher auf das Gerät. Überschreibt alle
Geräteeinstellungen.

Datei für das Installiert ein Geräteupdate von einem USB-Speicher auf dem Gerät.
Geräteupdate

Servicezeiten Zeigt das für den letzten Service und den nächsten Service eingegebene Datum
an. Wenn die Option aktiviert ist, wird auf dem Display eine Serviceerinnerung
angezeigt, wenn der nächste Service fällig ist.

Fehlerbehebung
Meldung Lösung

Einschalten

Testprogramm gestoppt! Schalten Sie das Gerät aus, warten Sie 20 Sekunden und schalten Sie das Gerät
Hardware-Fehler. dann wieder ein. Wenn das Testprogramm nicht erfolgreich ist, notieren Sie die
Fehlernummer und wenden Sie sich an den technischen Support.
Fehlernummern: 0: RTC; 1: Touch-IC; 3: Dunkelspannung – Schließen Sie den
Deckel des Küvettenschachts, bis ein Klick zu hören ist. Starten Sie das Gerät
erneut. 4: Verstärkerkoeffizient – Stellen Sie sicher, dass das Netzteil an eine
Schutzkontakt-Steckdose angeschlossen ist. 7: Lampenspannung – Stellen Sie
sicher, dass das richtige Netzteil verwendet wird. 8: Drift der
Übertragungsspannung – Wenn die Lampe ausgetauscht wurde, kalibrieren Sie
das Gerät. Wenn sich während des Selbsttests beim Gerätestart eine Ampulle im
Probenfach befunden hat, entfernen Sie die Ampulle. 9: SDRAM; NOR-
Flash; SPI-Flash; Batteriespannung; Stromversorgungsspannung –
Stellen Sie sicher, dass das richtige Netzteil verwendet wird.

Nächste Kalibrierung ist fällig! Kalibrieren Sie das Gerät. Siehe Kalibrieren des Trübungsmessgeräts mit
StablCal Standards auf Seite
Hinweis: Die Kalibrierungserinnerung ist aktiviert. Siehe Konfigurieren der
Kalibriereinstellungen auf Seite

Nächster Service ist fällig! Wenden Sie sich an den technischen Support.
Hinweis: Die Serviceerinnerung ist aktiviert. Siehe Dienstprogramme des Geräts auf Seite

Nächste Verifizierung ist Führen Sie eine Kalibrierungsverifizierung durch. Siehe die ausführliche
fällig! Bedienungsanleitung auf der Website des Herstellers.
Hinweis: Die Verifizierungserinnerung ist aktiviert.

Messung

Hardware-Fehler/Geräte- Schalten Sie das Gerät aus, warten Sie 20 Sekunden und schalten Sie das Gerät
Fehler dann wieder ein. Wenn das Problem weiterhin besteht, wenden Sie sich an den
technischen Support.

Kalibrierbereich überschritten Die gemessene Trübung liegt über dem Kalibrierbereich des Geräts. Wählen Sie
eine Kalibrierkurve, die den gesamten Messbereich abdeckt. Siehe Konfigurieren
der Kalibriereinstellungen auf Seite

Messbereich überschritten! Die gemessene Trübung liegt über dem Messbereich des Geräts.

44 Deutsch
Meldung Lösung

Kalibrierung/Verifizierung

Geräte-Fehler. Prüfen Sie die Standards. Starten Sie die Kalibrierung oder Verifizierung erneut.
Wenn die Kalibrierung (oder Verifizierung) nicht erfolgreich ist, wenden Sie sich
an den technischen Support.

Standard nicht stabil. Verwenden Sie die richtigen Kalibrierstandards. Schwenken Sie den Standard,
bis keine Lufblasen oder größeren Partikel mehr sichtbar sind.

Standard außerhalb des Verwenden Sie die richtigen Kalibrierstandards. Schwenken Sie die Standards.
Bereichs Achten Sie darauf, die Standards in aufsteigender Reihenfolge zu messen.

Standardwert zu niedrig. Der falsche Kalibrierstandard befindet sich im Küvettenschacht. Stellen Sie
sicher, dass der Standard nicht abgelaufen ist.
Setzen Sie den richtigen Kalibrierstandard in den Küvettenschacht ein. Achten
Sie darauf, den Standard zu schwenken.

Standardwert zu hoch. Der falsche Kalibrierstandard befindet sich im Küvettenschacht. Stellen Sie
sicher, dass der Standard nicht abgelaufen ist.
Setzen Sie den richtigen Kalibrierstandard in den Küvettenschacht ein.

Verifizierung: Fehler. Prüfen Sie den Verifizierungsstandard. Kalibrieren Sie das Gerät. Siehe
Kalibrieren des Trübungsmessgeräts mit StablCal Standards auf Seite
Wenn die Verifikation nach der Kalibrierung nicht erfolgreich war, wenden Sie
sich an den technischen Support.

Geräteupdate

Fehler beim Kopieren vom Entfernen Sie großen Dateien vom USB-Speicher, die zu viel Speicherplatz in
USB-Speicher. Anspruch nehmen. Starten Sie das Geräteupdate erneut.
Entfernen Sie die Dateien für das Geräteupdate vom USB-Speicher. Speichern
Sie die Dateien für das Geräteupdate erneut auf dem USB-Speicher.
Schließen Sie den USB-Speicher an das Gerät an. Starten Sie das Geräteupdate
erneut.

Datei für das Geräteupdate Entfernen Sie die Dateien für das Geräteupdate vom USB-Speicher. Speichern
fehlt. Sie die Dateien für das Geräteupdate erneut auf dem USB-Speicher.
Datei für das Geräteupdate ist Schließen Sie den USB-Speicher an das Gerät an. Starten Sie das Geräteupdate
fehlerhaft. erneut.

Speicher für Update nicht Wenden Sie sich an den technischen Support.
ausreichend.

USB-Speicher ist nicht Schließen Sie einen USB-Speicher an das Gerät an. Vergewissern Sie sich,
verbunden. dass das Dateisystem „FAT32“ auf dem USB-Speicher installiert ist.
Schalten Sie das Gerät aus, warten Sie 20 Sekunden und schalten Sie das Gerät
dann wieder ein. Schließen Sie den USB-Speicher an. Starten Sie das
Geräteupdate erneut.

Lesen vom/Schreiben auf den USB-Speicher

Beim Schreiben auf den USB- Schließen Sie einen USB-Speicher an das Gerät an. Vergewissern Sie sich,
Speicher ist ein Fehler dass das Dateisystem „FAT32“ auf dem USB-Speicher installiert ist.
aufgetreten. Schalten Sie das Gerät aus, warten Sie 20 Sekunden und schalten Sie das Gerät
dann wieder ein. Prüfen Sie den verbleibenden Speicherplatz auf dem USB-
Beim Lesen vom USB-
Speicher.
Speicher ist ein Fehler
aufgetreten. Schalten Sie das Gerät aus, warten Sie 20 Sekunden und schalten Sie das Gerät
dann wieder ein. Schließen Sie den USB-Speicher an das Gerät an.

Deutsch 45
Meldung Lösung

Wiederherstellen mit Backup

Kein Geräte Backup Schließen Sie einen USB-Speicher an das Gerät an. Vergewissern Sie sich,
vorhanden. dass das Dateisystem „FAT32“ auf dem USB-Speicher installiert ist.
Beim Aufspielen der Schalten Sie das Gerät aus, warten Sie 20 Sekunden und schalten Sie das Gerät
Gerätedaten ist ein Fehler dann wieder ein. Schließen Sie den USB-Speicher an. Starten Sie das
aufgetreten. Geräteupdate erneut.

Sicherheit

Passwort ungültig Geben Sie das korrekte Passwort ein. Wenn das Passwort verloren gegangen
ist, wenden Sie sich an den technischen Support.

Senden von Daten

Bitte Empfangsgerät Prüfen Sie die Geräteverbindungen. Deaktivieren Sie die Einstellung „Auto
anschließen! Send“. Siehe Konfigurieren der Messeinstellungen auf Seite

Hinzufügen von Proben-IDs von einer Liste

Keine gültigen Daten Auf dem USB-Speicher wurde keine Proben-ID gefunden.
gefunden!

Probennahmedatum wurde Stellen Sie sicher, dass Datum und Uhrzeit das Format funduszeue.info hh:mm
nicht gelesen. haben.

Proben-ID wurde nicht Prüfen Sie die Textzeichenfolgen. Siehe die ausführliche Bedienungsanleitung
gelesen. auf der Website des Herstellers.

Problem/Fehler: Falsches Stellen Sie sicher, dass Datum und Uhrzeit das Format funduszeue.info hh:mm
Datum haben.
Mögliche Ursache: Falsches
Datenformat.

Proben-ID-Liste voll! Daten Entfernen Sie nicht verwendete Proben-IDs. Fügen Sie eine neue Proben-ID
wurden nicht hinzugefügt.. hinzu.

46 Deutsch
Sommario
Dati tecnici a pagina 47 Avviamento a pagina 54

Informazioni generali a pagina 48 Funzionamento a pagina 55

Installazione a pagina 52 Manutenzione a pagina 65

Interfaccia utente e navigazione a pagina 53 Risoluzione dei problemi a pagina 67

Dati tecnici
I dati tecnici sono soggetti a modifiche senza preavviso.

Dato tecnico Dettagli

Metodo di misurazione Nefelometrico

Normative Conforme al metodo EPA

Dimensioni (L x P x A) 39,5 x 30,5 x 15,3 cm (15,6 x 12,0 x 6,02 pollici)

Peso 3,0 kg (6,6 libbre)

Involucro IP30; solo per uso interno

Classe di protezione Alimentazione esterna: Classe di protezione I; strumento: Classe di protezione II

Grado di inquinamento 2

Categoria di installazione Alimentazione esterna: Categoria II; strumento: Categoria I

Requisiti di alimentazione Strumento: 12 V CC, 3,4 A; alimentazione: V CA, 50/60 Hz

Temperatura di esercizio Da 0 a 40 °C (da 32 a °F)

Temperatura di stoccaggio Da a 60 °C (da -4 a °F)

Umidità Dal 5 al 95% di umidità relativa, senza condensa

Display 17,8 mm (7"), touch screen a colori

Sorgente luminosa Lampada in filamenti di tungsteno

Unità di misura NTU, EBC, Abs (assorbanza), %T (% trasmittanza) e mg/l (grado)

Gamma NTU (rapporto attivo): decimale automatico

1 È necessario un gruppo filtro per le misurazioni dell'assorbanza e della trasmittanza.

Italiano 47
Dato tecnico Dettagli

Precisione2, 3, 4 Rapporto attivo: ±2% del valore più 0,01 NTU da 0– NTU, ±5% del valore da
– NTU, ±10% del valore da –10, NTU
Rapporto disattivo: ±2% del valore più 0,01 NTU da 0–40 NTU
Assorbanza: ±0,01 Abs da ,5 Abs a nm, ±2% Abs da 0, Abs a nm
Trasmittanza: 2% T da % T a nm

Risoluzione Torbidità: 0, NTU/EBC

Riproducibilità ±1% del valore o 0,01 NTU, a seconda di quale dei due è maggiore (in condizioni di
riferimento)

Tempo di risposta Media del segnale disattiva: 6,8 secondi

Tempo di stabilizzazione Rapporto attivo: 30 minuti dopo l'avvio

Modalità di lettura Singola, continua, Rapidly Settling Turbidity™, media segnale attiva o disattiva,
rapporto attivo o disattivo

Comunicazione USB

Interfaccia 2 porte USB-A per unità flash USB, stampante esterna, tastiera e lettore di codici a
barre

Registro dati Fino a un massimo di registri totali, che includono registri di lettura, registri di
verifica e registri di calibrazione

Sfiato dell’aria Azoto secco o aria strumento (ANSI MC , )

Celle campione Celle rotonde 95 x 25 mm (3,74 x 1 poll.) in vetro borosilicato con tappi avvitabili
rivestiti in gomma
Nota: è possibile adoperare delle celle campione ridotte (meno di 25 mm) quando si utilizza un
adattatore cella.

Requisiti dei campioni Cella campione da 25 mm: 20 mL minimo

Certificazione CE, KC, RCM

Garanzia 1 anno (EU: 2 anni)

Informazioni generali
In nessun caso, il produttore potrà essere ritenuto responsabile per danni diretti, indiretti o accidentali
per qualsiasi difetto o omissione relativa al presente manuale. Il produttore si riserva il diritto di
apportare eventuali modifiche al presente manuale e ai prodotti ivi descritti in qualsiasi momento
senza alcuna notifica o obbligo preventivi. Le edizioni riviste sono presenti nel sito Web del
produttore.

2 Specifiche di torbidità identificate utilizzando un gruppo filtro USEPA, uno standard di formazina
preparato fresco e celle campione simili da mm.
3 Una radiazione elettromagnetica intermittente di 3 volt/metro o superiore può causare leggere
variazioni per quel che riguarda la precisione.
4 Condizioni di riferimento: 23 ±2 °C, 50 (±10)% di umidità relativa senza condensa, V
CA, 50/60 Hz

48 Italiano
Ulteriori informazioni
Ulteriori informazioni sono disponibili sul sito Web del produttore.

Informazioni sulla sicurezza

Prima di disimballare, installare o utilizzare l’apparecchio, si prega di leggere l’intero manuale. Si

AVVERTENZA
Indica una situazione di pericolo potenziale o imminente che, se non evitata, potrebbe comportare lesioni gravi,
anche mortali.

ATTENZIONE
Indica una situazione di pericolo potenziale che potrebbe comportare lesioni lievi o moderate.

AVVISO
Indica una situazione che, se non evitata, può danneggiare lo strumento. Informazioni che richiedono particolare
attenzione da parte dell'utente.

Etichette di avvertimento
Leggere sempre tutte le indicazioni e le targhette di segnalazione applicate all'apparecchio. La
mancata osservanza delle stesse può infatti causare lesioni personali o danni allo strumento. Un
simbolo sullo strumento è indicato nel manuale unitamente a una frase di avvertenza.

Tale simbolo, se apposto sullo strumento, fa riferimento al manuale delle istruzioni per il
funzionamento e/o informazioni sulla sicurezza.

Le apparecchiature elettriche contrassegnate con questo simbolo non possono essere smaltite
attraverso sistemi domestici o pubblici europei. Restituire le vecchie apparecchiature al produttore il
quale si occuperà gratuitamente del loro smaltimento.

Certificazioni
Avvertenza di notifica EN /CISPR 11
Questo è un prodotto di Classe A. In un ambiente domestico questo prodotto può causare
interferenze radio per cui l’utente è tenuto ad adottare adeguate misure preventive.
Canadian Radio Interference-Causing Equipment Regulation, IECS, Class A:
Le registrazioni dei test di supporto sono disponibili presso il produttore.

Italiano 49
Questo apparecchio digitale di Classe A soddisfa tutti i requisiti di cui agli Ordinamenti canadesi sulle
apparecchiature causanti interferenze.
FCC Parte 15, Limiti Classe "A"
Le registrazioni dei testi di supporto sono disponibili presso il produttore. Il presente dispositivo è
conforme alla Parte 15 della normativa FCC. Il funzionamento è subordinato alle seguenti condizioni:
1. L'apparecchio potrebbe non causare interferenze dannose.
2. L'apparecchio deve tollerare tutte le interferenze subite, comprese quelle causate da
funzionamenti inopportuni.

Modifiche o cambiamenti eseguiti sull’unità senza previa approvazione da parte dell'ente

1. Scollegare l'apparecchio dalla sua fonte di potenza per verificare che sia la fonte dell’interferenza
o meno.
2. Se l'apparecchio è collegato alla stessa uscita del dispositivo in cui si verifica l'interferenza,
collegare l'apparecchio ad un'uscita differente.
3. Spostare l'apparecchio lontano dal dispositivo che riceve l'interferenza.
4. Posizionare nuovamente l’antenna di ricezione dell’apparecchio che riceve le interferenze.
5. Provare una combinazione dei suggerimenti sopra riportati.

Certificazione Coreana

업무용을 위한 EMC 등급 A 장치에 대한

Descrizione del prodotto

Pericolo di incendio. Questo prodotto non è stato concepito per l'uso con liquidi infiammabili.

Il torbidimetro da laboratorio TL misura la luce diffusa da campioni d'acqua per determinarne il
valore di torbidità. Con la modalità Rapporto attivata, lo strumento utilizza più rilevatori con diverse
angolazioni per correggere le interferenze e aumentare l'intervallo di misurazione. Con la modalità
Rapporto disattivata, lo strumento utilizza un rilevatore a 90° dalla sorgente di luce. L'utente può
calibrare lo strumento e verificare la calibrazione a intervalli regolari.
L'interfaccia utente utilizza un display touch screen. È possibile collegare alle porte USB una
stampante, un'unità flash USB o una tastiera. Fare riferimento a Figura 1. L'orologio in tempo reale
con batteria appone l'ora e la data su tutti i dati trasmessi o registrati (ossia registri di lettura, registri
di calibrazione e registri di verifica).

50 Italiano
Figura 1 Descrizione del prodotto

1 Coperchio del vano campione 6 Sfiato dell'aria

Componenti del prodotto

Italiano 51
Figura 2 Componenti dello strumento

1 Olio siliconico 6 Kit di standard di torbidità secondari Gelex

Installazione
ATTENZIONE
Pericoli multipli. Gli interventi descritti in questa sezione del documento devono essere eseguiti solo da
personale qualificato.

Questo strumento è adatto per l'uso a un'altitudine massima di m ( piedi). L'uso di
questo strumento a un'altitudine superiore a m può aumentare leggermente la possibilità di
rottura dell'isolamento elettrico, generando un pericolo di scosse elettriche. Il produttore consiglia agli
utenti che rilevano problemi di contattare l'assistenza tecnica.

Linee guida di installazione

• Su una superficie piana

Collegamento a dispositivi esterni (opzionale)

52 Italiano
tastiera per immettere il testo nelle caselle di testo sul display (ad esempio, password e ID
campione).

Interfaccia utente e navigazione

Figura 3 Descrizione del display

1 ID campione e numero della misura5 7 Frecce di navigazione SU/GIÙ

Tabella 1 Icone del menu su barra laterale

Consente a un operatore di accedere e di uscire. Per accedere, selezionare un ID operatore e

Consente di selezionare l'ID campione.

ID campione

5 Il numero della misura aumenta di uno ogni volta che viene completata una misura.

Italiano 53
Tabella 1 Icone del menu su barra laterale (continua)
Icona Descrizione

Consente di avviare una calibrazione.

Calibrazione

Consente di avviare una verifica.

Verifica

Consente di visualizzare il registro di lettura, il registro di calibrazione e il registro di verifica.

Consente di configurare le impostazioni dello strumento. Fare riferimento a Configurazione

Configurazione

Consente di visualizzare le informazioni firmware, il backup strumento, gli aggiornamenti

Diagnostica

Consente di impostare un timer.

Timer

Avviamento
Fare riferimento alle operazioni illustrate di seguito per attivare l'alimentazione allo strumento e
avviare lo strumento. Si avvia l'autodiagnosi.

54 Italiano
Funzionamento
Configurazione delle impostazioni dello strumento
1. Premere , quindi Configurazione.
2. Selezionare un'opzione.

Opzione Descrizione

Posizione Consente di impostare il nome della posizione dello strumento. La posizione viene
inviata con le misurazioni all'unità USB. La posizione non viene salvata nel registro dei
dati.

Data e ora Consente di impostare il formato di data e ora, la data e l'ora. Immettere la data e l'ora
correnti. Formato data—Consente di impostare il formato della data. Opzioni: gg-mm-
aaaa (predefinita), aaaa-mm-gg, gg-mm-aaaa o mm-gg-aaaa. Formato tempo—
Consente di impostare il formato dell'ora. Opzioni: 12 o 24 ore (predefinito).

Sicurezza Consente di attivare o disattivare la protezione tramite password per le impostazioni e le

• Off—Tutti gli operatori possono modificare l'impostazione o eseguire l'attività.

Nota: l'impostazione Sicurezza non viene portata su On finché non si preme il pulsante
Chiudi.

Settaggio suono Consente di attivare o disattivare i settaggi suono per singoli eventi. Per attivare o
disattivare tutti i settaggi suono, selezionare Tutti e premere Configurazione.

Periferiche Mostra lo stato di connessione dei dispositivi collegati come una stampante, un'unità
flash USB o una tastiera.

Gestione Consente di impostare il momento in cui lo strumento verrà portato automaticamente in

Italiano 55
Configurazione delle impostazioni di misurazione
Selezionare la modalità di lettura, le unità di misura, le impostazioni del registro dei dati e altro.

1. Sulla schermata di lettura principale, premere Opzioni>Config lettura.

Opzione Descrizione

Lettura Modalità Consente di impostare la modalità di lettura come singola, continua o RST. Singola
(predefinita)—La misura si interrompe quando la lettura è stabile. Continua—La misura
continua finché l'utente non preme Fatto. RST—La modalità RST (Rapidly Settling
Turbidity) calcola e aggiorna di continuo la lettura della torbidità di un campione con una
confidenza del 95%, basata sul trend cumulativo dei valori misurati in tempo reale. La
modalità RST viene utilizzata al meglio sui campioni che definiscono rapidamente e
continuamente le modifiche nel valore. La lettura è basata su un campione preparato
correttamente ed omogeneo all'inizio della lettura. Le migliore applicazione è su
campioni superiori a 20 NTU. Il campione deve essere mescolato in modo deciso tramite
capovolgimento immediatamente prima dell'inserimento nello strumento. Media segnale
—La lettura della torbidità visualizzata sul display è una media dei valori misurati durante
l'intervallo di tempo selezionato. Opzioni: per la modalità di misura singola, dai 5 ai
15 secondi. Per la modalità di misura continua, dai 5 ai 90 secondi.

Unità Consente di selezionare le unità di misura da visualizzare sul display e da inserire nel
registro dati. Opzioni: NTU (predefinita), EBC, Abs o %T.

Rapporto Consente di attivare (valore predefinito) o disattivare la modalità Rapporto. In caso di

Espuls bolle Consente di impostare l'espulsione delle bolle su On (valore predefinito) oppure su Off.
Quando impostata su On, le letture di elevata torbidità causate dalle bolle nel campione
non vengono mostrate o salvate nel registro dati.

Configurazione Consente di configurare le impostazioni del registro dei dati. Salvataggio autom.—I dati
registro dati di misura sono registrati automaticamente nel registro di lettura. Predefinito: On Se
l'opzione Salvataggio autom. è disattivata, premere Opzioni > Memorizza per salvare
manualmente una lettura nel registro dei dati. Invio formato dati—Consente di
impostare il formato di output dei dati di misura inviati a dispositivi esterni (CSV, XML o
BMP). Predefinito: XML Formato di stampa—Consente di impostare il formato di output
dei dati di misura inviati a una stampante (Stampa rapida o Stampa dett (GLP)).
Commenti—Consente agli utenti di aggiungere commenti alle voci del log. Invio autom.
—I dati di misura vengono inviati automaticamente a tutti i dispositivi (ad esempio,
stampante, unità flash USB) collegati allo strumento dopo ciascuna misura. Opzioni: Off,
New file (Nuovo file) o Continue file (Continua file). Off: nessun invio automatico dei dati;
New file (Nuovo file): invio dei dati, che vengono salvati in un nuovo file; Continue file
(Continua file): invio dei dati, tutti i dati vengono salvati in un unico file.

Aggiunta di ID operatore
Aggiungere un ID operatore univoco per ogni persona che eseguirà la misurazione di campioni
(massimo 30). Selezionare un'icona, una password operatore e un livello di sicurezza per ciascun ID
operatore.

1. Premere Login.
2. Premere Opzioni>Nuovo.
3. Immettere un nuovo ID operatore (non più di 20 caratteri), quindi premere OK.
4. Premere la freccia SINISTRA e DESTRA per selezionare l'icona per l'ID operatore (ad esempio,
pesce, farfalla o pallone).
5. Premere Password operatore, quindi immettere una password per l'ID operatore.
Nota: le password distinguono tra caratteri maiuscoli e minuscoli.
6. Premere Livello sicurezza, quindi selezionare il livello di sicurezza per l'ID operatore.

56 Italiano
• Off—L'operatore non può modificare le impostazioni o eseguire attività nelle impostazioni
Sicurezza che presentano un livello di sicurezza a una o due chiavi.
• Una chiave—L'operatore può modificare tutte le impostazioni ed eseguire tutte le attività nelle
impostazioni Sicurezza che dispongono di un livello di sicurezza Off o a una chiave.
• Due chiavi—L'operatore può modificare tutte le impostazioni ed eseguire tutte le attività nelle
impostazioni Sicurezza.
Nota: prima di poter selezionare un livello di sicurezza, portare l'impostazione Sicurezza su On. Fare
riferimento a Configurazione delle impostazioni dello strumento a pagina
7. Premere OK>Chiudi.
8. Per modificare un ID operatore, selezionare l'ID e premere Opzioni>Modifica.
9. Per eliminare un ID operatore, selezionare l'ID e premere Opzioni>Cancella>OK.

Aggiunta di ID campione
Aggiungere un ID campione univoco per ogni campione (massimo ). L'ID campione identifica la
posizione del campione o altre informazioni specifiche.
In alternativa, importare nello strumento gli ID campione da un file foglio di lavoro. Fare riferimento al
manuale completo per l'utente sul sito Web del produttore per importare l'ID campione.

1. Premere ID campione.
2. Premere Opzioni>Nuovo.
3. Immettere un nuovo ID campione (massimo 20 caratteri).
4. Premere OK.
5. Selezionare un'opzione.

Opzione Descrizione

Aggiungere Consente di aggiungere all'ID campione la data e l'ora in cui il campione è stato ottenuto
Data/ora (opzionale). La data e l'ora immesse per ciascun ID campione vengono visualizzate sul
menu ID campione.

Aggiungere Consente di aggiungere un numero della misura all'ID campione (opzionale).

Aggiungere Consente di aggiungere un cerchio colorato all'icona dell'ID campione (opzionale).

6. Premere OK>Chiudi.
7. Per modificare un ID campione, selezionare l'ID e premere Opzioni>Modifica>OK.
8. Per cancellare un ID campione, selezionare l'ID e premere Opzioni>Cancella>OK.
Nota: per eliminare tutti gli ID campione, selezionare l'ID campione, quindi premere Opzioni > Eliminare tutti
gli ID dei campioni? > OK.

Calibrazione del torbidimetro con gli standard StablCal.

Italiano 57
Note sulla calibrazione
• Assicurarsi che lo strumento si trovi nelle stesse condizioni dell'ambiente in cui dovrà essere
utilizzato.
• Assicurarsi che gli standard si trovino alla stessa temperatura ambiente dello strumento prima
dell'uso.
• Utilizzare esclusivamente l'olio siliconico fornito. L'olio siliconico presenta lo stesso indice di
rifrazione del vetro delle fiale e maschera graffi e differenze sul vetro di lieve entità.
• Conservare il panno lubrificante in un sacchetto di plastica per mantenerlo pulito.
• In caso di interruzione dell'alimentazione durante la calibrazione, i nuovi dati andranno persi e
verranno utilizzati quelli dell'ultima calibrazione.
• In modalità di calibrazione viene selezionata automaticamente la media della gamma e del
segnale. Completata la calibrazione, tutte le modalità operative tornano alle ultime impostazioni.
• Tutte le calibrazioni nefelometriche (unità di misura della torbidità) vengono effettuate
contemporaneamente.
• I dati di calibrazione con rapporto attivato e disattivato vengono misurati e registrati
contemporaneamente.
• Pulire il gruppo filtro USEPA prima di effettuare una calibrazione iniziale o almeno ogni 3 mesi
(ossia, l'intervallo di calibrazione iniziale consigliato da USEPA).

Configurazione delle impostazioni di calibrazione

1. Premere Calibrazione.
2. Premere Opzioni>Configurazione calibrazione.
3. Selezionare l'intervallo della curva di calibrazione e il tipo di standard di calibrazione.

Opzione Descrizione

StablCal RapidCal Calibrazione con standard StablCal 20 NTU (predefinita).

StablCal ( NTU) Calibrazione a intervallo pieno (< 0,1 NTU, 20 NTU, NTU, NTU,
NTU, NTU) con StablCal.

Formazin RapidCal Calibrazione con standard formazin 20 NTU.

Formazin ( NTU) Calibrazione a intervallo pieno (20 NTU, NTU, NTU, NTU,
NTU e acqua di diluizione) con formazina.

Gradi ( mg/l) Calibrazione a intervallo pieno (20 mg/l, mg/l e acqua di diluizione) con
caolino.

SDVB ( NTU) Calibrazione a intervallo pieno (20 NTU, NTU, NTU, NTU,
NTU e acqua di diluizione) con stirene-divinilbenzene sferico.

58 Italiano
Opzione Descrizione
EU Pharm ( NTU) Calibrazione a intervallo pieno (< 0,1 NTU, 3 NTU, 6 NTU, 18 NTU, 30 NTU).

Calibrazione L'utente può immettere una calibrazione personalizzata per la torbidità. L'utente
personalizzata seleziona il numero di standard di calibrazione e il valore di ciascuno standard di
calibrazione. Utilizzare una calibrazione personalizzata quando si utilizzano celle
campione più piccole con un adattatore per celle campione.

4. Selezionare le opzioni di calibrazione rimanenti.

Opzione Descrizione

Verifica dopo cal Consente di impostare lo strumento per l'avvio di una verifica subito dopo la
calibrazione dello strumento. Quando impostato su On, lo standard di verifica viene
misurato subito dopo una calibrazione. Valore predefinito: ON. Il valore dello
standard di verifica viene visualizzato sul display come l'ultimo standard durante la
calibrazione.

Promemoria di Consente di impostare l'intervallo di tempo tra due verifiche di calibrazione. Quando
calibrazione è necessaria una calibrazione, nella parte superiore del display vengono visualizzati
un promemoria e un punto interrogativo sull'icona della calibrazione. Opzioni: Off
(predefinita), 1 giorno, 7 giorni, 30 giorni o 90 giorni. Al termine di una calibrazione, il
tempo di calibrazione viene azzerato.

Ripristina a calibraz Consente di impostare la calibrazione sulle impostazioni predefinite.

Preparazione degli standard StablCal

1. Pulire la superficie esterna delle fiale StablCal con un detergente per la pulizia dei vetri da
laboratorio.
2. Sciacquare le fiale con acqua distillata o deionizzata.
3. Asciugare le fiale con un panno antipelucchi.
Nota: non agitare o capovolgere lo standard < 0,1 NTU. Se lo standard è stato mescolato o agitato, non muovere la
fiala per almeno 15 minuti prima dell'uso.
Nota: non rimuovere i tappi dalle fiale sigillate.
Prima dell'uso, assicurarsi che gli standard StablCal si trovino alla temperatura ambiente dello
strumento (e non oltre i 40 °C ( °F)).
Capovolgere gli standard (eccetto quelli < 0,1 NTU) prima dell'uso. Fare riferimento alle istruzioni
fornite con gli standard StablCal.
Procedura di calibrazione StablCal

1. Premere Login e 2. Premere Login e 3. Rimuovere il gruppo 4. Pulire la lente del

Italiano 59
5. Tenere la linguetta 6. Premere 7. Ottenere lo standard 8. Applicare una
del gruppo filtro USEPA Calibrazione. Sul StablCal visualizzato piccola goccia di olio
in modo che le frecce display vengono sul display. Pulire la siliconico sulla fiala,
siano rivolte verso la visualizzati i valori fiala con un panno dall'alto verso il basso.
parte anteriore dello standard per la curva di morbido che non lascia
strumento. Spingere il calibrazione selezionata residui per rimuovere
gruppo filtro a fondo (e lo standard di macchie e impronte
nell'alloggiamento. verifica, se è attiva digitali.
l'opzione Verifica dopo
cal). Per selezionare
una curva di
calibrazione diversa,
fare riferimento a
Configurazione delle
impostazioni di
calibrazione
a pagina

9. Utilizzare il panno Capovolgere Inserire la fiala nel Selezionare Leggi.
lubrificante per delicatamente e supporto della cella Attendere 1 minuto in
applicare l'olio in modo lentamente la fiala per campione con il modo che lo strumento
uniforme sulla mescolare triangolo sulla fiala completi la
superficie della fiala. completamente lo allineato al misurazione.
Rimuovere la maggior standard (non contrassegno di
parte dell'olio. Verificare capovolgere la fiala < riferimento sul supporto
che la fiala sia quasi 0,1 NTU). Fare della cella campione.
asciutta. attenzione a non Premere il coperchio
favorire l'ingresso di chiuso fino a sentire
bolle d'aria. uno scatto ("clic").

60 Italiano
Aprire il coperchio Effettuare i Se è attivata Premere
e rimuovere la fiala dal passaggi per le l'opzione Verifica dopo Memorizza per salvare
supporto della cella altre fiale StablCal cal, viene visualizzato i nuovi dati di
campione. (dallo standard NTU più lo standard di verifica. calibrazione.
basso al più alto). Una Premere Leggi per
volta completata la misurare lo standard di
procedura, vengono verifica.
visualizzati i valori
misurati.

Procedura di verifica
Utilizzare la procedura di verifica per misurare la stessa fiala Gelex o StablCal periodicamente per
determinare se la lettura rimane nella gamma accettabile. Utilizzare il menu Verification Setup
(Configurazione di verifica) per impostare un promemoria per la verifica.

1. Premere Login e 2. Premere Login e 3. Premere Verifica. 4. Pulire le fiale Gelex

Italiano 61
5. Applicare una 6. Utilizzare il panno 7. Inserire la fiala nel 8. Premere Leggi.
piccola goccia di olio lubrificante per supporto della cella Vengono visualizzati il
siliconico sulla fiala, applicare l'olio in modo campione con il valore e lo stato di
dall'alto verso il basso. uniforme sulla triangolo sulla fiala superamento o
superficie della fiala. allineato al mancato superamento.
Rimuovere la maggior contrassegno di I dati vengono
parte dell'olio. Verificare riferimento sul supporto memorizzati
che la fiala sia quasi della cella campione. automaticamente nello
asciutta. Premere il coperchio strumento.
chiuso fino a sentire
uno scatto ("clic").

Misurazione della torbidità

• Durante la misurazione assicurarsi che lo strumento si trovi su una superficie piana e stabile, priva
di vibrazioni.
• Il gruppo filtro USEPA è richiesto per la creazione di report di misurazioni della torbidità per
autorizzazioni USEPA (United States Environmental Protection Agency, Agenzia per la protezione
dell'ambiente), NPDWR (National Primary Drinking Water Regulations, Norme fondamentali
nazionali sull'acqua potabile) o NPDES (National Pollutant Discharge Elimination System, Sistema
nazionale di smaltimento dei rifiuti inquinanti).
• Accendere lo strumento per 30 minuti (rapporto attivo) o 60 minuti (rapporto disattivo) prima della
misurazione. Mantenere acceso lo strumento 24 ore al giorno, se utilizzato con regolarità.
• Durante la misurazione, la calibrazione e la verifica, chiudere sempre il coperchio del vano
campione.
• Rimuovere la cella campione dallo strumento e spegnere lo strumento, se deve rimanere
inutilizzato per un periodo di tempo prolungato (oltre un mese).
• Mantenere chiuso il coperchio del vano campione, per evitare l'ingresso di polvere e sporcizia.

Celle campione

• Per prevenire fuoriuscite di campione nello strumento tappare sempre la cella campione.
• Utilizzare sempre celle campione pulite e in buone condizioni. Celle sporche, graffiate o
danneggiate possono determinare valori imprecisi.
• Accertarsi che i campioni freddi non formino "condensa" sulla cella campione.
• Conservare le celle campione riempite con acqua distillata o deionizzata e chiudere saldamente.
• Per ottenere la massima precisione, utilizzare una cella campione singola per ogni misurazione o
una cella a flusso.
Nota: in alternativa, per le misurazioni è possibile utilizzare celle campione simili, che però non assicurano la
stessa precisione di una singola cella campione indicizzata o di una cella a flusso. Quando si utilizzano celle
campione simili, allineare il contrassegno di orientamento sulla cella campione con il contrassegno di riferimento sul
supporto della cella campione.

62 Italiano
Misurazioni

• Misurare i campioni immediatamente, per non incorrere in oscillazioni termiche e sedimentazioni.

Procedura di misurazione della torbidità

1. Premere Login e 2. Premere Login e 3. Premere ID 4. Sciacquare due

5. Pulire le celle 6. Applicare una 7. Utilizzare il panno 8. Capovolgere

Italiano 63
9. Inserire la cella Premere Leggi (o
campione nell'apposito Fatto, se in modalità
supporto con il triangolo continua). Attendere
sulla cella campione che lo strumento legga
allineato al il campione.
contrassegno di Nota: Se la
riferimento sul supporto memorizzazione
della cella campione. automatica è
Premere il coperchio disattivata, premere
chiuso fino a sentire Opzioni > Memorizza
uno scatto ("clic"). per salvare i dati.

Gestione dei dati

• Registro di lettura—Consente di visualizzare le misure registrate.

1. Premere Datalog e selezionare il registro dei dati applicabile.

Opzione Descrizione

Intervallo di tempo Consente di selezionare solo i dati che sono stati memorizzati in un intervallo di tempo
specifico.

ID operatore Consente di selezionare solo i dati memorizzati con un ID operatore specifico.

ID campione Consente di selezionare solo i dati del registro di lettura memorizzati con un ID
campione specifico.

Invio dei dati a un dispositivo collegato

1. Collegare un'unità di memoria USB o un cavo a una porta USB dello strumento.
2. Collegare l'altra estremità del cavo alla stampante, se applicabile.

64 Italiano
3. Accedere a Configurazione > Peripherals (Periferiche). Viene visualizzato lo stato di
collegamento Connected (Collegato). Se viene visualizzato lo stato Not Connected (Non
collegato), verificare di utilizzare i dispositivi consigliati.
4. Premere Datalog, quindi selezionare il registro applicabile.
5. Per inviare solo alcuni dati, utilizzare le impostazioni del filtro o selezionare un singolo punto di
dati. Fare riferimento a Visualizzazione dei dati registrati a pagina
6. Premere Opzioni > Send Data Log (Invia Datalog). Selezionare un singolo punto di dati, i dati
filtrati o tutti i dati. Premere OK.
Lo strumento invia i dati selezionati ai dispositivi collegati.

Eliminazione di dati dal registro dei dati

1. Premere Datalog, quindi selezionare il registro applicabile.

Manutenzione
ATTENZIONE
Pericoli multipli. Gli interventi descritti in questa sezione del documento devono essere eseguiti solo da
personale qualificato.

Pulizia di fuoriuscite
ATTENZIONE
Pericolo di esposizione ad agenti chimici. Smaltire i prodotti chimici e i rifiuti conformemente alle
normative locali, regionali e nazionali.

1. Rispettare tutti i protocolli di sicurezza degli impianti per il controllo delle fuoriuscite.
2. Smaltire i rifiuti secondo le norme vigenti.

Pulizia dello strumento

Pulizia del gruppo filtro

1. Pulire entrambi i lati della lente del gruppo filtro con detergente per vetri, detergente per lenti o
alcool isopropilico e un batuffolo di cotone o un tessuto per la pulizia delle lenti.
2. Ispezionare il vetro del filtro per ricercare graffi o altri danni.
3. In presenza di un cerchio confuso attorno al bordo del filtro, il materiale del filtro si sta
delaminando. Sostituire il gruppo filtro.

Italiano 65
Sostituzione della lampada
ATTENZIONE

Indossare occhiali di protezione quando la lampada è accesa e prima di rimuoverne il coperchio.

ATTENZIONE
Pericolo di ustione. La lampada deve essere fredda prima di poter essere smontata dallo strumento.

Note:

• sostituire la lampada con una che abbia le stesse dimensioni, sia dello stesso tipo e con la stessa
potenza nominale.
• Non toccare la lampada in quanto il grasso della cute potrebbe danneggiarla. Pulire la lampada
con alcol, se necessario.
• I cavi della lampada possono essere inseriti in entrambe le posizioni della morsettiera.
• Accendere lo strumento per 30 minuti (rapporto attivo) o 60 minuti (rapporto disattivo) prima di
effettuare una misurazione o calibrazione.
• Dopo aver sostituito la lampada, calibrare lo strumento.

Per sostituire la lampada, fare riferimento alla documentazione fornita con la lampada.

Utilità dello strumento

Opzione Descrizione

Assistenza in fabbrica Solo per l'assistenza in fabbrica.

Backup strumento Memorizza—Consente di salvare il backup di tutte le impostazioni dello

Aggiornamento dello Consente di installare un aggiornamento dello strumento da un'unità flash USB.
strumento

Tempo serv. Consente di visualizzare la data dell'ultima manutenzione e di quella successiva.

66 Italiano
Risoluzione dei problemi
Messaggio Soluzione

Accensione

Autodiagnostica arrestata. Spegnere lo strumento, attendere 20 secondi, quindi riaccenderlo. Se

Calibrazione successiva Calibrare lo strumento. Fare riferimento a Calibrazione del torbidimetro con gli
necessaria! standard StablCal. a pagina
Nota: il promemoria di calibrazione è impostato su On. Fare riferimento a Configurazione delle
impostazioni di calibrazione a pagina

Pross. serv. Scade! Contattare il servizio di assistenza tecnica.

1 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES

2 УДК ББК I 73 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Editors: Selahattin Sarı Jusup Primbaev Alp H. Gencer Ainura Turdalieva Batuhan Tufaner Copyright Eurasian Economists Association & Kyrgyzstan-Turkey Manas University ALL RIGHTS RESERVED. This book contains material protected under International and Federal Copyright Laws and Treaties. Any unauthorized reprint or use of this material is prohibited. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording, or by any information storage and retrieval system without express written permission from the publisher. ISBN: B p. Typesetting: Alp H. Gencer & Hülya Üzümcü Print: Turar I УДК ISBN ББК

3 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Bishkek - Kyrgyzstan October

4 iv INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES FOREWORD We are proud to have completed the nith International Conference on Eurasian Economies, held in Bishkek, Kyrgyzstan with the cooperation of Kyrgyzstan-Turkey Manas University and Eurasian Economists Association on October abstracts were submitted to the conference from 5 countries, and in the end 57 accepted papers from 4 countries were presented at the conference. Many academicians attended the conference even though they had no papers to present, so the total attendance was around academicians. The fact that the rectors Manas University, Vice Minister of Department of Agriculture, Vice Rectors, as well as deans of many faculties, professors and associate professors, people from the financial sector and executive boards attended the conference show that interest in the conference is high and continual. We would like to extend our deepest appreciation to all participants and sponsors who have trusted and supported the conference s organizing committee. As in previous years, presented papers are collected into this proceedings book. A considerable amount of time and effort is put into evaluating and formatting the papers for the book. Each paper is evaluated by at least two judges before being accepted. We would like to thank our judges, scientific and organization committee members who contributed their valuable time and support to evaluating every paper. Additionally, we would like to extend our gratitude to Dr. Alp Gencer, who helped to design our web platform with great patience despite all of the difficulties and prepared the book of proceedings for publication. Our appreciation is also extended all members of Kyrgyzstan-Turkey Manas University who put every effort in the perfect organization, starting with the rector Prof. Dr. Sebahattin Balcı, dean of Faculty of Economic and Administrative Sciences, funduszeue.info Hakan Çetintaş, the faculty and students of the department of economics. They have done a wonderful job in making sure that the entire organization runs smoothly, press participance was ensured and organized a cultural feast for all attendees of the conference dinner. We would like to extend our greatest appreciation for the continuous support of International Conference on Eurasian Economies by Beykent University s Board of Trustees Chairman and members, Rector Prof. Dr. Mehmet Emin Karahan, the Secretary General Murat Süslü and Public Relations Department, as well as the administrative staff. Finally, our greatest appreciation goes to all of the academicians, researchers and participants whose contributions have made this conference a success. We hope and believe that the International Eurasian Conference has made important contributions to the Eurasian region and scientific community at large. We hope to see you at the 10 th International Conference on Eurasian Economies. Prof. Dr. Selahattin Sarı and Prof. Dr. Cusup Primbayev Conference Co-Chairs

5 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES v ÖNSÖZ Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı nın dokuzuncusu; Beykent Üniversitesi, Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi ve Avrasya Ekonomistler Derneği nin ortak organizasyonuyla Ekim tarihlerinde Bişkek-Kırgızistan da gerçekleştirilmiştir. Konferansa özet gönderim aşamasında 5 ülkeden 74 başvuru olmuştur. Özet başvurularının tamamına yakını bildiriye dönüşmüş 57 bildiri konferansta sunulmuştur. Diğer taraftan konferansta bildirisi olmayan çok sayıda öğretim üyesi dileyici olarak iştirak etmiş ve konferans yaklaşık civarında katılımcının iştiraki ile gerçekleşmiştir. Katılımın yüksekliği konferansa olan ilginin büyüklüğünü göstermektedir. Konferansa Manas Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Sebahattin Balcı, Tarım Bakan Yardımcısı, Manas Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. Asılbek Kulmirzayev, Rektör Yardımcıları ve gerek Türkiye den gerekse Kırgızistan dan çok sayıda dekanın katılması, profesör ve doçentlerin ağırlıklı olması finans sektörü ve üst kurullardan katılımlar konferansın bilim dünyasındaki yerini ve önemini bir kez daha öne çıkarmıştır. Konferans düzenleme komitesine olan güven ve desteklerini konferansa iştirakleriyle şereflendiren tüm katılımcılara öncelikle teşekkürlerimizi arz ediyoruz. Konferansta sunulan bildiriler elinizde bulunan bu kitapta toplanmıştır. Gerek bildirilerin değerlendirilmesi aşamasında, gerekse kitap haline getirilmesi aşamasında ciddi emek sarf edilmektedir. Her bildiri en az iki hakem tarafından değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmelere zaman ayıran ve destek veren hakemlerimize, bilim kurulu üyelerimize, konferans hazırlıklarının başlamasından itibaren çok yoğun mesai harcayan organizasyon komitesindeki arkadaşlarımıza, web sayfası dizaynında her türlü müdahaleye rağmen sabırla işlemleri yerine getiren Dr. Alp Gencer e teşekkürlerimizi sunarız. Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı nın dokuzuncusu eksiksiz ve mükemmel olarak gerçekleştirilmesinde, planlama aşamasından konferansın sonlandırılmasına kadar her türlü desteği esirgemeden veren Manas Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Sebahattin Balcı, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hakan Çetintaş, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinin İktisat Bölümünün çok değerli öğretim elemanları ve destek veren diğer bölümlerden öğretim elemanları, öğrencilerine sonsuz teşekkürler. Basın koordinasyonu üst düzeyde gerçekleştirilmiş, gala yemeğinde yer alan sanatçılar ve folklor gösterisi tam bir ziyafet olmuştur. Misafirlere Türk Dünyasının esintilerini taşımış ve yaşatmışlardır. Emeği geçen tüm yönetici ve personele teşekkürler. Bu konferansta da Beykent Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkan ve üyeleri, Üniversite Rektörü Prof. Dr. Mehmet Emin Karahan, Genel Sekreter Murat Süslü ve başta halkla ilişkiler olmak üzere tüm idari birimler personeli destek vermişlerdir; kendilerine sonsuz teşekkürler. Konferansın organizasyonunda birlikte hareket ettiğimiz Doğuş Üniversitesi ve Avrasya Ekonomistler Derneği nin tüm yöneticilerine teşekkürler. En büyük teşekkürümüz elbette ki konferansın oluşmasını sağlayan akademisyen, araştırmacı ve katılımcılaradır. Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansının dokuzuncusunun başta Avrasya ülkeleri olmak üzere bilim dünyasına katkı sağlayacağı inanç ve dileğiyle, Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı nda buluşmak üzere. Prof. Dr. Selahattin Sarı ve Prof. Dr. Cusup Primbayev Organizasyon Kurulu Başkanları

6 vi INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES AÇILIŞ KONUŞMASI Prof. Dr. Sebahattin Balcı Marifet iltifata tâbidir. Ne kadar çok çalışırsanız çalışın, yaptığınız işin bir yansıması olmazsa, bunlar çok fazla değer ifade etmiyor demektir. Katılımcı sayısına bakıldığında, konferansın çok ilgi çektiği görülüyor. Avrasya ekonomileri dendiği zaman hem çok değişken hem de çok dinamik bir bölgeden söz ediyoruz. Bir taraftan değişim ve dönüşüm sürerken, bir taraftan da küresel ekonomiyle uyum ve aynı zamanda rekabet içerisinde olmak mecburiyeti var. Hepsini bir arada götürüp ayakta kalmak ve ileri gitmek zorunluluğu var. Sonuç itibariyle biz şunu yapmak istiyoruz: Avrasya da bir ekonomi bölgesi oluşturup bu ekonominin küresel ekonomideki yerini almasını istiyoruz. Küresel rekabette bölgesel ekonomiler çok büyük bir önem ifade etmeye başladı; çünkü eğer sadece küresel ekonomide meseleye bakarsanız o zaman tek kutuplu bir ekonomi ortaya çıkıyor. Başını ABD nin çektiği ve her şeyi onun düzenlediği bir ekonomi ortaya çıkıyor. Diğerleri de ona hizmet etmek ve onun maksatlarına yardım etmek durumunda kalıyor. İşte bunu biraz olsun dengelemek adına bölgesel ekonomiler büyük önem ifade ediyor. Biz de geniş bir coğrafya olan Avrasya da bulunanlar olarak bunu bilmeliyiz. Burada özellikle Türkler bulunuyor. Buna çok dikkat etmek lazım. yüzyılda hak ettiği değeri alabilmek, zenginliğe ulaşabilmek, dünyadaki karar organlarında söz sahibi olabilmek için Türk Dünyası olarak ekonomimizin güçlü olması gerekiyor. civarında ülkenin olduğu Birleşmiş Milletler de kararları 5 ülke alıyor; çünkü bu 5 ülkenin gücü ekonomisinden geliyor. Biz Türkiye olarak Türk dünyasının hem büyük bir ekonomisi hem de büyük bir sorumluluk taşıyan ülkesiyiz; çünkü bütün Avrasya da eğer bir gelecek olacaksa bu Türkiye nin taşıyacağı omurgada yürümek durumunda olan bir gelecek olacak. Hem ekonomisi hem nüfusu hem insan kaynakları hem bulunduğu coğrafya hem de dünyayla entegrasyonu bunu bize gösteriyor. Ancak tek başına da olmuyor. O halde ekonomik hareketi, bütün Avrasya daki kardeş topluluk ve ülkelerin birlikte kalkınacağı bir ekonomi olarak algılamak gerekiyor. Bilime baktığımız zaman ilk 10 ülke şu anda üretilen bilimin yüzde 90 ını üretiyor. Gerçek bu. Geriye kalan ülke de yüzde 10 u üretiyor. Pozisyonlarımızı buna göre belirlememiz gerekiyor. Buna göre hareket etmemiz gerekiyor. O bakımdan güç birliği şart. Tek başımıza böyle bir rekabet ortamında varlığımızı ifade etmemiz çok zor. Ekonomi de bunun tam omurgasını oluşturuyor. Bu bakımdan bütün tecrübelerimizi birleştirmemiz gerekiyor. Bu konferanslarda genel konuşmalar yerine konjonktürün ön gördüğü, vizyoner, temalı konuşmalara, temalı çalışmalara doğru geçmek gerekiyor. Bir de bu salonlara iş dünyasını, iş adamlarını getirmek gerekiyor. O zaman gerçekten ses, tam adresini bulmuş olacak. Birbirimizden gerçek anlamda öğrenmeye başlayacağız. Birlikte daha iyisini yapmaya gayret edeceğiz. Bizim bölgemizde hangi sektörlerde fırsatlar var bunu bilmek gerek. Sınırlı olan enerjimizi ve gücümüzü her tarafa yayarsak hiçbir yerde etki oluşturamıyoruz. Oysa odaklandığımız bir yerden ses getirmemiz mümkün. Bölgemizde ekonomi açısından baktığımız zaman fırsatları ve tehditleri görüp buna göre hareket etmeli ve yoğunlaşacağımız konuları belirlemeliyiz. Böyle konferansların da buna ışık tutması gerekiyor. Eğitim programlarımızı böyle konferanslar sonucunda gerekirse yeniden gözden geçirmeliyiz. Gerçekleştirdiğimiz konferanslarda elbette dünya ekonomisini de ele almalıyız; ama kendi bölgemiz ve ekonomilerimizle ilgili olarak çok iyi çalışmalar ortaya çıkarmamız gerekiyor. Gençleri o şekilde donatarak yetiştirmemiz gerekiyor. Bölgesini çok iyi anlamadan dünya ekonomisini anlatan bir mezun yetiştirmenin bölgeye çok fayda olmaz. Kırgızistan da 5 yıl öğrenim gördükten sonra Kırgızistan ekonomisini ve Orta Asya ekonomilerini anlamadan mezun olan bir mezunun başarılı bir mezun olduğu söylenemez. Onlar çevrelerini tanımalı. Biz bu şekilde bir eğitimle öğrenci yetiştirirsek onlar sahanın adamı olurlar. Gittikleri uluslararası alanda da o sahayı en iyi şekilde sunabilir, savunabilir, fırsatları değerlendirebilir ve kendilerini öne çıkarabilir. Bu konferanslardan böyle sonuçlar çıkaralım. Kırgızistan nüfusunun yüzde 65 inin kırsal alanda yaşaması ve tarımın yıllık ekonomik hasılaya olan katkısının yüzde 54 olması verileri üzerinden hareketle bir değerlendirme yapmak önemli. Kırgızistan ın gerçek anlamda tarım üzerinden bir ekonomi ile kalkınmasını öngörmek gerekiyor. Biz Ziraat Fakültemizi kurarken bunları dikkate aldık. Üstelik beslenmenin, gıdanın stratejik bir alan olduğunu görmek gerek. Yeraltı kaynakları bir süre sonra tükenecek olsa da insanların temel ihtiyaçları olan beslenme ve gıda ihtiyacı devam edecektir. Gıdanın da geldiği yer topraktır. Bunu bilen ve iyi değerlendirenler gelecekte çok stratejik bir önem ifade edeceklerdir. Kırgızistan hayvancılıkta son derece önemli bir potansiyele sahip. Sovyetler Birliği döneminde 20 milyon baş hayvanın yaşadığı Kırgızistan da bugün 6,5 milyon hayvan yaşıyor. Demek ki daha çok kazanılacak zenginlik var.

7 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES vii Kaybedilenlerin kazanılması gerek. Bu noktada fırsatlar ekonomisini yakalamamız gerek. Enerji, su, bunların koridorları. Bütün bunları tartışıp hem iş dünyasına hem Devlet yöneticilerine bir taban bilgi ve yol gösterici sonuçlar çıkarabiliyorsak düzenlenen konferanslar amacına ulaşmış demektir. Yapılmasına da her zaman devam etmek gerekmektedir. İşte şimdi geldiğimiz noktada, inşallah bundan sonra da bu çizgide devam ederek, bütün kesimlerin faydasına olan, ihtiyaç duyulan ve istenilen çalışmalar yaparız. Bu duygu ve düşüncelerle bu tebliğ kitabında basılan makalelerin bilim dünyasına, kamu ve özel sektör mensuplarına ve okuyuculara yararlı olmasını diliyor, konferansı düzenleyen ve emeği geçenlere içten teşekkürlerimi sunuyorum. Prof. Dr. Sebahattin Balcı Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Rektörü

8 viii INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES ADVISORY BOARD Prof. Dr. Sebahattin Balcı (Rector, Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Prof. Dr. Mehmet Emin Karahan (Rector, Beykent University, Turkey) Prof. Dr. Hakan Çetintaş (Dean, Faculty of Economic and Administrative Sciences, Kyrgyzstan- Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Prof. Dr. Turgut Özkan (Dean, Faculty of Economic and Administrative Sciences, Beykent University, Turkey) ORGANIZING COMMITTEE Prof. Dr. Selahattin Sarı (Beykent University, Turkey) Prof. Dr. Jusup Pirimbaev (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Asst. Prof. Dr. Aynura Turdalieva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Ph.D. Candidate Mustafa Batuhan Tufaner (Beykent University, Turkey) Asst. Prof. Dr. Sıtkı Sönmezer (Beykent University, Turkey) Assoc. Prof. Dr. İlyas Sözen (İstanbul Kavram MYO, Turkey) Assoc. Prof. Dr. Ayşen Hiç Gencer (Istanbul Aydın University, Turkey) Assoc. Prof. Dr. Damira Japarova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Assoc. Prof. Dr. Metin Bayrak (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Turkey) Asst. Prof. Dr. Junus Ganiev (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Asst. Prof. Dr. Raziya Abdiyeva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Asst. Prof. Dr. Damira Baigonushova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Asst. Prof. Dr. Zamira Oskonbaeva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Ph.D. Candidate Galip Afsin Ravanoglu (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Dr. Burulcha Sulaimanova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Dr. Alp Gencer (Germany) Mr. Alpin Gencer (Germany) Mrs. Hülya Üzümcü (Turkey) WEB & PRINT DESIGN

9 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES ix SCIENTIFIC BOARD Prof. Dr. Ahmet Ay (Selçuk University, Turkey) Prof. Dr. Harun Bal (Çukurova University, Turkey) Prof. Dr. Mehmet Balcılar (Eastern Mediterranean University, Cyprus) Prof. Dr. Viktor Barhatov (Chelyabinsk State University, Russia) Prof. Dr. Tansu Barker (Brock University, Canada) Prof. Dr. Ersan Bocutoğlu (Avrasya University, Turkey) Prof. Dr. Cihan Çobanoğlu (University of South Florida, United States of America) Prof. Dr. Mustafa Kemal Değer (Karadeniz Technical University, Turkey) Prof. Dr. Ljubomir Drakulevski (Ss. Cyril and Methodius University, Macedonia) Prof. Dr. Hüseyin Avni Egeli (Dokuz Eylül University, Turkey) Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen (Atatürk University, Turkey) Prof. Dr. Cevat Gerni (Doğuş University, Turkey) Prof. Dr. Ahmet İncekara (İstanbul University, Turkey) Prof. Dr. Danijela Jacimovic (University of Montenegro, Montenegro) Prof. Dr. Gani Kaliev (Academy of Agricultural Sciences, Kazakhstan) Prof. Dr. S. Rıdvan Karluk (Antalya AKEV University, Turkey) Prof. Dr. Nuriddin Kayumov (Tajikistan Academy of Sciences, Tajikistan) Prof. Dr. Merim Koichueva (Kyrgyz-Russian Slavic University, Kyrgyzstan) Prof. Dr. Recep Kök (Dokuz Eylül University, Turkey) Assoc. Prof. Dr. Igor Kokh (Kazan Federal University, Russia) Prof. Dr. Turar Koychuev (National Academy of Sciences, Kyrgyzstan) Prof. Dr. Fevzi Okumuş (University of Central Florida, United States of America) Prof. Dr. Zekai Özdemir (Istanbul University, Turkey) Prof. Dr. Jusup Pirimbaev (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Prof. Dr. Tatiana Pyshkina (Academy of Economic Studies of Moldova (ASEM), Moldova) Prof. Dr. Orazaly Sabden (Institute of Economics, Kazakhstan) Prof. Dr. Mehmet Sarıışık (Sakarya University, Turkey) Prof. Dr. Euphrasia Susy Suhendra (Gunadarma University, Indonesia) Prof. Dr. Ferenec Szavai (Kaposvar University, Hungary) Prof. Dr. Muammer Tekeoğlu (Çukurova University, Turkey) Prof. Dr. Mustafa Topaloğlu (Özyeğin University, Turkey) Prof. Dr. Khodjamakhmad Umarov (Institute of Economics, Tajikistan) Prof. Dr. Bahadir Umurzakov (G.V. Plekhanov Russian University of Economics in Tashkent, Uzbekistan)

10 x INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Contents OPENING SESSION Session Chair: Prof. Dr. Selahattin Sarı # Bir Ekonomik Avrasya Öyküsü: Arakan Eyaleti Prof. Dr. Ersan Bocutoğlu (Avrasya University, Turkey) * SESSION 1A: Microeconomics Session Chair: Prof. Dr. Erdoğan Taşkın # Effect of Price and Brand on Purchase Decision An Application on Turkish Smart Phone Consumers 2 - Ph.D. Candidate Barış Batuhan Geçit (Beykent University, Turkey) * - Asst. Prof. Dr. Murad Kayacan (Beykent University, Turkey) # Gender Differences, Risk Attitude and Entrepreneurship in Kyrgyzstan Asst. Prof. Dr. Raziya Abdiyeva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Dr. Burulcha Sulaimanova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * - Asst. Prof. Dr. Kamalbek Karymshakov (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) # Matrix Management Approach and a Survey Research in the Industry Asst. Prof. Dr. Ceren Gül Artuner (Beykent University, Turkey) - Prof. Dr. Erdoğan Taşkın (Beykent University, Turkey) * SESSION 2A: Growth & Development Session Chair: Prof. Dr. Ersan Bocutoğlu # Seasonal Cointegration Approach on Expenditure Based Gross Domestic Product and Its Some Sub- Components for Turkey Prof. Dr. Mehmet Özmen (Çukurova University, Turkey) * - Ph.D. Candidate Sera Şanlı (Çukurova University, Turkey) # On The Purchasing Power Parity in Turkey: The Role of Structural Changes Assoc. Prof. Dr. Şaban Nazlıoğlu (Pamukkale University, Turkey) - Ph.D. Candidate Çağın Karul (Pamukkale University, Turkey) - Ph.D. Candidate Ahmet Koncak (Abant İzzet Baysal University, Turkey) - Assoc. Prof. Dr. İlhan Küçükkaplan (Pamukkale University, Turkey) * # Export-led Growth Hypothesis in MINT Countries: A Panel Cointegration Analysis Prof. Dr. Harun Bal (Çukurova University, Turkey) * - Ph.D. Candidate Shahanara Basher (Çukurova University, Turkey) - Ph.D. Candidate Abdulla Hil Mamun (Çukurova University, Turkey) - Ph.D. Candidate Emrah Akça (Çukurova University, Turkey) # Relationship Between Trade Openness, Capital Formation and Economic Growth: A Panel Data Analysis for African Countries Prof. Dr. Ahmet Ay (Selçuk University, Turkey) - Asst. Prof. Dr. Fahri Kurşunel (Selçuk University, Turkey) * - Ph.D. Candidate Mahamane Moutari Abdou Baoua (Selçuk University, Turkey)

11 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES xi SESSION 3A: Sectoral Analysis Session Chair: Prof. Dr. Cevat Gerni # The Impact of Tax Apportionment on Fiscal Equalization: A Case Study of Turkish Metropolitan Municipalities Prof. Dr. Naci Tolga Saruç (İstanbul University, Turkey) * - Prof. Dr. İsa Sağbaş (Afyon Kocatepe University, Turkey) - Dr. Recep Yorulmaz (Afyon Kocatepe University, Turkey) # Natural Resources Revenue, Fiscal Policy and Economic Growth: Panel Data Analysis for Sub-Saharan Africa Countries Asst. Prof. Dr. Savaş Çevik (Selçuk University, Turkey) * - Prof. Dr. Ahmet Ay (Selçuk University, Turkey) - Ph.D. Candidate Mahamane Moutari Abdou Baoua (Selçuk University, Turkey) # The Education-Job Mismatch Determinants Among Youth of Kyrgyzstan Asst. Prof. Dr. Kamalbek Karymshakov (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Dr. Burulcha Sulaimanova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * # The Public Policy in Agricultural Product Markets and Effectiveness of Regulations Prof. Dr. M. Okan Taşar (Selçuk University, Turkey) * SESSION 4A: Развитие I Session Chair: Prof. Dr. Jusup Pirimbaev # Найти Своё Лицо Prof. Dr. Turar Koychuev (National Academy of Sciences, Kyrgyzstan) * # Глобальные Тренды Современного Мирового Экономического Развития Prof. Dr. Kaisyn Khubiev (Lomonosov Moscow State University (MSU), Russia) * - Assoc. Prof. Dr. Turusbek Asanov (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Dr. Marat Kudaikulov (Kyrgyz-Russian Slavic University, Kyrgyzstan) # Образование и экономический рост: на примере Кыргызстана Asst. Prof. Dr. Raziya Abdiyeva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * - Asst. Prof. Dr. Damira Baigonushova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) # Управление Региональным Развитием Кыргызской Республики В Условиях Интеграции Asel Dzhailova (Kyrgyz Economic University, Kyrgyzstan) * SESSION 5A: Развитие II Session Chair: Prof. Dr. Turar Koychuev # Источники Экономического Роста В Кыргызстане Asst. Prof. Dr. Aynura Turdalieva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * # Кыргызстанда Акчалай Которуулардын Экономикалык Өсүүгө Таасири Dr. Burulcha Sulaimanova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Daniyar Jasoolov (Public Fund AVEP, Kyrgyzstan) *

12 xii INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES SESSION 1B: Büyüme I Session Chair: Prof. Dr. İsmail Bircan # Petrol Fiyatlarının Düşüşünde Shale (Şeyl) Gazın Etkisi, Geleceği ve Türkiye nin Shale Gaz Potansiyeli Assoc. Prof. Dr. Kamil Uslu (Kavram MYO, Turkey) * # İhracata Dayalı Büyümenin Geçerliliği Üzerine Ampirik Bir Araştırma: Türkiye den Bulgular Prof. Dr. Harun Bal (Çukurova University, Turkey) * - Ph.D. Candidate Emrah Akça (Çukurova University, Turkey) # Kuznets Eğrisi ile Ekonomik ve Siyasal Liberalizasyon Uygulamaları Arasındaki İlişkiler Prof. Dr. Murat Nişancı (Erzincan University, Turkey) * - Asst. Prof. Dr. Ahmet Fatih Aydemir (Atatürk University, Turkey) - Ph.D. Candidate Bengü Tosun (Atatürk University, Turkey) - Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen (Atatürk University, Turkey) # Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ile Sanayileşme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama Prof. Dr. Harun Bal (Çukurova University, Turkey) * - Asst. Prof. Dr. Erhan İşcan (Çukurova University, Turkey) - Ph.D. Candidate Ahmet Kardaşlar (Çukurova University, Turkey) SESSION 2B: Büyüme II Session Chair: Prof. Dr. M. Okan Taşar # İhracat ve İthalatın Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri: Merkezi Asya Ekonomileri Örneği Prof. Dr. Selahattin Sarı (Beykent University, Turkey) - Prof. Dr. Cevat Gerni (Doğuş University, Turkey) - Asst. Prof. Dr. Çağatay Karaköy (Cumhuriyet University, Turkey) - Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen (Atatürk University, Turkey) * # Kırgızistan da İşçi Gelirleri ile Büyümedeki Dalgalanmalar Arasındaki İlişki Prof. Dr. Hakan Çetintaş (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Asst. Prof. Dr. Damira Baigonushova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * # Ev Sahipliği ve İşsizlik: Oswald Hipotezinin Türkiye için Test Edilmesi Asst. Prof. Dr. Mahmut Erdoğan (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * - Dr. Dastan Aseinov (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) # Kentsel Dönüşüm İçin Bir Finansman Modeli: Gayrimenkul Sertifikası Dr. Ayça Doğaner (İTO Meslek Komiteleri Koordinatörlüğü, Turkey) * - Prof. Dr. Zekai Özdemir (Istanbul University, Turkey) SESSION 3B: Sektörel Analizler Session Chair: Prof. Dr. Şaban Kayıhan # Öğrencilerin Otel İşletmelerindeki İş Etiğine Yönelik Algıları Muharrem Kaya (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Dr. Azamat Maksudunov (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) *

13 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES xiii # İklim Değişikliğinin Gıda Fiyatları Üzerine Etkisi: OECD Örneği Prof. Dr. Muammer Tekeoğlu (Çukurova University, Turkey) * - Asst. Prof. Dr. Hakkı Çiftçi (Çukurova University, Turkey) - Asst. Prof. Dr. Erhan İşcan (Çukurova University, Turkey) - Ph.D. Candidate Duygu Serin (Çukurova University, Turkey) # Karbon Emisyonu ve Uluslararası Ticaret İlişkisi Prof. Dr. Harun Bal (Çukurova University, Turkey) - Asst. Prof. Dr. Erhan İşcan (Çukurova University, Turkey) * - Ph.D. Candidate Duygu Serin (Çukurova University, Turkey) - Selçuk Loğoğlu (Çukurova University, Turkey) # Banka ve Müşteri Sırlarının Ceza Hukuku Tarafından Korunması Prof. Dr. Çetin Arslan (Hacettepe University, Turkey) * - Ph.D. Candidate Didar Özdemir (Hacettepe University, Turkey) SESSION 4B: Региональные исследования Session Chair: Prof. Dr. Dzhumabek Dzhailov # Учет Потерь При Попроцессном Калькулировании Производственных Затрат Prof. Dr. Obolbek Kurmanbekov (Kyrgyz Russian Slavic University, Kyrgyzstan) * # Роль И Значение Диагностики И Оценки Состояния Автомобильных Дорог Для Их Воспроизводства Jannat Ysyrailova (Kyrgyz State University of Construction, Transport and Architecture, Kyrgyzstan) * - Prof. Dr. Anara Sherbekova (Kyrgyz State University of Construction, Transport and Architecture, Kyrgyzstan) # Рейтинг Социально-Экономического Положения Регионов Как Основа Их Инвестиционной Привлекательности Prof. Dr. Damira Bektenova (Kyrgyz-Russian Slavic University, Kyrgyzstan) * # Региональные Аспекты Инвестиционных Процессов В Кыргызской Республике Prof. Dr. Anara Sherbekova (Kyrgyz State University of Construction, Transport and Architecture, Kyrgyzstan) - Dr. Sabina Esenbekova (Kyrgyz State University of Construction, Transport and Architecture, Kyrgyzstan) * SESSION 5B: Секторальный анализ Session Chair: Prof. Dr. Kaisyn Khubiev # Использование Финансовых Ресурсов В Государственных Организациях Здравоохранения В Кыргызской Республике Assoc. Prof. Dr. Damira Japarova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * - Prof. Dr. Anara Kamalova (Kyrgyz National University, Kyrgyzstan) # Өткөөл Экономикада Социалдык Нормалардын Салык Маданиятына Тийгизген Таасири: Кыргызтан Мисалында Asst. Prof. Dr. Raziya Abdiyeva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * # Проблемы И Перспективы Интеграции Аграрного Сектора Кыргызстана В ЕАЭС Prof. Dr. Dzhumabek Dzhailov (Ministry of Agriculture, Kyrgyzstan) * - Mardalieva Leila (Kyrgyzstan)

14 xiv INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES # Кыргызстандын Айыл-Чарба Тармагын Өнүктүрүү Маселелери Asst. Prof. Dr. Damira Baigonushova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * - Saikal Otorova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Asst. Prof. Dr. Junus Ganiev (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Prof. Dr. Jusup Pirimbaev (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) SESSION 1C: Bölgesel Çalışmalar Session Chair: Prof. Dr. Muammer Tekeoğlu # Avrasya Ekonomik Birliği nin Kırgızistan ile Türkiye İlişkilerine Etkileri Ph.D. Candidate Ömer Faruk Karaman (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * # Çin in Bir Kuşak-Bir Yol Projesinin Ekonomik ve Jeopolitik Sonuçları Üzerine Düşünceler Prof. Dr. Ersan Bocutoğlu (Avrasya University, Turkey) * # Ekonomik Entegrasyon Teorisi Çerçevesinde Türkiye İçin Avrupa Birliği&#;ne Bir Alternatif: Avrasya Gümrük Birliği Ph.D. Candidate Mustafa Batuhan Tufaner (Beykent University, Turkey) * - Ph.D. Candidate Hasan Boztoprak (Beykent University, Turkey) - Assoc. Prof. Dr. İlyas Sözen (İstanbul Kavram MYO, Turkey) # Körfez İşbirliği Konseyi Ülkelerinde Doğal Kaynak Laneti Hipotezi Geçerliliğinin İncelenmesi Ph.D. Candidate Mehmet Akif Destek (Gaziantep University, Turkey) - Ph.D. Candidate Müge Manga (Çukurova University, Turkey) - Assoc. Prof. Dr. Neşe Algan (Çukurova University, Turkey) * SESSION 2C: Mikroekonomi Session Chair: Prof. Dr. Ahmet Ay # Avrasya Ülkeleri Üniversiteleri Arasında Ar-Ge ve İnovasyon İşbirlikleri ile Sürdürülebilir Kalkınmanın Desteklenmesi Prof. Dr. İsmail Bircan (Atılım University, Turkey) * # Örgüt Kültürü, Örgütsel Öğrenme ve Yenilikçilik İlişkisi Üzerine Bir Araştırma: Bir Üniversite Hastanesinde Anket Çalışması Vasfi Kendir (İstanbul University, Turkey) - Assoc. Prof. Dr. Bahaddin Sinsoysal (Beykent University, Turkey) - Ph.D. Candidate Hasan Boztoprak (Beykent University, Turkey) * # Lojistik Performans Endeksi Kapsamında Orta Asya Türk Cumhuriyetleri nin Lojistik Performanslarının Analizi Ph.D. Candidate Bayram Şirin (Beykent University, Turkey) * - Asst. Prof. Dr. Hakan Emanet (Beykent University, Turkey) # Otomotiv Endüstrisindeki Muhtemel Dönüşümün Ekonomik Boyutu: Türkiye Örneği Asst. Prof. Dr. Osman Simav (Beykent University, Turkey) * - Asst. Prof. Dr. Ayfer Ustabaş (Beykent University, Turkey)

15 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES xv SESSION 3C: Finans I Session Chair: Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen # Konut Kredi Hacminin Gelişimi ile Makroekonomik Değerler ve Finansal Getirilerin İlişkisi Asst. Prof. Dr. Sıtkı Sönmezer (Beykent University, Turkey) * - Yusuf Pala (Kheiron Reklam Organizasyon Mimarlık Tic. Ltd. Şti., Turkey) # Monte Carlo Metodu ve Yeni Zıplama ve Daralma Sürecinin BIST (Borsa İstanbul) Getirileri Uygulaması Assoc. Prof. Dr. Kutluk Kağan Sümer (İstanbul University, Turkey) * # Konut Sektöründe Finansman Modellerinin Analizi: Türkiye Uygulaması Asst. Prof. Dr. Gülay Selvi Hanişoğlu (Beykent University, Turkey) - Fidan Güler (Okan University, Turkey) * SESSION 4C: Finans II Session Chair: Assoc. Prof. Dr. Celaleddin Serinkan # Kırgızistan da Faiz ve Kur Politikalarinin İhracat Üzerine Etkisi Prof. Dr. Fuat Sekmen (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Ph.D. Candidate Galip Afsin Ravanoglu (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * # Kırgızistan da Bankacılık Sektörünün Yönetim ve Organizasyon Sorunları Assoc. Prof. Dr. Celaleddin Serinkan (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * # İşçi Dövizleri ve Reel Efektif Döviz Kuru: Kırgızistan Üzerinde Bir Uygulama Dr. Burulcha Sulaimanova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Daniyar Jasoolov (Public Fund AVEP, Kyrgyzstan) * SESSION 5C: Kalkınma Session Chair: Prof. Dr. Hakan Çetintaş # Dış Borç ve Yabancı Yatırımların Toplam Çıktıya Etkisi: Kırgızistan Örneği Asst. Prof. Dr. Junus Ganiev (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * - Asst. Prof. Dr. Damira Baigonushova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Ph.D. Candidate Mairam Baigonusheva (Marmara University, Turkey) # Kırgızistan da Dış Borçların Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi Tolkun Zhumakunova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) - Zhainagul Kydyralieva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * # Kırgız Cumhuriyeti Bölgelerinde Anne Ölüm Oranları Belirleyicileri Ph.D. Candidate Nurbek Madmarov (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * - Assoc. Prof. Dr. Metin Bayrak (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Turkey) # Orta Asya da Bölge Merkezli Bütünleşme: Çabaları ve Sonuçları Nargiza Sakmurzaeva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) *

16 xvi INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES # Kazakistan ve Kırgızistan da Kamu Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi Serhat Atmaca (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) * - Assoc. Prof. Dr. Metin Bayrak (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Turkey) * Presenting author

17 OPENING SESSION 1 An Economic Eurasian Tale: Rakhine State Bir Ekonomik Avrasya Öyküsü: Arakan Eyaleti Prof. Dr. Ersan Bocutoğlu (Avrasya University, Turkey) Abstract Genocide or, to say the least, ethnic cleansing towards Muslims in Rakhine State, Myanmar, conducted by fanatic Buddhist monks and the military has been on the agenda in recent months. This opening speech aims at finding out real causes of this inhumane incident and investigating whether or not it is solely a result of some kind interreligious conflict in Myanmar. My research has convinced me that Rakhine inter-ethnic question has international economic and security related roots that deserve close and detailed investigation. In my point of view, the Rakhine Question depends heavily on economic security considerations such as: a) security of natural gas and petrol reservoirs in Rakhine State and pipelines connecting Rakhine State to China, b) security of railway link connecting Kyaukpyu Deep Water Sea Port in Kyaukpyu Special Economic Zone in Rakhine State to China which has developed by China to bypass Malacca Strait. The potential that Muslim dominated Rakhine State may cause security threats to some of the foreign Chinese investments in Myanmar in medium term should be taken as a main cause that gives way to ethnic cleansing against Muslim Rakhine population. Sayın Bakanım, Rektörüm, Rektör Vekilim, Dekanlarım, öğretim üyesi meslektaşlarım, sevgili öğrencilerimiz ve kıymetli misafirler, konuşmama başlarken hepinizi saygı ve sevgilerimle selamlarım. Myanmar (Burma) da iki asırdan beri Budistler ile Müslümanlar arasında çatışmalar yaşanmakla birlikte, son aylarda ortaya çıkan etnik temizlik ve soykırım, Budizm gibi barışçı yönüyle temayüz etmiş bir inancın sorgulanmasına yol açtı. Sürgündeki Budist lider Dalay Lama bile, Budistlerin bu tür eylemlerini anlaşılmaz bulduğunu ifade etti. Bu durum beni, Myanmar ın Arakan Eyaletindeki etik temizlik ve soykırımın arkasında başka motivasyonların yatabileceği düşüncesine götürdü. Konu ile ilgili olarak yaptığım araştırmalar sonucunda, Arakan Eyaletinin karasal hudutları içinde zengin doğalgaz, deniz hudutları içinde ise zengin petrol ve doğalgaz yataklarının bulunduğunu; bu enerji kaynaklarının, boru hatları aracılığı ile Çin e nakledildiğini gördüm. Araştırmalarımda; Çin ihracatının ve enerji ithalatının % 80 inin Çin bakımından güvenli kabul edilmeyen Malaka Boğazından geçmesinin yarattığı sıkıntı anlamına gelen Malaka Sendromu nu çözmek amacıyla, bu boğazı bay-pas eden yeni bir alternatif olarak Çin in Arakan Eyaletindeki Kyaukpyu şehrini Çin e bağlayan bir demiryolu hattını geliştirdiğini, Kyaukpyu şehrinde Özel Ekonomi Bölgesi kurduğunu ve Kyaukpyu Derin Deniz Limanını inşa ettiğini tespit ettim. Arakan Eyaletinin Müslüman ağırlıklı bir nüfus yapısına sahip olduğu dikkate alındığında, bu bölgenin orta vadede Çin in petrol, doğalgaz üretimi, boru hatları, özel ekonomi bölgesi, demiryolu taşımacılığı ve derin deniz limanı alanlarındaki yatırımlarının güvenliği bakımından sorun yaratma potansiyeline sahip olduğu dikkatlerden kaçmamaktadır. Müslümanlar aleyhindeki uluslararası konjonktürün de uygun olması nedeniyle, güvenliği sağlamanın en kestirme yolunun Müslümanları bu bölgeden bir şekilde sürüp çıkarmak olduğu açıktır. Bu nedenle Myanmar da Müslüman ağırlıklı Arakan Eyaletinde ortaya çıkan Müslüman soykırımı ve etnik temizliğin sadece dini nedenlere dayandığını varsaymak ve meselenin ekonomi ve güvenlikle ilgili yönlerini ihmal etmek kanaatimce meseleyi yüzeysel değerlendirmek anlamına gelecektir. Elimde kesin veriler bulunmadığı için, olayın sorumluluğunu hiç bir ülkeye yıkamıyorum. Ancak sonuç yerine şu soruyu sormak istiyorum: Acaba Arakanda olan bitenlerle Hint Okyanusundaki Çin-Hindistan-ABD rekabetinin bir ilişkisi var mıdır? Eğer varsa ve bu Çin in Bir Kuşak-Bir Yol Projesi ile ilgiliyse, Çin e komşu olan birinci kuşak devletlerin orta vadede benzer sorunlarla karşılaşmasının kaçınılmaz olduğunu ifade ederek konuşmamı bitiriyorum. Sabrınız ve dikkatiniz için teşekkür ederim.

18 2 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Effect of Price and Brand on Purchase Decision An Application on Turkish Smart Phone Consumers Ph.D. Candidate Barış Batuhan Geçit (Beykent University, Turkey) Asst. Prof. Dr. Murad Kayacan (Beykent University, Turkey) Abstract Purpose of this study is to discuss whether brand and price has a significant effect on consumers smart phone purchase decision in Turkey. For this purpose; a survey has been conducted to the Turkish smart phone consumers about the factors affecting their smart phone purchase decision. The results obtained from the survey has been analyzed by using IBM SPSS program. According to the results obtained from the survey the model is accepted as p value of the model is smaller than 0, According to the analyze both brand and price has a significant effect on Turkish consumers smart phone purchase decision as both variables&#; p values has been found to be smaller than 0, Brand has a positive effect on consumers&#; smart phone purchase decision whereas price has a negative effect on consumer&#;s smart phone purchase decision. 1 Introduction Until the end of the World War II, there was no problem in selling the produced goods, especially because of the lack of serial production and the fact that demand was not more than production (Durmaz, ). With the end of the war and the increase in the production capacities of companies, a market structure has emerged in which every manufactured good could be sold. However, the period called "sales approach" has emerged with the increase of production capacities and increase of demand, as a result, forced sales with psychological pressure has increased. The approach was "Sell whatever you produce, as long as know how to sell it" and the selling strategy was completely misleading, which in fact, did not fully reflect the wishes and needs of consumers (Taşkın, ). In the advanced times, the mass production of businesses meant that unit prices for consumers were getting cheaper. As a result, the pace of demand started to increase and a new approach called "production approach" became valid (Koç, ). However, over time, inability to respond to the needs and developments of the market in terms of production (sales) and insufficient supply-demand balance has led to the emergence of "modern marketing approach". In modern marketing approach, which is accepted today, first step is to determine requirements and desires of consumers then the next is step is production (Taşkın, ). As consumer requirements became the focal point; consumer requirements, consumer behavior became an important concept that has to be analyzed by marketers. Many firms have begun to focus on customers for their business activities and as a quality investment tool (Kotler and Armstrong, ). One of the key concepts that creates huge difference in the perception of consumers for the product, which has become one of the focal points of marketing, is brand (Blythe, ). Brand is a concept that has an important position in marketing strategies that creates awareness among consumers and differentiate them for companies. Besides the brand concept, another important concept for marketers is the price. Price is the mechanism for obtaining value for firms (Iacobucci, ). For consumers, the price is the amount needed to get a product (Hawkins and Mothersbaugh, ). One of the most important markets where brand perception is most common and the effects on consumers are required to be examined the most is smartphone market. In the smartphone market, giant companies who constantly rise prices of their products also continue to sell at higher numbers and this fact makes smartphone market an extraordinary market to be analyzed as increasing prices also increases the sell numbers. The fact that brands&#; market positions and values are changing and evolving with the developing technologies in the smartphone market is the reason that Apple has been a leader in determining the rules of the market right now, even they were an obscure brand couple of years ago. Apple went from being an obscure brand to being number one brand of the World (Interbrand, ), Samsung utilizing the brand image they had obtained from various product groups for years in the smart phone market and even they suffered Note 7 Explosion Scandal, they can still sell at high rates by courtesy of their high brand image, brands like Huawei and Xiaomi went from being completely unknown brands to preferred brands, Sony went from being one of the biggest technology brands of the world to a poor smart phone brand, Blackberry had a %20 market in and currently has a market share of % and is in the process of disappearing (Business Insider, ). All these rapid changes in smart phone market shows how dynamic this market is and it is vital to analyze the facts that effect consumer preference in smart phone market.

19 SESSION 1A: Microeconomics 3 Alongside with its dynamic nature, smart phone market it creates very high amount of profit and has a very big transaction mass. Smart phones are one of the most common used products in the World. According to Statista () there are Million smart phone users in the World and by the Statista is also forecasting that there will be Million smart phone users in the World. While smart phone is that common in the whole World, Turkey is one of the top countries in the World in terms of smart phone usage. According to Newzoo () Turkey is the 12 th country in terms of smart phone users with 40 Million Smart phone users. According to Poushter () Turkey is once again 12 th in terms of smart phone usage percent/total population ratio. So according to these numbers Turkish consumers can be counted as top 15 for the smart phone brands. All these facts make Turkey, which according to The World Bank () is the 17 th biggest economy of the world in terms of GDP, an ideal and an appropriate market to be analyzed in terms of smart phone consumption trends and the main reasons of smart phone preference. To analyze the facts that effect consumer preference in smart phone market; price and brand has been selected as the most appropriate variables after reviewing the academic literature. 2 Literature In terms of marketing, it is undoubtedly very important to examine the factors that affect the purchase decision of consumers. In the group of products that is analyzed, being able to know which reasons lead consumers to buy certain brands or products; may be important in terms of businesses that want to become big brands. That is because they can determine how to act in the future and what strategies they should implement, and how they can eventually achieve a superior position in the competition. The type of consumer analyzed in this study is not the industrial consumer, but the final consumer. Because the smartphone is a final consumer. Consumer behavior can be defined as the processes directly related to the acquisition and use of goods and services, which are the economic values of individuals, and the decisions that determine and determine these activities (Tek, ). As mentioned above smart phone is a final consumer product and consumer buying behavior is purchasing behavior for personal or family use (Dibb, Simkin and Pride, , p). Price is the amount of money charged for a product or a service. In other words, price is the sum of all the values that customers give up to gain the benefits of having or using a product or service. Historically, price has been the major factor affecting buyer choice. In recent decades, however, nonprice factors have gained increasing importance. Even so, price remains one of the most important elements that determines a firm s market share and profitability (Kotler and Armstrong, , p). Price is the most visible element of the marketing mix, and pricing policies are being questioned by consumers frequently. If consumers think that prices are unfair, they can leave the firm or spread negative information to other consumers. Low price can have a positive effect as consumers would demand to pay lower prices but it can also have a negative effect as low price usually decreases the brand image of products and brands. High price can vice versa have a negative effect on consumers as they don t want to pay higher prices but it can increase the brand image. If product development, promotion and distribution are the seeds of business success, price is the harvest (Kotler and Armstrong, , p). While price is seen as an important factor to affect the dynamics of a market, brand is also regarded as an important variable to affect the dynamics of competition and perception of consumers. Brand is largely associated with the attributes of the product, benefits, use values, user culture, and personality and user behavior. Every brand has a unique chronology and experience. These are built over time through strong and consistent communication wherever the brand manifests itself from business cards to electronic communication such as television commercials, internet and print media, and finally to billboards (Rajagopal, , p.1). Brand generates image for product which creates awareness for consumers. Brand helps companies to position themselves in the market. Positioning the product or the brand helps company to decide the desired consumer group, potential market rivals and competition and as a result the long term plans of the company. Brand basically helps firms to differentiate and position themselves within the market competition and for the consumers. If we give an example for the importance of awareness on consumers; Apple&#;s easy-to-use, aesthetic and technological music player series, launched in , has been successful in a short time. On top of that, the ipod shuffle, IPod nano and IPod touch, which are sold in different prices and quality varieties of IPod, have been introduced into the market. IPod, which sold over million in eight years, was also the pioneer of IPhone &#;s launch of Apple&#; s actual explosion (Aaker, , p. ). Thanks to the brand image and the awareness on consumers obtained by ipod s, iphone product made an explosive departure in the smart phone market.

20 4 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Marketing literature mainly supports the idea that brand and price have a significant effect on consumers purchase decision but a statistical analysis should be done to prove these ideas and especially for a certain product group like smart phone, which has a very different market dynamic compared to other products, it is very important to do such an analysis. 3 Model Model of this study is as following (Table 1): Table 1: Price and Brand&#;s Effect on Consumer Decision H1: Price has a significant effect on consumers smart phone purchase decision. H2: Brand has a significant effect on consumers smart phone purchase decision. 4 Methodology A survey has been conducted to the Turkish smart phone consumers. The results have been conducted via survey has been analyzed with using IBM SPSS 22 programme and regression analysis has been made for the significance and the positivity of the analysis. 5 Analysis Firstly, normality analysis has been made to find out the generalizability of the dataset. Normality analysis is as following (Table 2): Variable and Question Number of the Variable Skewness Kurtosis Purchase Decision -1, 3, Brand ,, Brand ,, Brand ,, Price ,, Price 2 1, 0, Price ,, Table 2: Normality Analysis When the normality distributions of the data are examined; The p values in Kolmogorov-Smirnov and Shapiro- Wilk must be greater than in order to be able to accept the normal distribution of data. The p values in the analysis results were mainly lower than On the other hand, when we look at the values of Skewness and Kurtosis, another value that is considered valid for normality distribution of the data, it is seen that a large part of the data is within the acceptable values of -3 and +3. In this direction, the data can be interpreted as normally distributed. Regression analysis has been made to expresses the significance between the variables and analyze its power. Regression analysis is as following (Table 3):

21 SESSION 1A: Microeconomics 5 Model Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1 Regression 12, , 16,, b Residual , , Total , Table 3: Regression Analysis I According to the regression analysis; the model is valid (accepted) as the Sig. (p) value is lower than 0, Standardized Unstandardized Coefficients Coefficients Model B Std. Error Beta t Sig. 1 (Constant) 4,, 35,, Brand,,, 2,, Price -,, -,,, Table 4: Regression Analysis II After obtaining the result of the model as valid, the second table shows the significance of the effect of two independent variables to dependent variable. Again Sig. (p) value should be lower than 0,05 for independent variables to have a significant effect on consumer preference dependent variable. As seen from the table, both brand and price variables have a significant effect on consumers purchase preference for smart phone. Beta value shows the positivity and negativity of these relations. According to the Beta value; brand has a positive significant effect on smart phone purchase decision. Which means the consumers tend to purchase smart phones who has a better brand image. According to International Data Corporation () Samsung has a % market share and Apple has a % market share. These two brands have a total of %38 market share in a market that has numbers of companies. Interbrand () lists Apple as the number one most valuable brand of the World, whereas they list Samsung as the number seven most valuable brand of the World. So as a result proven by these lists, even Apple switched from number one position in most valuable brand list to number two position in market share; two most valuable brands by has the biggest market share by far. These numbers can be seen in table below. Switch of Apple and Samsung can be explained by two factors. Firstly, Samsung produces various number of different smart phones like, Samsung S8, Samsung Note, Samsung A series, Samsung J series, etc. However, Apple only produces iphone. One other fact that may have an effect on consumers preferring Samsung more than Apple is, Apple has been selling smart phones at a very higher price compared to Samsung throughout the years. However, with the Samsung S8 model, Samsung has reached to the price levels of Apple and even higher prices. Samsung S8 is being sold at Turkish Liras whereas Apple iphone 7 is being sold at Turkish liras. But while segmenting a very high price level of a product, as Samsung still produce lower priced and lower segmented products, they also target the lower and middle incomed consumers and as a result they can sell more. MARKET SHARE BRAND VALUE BRAND VALUE FORTUNE GLOBAL BRAND (IDC, ) (Interbrand, ) (Brandz, ) LIST () Apple %14,7 M$ (1st) M$ (2nd) 15th Samsung %23,3 51M$ (7th) 24M$ (37th) 13th Table 5: Samsung and Apple Data Comparison Price has been found to have a significant effect on consumers smart phone purchase decision but Beta value has been found as negative so which means price has a negative effect on consumers smart phone purchase decision. That means as prices increase people don t tend to buy these products. It can be interpreted as no consumer would prefer to buy a product that increases its prices but that kind of analysis cannot be ensured without such an analysis because it both submits a statistical result and even though Apple increases its price range in every single product As mentioned above, Samsung also target lower and middle incomed consumers, they sell at high numbers compared to Apple with a %23,3 market share. It can be easily interpreted that these two firms apply different company strategies. Apple tends to only sell at high price tag and retain high brand image whereas Samsung tries to apply a more balanced strategy where they both try to sell at every price segments and at the same time retaining a high brand image.

22 6 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES To conclude and summarize; brand and price has been found to have a significant effect on consumers smart phone purchase decision. Brand has a positive effect whereas price has a negative effect. Which means as brand attributes increase purchase decision increases and when price increases purchase decision decreases. Examining the sale numbers, these hypotheses are supported by two giant companies sales numbers and apart from this statistical study, brand and price seem to have an effect on each other which can be studied in further studies. References Aaker, Brand Relevance - Making Competitors Irrelevant. Jossey Bass. Blythe, Marketing. Sage Publications. Brown, Top Global Brands Brandz. Business Insider, BlackBerry&#;s share of the global smartphone market is now officially 0%. Dibb, Simkin, Pride and Ferrell, Marketing. London: Cengage Learning. Fortune, Global Iacobucci, Marketing Management. Cengage Learning. Interbrand, Best Global Brands Ranking. International Data Corporation Research, Smartphone Vendor Market Share, Q1 Hawkins and Mothersbaugh, Consumer Behavior - Building Marketing Strategy. McGraw Hil. Koç, Tüketici davranışı ve pazarlama stratejileri: global ve yerel yaklaşım. Seçkin, 7 th edition. Kotler and Armstrong, Principles of Marketing. Pearson. Newzoo, Top 50 Countries by Smartphone Users and Penetration. Poushter, Smartphone Ownership and Internet Usage Continues to Climb in Emerging Economies. Rajagopal, Brand Management Strategy. Nova Science Publishers. Statista, Number of smartphone users worldwide from to (in billions). Taşkın, Pazarlama esasları. Türkmen Kitabevi. Tek, Pazarlama İlkeleri Global yönetimsel yaklaşım türkiye uygulamaları. Beta Yayınevi. 8 th edition. World Bank, World Bank Databank Database.

23 SESSION 1A: Microeconomics 7 Gender Differences, Risk Attitude and Entrepreneurship in Kyrgyzstan Asst. Prof. Dr. Raziya Abdiyeva (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Dr. Burulcha Sulaimanova (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Asst. Prof. Dr. Kamalbek Karymshakov (Kyrgyzstan-Turkey Manas University, Kyrgyzstan) Abstract This study analyses the role of risk attitude for entrepreneurship by gender differences in Kyrgyzstan. Multinomial probit analysis is applied to the data set drawn from the nationally representative survey Life in Kyrgyzstan for Entrepreneurship is measured through the agricultural and non-agricultural sample. Results of the study show that more risk-taking preferences are associated with higher entrepreneurship probability. However, this effect is not persistent for women in further estimations for non-agricultural entrepreneurship sample, while for men higher positive effect of risk loving behavior remains in off-farm self-employment too. 1 Introduction Economic development requires development of entrepreneurship activity in economy. Along with such measures as strengthening legislature for private property rights or development of financial and other infrastructure, individual behavioral characteristics and perceptions are important for self-employment propensity of individuals. Among these behavioral features empirical studies indicate that risk attitude of individuals is important factor for entrepreneurship choice of individuals (Hvide and Panos, ; Ekelund et al., ; Wagner, ). Moreover, majority of the papers revealed gender differentials in risk aversion behavior of individuals. In particularly, it is asserted that women are more risk averse than men (Bruce and Johnson, ; Eckel and Grossman, ; Al- Ajmi, ). Following these empirical findings, it is of particular interest to study the risk tolerance effect on the of entrepreneurship of women. The aim of this paper is to analyze the effect of risk tolerance by gender on the choice of entrepreneurship in the specific case of Kyrgyzstan. To our best knowledge this study is the first that analyze the relation between risk attitude and entrepreneurship in Kyrgyzstan. According to the World Bank () 59 percent of women and 75 percent of the male population between 15 and 64 years of age in were in the labor force. Female labor force participation rates in emerging Europe and Central Asia are near the global average, but the male participation rates are well below the global average. According to the National Statistical Committee () of Kyrgyz Republic in , % of women were employed. Most of them are employed in services sectors, such as education, healthcare, real estate etc. In Europe and Central Asia region Kyrgyzstan are among the countries with higher rates of female participation in ownership (World Bank, ). This study draws on the nationally representative cross-sectional data, where responses of respondents are used as subjective measure of the risk tolerance of individuals. Binary response logit models are applied for empirical estimation. The paper is structured as follows: In the Section 2 literature review on risk tolerance and entrepreneurship, taking into account gender differentials, is given. Section 3 describes data and provides with summary statistics. Section 4 includes empirical methodology and Section 5 discusses results of estimation. Section 6 concludes. 2 Literature Review Risk attitude of individual can affect his/her choices and decisions. Bonin et al. () find that the more risk lover individuals select occupations with higher wages and higher variation in wages. Dohmen and Falk () with complementary laboratory experimental study showed that relatively risk averse workers prefer fixed payments than variable payment schemes such as piece-rate or tournament contracts. More risk lovers are more likely to choose entrepreneurship than wage employment. According to some theoretical and empirical studies (Wagner, ; Ekelund et al., ) entrepreneurship requires making risky decisions in an uncertain environment. So only those persons who are able to bear higher risks may start as an entrepreneur. From this point of view, the risk attitude of a person is one of the crucial variables in a person s choice between entrepreneurship and a salaried job (Caliendo et al, ). Guiso and Paiella () find that less risk averse individuals are more likely to be self-employed. Also several other empirical studies revealed that more risk lover men more inclined to be engaged in entrepreneurship as selfemployed (Hartog et al., ; Guiso and Paiella, ; Ekelund et al., ; Dohmenet al.,; Kan and Tsai, ; In Soo Cho, ). On the other hand, some studies found mixed results related the effect of risk attitude of

24 8 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES individuals on the choice of entrepreneurship. Rosen and Willen () came to conclusion that risk attitude is not a dominant factor in his/her decision to start an own business. Cramer et al. () too could not be confident enough to conclude that there is causality link between risk aversion and entrepreneurial selection of individual. Also, Blanchflower and Oswald () found positive correlation between the wealth status of a person and his/her risk attitude. Generally empirical studies showed that women are more risk averse than men (e.g., Bruce and Johnson, ; Hartog et al., ; Eckel and Grossman, ; Croson and Gneezy, ; Al-Ajmi, ; Çağlayan and Abdieva, ). Charness and Gneezy () found a strong difference in investment behavior across gender and results showed that women make smaller investments in the risky asset than do men, and so appear to be financially more risk averse. Soo Cho () using National Longitudinal Surveys of Youth data and multinominal logit model find that more risk tolerant men are more likely to enter self-employment but they didn t find any significant effect of risk tolerance on women s entrepreneurship. Brody () affirms that in anticipation of negative outcomes, women report more nervousness and fear than men, thus it is logical that women are more risk averse when facing a risky situation. Niederle and Vesterlund () and Soll and Klayman () have found that men are more overconfident than women. According to several studies gender differences in risk attitude is eliminated with experience and profession. Atkinson, Baird and Frye () analyzed mutual fund managers and didn t found gender differences in the way funds are managed in terms of performance and risk. Johnson and Powell () found differences among the non-managerial population, but did not observe such differences in the managerial population (managers and potential managers with management education). There are several studies focusing risk attitude and gender relationship in Kyrgyzstan case. Çağlayan and Abdieva () investigated risk tolerance of individual investors in Kyrgyzstan case. Using multinomial logit model they found that men are more risk lovers than women in Kyrgyzstan. When the age increases people become less risk lover. Having non-wage income increases taking risk and increases in the rate of investment. The findings also indicate that income has a positive effect on the risk tolerance. Abdieva et al. () analyzed the determinants of the risk tolerance in Kyrgyzstan. The results of multinomial probit models showed that men more willing to take risk and that as the age increases individuals become risk-averse. Increasing income and education level has a positive effect on the risk taking decision of the individual. The regional distribution of risk tolerance of individuals shows that individuals living in rural areas and in south region are more likely to be in risk-averse category. Results of study by Esenaliev and Anderson () on gender wage gap in Kyrgyzstan showed that the level of gender wage gap is %, and risk attitude is used as one of the possible factors for explaining this. Although these studies explore empirical evidence on risk attitude by gender and raise its importance as potential factor for wage earnings differentials, to our best knowledge studies did not focus on the risk attitude and entrepreneurship activities by gender in case of Kyrgyzstan. This paper aims to fill this gap. 3 Methodology The decision of individual to be entrepreneur has binary response character, which calls for using binary response Logit models, which are conditional on individual and household characteristics. Formally, model is given below (Wooldridge, ): P(y i = 1 x i ) = G(β 0 + β 1 x β k x k ) = G(β 0 + xβ) (1) G(z) = exp(z) = Λ(z) (2) [1 + exp(z)] where G is the logistic function. y i is the discrete dependent variable, taking values of zero or one, showing the probability of individual to be entrepreneur; x i is the vector of variables at individual level, which includes individual s age, marital status and education level and household levels variables, which includes household composition, expenditure level, regional characteristics (for detailed description of variables see Table A in appendix). Occupational choices of individuals are based on their employment status given in the questionnaire. It should be noted that in this paper entrepreneurship is measured in a broad sense and those who indicate their wage employment as the own-account worker are grouped as the entrepreneurs. However, this broad definition of entrepreneurship may give biased results, since in most of the developing countries not all own-account working activities can be considered as entrepreneurship. As Karymshakov et al. () note in Kyrgyzstan members of household who own land are considered as own-account workers. In this case it appears that even if individuals just work as family worker in agriculture with low productivity, they may be considered as own-account workers. Therefore, working in agriculture as own-account worker may not have characteristics of entrepreneurs. This fact raises the necessity for measurement of entrepreneurship in in-farm and off-farm sector. Following this issue we estimate the model by agriculture and non-agriculture sector.

25 SESSION 1A: Microeconomics 9 In the dataset Life in Kyrgyzstan for used for this study, there is a special section on subjective well-being of individual, where individual is asked particular question on how they asses their risk tolerance, as person who is fully willing to take risks or a person avoiding taking risks, which is measured from 0 to The answer for this question is taken as the main explanatory variable. From these answers three categories of risk tolerance are formed: risk-averse individuals (from 0 to 3), risk-neutral (from 4 to 6) and risk-lovers (from 7 to 10). 4 Data and Descriptive Statistics In this study the risk attitude and gender behavior impact on entrepreneurial decision is investigated based on the second wave of "Life in Kyrgyz Republic" survey data, which was conducted by DIW Berlin in collaboration of Humboldt University of Berlin, the Center for Social and Economic Research (CASE-Kyrgyz Republic), and the American University of Central Asia (AUCA) in This survey includes wide range information both on individual and household level and representative at the national level. The table 1 describes the main individual and household characteristics both for men and women. The total amount of observation is equal to individuals between ages, where % are women. The mean age of sample is years, and there is no significant difference in ages between genders. While marital status of women is higher than men, showing that women have more propensities to be married rather than men. The education attainment shows that both men and women more likely to have basic or secondary education, while men more likely to have technical education and women more inclined to have tertiary education. Total sample Men Women Obs. % Obs. % Obs. % Individual characteristics: Age (mean) Marital status (1=married) Education level: - Basic or secondary Technical Tertiary Risk attitude: - Risk lover Risk neutral Risk averse Household characteristics: Household size (mean) Children ratio ( years) (mean) Expenditure per capita (mean) Residence (1=rural) Regions: - North South Central Table 1. Descriptive Statistics Source: LIK data The risk attitude indicators show that % and % of men and women count their self as risk lovers respectively, while % and % of men and women report their self as risk-averse person. Precisely, men more likely to take risk rather than women do. The household characteristics do not display gender differences, and in general the average household size consist of 5 people, the ratio of children in the household with respect to household size is around and total expenditure per capita in household is around 38 thousand soms. More than half of individuals reside in rural areas and most of observation comes from south regions, which are highly populated. 5 Estimation Results The estimation results for entrepreneurial decision of the individual are given in the Table 2. Almost all estimated parameters have expected signs. The primary variable of interest, the impact of risk attitude of individual on decision to be entrepreneur shows that risk lovers more likely to be self-employed, and that there is significant gender difference on impact of risk attitude on labor supply decision. Thus, risk-lover women more likely to be entrepreneur, but this effect is not significant in further estimations by agricultural and non-agricultural samples. Women with risk averse preferences have less probability to be entrepreneur in non-agricultural sector. Interestingly, risk effect for men is more evident in non-agricultural sector. Risk lover men show higher probability

26 10 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES to be entrepreneur in non-agricultural sector, while in agricultural sector it shows negative effect. Moreover, the risk averse preferences have less negative effect for off-farm entrepreneurship for men. There is statistically significant impact of age on the individuals decision to engage in entrepreneurial activities, thus with increase of age individual more likely to be entrepreneur, however after definite ages this probability decreases. Generally marital status of individual is positively correlated with decision to be entrepreneur, while there is no significance of marital status on entrepreneurs working in agricultural sector, especially if they are women. The educational level of individual shows that, with higher education individuals more likely to be working in other occupation types. While having technical or tertiary education do not present any impact on decision of individual to be self-employed in agricultural sector. The household composition has twofold impact on entrepreneurship. While the size of household does not influence the entrepreneurship, the ratio of children ( years) with respect to the total size of household size impacts the decision of individuals of men and women differently. Hence with increase of children ratio the probability of men to be self-employed is increasing, while for women is decreasing. The per capita expenditure level of household has significant influence on individual decision to be entrepreneur in non-agricultural sector and general positive correlation with women decision to engage in self-employment both in agricultural and non-agricultural sectors. The residence of household in rural area is increasing the probability of individual to be self-employed in agricultural sector rather than in non-agricultural sector. Moreover, the regional characteristics of household show that individuals from north area more likely to be working in own account in agricultural sector, while in south region individuals more likely to conduct theirselves to selfemployment in non-agricultural sector. Total sample Agricultural sector Non-agricultural sector Total Men Women Total Men Women Total Men Women Individual characteristics Age *** *** *** *** *** * *** *** *** Age squared *** *** *** *** *** *** *** *** Marital status (1=married) *** *** ** ** *** *** * Education level: - Technical *** * Tertiary *** *** *** *** *** * Household characteristics Household size * *** * ** Children ratio ( years) ** ** *** ** * * Expenditure per capita ** ** *** *** ** Residence (1=rural) *** *** *** * *** ** *** Regions: - North *** *** *** *** South *** *** ** *** *** *** * Risk attitude: - Risk lover *** ** *** *** ** Risk averse *** *** *** ** ** *** ** *** No. of Obs LR chi *** *** *** *** *** *** *** *** *** Log likelihood Pseudo R *,** and *** show statistical significance at the 10, 5 and 1% level, respectively. For coefficient estimates of the models see the table in Appendix Table A.2 6 Conclusion Table 2. Logit Estimation Results for Entrepreneurship (Marginal Effect Estimates) Development of entrepreneurship activities for developing countries is important long-term objectives, which may depend on many factors ranging from government policies to other formal measures. Along with these factors, individual risk-tolerance characteristics are important for carrying out entrepreneurial activities. The objective of this paper was to study the impact of risk tolerance over the entrepreneurship by focusing on the gender and non-agricultural sector of employment. This study applied binary response techniques on the large nationally representative cross-sectional data. In general, estimation results showed that individual preferences for taking more risk have positive effect over the entrepreneurship. However, further estimations by gender and non-

27 SESSION 1A: Microeconomics 11 agricultural sector revealed that women entrepreneurship in off-farm sectors is not associated with risk loving behavior. However, the effect of risk loving over the entrepreneurship remains in non-agricultural sector for men. Thus, although risk tolerance important for entrepreneurship, this effect may not be strong through all sector of employment and among men and women. Especially these results suggest that agricultural and non-agricultural measurement of entrepreneurial activities should be taken into account in order to have the true picture of entrepreneurship. For more comprehensive exploration of the relationship between risk tolerance and entrepreneurship further studies may test the reverse causality changes in risk preferences after being entrepreneur. Findings of this paper to some extent underline the fact that women entrepreneurship in off-farm sector of employment in Kyrgyzstan case is limited. Therefore, development of entrepreneurial activities among women in off-farm sector requires in priority government policies oriented supporting women self-employment. References Abdieva, R., Karymshakov, K. and B. Sulaimanova, Determinants of Risk Tolerance: Empirical Evidence from Kyrgyzstan, Annual Life in Kyrgyzstan Conference, October , Bishkek Al-Ajmi, J. Y Risk Tolerance of Individual Investors in an Emerging Market. Journal of Risk and Diversification. ISSN Issue 2. Atkinson, S. M., Baird, S. B. and Frye, M. B Do female mutual fund managers manage differently? Journal of Financial Research, 26(1), Blanchflower, D., and A. Oswald, What makes an Entrepreneur? Journal of Labor Economics, 16, Bonin, H., Dohmen, T., Falk, A., Huffman, D., and Sunde, U. () Cross-sectional earnings risk and occupational sorting: The role of risk attitudes, Labour Economics, 14, Brody, L. R. (). On understanding gender differences in the expression of emotions. In Human Feeling: Explorations in Affect Development and Meaning, ed. S. L. Ablon, D. Brown, E. J. Khantzian and J. E. Mack, (pp ). Hillsdale, N.J.: Analytic Press. Bruce, A. and Johnson, J., , "Male and female betting behavior: new perspectives, Journal of Gambling Studies 10, Çağlayan, E. and R. Abdieva How s the Risk Tolerance of Individual Investors in Kyrgyzstan?, Asian Economic and Financial Review, Volume 4, Number 3, p Caliendo, M., Fossen F. and Kritikos, A Risk Attitudes of Nascent Entrepreneurs: New Evidence from an Experimentally-Validated Survey, IZA DP No. , DISCUSSION PAPER SERIES, Forschungsinstitutzur Zukunft der Arbeit, Institute for the Study of Labor, June. Charness, G. and U., Gneezy, Strong Evidence for Gender Differences in Risk Taking, Journal of Economic Behavior & Organization, Cramer, J., J. Hartog, N. Jonker, and C. Van Praag Low Risk Aversion encourages the choice for entrepreneurchip: an empirical test of a truism, Journal of Economic Behavior and Organization, 48, Croson, R., Gneezy, U Gender Diferences in Preferences, Journal of Economic Literature, 47, Dohmen, T., A. Falk, D. Huffman, U. Sunde, J. Schupp, and W. Wagner (): Individual Risk Attitudes: New Evidence from a Large, Representative, Experimentally-Validated Survey, IZA Discussion Paper, Dohmen, T., and A. Falk Performance Pay and Sorting Productivity, Preferences and Gender, IZA Working Paper. Eckel, C.C., Grossman, P.J Forecasting Risk Attitudes: An Experimental Study Using Actual and Forecast Gamble Choices, Journal of Economic Behavior and Organization, Ekelund, J., E. Johansson, M.-R.J arvelin, and D. Lichtermann, Self-Employment and Risk Aversion - Evidence from Psychological Test Data, Labour Economics, 12(5), Gary Charness and Uri Gneezy, Strong Evidence for Gender Differences in Risk Taking, Journal of Economic Behavior & Organization, Guiso, L., Paiella, M The Role of Risk Aversion in Predicting Individual Behavior, CEPR Discussion Paper, Hans K. Hvide and Georgios A. Panos, Risk Tolerance and Entrepreneurship, IZA Discussion Paper No February

28 12 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Hartog, J., Ferrer-i-Carbonell, A., Jonker, N Linking Measured Risk Aversionto Individual Characteristics, Kyklos, 55, In Soo Cho, Do Gender Differences in Risk Preferences Explain Gender Differences in Labor Supply, Earnings or Occupational Choice? Working Paper No , December, IOWA STATE UNIVERSITY, Department of Economics. Johnson, J. E. and Powell, P. L., Decision making, risk and gender: are managers different?, British Journal of Management, 5(2), Kan, K. and Tsai, W., Entrepreneurship and risk aversion, Small business economics, 26, Karymshakov, K., Abdieva, R., Sulaimanova, B., & Sultakeev, K., Remittances impact on youth labour supply: evidence from Kyrgyzstan ( No. PEP) National Statistical Committee of Kyrgyz Republic, Women and Men in Kyrgyz Republic, years (in Russian). Niederle, M. and Vesterlund, L., Do women shy away from competition? Do men compete too much?, Quarterly Journal of Economics, (3), Rosen, H., and P. Willen, Risk, Return and Self-employment, Discussion Paper, University of Princeton. Soll, J. B. and Klayman, J., Overconfidence in interval estimates, Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory and Cognition, 30(2), Wagner, J The Impact of Personal Characteristics and the Regional Milieu on the Transition from Unemployment to Self-Employment: Empirical Evidence for Germany, Jahrb ucherf urnational okonomie und Statistik, (2), Wooldridge, J. M., Introductory econometrics: a modern approach. World Bank, Sarosh Sattar. Opportunities for Men and Women: Emerging Europe and Central Asia Women in Entrepreneurship, Chapter three Women Entrepreneurship

29 SESSION 1A: Microeconomics 13 Matrix Management Approach and a Survey Research in the Industry Asst. Prof. Dr. Ceren Gül Artuner (Beykent University, Turkey) Prof. Dr. Erdoğan Taşkın (Beykent University, Turkey) Abstract This academic research aims to determine the approach of the employees in different organizations to the matrix management style. Although the practice of matrix management style is quite difficult and its implementation costs are high, the main reasons of its adoption by the managers are discussed. In this research, the facts of establishing effective and reliable communication with all of the employees in an enterprise, working as efficient teams, the interrelation among the teams, solving problems as a team as well as receiving education for conflict resolution and ensuring cooperation among people while maintaining the values of the enterprises are investigated. In addition, the attitude of the managers in the performance of important tasks towards prioritizing knowledge and competence rather than authority and line relationships, the establishment of an integral and equitable performance evaluation system, the existence of a consistent information flow and a multidimensional accounting are inquired. Besides, by the integration of the conflict management process into the planning process, the use of the appropriate planning software, and clearly defining the tasks with all the details and responsibilities involved, the building-up of needed connections to do the work and at the same time, which add value to the work, are evaluated. 1 Introduction While the external environment of an enterprise is changing especially in the terms of competition and technology, its internal structure has to adapt to these changes. A huge, complex and international enterprise with a functional structure where the line relationships are defined traditionally and where the departments are organized in an interlinked manner as production management, finance, human relations, management information systems, research and development has experiences more difficulties to adapt to the external environment. Particularly, in the case of enterprises which have numerous projects and a wide range of products, the matrix organization structure is outstanding as the most suitable option for many years among the long existing organizational structures. Matrix structure is a form of departmentalization or organizational design in an enterprise. The recent evolutions in the means of communication, the introduction of sophisticated technologies and an increase in the practice of project management has reinforced the frequency of use and applications of matrix organization type (Dylon et al., ) However, the most important challenges experienced in applying the matrix structure are the fact of reporting of an employee to more than one manager and the practice of cross working between different teams. As products are getting more complex and customers increase in number, most of the companies tend to refer to teamwork (Johnson and Geal, ; Kotler and Armstrong, ). Contemporary communication means has transformed the companies in a drastic manner. The managers are taking advantage of the communication means more intensely during the planning, implementation and control activities. Matrix structure is providing efficiency during the exercise of management functions (Joyce, ; Gunn, ). Acquiring knowledge of developing technologies is facilitating the economic struggle of a country. All of the large companies operating with restrained abilities and limited financial resources must ultimately benefit from the matrix organization structure in order to carry out production efficiently, to take advantage from specialization, to be distinguished from its competitors in the market, to augment its sales, to utilize efficient technologies, to adapt to the environment and to realize its goals and objectives (Kingdon, ; Erdoğan, ). 2 The Importance of the Matrix Structure During the 2nd World War, the matrix structure was used for the first time in order to benefit from the experiences of talented engineers and to produce complex guns and war tools, but it cannot be a remedy for resolving all the problems concerning the contemporary organizations structure (Numerof and Abrams, ). In the post war period, project management has been widely used in different industries like pharmaceutics, construction, naval construction and aeronautics all along with defense and spatial industries. The introduction of new production techniques and the adoption of new practices in various fields required the careful implementation of matrix structure in global enterprises in today s civilized world. In addition, matrix structure is commonly used in defense industry in Turkey (Pretorius and Taylor, ; Gunn, ; Baysak, ).

30 14 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES In times of economic fluctuations where societal transformations were occurring and customers expectations were shifting, the managers used the matrix organization structure as a flexible and dynamic mean to adapt to the ongoing changes (Shreiber and Rosenberg, ). Matrix structure is not a classical organization type or old fashioned departmentalization style where the job description of all of the employees are strictly and clearly determined in advance (Peters, ). This contemporary form could be adopted by the management with a fresh and different look to the departments, employees and the ongoing works in the company. The employees do not have to consider their tasks in a restricted manner squeezed in a predetermined organizational structure. Indeed, matrix structure requires every manager and employee to see his / her task from a broader point of view and to attach importance to the ultimate details while performing it (Kolodny, ). In fact, the matrix structure is not only an organizational structure but also a managerial thinking system and consists of building shared values. It also means creating a common point of view among the employees, augmenting the workforces efficiency and ensuring its efficient functioning, together with integrating the management s efforts and succeeding the needed change and transformation (Barlett and Ghoshal, ). In the fully developed large-scale global company, product or business, function, area and customer know-how are simultaneously focused on the organization s world-wide marketing objectives. This type of total competence is a matrix organization. Management s task in the matrix organization is to achieve an organizational balance that brings together different perspectives and skills to accomplish the organization s objectives (Keegan and Green, ). In mighty organizations with a considerable number of employees, producing on a big scale and targeting a variety of markets, rethinking to organize different departments like marketing communication, product management, production, data processing, research and development in an integrated matrix organizational structure would facilitate the accomplishment of goals of the company as a whole (Burton et al., ). A company has to have some apparent skills in order to adopt and implement the matrix organization structure as a management concept in a successful manner. In the context of this research, the opinions of employees in different organizations concerning the level of the apparent institutional skills required for a successful implementation of matrix structure is asked. Undoubtedly, other institutional properties are also needed for the success of a matrix structure application in the practice. However, this research is analyzing the traits or particularities of companies who adopted a matrix structure with reference to sixteen questions. Matrix structure does not mean solely a change in the organizational structure, but it also involves a change of paradigm at every managerial level. In order to ensure this change, favorable conditions for learning and training opportunities must be created for the employees. People who would carry these efforts in the company, especially those who are in key positions and the managers supposed to bring about this change must have excellent communication skills. The thoughts and the actions as well as the performance of this workforce must traverse the company s actual boundaries (Galbraith, ; Galbraith, ; Gunn, ). 3 The Problems Encountered and Their Solutions Contemporary organizations have to cope first with a lot of problems in order to accomplish their goals and to survive. The nature of the products and services introduced to the market are getting more and more complex. In addition to that, customers are asking for more integrated services. There is a considerable constraint on minimizing the costs. However, the talented and experienced employees are hard to find. Most of the time, the management reveals to be inadequate in satisfying the employees expectations, in establishing a flawless communication, in giving an account of its actions and in making powerful decisions. In such a case, a matrix structure may offer new solutions to the above mentioned problems by handling them more carefully (Numerof and Abrams, ). If there is growing conflict between the teams and the team leaders, a need for a more flexible teamwork, the work performed by the employees doesn t serve to the realization of the main objectives of the organization, the managers can t manage their subordinates without referring to their authorities, there exists general optimization problems throughout the organization, the resources are not exploited at the optimum level, the organization becomes more complex and gets hard to manage, the goals must be adjusted more quickly and more simply, the planned projects take more time to be implemented strategically and the production time gets longer, rumors and blaming others becomes familiar among the employees, some employees are fired but it doesn t contribute to the solving of the problems, there s only a few persons who are doing their best while the others are reluctant for working, there s no innovation, the organization may need to be restructured in an effective manner. Briefly, if the contemporary organizations managers are willing to cope with these problems in an efficient and effective way, they have to learn about matrix structure and implement it. In an integrated manner with the global economic system, the companies whose targeted customers are not loyal to any product nor service are trying to adapt themselves to a continuously changing environment. They may reshape their organizations according to the matrix

31 SESSION 1A: Microeconomics 15 structure in order to realize their strategies, to ensure a powerful leadership, to take profit from teamwork, to reach the top, to change the game s rules and to achieve their competitive transformation (Martin, ). Needless to say that the matrix organization type is not a remedy for all the diseases. There is a need in the organizations for a more creative managerial view, which detects and identifies the problems from a broader perspective instead of criticizing all. The hiring of talented workforce to the company, their training, leading, assigning them in appropriate teams and projects could grow the matrix organization s success. In the enterprise, all the managers perform their most key tasks based on knowledge and competence, not according to their line authority. The power rests on knowledge and competence in the company. The high-ranking persons in the company are accustomed to impress the employees by practice without referring to their line authorities. A complete and equitable performance appraisal is put into practice trough the organization. The company spares time to measure all the different performance types, both quantitative and qualitative. The workforce and the management resolves effectively the arising problems together. The companies are developing the principles and values, which would encourage the cooperative problem solving. The workforce reacts to the arising problems as: How can I contribute to the solution of this problem? Instead of That doesn t concern me! In an effective matrix structure, it is not acceptable to blame anyone for the coming out problems. The management follows the company s conduct by consulting the employees in the whole organization regularly. Like every organizational structure, matrix management style has also its weaknesses and its strengths. Planning management and human resources department have to assume this responsibility. Especially, people who are reporting to more than one superior must be followed closely. People who has something to say must be heard in private sessions or they must have to be part of focus groups. It is also proven by a research that, for the sake of the company s future, the following of such precautions is extremely important (Galbraith, ). 4 Materials and Methods The aim of this academic study is to determine the matrix organization type management perception of the managers. Throughout the research, we have referred to the capabilities that a company needs to successfully execute a matrix organization. The discussion of these capabilities are spread throughout the survey. The survey can test how effective the leaders believe the company is at executing the capability. The following scale are the competencies and capabilities necessary for executing a matrix, and these are that we research for in effective matrix organization under twelve headings: 1. The company possesses high social capital or no silos. As the elements of a reliable workforce, a high level of communication is established with all the employees. As the most important feature of the matrix organization, formal or informal communication with every employee working for the company must be established in a reliable and straightforward manner (Burns and Wholey, ). 2. All the workforce work within the boundaries of the enterprise as effective teams. Matrix structure is naturally based on teamwork. The team players and the leaders identify the problems, discuss on them and work together to solve them. That is why the teams are working in a cross-borders, cross-companies and cross-functions manner (Davis and Lawrence, ). 3. Every team works in an interlinked manner with the others in the company. The teams operating in a matrix structure are linked to the others in different ways and in various domains. The planning process is driven with the team and the estimations or the prospective problems are communicated to the management (Kinor and Francis, ). 4. The workforce had a training as a team on problem solving and conflict management skills. All the teams within the matrix structure face conflicts and disparities. In order to resolve those conflicts and to perform better, the workforce needs similar skills and common processes (Spencer and Cox, ). 5. The most important task of the managers is to ensure the habitual cooperation and to protect the values. The company chooses the employees who would succeed in a matrix structure, hires them, train them, coaches them and promotes them (Brown and Agnew, ; Galbraith, ). 6. Continuous information flow and multidimensional accounting practices exist in order to measure the performance in the organization. The company can measure all of the dimensions of the matrix functioning with profit-loss charts and can use them to take decisions. All those data are made accessible to the teams planning and implementing the work to be done (Galbraith, ). 7. The planning process is at the same time a conflict resolution process. Planning is also an organizational process aiming to resolve the existing conflicts (Galbraith, ). 8. The company s management uses the appropriate planning software to effect the necessary alignments for doing the work. The teams using multidimensional accounting system do the planning which ends by the definition of goals and objectives (Galbraith, ). 9. Leaders build relationships required to do the work and which add value to the workforce. Leaders organize a variety of activities, work the employees alternately and arrange training activities, which

32 16 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES create value. Developing the cross-relationships effectively in its own unit is evaluated positively in the performance appraisal of a manager (Galbraith, ). Leadership means communicating entirely to the employees their tasks, responsibilities and the required details to do the work. In order to preserve the matrix structure, the manager should give an account of important details concerning the responsibilities and tasks designated to the workforce. Within the context of a team, people to do the work, to implement the decisions, to give an account of the results of a decision or of an activity as well as people to consult or to provide with knowledge must be predefined elaborately (Galbraith, ). The actual work processes and the problems are defined altogether in the enterprise. The problems are defined and solved cooperatively. The different work processes or prospective problems are brought to the leadership team. Most of the time, a planning process gather them and fixes the priorities (Larson and Gobeli, ). A strong leadership team sets a good example for all of the employees. The leadership in the matrix organization, particularly the top management looks like a team sport. Substantial difficulties encountered during the performance of a work is transmitted to the top management. The top management must set a good example for the employees in dealing with tricky situations and resolving the embarrassing problems (Bazigos and Harter, ; Sy and d Annunzio, ). Orientation Main Category: (1) The company possesses high social capital or no silos. (2) People work effectively in teams across organizational boundaries. (3) People are trained in the skills of team problem solving and conflict management. Communication Main Category: (4) The teams are interconnected. (5) Managers in the key roles are naturally collaborative, and they live in values. (6) The leadership builds networks and values networkers. (7) The leadership ensures that roles, responsibilities, and interfaces are clearly defined. (8) Joint escalation processes are known and used intelligently. (9) A strong leadership team sets the example. Coordination Main Category: (10) There are multidimensional accounting systems to track multidimensional performance. (11) The planning process is also the conflict resolution process. (12) There is a spreadsheet planning process that aligns the goals of the dimensions of the matrix. These properties are further classified under three categories, which will form our dependent variables in the context of this research: The communication, orientation and coordination levels perceived by the managers. The independent variables are classified under four headings: The managerial position, the age of the manager, the size of the organization, and the educational level of the managers. Briefly, the variability in the perception of the managers towards the matrix organization structure regarding twelve competency and capability features organized under three main groups required to form the matrix organization structure are measured using one-way variance analysis ANOVA. The one-way ANOVA is considered a robust test against the normality assumption. This means that it tolerates violations to its normality assumption rather well (McClave, Sincich, ). Within the context of this research, first, one sample T-Test is applied. The test value is obtained as 1. The P (significance) value is 0. < is the rejection area of the H0 hypothesis. So, the H0 hypothesis is rejected and H1 hypothesis is accepted. H0 : The managers cannot perceive matrix organization type management properties in the enterprises they are working in. H1 : The managers can perceive matrix organization type management properties in the enterprises they are working in. In all the companies we have examined, the perception level regarding the matrix organization type management of the managers are similar. Sum of Squares Grding df Mean Square F Sig. Between Groups 1, 4,,, Within Groups , , Total , Table 1. Relationship between Orientation and Managerial Position The relationship between orientation variable and managerial position is insignificant ( > ). The managerial position of the manager does not affect the orientation in the enterprise.

33 SESSION 1A: Microeconomics 17 Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 5, , 1,, Within Groups , , Total , Table 2. Relationship between Orientation and Educational Level The relationship between orientation variable and educational level is insignificant ( > ). The educational level of the manager does not affect the orientation in the enterprise. Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups, 2,,, Within Groups , , Total , Table 3. Relationship between Orientation and Age The relationship between orientation and the age of the manager is insignificant ( > ). The age of the manager does not affect the orientation in the enterprise. Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups, 3,,, Within Groups , , Total , Table 4. Relationship between Orientation and the Size of the Organization The relationship between orientation and the size of the organization is insignificant ( > ). The size of the organization does not affect the orientation in the enterprise. Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 9, , 3,, Within Groups , , Total , Table 5. Relationship between Coordination and the Size of the Organization The relationship between coordination and the size of the organization is significant (< ). When the organization s size is larger, there is more tendency towards a positive perception of coordination function in the enterprise. Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 1, 3,,, Within Groups , , Total , Table 6. Relationship between Coordination and the Educational Level of the Employee The relationship between coordination and the educational level of the manager is insignificant ( > ). The educational level of the manager does not affect the coordination in the enterprise. Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 1, 4,,, Within Groups , , Total , Table 7. Relationship between Coordination and Managerial Position The relationship between coordination and managerial position is insignificant ( > ). The managerial position of the manager does not affect the coordination in the enterprise.

34 18 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 2, , 1,, Within Groups , , Total , Table 8. Relationship between Coordination and Age The relationship between coordination and the age of the manager is insignificant ( > ). The age of the manager does not affect the coordination in the enterprise. Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 1, 3,,, Within Groups , , Total , Table 9. Relationship between Communication and the Size of the Organization The relationship between communication and the size of the organization is insignificant ( > ). The size of the organization does not affect the communication in the enterprise. Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 1, 3,,, Within Groups , , Total , Table Relationship between Communication and the Educational Level of the Employee The relationship between communication and the educational level of the manager is insignificant ( > ). The educational level of the manager does not affect the communication in the enterprise. Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 5, , 1,, Within Groups , , Total , Table Relationship between Communication and the Managerial Position of the Employee The relationship between communication and the managerial position of the manager is insignificant ( > ). The managerial position of the manager does not affect the communication in the organization. Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 5, , 2,, Within Groups , , Total , Table Relationship between Communication and Age The relationship between communication and the age of the manager is significant ( = ). As the manager grows older and gets more experienced, he / she perceives more positively the communication in the enterprise. Managerial Size of The Age Educational Level Position Organization Communication Positive Correlation Irrelevant Irrelevant Irrelevant Coordination Irrelevant Irrelevant Irrelevant Positive Correlation Orientation Irrelevant Irrelevant Irrelevant Irrelevant Table One-Way ANOVA Comparisons

35 SESSION 1A: Microeconomics 19 5 Discussion This survey is effectuated with the managers of companies operating in different sectors. In sum, managers have participated to this research. Therefore, in the future, this research has to be reconducted with the managers of companies operating in a specific industry s context. Consequently, the data obtained from this new study could be compared with the results of the present research. 6 Conclusion As the organization gets larger, the age of the manager is affecting more the inclination towards the matrix organization management type. There are three sub-dimensions identified. (1) The communication function. (2) The coordination function. (3) The orientation function. According to the factor analysis, we defined the Cronbach Alpha Coefficient for each of these sub-dimensions as follows: (1) Communication: (2) Coordination: (3) Orientation: Tukey HSD and Bonferroni post-hoc tests are also applied to clarify the relationship between the size of the organization and the perceived coordination function. According to the Bonferroni test, it can be inferred that in local organizations, the perceived coordination is weaker than the regional organizations (the p value (significance) is in local organizations, while it is 1, in regional ones). It has been recorded a 10 % difference between national and regional organizations: It is estimated that the perceived coordination is 10 % weaker in national organizations than in the regional ones. Besides, the perceived coordination in regional organizations is 5% weaker than in local organizations. So we can state that the perceived coordination level is as follows according to the size of the organizations: Local > Regional > National. All along with that, according to the Bonferroni test applied to identify the age of the manager and perceived communication level variables, we have assessed that, between the managers who are years old and the managers who are years old, there is a 10 % increase in the perception level, while between the managers who are years old and the managers who are years old, there is an increase of 5 % in the perception level. Thus, we can assume that, as the managerial experience increases, an increase in the tendency towards the matrix organization type management is recorded. Furthermore, the tendency towards simultaneous treatment of work processes to be defined and problems to be solved, the cooperation degree of the management and the workforce in solving the problems all along with the follow-up of the company s actual position by getting continuous feedback from the employees contacting them regularly and leading them by giving examples are observed and measured. Additionally, the opinion of the employees concerning the change in the management view, their assessments and evaluations are taken into consideration. Acknowledgements The authors would like to thank Hakan Bal, Bahattin Sinsoysal, and Barış Batuhan Geçit for help with the tables. References Amy Kates and Greg Kesler, Activate the Matrix for Integration, People and Strategy, Volume 36 Issue 1, pp Barry Johnson and Mandy Geal, January Matrix Management, Training Journal, pp Brent Durbin, 23 Sep Matrix Organization, Britannica Online, Christopher A. Barlett and Sumantra Ghoshal, July-August Matrix Management: Not a Structure, a Frame of Mind, Harvard Business Review, Volume 68 Issue 4, pp Donald Ralph Kingdon, Matrix Organization Managing Information Technologies; Organizations, People, Society, Tavistock Publications, London. Dylon Moodley and Margie Sutherland, Pieter Pretorius, Comparing the Power and Influence of Functional Managers with that of Project Managers in Matrıx Organisations: the Challenge in Duality of Command, South African Journal of Economic and Management Sciences, Volume 19 Issue 1, pp Erik W. Larson and David H. Gobeli, Summer, Matrix Management: Contradictions and Insights, California Management Review, Volume 29 Issue 4, pp

36 20 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES F. I. H. Pretorius, and R. G. Taylor, September Conflict and Individual Coping Behaviour in Informal Matrix Organizations within the Construction Industry, Construction Management and Economics, Volume 4 Issue 2, pp Feridun Baysak, SASAD, 29 September Interview with General Secretary of Defense and Aviation Industry Manufacturers Association, Ankara. Harvey F. Kolodny, October Evolution to a Matrix Organization, Academy of Management Review. Volume 4 Issue 4, pp James T. McClave and Terry Sincich, Statistics, Tenth International Edition, Pearson Prentice Hall, England. Jay R. Galbraith, Designing Matrix Organizations That Actually Work: How IBM, Procter & Gamble, and Others Design for Success, The Jossey-Bass Business and Management Series, San Francisco. Jay R. Galbraith, February Matrix Organization Designs, Business Horizons, Volume 14 Issue 1, pp John L. Brown and Neil McK. Agnew, November/December The Balance of Power in a Matrix Structure, Business Horizons, Volume 25 Issue 6, pp Lawton Burns and Douglas Wholey, February Adoption and Abandonment of Matrix Management Programs: Effects of Organizational Characteristics and Interorganizational Networks, Academy of Management Journal, Volume 36 Issue 1, pp Len Kinor and Ed Francis, February , Navigating Matrix Management, Leadership Excellence Essentials, Volume 33 Issue 2, pp M. S. Spencer and J. F. Cox, May An Analysis of the Product-Process Matrix and Repetitive Manufacturing, International Journal of Production Research, Volume 33 Issue 5, pp Michael Bazigos, and James Harter, Revisiting the Matrix Organization, McKinsey Quarterly, Issue 4, pp Nick Shreiber and Mike Rosenberg, How to Make the Matrix Work, IESE Insight, 3rd Quarter, Issue 26, pp Paula K. Martin, Matrix Management Reinvented- The New Game in Town, International Matrix Management Publishing, USA. Peter F. Drucker, Management: Tasks, Responsibilities, Practices, Harper and Row Publishing, New York. Richard Burton and M.Børge Obel, Dorthe Døjbak Håkonsson, , How to Get the Matrix Organization to Work, Journal of Organization Design, Volume 4 Issue 3, pp Richard Lepsinger, Influencing In A Team, February Leadership Excellence Essentials, Volume 33 Issue 2, pp Rita E. Numerof and Michael N. Abrams, Summer Matrix Management: Recipe for Chaos?, Directors and Boards, Volume 26 Issue 4, pp Ronald A. Gunn, Matrix Management Success-Method Not Magic, Infinity Publishing, USA. Philip Kotler and Gary Armstrong, Principles of Marketing, Sixteenth Global Edition, Pearson Education, England, Stanley M. Davis and Paul R. Lawrence, May/June, Problems of Matrix Organizations, Harvard Business Review, Volume 56 Issue 3, pp Thomas Sy and Laura Sue D&#;Annunzio, Challenges and Strategies of Matrix Organizations: Top- Level and Mid-Level Managers&#; Perspectives, Human Resource Planning, Volume 28 Issue 1, pp Tom Peters, 20 September Beyond the Matrix Organization, McKinsey Quarterly, Septemper / Warren J. Keegan and Mark C. Green, Global Marketing, Seventh Global Edition, Pearson, England. William F. Joyce, September Matrix Organization: A Social Experiment, Academy of Management Journal, Volume 29 Issue 3, pp

37 SESSION 2A: Growth & Development 21 Seasonal Cointegration Approach on Expenditure Based Gross Domestic Product and Its Some Sub-Components for Turkey Prof. Dr. Mehmet Özmen (Çukurova University, Turkey) Ph.D. Candidate Sera Şanlı (Çukurova University, Turkey) Abstract In this study, it has been aimed to investigate the existence of co-integration relationship between quarterly gross domestic product (GDP), final consumption expenditures of resident households (CONS), exports of goods and services (EXP), government final consumption expenditures (GOV) and private sector machinery-equipment (PRIEQ) series for the period QQ4 for Turkey. Since, Engle and Granger () cointegration test does not take unit roots at seasonal frequencies into account; seasonal cointegration approach proposed by Engle, Granger, Hylleberg and Lee (EGHL) () has been conducted in order to be able to detect the long-run equilibrium relationship among variables which are integrated at the same seasonal frequency. With the aim of determining the stationarity order of series, HEGY seasonal unit root test has been applied. Consequently, there has been found a cointegrating relationship only between GDP and GOV series at quarterly frequencies for only the auxiliary regression including constant term and seasonal dummies. 1 Introduction All the studies regarding time series methods are useful only in case the series in interest do not display seasonal patterns. That is why it is of great importance to take the time series properties of the series like seasonal patterns or trends into account while dealing with economic time series data. The analyses of seasonal unit roots are generally conducted with the most popular approach developed by Hylleberg, Engle, Granger and Yoo () called HEGY by working with different models that include trends, constants and seasonal dummy variables. Cointegrated series are series which are non-stationary alone but stationary in their linear combinations. The concept of seasonal cointegration is valid for models including stochastic seasonals just as the concept of cointegration showing itself in models including stochastic trends (Maddala and Kim, ). One advantage of HEGY test procedure is that it enables to test for unit roots at each frequency separately. So, concerning quarterly data including the four roots which are 1, -1, i ; Engle, Granger, Hylleberg and Lee () propose different levels of seasonal cointegration. In conclusion, cointegration relationship will be analyzed at frequencies in which series are all integrated at the same order. For each frequency, separate cointegration tests are applied. Through seasonal cointegration analysis, whether the variables that are integrated at the same seasonal frequency have a stationary relationship in time is investigated. However, in cointegration test proposed by Engle and Granger (), unit roots at seasonal frequencies are not taken into consideration. In this case, if the presence of seasonal unit roots in series is ignored; the parameter in interest will not be estimated in a consistent way. For this reason, it is more appropriate to conduct seasonal cointegration analysis (Caglayan, ) (Ayvaz Kızılgol, ). As associated with the unit root concept, the relationship between cointegration and error correction models was first suggested by Granger () and then it was also introduced by Granger and Weiss (). Engle and Granger () also offer a theorem based on Granger () which associates the moving average (MA), autoregressive (AR) and error correction representations for cointegrated systems and estimation methods. Engle, Granger and Hallman () and Hylleberg, et al. () introduce the concept of seasonal cointegration in their papers. Kunst () tries to evaluate the effects of modelling seasonal cointegration on predictive accuracy for German and United Kingdom (U.K.) macroeconomic series. HEGY seasonal unit root test has originally been derived for quarterly seasonality and extended to data with different frequencies. Contrary to the DHF test proposed by Dickey, Hasza and Fuller (), HEGY procedure enables to test for unit roots at each seasonal frequency as well as the zero frequency separately and the techniques are applied to quarterly U.K. data for the period to in order to examine the cointegration relationship between consumption and income variables at different frequencies. As a result of application, Hylleberg et al. () find the unit elasticity error correction model to be invalid at any frequency. The asymptotic distributions of the t-statistics from their testable model have been analyzed by Chan and Wei (). In their paper, Chan and Wei () characterize the limiting distributions of the least square estimates as a functional of stochastic integrals. In their paper, Kunst and Franses () deal with the impact of deleting, restricting or not restricting seasonal constants on forecasting seasonally cointegrated time series for Austria, Germany and the U.K. In their paper, Hamori and Tokihisa () analyze the stability of Japanese money demand function using seasonal integration and seasonal cointegration and they find that there exist unit roots in money balances, interest rates and real gross domestic product (GDP) series in different cycles. Because of the rejection of seasonal

38 22 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES cointegration in every case, it is also expressed that there is no stable relationship between money supply and the real economy for the period under consideration. In the study by Lof and Lyhagen (), the comparison of the forecasting performance of the seasonally cointegrated model of Johansen and Schaumburg () and of the specification proposed by Lee () with a parameter restriction included at the annual frequency has been covered. For three data sets from Austria, Germany and U.K., each including six variables: GDP, private consumption, gross fixed investment, goods exports, real wages and the real interest rate; it is also dealt with how the inclusion of restricted or unrestricted seasonal dummies may have an influence in the seasonal cointegration models. Since the semi-annual frequency for Austria appears to have full rank and the U.K. data set shows a rather weak cointegration evidence at the seasonal frequencies, only the German data are used in the forecasting example. Through Monte Carlo study, Lof and Lyhagen () have found some evidence that for the smaller sample sizes the specification of Johansen and Schaumburg () may result in worse forecasts in the case of the inclusion of more cointegrating relations and for larger sample sizes the study results have been found to favour of this specification. In her paper, Caglayan () investigates the presence of seasonal unit root for the monthly series of personal consumption expenditures made to non-durable and semi-durable goods and services, per capita disposable income and stock market returns that are concerned with the life-long permanent income hypothesis over the period and examines if cointegration exists among given variables by using HEGY procedure. In her study, the presence of seasonal unit root has been found in consumption expenditures and disposable income series for both 0 and ¼ frequencies and in stock market returns series for ¼ frequency. Also, it is concluded that consumption expenditures and disposable income variables are cointegrated at zero frequency. In her study, Ayvaz Kızılgöl () has examined if GDP, export, consumption and investment series have seasonal unit roots and display a seasonal cointegration relationship by using quarterly series for the period QQ3 and through Engle, Granger, Hylleberg and Lee () tests, she concluded that there is no seasonal cointegration relationship between series at zero and biannual frequencies. However, a seasonal cointegration relationship has been detected between gross domestic product and consumption series at ¼ (and ¾ frequency) for the model with intercept and seasonal dummy variables. Mert and Demir () have aimed to examine the seasonal patterns to detect if seasonal cointegration relationship exists between export and import series over the quarterly periods. Two series have been found to be cointegrated at ¼ and ¾ frequencies with one cointegrating vector and not cointegrated at zero (long-run) frequency. The results have shown that error correction mechanism works at ¼ frequency. However, at ¾ frequency, because of the error correction term is positive signed contrast to the expectations, the error correction mechanism has been determined not to operate. In this study, it has been aimed to investigate the existence of co-integration relationship between quarterly gross domestic product (GDP), final consumption expenditures of resident households (CONS), exports of goods and services (EXP), government final consumption expenditures (GOV) and private sector machinery-equipment (PRIEQ) series for the period QQ4. The rest of this paper has been organized as follows: Section 2 considers the theoretical approach for seasonal cointegration with single and multiple equations; Section 3 provides the information about the data set and application. Finally, Section 4 presents the brief conclusions. 2 Theoretical Approach for Seasonal Cointegration The concept of seasonal cointegration is valid for models including stochastic seasonals just as the concept of cointegration showing itself in models including stochastic trends (Maddala and Kim, ). One advantage of HEGY test procedure is that it enables to test for unit roots at each frequency separately. So, concerning quarterly data including the four roots which are 1, -1, i ; Engle et al. () propose different levels of seasonal cointegration. Assume that y t and z t series are seasonally cointegrated so that 4 yt and z 4 t are stationary. When these two series have a common non-seasonal unit root (that is, they are cointegrated at long-run zero frequency at root 1), we have the error term u (1 L L L ) y (1 L L L ) z (1) t t 1 which is stationary. If seasonal cointegration exists at frequency ½ corresponding to unit root 1, we have v (1 L L L ) y (1 L L L ) z (2) t t 2 which is stationary (so, it does not require ( 1 L) filter to be stationary) and finally if seasonal cointegration exists at frequency ¼ corresponding to unit roots w t 2 i and (1 L ) filter we have ( 1 L ) yt 3(1 L ) zt 4(1 L ) yt 1 5(1 L ) zt 1 (3) t t

39 SESSION 2A: Growth & Development 23 is stationary. In case all three series in a simple form as u t, v t and w t are stationary, the seasonal cointegration model is represented 4 yt 11ut 1 21vt 1 31wt 2 41wt 3 1 t 4zt 21ut 1 22vt 1 32wt 2 42wt 3 2t (4) (5) where s represent the error correction terms. In addition; constant, seasonal dummies and trend variables can be incorporated into these equations. This method with two-step proposed by Engle et al. () is similar to the Engle-Granger approach applied for nonseasonal time series: in the first step, equations (1) to (3) are estimated by ordinary least squares (OLS) procedure and in the second step Augmented Dickey Fuller (ADF) unit root tests are applied to û, vˆ and ŵ (in other words, this transaction allows us to check if estimated residuals û to ŵ t t t are stationary). The tests for û t and vˆ t have the same critical values as those in Engle and Granger (). However, critical values for testing ŵ are different. For this case, the critical values are tabulated in Engle et al. () (Maddala and Kim, ). t As mentioned above, subsequent to estimating 1 to 5 by OLS for bivariate time series involving z, the stationarity condition is checked for estimated residuals t auxiliary regressions: (Lof, ). (1 L) uˆ (1 L)ˆ v 2 (1 L ) wˆ t t t l1 1uˆ 1 (1 ) ˆ t i L ut i i 1 û t to t t y t and ŵ t. This is executed by using the following (6) l2 2 ( vˆ 1 ) (1 ) ˆ t i L vt i i 1 t (7) t 2 t 1 3 i 1 t 2 ( wˆ ) ( wˆ ) (1 L ) wˆ (8) 3 4 As seen here, the lagged dependent variables may be added to these auxiliary regressions given above. To detect the cointegration at the zero and semi-annual frequencies, t-statistic values of 1 and 2 should be compared to the critical values in the paper of Engle and Yoo () and the null hypotheses of no cointegration at zero frequency and no cointegration at ½ frequency should be tested for two auxiliary regressions in (6) and (7). On the other hand, for ¼ (and ¾ frequencies), F( 0 ) test statistic value should be compared to the critical 3 4 values which take place in the paper of Engle et al. () and here the null hypothesis should be constructed as H : No cointegration at ¼ (and ¾) frequencies for the third auxiliary regression given in (8) (Mert and Demir, ). 3 Data Set and Application In this application, it has been aimed to investigate the existence of co-integration relationship between quarterly gross domestic product (GDP), final consumption expenditures of resident households (CONS), exports of goods and services (EXP), government final consumption expenditures (GOV) and private sector machinery-equipment (PRIEQ) series for the period QQ4. Data that are based on expenditure based GDP time series at fixed prices have been obtained from Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT). First, in order to linearize the exponential growth in these series, their logarithms have been taken. Since by taking logarithm, variance is stabilized and the effects of outliers are reduced (Ture and Akdi, ). In order to determine which series have a cointegrating relationship, it is necessary to find out at which frequencies series are integrated of the same order (or at which frequencies unit roots are present). For each series, three different models including constant (C), constant+dummies (C,D) and constant+dummies+trend (C, D, T) have been constructed. Also, the lagged values of the dependent variable have been added into these models. Since the series discussed are at quarterly frequency, seasonal unit root test results of the series at frequencies have been presented in Table 1. l i t i t 0, 1 1 3,, 4 2 4

40 24 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Variables Auxiliary Regressions t 1 t t 2 3 t 4 Lags ( ) ( ) ( ) ( ) LNGDP Intercept * * * * * Intercept + Dummies * * * * Intercept + Dummies * * * * Trend LNCONS Intercept * Intercept + Dummies * * * Intercept + Dummies * * * Trend LNPRIEQ Intercept * Intercept + Dummies * * Intercept+ Dummies * * Trend LNGOV Intercept * * * * * Intercept + Dummies * * * * Intercept + Dummies * * * * * Trend LNEXP Intercept * * * * Intercept+ Dummies * * Intercept + Dummies+ Trend * * * Notes. 1 * denotes insignificant values at 5% level. 2 t-statistics for t ) shows whether there is a unit root or not at zero frequency H : 0). t-statistics 1 ( 1 ( 0 1 ( H ( 4 for t ) tests the presence of the semi-annual unit root : 0). F- statistic for F( 3, )) tests 2 ( 2 whether there is a unit root at quarterly frequency or not. 3 Critical values have been taken from Hylleberg et al. () for N= observations and 5% level. For zero frequency, critical values are , , and for semi-annual frequency, they are , , respectively for intercept, intercept+dummies, intercept+dummies+trend models. Table 1. HEGY Seasonal Unit Root Test Results for Quarterly Macroeconomic Series F 3, ) ( 4 In the application for seasonal unit root test, the appropriate lag length has been chosen in that way: Regression equation has been estimated first with Lag 1 and it has been investigated if first order and fourth order autocorrelations exist between residuals. For this investigation, it has been utilized from Lagrange Multiplier (LM) test statistics (thus for first order: LM(1) and for fourth order: LM(4)). If any one of the null hypotheses of H 0 : There is no 1st order autocorrelation and There is no 4th order autocorrelation is rejected, lag length has been increased by one and LM test has been applied again. This process has been continued until the null hypothesis cannot be rejected for each order and homoscedastic residuals are obtained. LM(1) and LM(4) statistics results have been presented in Table 2: H 0 :

41 SESSION 2A: Growth & Development 25 VARIABLES AUXILIARY REGRESSIONS LAGS LM(1) LM(4) LNGDP Intercept () () Intercept + Dummies () () Intercept + Dummies+ Trend () () LNCONS Intercept () () Intercept + Dummies () () Intercept + Dummies+ Trend () () LNPRIEQ Intercept () () Intercept + Dummies () () Intercept + Dummies+ Trend () () LNGOV Intercept () () Intercept + Dummies () () Intercept + Dummies+ Trend () () LNEXP Intercept () () Intercept+Dummies () () Intercept + Dummies+ Trend () () Note. LM(1) and LM(4) represent LM test statistics investigating the presence of 1 st and 4 th order autocorrelations and the values given in parentheses indicate the significance levels. Table 2. LM(1) and LM(4) Statistics for Quarterly Macroeconomic Series As it is clear from Table 2 that for selected lags, there are no first order and fourth order autocorrelation problems for all macroeconomic series. If looked at the Table 1 results, it is seen that the presence of a unit root at zero frequency has been accepted for all variables in all three auxiliary regression models. When t ( 1 ), t ( ( 2 ) and F 3, 4 ) columns are examined, it is concluded that the null hypotheses that there is a (non-seasonal) unit root at zero frequency and there are seasonal unit roots at other seasonal frequencies cannot be rejected for three auxiliary regression models of LNGDP series at 5% significance level. Thus, LNGDP series has a non-seasonal unit root at zero frequency and seasonal 1 unit roots at semi-annual ( 2 frequency) and quarterly frequencies. While both LNCONS and LNPRIEQ series have the zero frequency unit root for three models with deterministic components given in Table 1, according to the results they both do not include any annual unit root (at quarterly frequency). For LNCONS series, the presence of semi-annual unit root has been accepted for two models except the intercept model. However, no semi-annual unit root has been detected in any model for LNPRIEQ series. When looked at the LNGOV and LNEXP series, both series are seen to include the zero frequency unit root. However, while LNGOV series has a seasonal unit root at semi-annual frequency for two models except the intercept+dummies model, LNEXP series rejects the presence of the semi-annual unit root for all three models. Finally, while LNGOV series has annual unit roots at 1 3 quarterly 4 4 frequencies for all deterministic models, LNEXP series has seasonal unit roots at quarterly frequencies for two models except only intercept+dummies model. In conclusion, cointegration relationship will be analyzed at frequencies in which these series are both integrated at the same order. In this case, it is necessary to determine which series are integrated of the same order at which frequencies. In all series, the presence of the zero frequency unit root has been detected in common. LNGDP, LNCONS and LNGOV series have been found to include seasonal unit root at semi-annual frequency. On the other hand, it has been determined that LNGDP, LNGOV and LNEXP series include seasonal unit roots at the quarterly frequencies 1 3. The results of seasonal 4 4 cointegration analyses of the series at 0, ½ and ¼ (and ¾) frequencies have been presented in Table 3, Table 4 and Table 5 respectively.

42 26 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES In this application, regression models obtained from the linear components of the variables that are integrated at the same frequency have been estimated through OLS procedure. Before applying to cointegration analysis, it is necessary to give the transformations of variables that will be used in cointegration models. As a matter of example, it will be sufficient to present only LNGDP series (the other series will be transformed in the same way with LNGDP): Now let us mention about the cointegration models to be used. Seasonal cointegration has been mentioned in section In addition, as also summarized by Ayvaz Kızılgöl (), in cointegration analysis the regression model to be estimated for all variables that are integrated of the same order at the zero frequency is Y Z u. The residuals ( u ) obtained from this cointegration model will be used in order to estimate 1t 1 1t t t auxiliary regression model at the zero frequency. Regressand LCONS1t LCONS1t LCONS1t Regressand LPRIEQ1t LPRIEQ1t LPRIEQ1t Coefficient Regressor LGDP1t ( ) ( ) ( ) Coefficient Regressor LGDP1t ( ) ( ) ( ) 2 3 LNGDP t (1 L L L ) LNGDP LNGDP t (1 L L L ) LNGDP 2 2 LNGDP t (1 L ) LNGDP 3 4 LNGDP t (1 L ) LNGDP 4 Cointegration Analysis: LGDP and LCONS Deterministic Components Included Auxiliary Regression Tests for Unit Roots in Residuals (9) (10) (11) (12) t statistic 2 R Augmentation DW t ( 1 ) C , 4, C, D C, D, T Cointegration Analysis: LGDP and LPRIEQ Deterministic Components Included Auxiliary Regression Tests for Unit Roots in Residuals t statistic 2 R Augmentation DW t ( 1 ) C , 4, C, D C, D, T Cointegration Analysis: LGDP and LGOV , 2, , 4, 5, Auxiliary Regression Tests for Unit Roots in Residuals Regressand LGOV1t LGOV1t LGOV1t Coefficient Regressor LGDP1t ( ) ( ) ( ) Deterministic t statistic Components 2 R Augmentation DW t ( 1 ) Included C , 3, C, D , C, D, T Table 3. Cointegration Test Results at Zero (Long Run) Frequency

43 SESSION 2A: Growth & Development 27 Cointegration Analysis: LGDP and LEXPORT Auxiliary Regression Tests for Unit Roots in Residuals Regressand LEXPORT1t LEXPORT1t LEXPORT1t Coefficient Regressor LGDP1t ( ) ( ) ( ) Deterministic Components Included t statistic 2 R DW Augmentation t ( 1 ) C , 2, C, D C, D, T 1, 2, , Notes. 1 These tests at zero frequency are based on the (ADF) auxiliary regression model u t u 1 t 1 k j 1 b u t j e (without deterministic components) where represents the residuals obtained from cointegration model that are used to estimate this auxiliary regression model. The distribution of t statistic is as characterized in Engel and Granger () and Engle and Yoo () (Engle, et al., ). As it is clear, the necessary significant lagged values of the dependent variable j have been added into auxiliary regression model in order to whiten the residuals (the lagged variables with insignificant coefficients at 5% significance level have been removed from the model). 2 The values in parentheses are t-statistics. t 3 C, D and T denote constant, seasonal dummies and trend terms respectively. 4 The basic hypothesis to be tested is H : There is no cointegration at zero frequency ( 1 0). 5 Critical values have been obtained from Engle and Yoo (). See Appendix. Table 3 (Continued) For semi-annual (½) frequency, the cointegration model to be used is 0 u t and for quarterly frequencies, it is Y Z Z w. Also, the residuals obtained from these models ( and ) will 3t 1 3t 2 3, t 1 t be used for estimating auxiliary regressions at specified frequencies respectively. As mentioned before, in order to detect the long-run equilibrium relationship between the series, first of all it is necessary to determine the stationarity order of the series. In this application, for investigating the presence of seasonal cointegration relationship between the series, firstly seasonal unit root test has been applied in order to make inference about at which frequencies there are unit roots if they exist. The series discussed here have quarterly frequencies. Therefore, HEGY seasonal unit root test which is developed by Hylleberg et al. () has been applied in order to detect seasonal unit roots and general results have been presented in Table 1 for three models with deterministic components that are C, C,D, C,D,T. Now, Table 3 presents the cointegration test results at zero frequency. As a result, when cointegration test results are evaluated at the zero frequency, although the explanatory variables that take place in the cointegrating regression have been found to be statistically significant, no cointegrating relationship has been found between LNGDP and LNCONS, LNGDP and LNPRIEQ, LNGDP and LNGOV, LNGDP and LNEXP at 5% significance level in the long-run. ut Y 2t 2 Z 2t v t v t w t

44 28 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Cointegration Analysis: LGDP and LCONS Auxiliary Regression Analysis of the residuals Regressand Coefficient Regressor LGDP2t Deterministic Components Included 2 R Augmentation DW t statistic t 2 LCONS2t C, D , ( ) LCONS2t C, D, T , ( ) Cointegration Analysis: Auxiliary LGDP and LGOV Regression Analysis of the residuals ( ) Regressand Coefficient Regressor LGDP2t Deterministic Components Included 2 R Augmentation DW t statistic LGOV2t C , 2, ( ) LGOV2t ( ) C, D, T Notes. 1 In lag augmentations, only significant lags have been added into the auxiliary regressions (insignificant lags have been removed) in order to get white noise residuals. 2 These tests at semi-annual frequency are based on the auxiliary regression k t 1 ) 2 ( t 1 ) b j ( t j t j 1 ) j 1 ( t e t (here without deterministic components) where ( ) represents the residuals obtained from cointegration model that are used to estimate the auxiliary regression models. The distribution of t statistic is as characterized in Engel and Granger () and Engle and Yoo () (Engle, et al., ). For critical values see Appendix. 3 The basic hypothesis to be tested is H : There is no cointegration at semi-annual frequency ( 2 0) 0 Table 4. Seasonal Cointegration Test Results at Semi-Annual (½) Frequency t 2 LNGDP and LNCONS series have been found to be integrated of the same order for C,D and C,D,T models at ½ frequency. Also, LNGDP and LNGOV series have been found to be integrated of the same order for C and C,D,T models at ½ frequency. Therefore, cointegration analysis results at ½ frequency have been shown in Table 4 for LNGDP, LNCONS and LNGOV series. When Table 4 results are compared to the Engle and Yoo () critical values for 5% significance level, no cointegration relationship has been found between LNGDP & LNCONS series and LNGDP & LNGOV series at ½ frequency. Thus, these series in interest do not seem to be cointegrated at the semi-annual frequency. t Cointegration Analysis: LGDP and LGOV Auxiliary Regression Analysis of the residuals Regressand LGOV 3t ( ) LGOV 3t ( ) LGOV 3t ( ) Coefficient Regressor LGDP 3t LGDP 3t ( ) ( ) ( ) Deterministic Components Included Augmen- t statistic 2 tation R t ( 3 ) t statistic t 4 ( ) F statistic C C, D , * * , Table 5. Seasonal Cointegration Test Results at ¼ (¾) Frequencies 3 4

45 SESSION 2A: Growth & Development 29 Cointegration Analysis: LGDP and LEXPORT Auxiliary Regression Analysis of the Residuals HEGY test Regressand Coefficient Regressor LGDP 3t LGDP 3t-1 Deterministic Components Included Augmentation t statistic t ( 3 ) t statistic ( ) F statistic LEXPORT 3t C , 4, 6, ( ) ( ) LEXPORT 3t C, D , * ( ) ( ) LEXPORT 3t ( ) ( ) , 4, 5, Notes. 1 These tests at ¼ (and ¾) frequencies are based on the auxiliary regression k ( w (here without deterministic components) where t wt 2 ) 3 ( wt 2 ) 4 ( wt 1 ) b j ( wt j wt j 2 ) e w t t j 1 represents the residuals obtained from cointegration model that are used to estimate the auxiliary regression models (Engle, et al., ). 2 C denotes constant, D denotes seasonal dummies and denotes no deterministic component. 3 * denotes significant values at 5% significance level. 4 Critical values have been obtained from Engle et al. (). See Appendix for critical values. 5 The basic hypothesis to be tested is H : There is no cointegration at ¼ (and ¾) frequencies 0). Table 5 (Continued) Table 5 presents seasonal cointegration test results at quarterly ¼ (¾) frequencies. According to the Table 5 results, it can be said that there has been found a cointegration relationship between LNGDP and LNGOV series at quarterly frequencies ¼ (and ¾) for only the model with constant and seasonal dummies ( C,D ). In other saying, the null hypothesis saying that there is no cointegration at quarterly frequencies has been rejected with a significant joint F statistic of On the other hand, no cointegration relationship has been detected for no models between LNGDP and LNEXP series at ¼ (and ¾) frequencies. 4 Conclusion 0 In this paper, whether a cointegration relationship exists or not between quarterly GDP, CONS, EXP, GOV and PRIEQ series has been investigated. As a result of HEGY application, the presence of a zero frequency (nonseasonal) unit root has been detected for all series for the three models with constant, constant+dummies and constant+dummies+trend. LNGDP, LNCONS and LNGOV series have been found to include a seasonal unit root at semi-annual frequency. In addition, LNGDP, LNGOV and LNEXP series have been detected to have 1 3 seasonal unit roots at quarterly 4 4 frequencies. It should be noted that cointegration analysis should be evaluated among the series having unit roots at the same frequency. When cointegration test results are evaluated thoroughly at the zero (long-run) frequency, there has been found no cointegrating relationship between LNGDP & LNCONS, LNGDP & LNPRIEQ, LNGDP & LNGOV, LNGDP & LNEXP at 5% significance level. Similarly, no cointegrating relationship has been detected between LNGDP&LNCONS series and LNGDP&LNGOV series at semi-annual (½) frequency. However, there has been found a cointegrating relationship between LNGDP & 1 3 LNGOV series at quarterly 4 4 frequencies for only the model with constant+dummies. On the other hand, no cointegrating relationship has been found between LNGDP & LNEXP series for no models at these quarterly frequencies. References Ayvaz Kızılgol, Mevsimsel Eşbütünleşme Testi: Türkiye&#;nin Makroekonomik Verileriyle Bir Uygulama, Ataturk University - Journal of the Faculty of Economic and Administrative Sciences, 25, pp Caglayan, Yaşam Boyu Sürekli Gelir Hipotezinde Mevsimsellik, Marmara University, Journal of the Faculty of Economic and Administrative Sciences, 18, pp Chan and Wei, Limiting Distributions of Least Squares Estimates of Unstable Autoegressive Processes, Annals of Statistics, 16, pp Cubadda, Complex Reduced Rank Models for Seasonally Cointegrated Time Series, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 63, pp R t ( 3 4

46 30 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Dickey, Hasza and Fuller; Testing for Unit Roots in Seasonal Time Series, Journal of the American Statistical Association, 79, pp Engle and Granger, Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation and Testing, Econometrica, 55, pp Engle and Yoo, Forecasting and Testing in Co-Integrated Systems, Journal of Econometrics, 35, pp Engle, Granger and Hallman; Merging Short and Long Run Forecasts: An Application of Seasonal Cointegration to Monthly Electricity Sales Forecasting, Journal of Econometrics, 40, pp Engle, Granger, Hylleberg and Lee; Seasonal Cointegration: The Japanese Consumption Function, Journal of Econometrics, 55, pp Granger, Some Properties of Time Series Data and Their Use in Econometric Model Specification, Journal of Econometrics, 16, pp Granger, Cointegrated Variables and Error Correction Models (UCSD Discussion Paper a), University of California, San Diego. Granger and Weiss, Time Series Analysis of Error-Correction Models, in Samuel Karlin, Takeshi Amemiya and Leo A. Goodman (Eds.), Studies in Econometrics, Time Series and Multivariate Statistics, Academic Press, New York, pp Hamori and Tokihisa, Seasonal Cointegration and the Money Demand Function: Some Evidence from Japan, Applied Economics Letters, 8, pp Hylleberg, Engle, Granger and Yoo; Seasonal Integration and Cointegration, Journal of Econometrics, 44, pp Johansen and Schaumburg, Likelihood Analysis of Seasonal Cointegration, Journal of Econometrics, 88, pp Kunst, Seasonal Cointegration, Common Seasonals and Forecasting Seasonal Series, Empirical Economics, 18, pp Kunst and Franses, The Impact of Seasonal Constants on Forecasting Seasonally Cointegrated Time Series, Journal of Forecasting, 17, pp Lee, Maximum Likelihood Inference on Cointegration and Seasonal Cointegration, Journal of Econometrics, 54, pp Lof, On Seasonality and Cointegration, Ph. D. Dissertation, The Economic Research Institute - Stockholm School of Economics, Elanders, Gotab. Lof and Lyhagen, Forecasting Performance of Seasonal Cointegration Models, International Journal of Forecasting, 18, pp Maddala and Kim, Unit Roots, Cointegration and Structural Change, Cambridge University Press, Cambridge. Mert and Demir, Mevsimsel Eşbütünleşme ve Mevsimsel Hata Düzeltme Modeli: İthalat - İhracat Verileri Üzerine Bir Uygulama, Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 19, pp Sanli, The Econometric Analysis of Seasonal Time Series: Applications on Some Macroeconomic Variables, Master s Thesis, Cukurova University, Adana. Ture and Akdi, Mevsimsel Kointegrasyon: Türkiye Verilerine Bir Uygulama, Paper presented at the VII. National Econometrics and Statistics Symposium, May, Istanbul University. Information Notes This study has been derived from the Master Thesis that has been prepared in consultancy of Assoc. Prof. Mehmet Ozmen called The Econometric Analysis of Seasonal Time Series: Applications on Some Macroeconomic Variables (Sanli, ). This study has been supported by TUBITAK (The Scientific and Technological Research Council of Turkey) BIDEB (Scientist Support Department) within the scope of E Direct National Scholarship Programme for PhD Students. This study has been supported by Cukurova University Rectorate Department of Scientific Research Projects (BAP).

47 SESSION 2A: Growth & Development 31 Appendix: Critical Values for Seasonal Cointegration (for observations) Number of Variables (k=5, N=) ve 2 Significance Level 1% 5% 10% Critical Value Table 6. Critical Values for Seasonal Cointegration at Zero and Semiannual Frequencies Source. Engle and Yoo, N= Deterministic Component 1% 5% 10% 1% 5% 10% 99% 95% 90% C C, D Table 7. Critical Values for Seasonal Cointegration at ¼ (and ¾ ) Quarterly Frequencies Source. Engle, et al.,

48 32 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES On the Purchasing Power Parity in Turkey: The Role of Structural Changes Assoc. Prof. Dr. Şaban Nazlıoğlu (Pamukkale University, Turkey) Ph.D. Candidate Çağın Karul (Pamukkale University, Turkey) Ph.D. Candidate Ahmet Koncak (Abant İzzet Baysal University, Turkey) Assoc. Prof. Dr. İlhan Küçükkaplan (Pamukkale University, Turkey) Abstract Turkey as an emerging country and one of the fastest growing economies during the last decade has been implementing the trade-oriented growth model since The exchange rate policy in that respect is at the center of trade and monetary policies. Given the importance of constructing fundamental equilibrium exchange rates, the long-run PPP hypothesis has been empirically investigated during the last decade. We re-examine the purchasing power parity (PPP) hypothesis for Turkey with her ten major trading partners and find out that when the structural shifts are taken into account, there is a strong evidence in favor of the validity of PPP hypothesis. An interesting finding also is that the PPP hypothesis seems to hold for the European Union countries. 1 Introduction Given the importance of determining equilibrium exchange rates, a special attention has been given to testing for the long-run PPP hypothesis during the last decade. The PPP hypothesis implies a stationary real exchange rate series and therefore researchers benefit from the unit root analysis. Turkey which is an emerging market and a fastly growing economy (during the last decade) has put into effect the trade-oriented growth model in that leads the exchange rate policy to be at the core of trade and monetary policies. Turkey decided to shift from pegged to flexible exchange rate system because of the economic crisis and hence the dynamics of Turkish exchange rates play a crucial role for sound monetary policy. The literature on the persistence of shock to Turkish real exchange rates shows that there is no consensus whether the shocks are permanent. The lack of consensus on PPP hypothesis holds for Turkey motivate us to re-examine the PPP hypothesis within the context of new testing procedures. This study re-analyzes the validity of PPP hypothesis in Turkey by employing a battery of unit root and stationarity tests. This study contributes to the literature by looking at the validity of PPP in Turkey by focusing on modelling the structural changes. Empirical analysis indicates that there is a strong evidence in favor of the validity of PPP hypothesis when the structural shifts are taken into account in testing procedures. It is important to emphasize that even though this finding is not new for international trade literature, it provides a new empirical evidence with respect to the dynamics of exchange rates in Turkey. 2 Testing Procedures Unit Root Tests To test for unit root of Turkish exchange rates, we first start with the Dickey-Fuller (DF) test developed by Dickey and Fuller () and estimate the no-shift regression model as y t = Z t δ + αy t 1 + ε t (1) where y t is the first difference of y t, Z t includes the deterministic terms defined by [1, t], and ε t is the error term. The null hypothesis of unit root (H 0 : α = 0) is tested against the alternative hypothesis of stationarity (H 1 : α < 0). Accordingly, if the null hypothesis is rejected, then an evidence is supported in favor of PPP hypothesis. The test statistic denoted by τ is defined by the t-ratio of α. Under the null hypothesis, the t-ratio corresponds to y t 1 does not follow the asymptotic t-distribution and therefore one needs to use the critical values provided by Dickey and Fuller (). In the no-shift model, Z t is assumed not to have any structural changes. However, ignoring structural shifts leads to misleading inferences because of incorrectly retaining a false unit root null hypothesis (Perron, ). In order to handle this problem, Zivot and Andrews () allow a sudden structural break in the DF test. To formulize the sharp-shift model with one break, Z t is described as [1, t, DU 1t, DT 1t ] where DU 1t = 0 for t T B and 1 otherwise and DT 1t = 0 for t T B and t T B otherwise that T B denotes the break date. Narayan and Popp () extend Zivot and Andrews () s sharp shift model for two sudden breaks that Z t becomes [1, t, DU 1t, DT 1t, DU 2t, DT 2t ], where DU it = 0 for t T Bi and 1 otherwise and DT it = 0 for t T Bi and t T Bi otherwise and T Bi (i = 1,2) shows the break dates. The statistic for testing the null hypothesis of unit root with structural shifts is described as in the DF test. Both Zivot and Adrews () and Narayan and Popp () approaches use the dummy variables to capture sudden structural changes and require estimating the break dates. The location of break (T Bi ) is endogenously determined to be where the test statistic is minimized (i.e., the most negative) by a grid search

49 SESSION 2A: Growth & Development 33 procedure by considering all possible break points as δ = infτ(δ) where δ = T Bi /T and δ [0,1]. Finally, τ statistic with structural shifts does not follow the asymptotic t-distribution and hence the simulated critical values are used. It is worthwhile noting that the sharp-shift models entail knowing a priori the number, dates and form of breaks. In practice, it is however difficult to have such a priori knowledge and moreover economic series may contain multiple smooth breaks at unknown dates. More recently, Enders and Lee () propose the smooth-shift model type of the DF unit root test by using a Fourier approximation for Z t which does not require selecting the dates, number, and form of the breaks. The Fourier expansion for Z t is described as [1, t, sin( 2πkt ), cos(2πkt)] where k T T represents an integer frequency. The test statistic is again described as in the DF test, but its distribution now depends on k that requires using the critical values for different values of the Fourier frequency (see, Enders and Lee, ). It is finally should be emphasized that the smooth-shift model testing procedure now requires determining the Fourier frequency and the number of lags. Following Enders and Lee (), we apply the generalto-specific approach. The maximum number of Fourier frequency is set to 3 and the maximum number of lags is set to 4. We first determine the optimal lag for each of frequency with the significance of the last lagged term by looking at its t-statistic at the 10 percent level. The optimal number of Fourier frequency component is then selected by the minimization of sum of squared residuals of the regression model. Stationarity Tests Testing the null hypothesis of stationarity against the alternative of unit root is one of ongoing research areas in the time series analysis. The stationarity test of Kwiatkowski et al. () (the KPSS test) is widely utilized which is based on the data generating process (DGP) y t = γ Z t + r t + ε t (2) r t = r t 1 + u t (3) where t=1,,t time dimension, r t is random walk process with initial values r 0 = 0. The null hypothesis of stationarity H 0 : σ 2 u = 0 is tested against the alternative hypothesis of unit root. H 1 : σ 2 u > 0. In the conventional KPSS test, Z t is assumed not to have any structural changes and is defined as Z t = [1, t] for a trend stationary process. Lee et al. () investigates the distribution of the KPSS test under a structural break and find out that the test diverges from the distribution under the null hypothesis when the structural break is ignored. The simulations moreover indicate that the KPSS statistics is over-sized in the case of a structural shift. Kurozumi () allows a break in the KPSS test by defining Z t as [1, t, DU 1t, DT 1t ] where DU 1t = 0 for t T B and 1 otherwise and DT 1t = 0 for t T B and t T B otherwise that T B denotes the break date. Carrion-i-Silvestre and Sansó () (hereafter CS) extends the testing framework for two breaks that Z t becomes [1, t, DU 1t, DT 1t, DU 2t, DT 2t ], where DU it = 0 for t T Bi and 1 otherwise and DT it = 0 for t T Bi and t T Bi otherwise and T Bi (i = 1,2) show the break dates. Both Kurozumi and CS approaches use the dummy variables to capture structural shifts and require estimating the location of break (T Bi ) which is endogenously determined by minimizing the test statistic by considering all possible breaks points as δ = infτ(δ) where δ = T Bi /T and δ [0,1]. As discussed earlier, the dummy variable approach assumes sharp shifts and also entails to know a priori the number and dates of breaks. In practice, it is difficult to have a such a prior information and moreover economic series may contain an unknown form breaks at unknown dates. Becker et al. () (hereafter BEL) use a Fourier approximation for Z t which does not require selecting the dates, number, and form of the breaks. The Fourier expansion for Z t is described as [1, t, sin( 2πkt ), cos(2πkt)] where k represents an integer frequency. The testing T T procedure now requires determining the Fourier frequency. Following Becker et al. (), we apply the generalto-specific approach. The maximum number of Fourier frequency is set to 3 and the optimal number of Fourier frequency component is then selected by the minimization of sum of squared residuals of the regression model. T t=1 S 2 t The stationarity statistic is defined as LM = t where S t = j=1 ε j is the partial sum process by using the σ ε2 OLS residuals from equation (1) and σ ε2 is an estimate of the long-run variance of ε t that is defined as σ 2 ε = lim T T 1 E(S 2 T ) (Note 1). Since LM statistics does not follow the asymptotic t-distribution and hence the simulated critical values are used. 3 Empirical Findings We collect the real exchange rates data between Turkey and Canada, Denmark, Eurozone, Japan, Norway, Saudi Arabia, Sweden, Switzerland, United Kingdom, and USA for the period January December (Note 2). The period is started from January because the euro banknotes and coins were put into circulation from that time. We describe the real exchange rate by y it = e it + p it p t where e is the natural logarithm of nominal

50 34 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES exchange rates, p is the natural logarithm of foreign CPI and p is the natural logarithm of domestic CPI which are based the indexes (=). The data is retrieved from the International Financial Statistics (IFS). Table 1 reports the results from the unit root and stationarity tests. The Panel A is for the results from the unit root tests. The no-shift model indicates that the PPP hypothesis seems to be valid only for Norway. When we account for the one-sharp structural change, the PPP is supported in six trading partners (Denmark, Japan, Norway, Sweden, Switzerland, and UK). Moreover, if the number of structural changes raises to two-sharp shifts, the PPP appears to be valid for all countries. If the structural changes are modelled as a gradual/smooth process, the PPP is supported for six countries (Denmark, Eurozone, Norway, Sweden, Switzerland, and UK) which are all the European Union countries during the sample period. Testing null hypothesis of stationarity is useful to confirm results those from the tests with the null hypothesis of unit root. The conventional KPSS test shows that the null hypothesis of stationarity cannot be rejected in for countries (Canada, Denmark, Eurozone, and Norway), implying that the PPP holds. If we account for sharp structural change, while the PPP is supported in nine countries partners (except UK) for the one-shift model, it is supported in all the countries for the two-shift model. If the structural changes are modelled as a gradual/smooth process, the PPP is rejected only for two countries (Japan and Sweden). The model with sharp shifts assume that the trend is not strictly linear and hence is composed to a pre-specified number of discrete linear segments. Moreover, there may be a discontinuity at the breakpoint because the end and start of linear segments do not need to be concur. Last but not least, the sharp shift assumption requires an immediate transition from one segment to another. An arguably more realistic approach is to accommodate structural changes as a gradual process (King and Dobson, ). From this point of view, the results taken together from both the unit root and stationarity tests based on the smooth-shift model provide an interesting finding is that the PPP hypothesis seems to hold for Denmark, Eurozone, Norway, Switzerland, and UK which are the European Union countries and is not valid for Canada, Japan, Saudi Arabia, Sweden, and USA. No-shift Sharp-shift Smooth-shift Panel A: Unit root tests Stat. Stat. Break Stat. First Break Second Break Stat. k Canada M M M Denmark M M M Eurozone M M M Japan M M M Norway M M M Saudi Arabia M M M Sweden M M M Switzerland M M M UK M M M USA M M M Panel B: Stationarity tests Canada M M M Denmark M M M Eurozone M M M Japan M M M Norway M M M Saudi Arabia M M M Sweden M M M Switzerland M M M UK M M M USA M M M Bold numbers denote that PPP hypothesis is valid at least at 10% level of significance. 4 Conclusion Table 1: Empirical Results We examine the PPP hypothesis in Turkey based on the unit root framework and benefits from the recent developments in time series testing procedures by paying attention to controlling for structural shifts. We first estimate the no-shift model and then employ its extensions to which accounting for structural breaks, namely the sharp-shift model and the smooth-shift model. The results from the point of modelling strategy imply that controlling for structural shifts plays an important role in order to determine the behavior of Turkish exchange rates. The different testing strategies result in the different inferences and policy implications. The conventional noshift model unit root and stationarity models imply the PPP is valid only for Norway. In contrast to the no-break test, the sharp shift tests based two-break model description show the strong evidence on the PPP. Finally, the testing procedure -based on the assumption that any structural shifts are gradual in nature- supports that the PPP hypothesis seems to hold for Denmark, Eurozone, Norway, Switzerland, and UK which are the European Union countries and is not valid for Canada, Japan, Saudi Arabia, Sweden, and USA.

51 SESSION 2A: Growth & Development 35 Acknowledgements Saban Nazlioglu gratefully acknowledges that this study is carried out under the Outstanding Young Scientists Award Program of the Turkish Academy of Sciences (TÜBA-GEBİP ). References Adiguzel, U., Sahbaz, A., Ozcan, C.C., Nazlioglu, S. (). The Behavior of Turkish Exchange Rates: A Panel Data Perspective. Economic Modelling, 42, Becker, R., Enders, W., Lee, J. (). A Stationarity Test in the Presence of an Unknown Number of Smooth Breaks. Journal of Time Series Analysis 27, Carrion-i-Silvestre, J.L., Del Barrio-Castro, T., Lopez-Bazo, E., (). Breaking the panels: An application to GDP per capita, Econometrics Journal, 8, Carrion-i-Silvestre, J. Ll., Sansó, A., (). A guide to the computation of stationarity tests. Empirical Economics, 31, Carrion-i-Silvestre, J.L., Sansó-i-Rosselló, A.S. (). The KPSS Test with Two Structural Breaks. Spanish Economic Review, 9(2), Dickey, D.A. and Fuller, W.A., (). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74(), Enders, W. and Lee, J. (). The flexible Fourier form and Dickey-Fuller type unit root tests. Economics Letters, , King, A. and Dobson, R.C. (). Are income differences within the OECD diminishing? Evidence from fourier unit root tests. Studies in nonlinear dynamics and econometrics, 18, Koedijk, K.G., Tims, B., Dijk, M.A. (). Purchasing Power Parity and the Euro Area, Journal of International Money and Finance. 23, Kurozumi, E. (). Testing for Stationarity with a Break. Journal of Econometrics. (1), Kwiatkowski, D., Phillips, P.C.B., Schmidt, P., Shin, Y. (). Testing the Null Hypothesis of Stationary against the Alternative of a Unit Root. Journal of Econometrics 54, Lee, J., Huang, C.J., Shin, Y. (). On Stationary Tests in the Presence of Structural Breaks. Economics Letters, 55, Narayan, P.K. and Popp, S. (). A new unit root test with two structural breaks in level and slope at unknown time. Journal of Applied Statistics, 37, Perron, P. (). The Great Crash, the Oil Price Shock and the Unit Root Hypothesis, Econometrica, 57, Zivot, E., and Andrews, D.W.K. (). Further evidence of the great crash, the oil-price shock, and the unit root hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10, Footnotes: (Note 1) See Carrion-i-Silvestre and Sansó () for the methods on estimating the consistent long-run variance and their small sample comparisons. (Note 2) The selected trading partners account for about 97% and 96% of Turkish total exports and imports which is generally quoted by euro and US dollar. Following Koedijk et al. (), we treat the Eurozone countries as a single currency. The euro explains about 48 percent of Turkey s exports and 30 percent of Turkish imports (see, Adiguzel et al., ).

52 36 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Export-led Growth Hypothesis in MINT Countries: A Panel Cointegration Analysis Prof. Dr. Harun Bal (Çukurova University, Turkey) Ph.D. Candidate Shahanara Basher (Çukurova University, Turkey) Ph.D. Candidate Abdulla Hil Mamun (Çukurova University, Turkey) Ph.D. Candidate Emrah Akça (Çukurova University, Turkey) Abstract The contribution of exports to GDP in MINT countries that improve substantially just after their implantation of export promotion strategy in the late s raises the issue of whether the growth in these countries is led by export or not. While a good number of studies have been found investigating whether economic growth is promoted by exports for developing countries having an outstanding share of export in GDP, no study investigating the export-led growth hypothesis for MINT countries has been found until recent times. The main purpose of this study is to fill up the void. The study employs panel cointegration technique with an aim to examine whether the export is the key factor of economic growth for MINT countries employing yearly secondary data that covers the period. Results of the study imply that economic growth of these countries is considerably exports driven. Moreover, there is an indication of improvement of efficiency as exports work along with the rise capital formation. As the employment opportunity of an economy is expanded through capital formation, the emerging MINT countries endowed with large population and favorable demographics are expected to become the major exporters with strong GDP growth by being able to attract adequate foreign investment. 1 Introduction ELG hypothesis that studies whether exports are a fundamental element to stimulate growth in developing countries has been the topic of interest of plenty of studies over the last few decades. Export can foster economic growth by confirming better resource allocation, cost advantages and productive efficiency (Kruger, ; Williamson, ; Balassa, ; Bhagawati, ; Srinivasan, ; Awokuse, ). Therefore, despite the cut in investment in other sectors, greater investment in export sector is expected to have a substantial positive impact on the economy. Moreover, exports help increase imports of equipment, raw materials and technologies necessary for an economy, which allows an economy to increase its investment that results in higher output (Rana & Dowling, ). The macroeconomic policies of most of the developing economies were characterized as closed until the late s. Even the East Asian countries were not the exception. All they were following import substitution industrialization policy that was successful in achieving the socio-economic objectives and economic growth. By the early s, there was considerable doubt about the acceptability of import substitution industrialization as a measure to realize the development objectives due to its certain limitations in promoting the growth of industrial sector of domestic economy. It is inevitable to import equipment, raw materials and technologies to enhance the production capacity of an economy, and hence import substitution industrialization cannot completely eliminate the need for import. Moreover, as import substitution industries were not exposed to international competition, it resulted in a production process which is incompetent. MINT is a group of countries tipped as the next economic powerhouse because of their bright economic prospects for the future. Common features that all MINT countries (Mexico, Indonesia, Nigeria and Turkey) share are their growing population, which is a potential source of young labor in coming decades for growing faster, and geographical position suitable for taking advantage of large markets nearby. Mexico is sharing its border with US and also neighbors to Latin America, Indonesia is located at the center of South-east Asia profound link with China, Turkey is a bridge between West and East. Though not yet obvious, but with the expansion of the economies in this continent, Nigeria, the largest economy in Africa, has the potential of becoming the hub of Africa&#;s economy owing to the endowment of natural resources, massive population, well-controlled and well-capitalized banks, and scope to spread retail credit. Apart from these, MINTs are fortunate enough to have systems supportive to industrial development and business growth and they are not overly dependent on a single industry. MINTs have become the major exporters of raw and finished goods since after their inauguration of outwardoriented or export promotion strategy in the late s. Presently, the export sector of these countries have substantial contribution to their GDP. In the s, Mexico&#;s export is percent of GDP, Indonesia&#;s percent, Nigeria&#;s percent and Turkey&#;s percent. Therefore, it is commonly expected that exports are the main driving force of economic development of these countries. While a good number of studies have been found investigating whether exports promote the economic growth of developing countries having an outstanding share of export in GDP, no study investigating the ELG hypothesis for MINT countries has been found until recent times. Hence, the study mainly aims to examine whether exports are the core element of growth of MINT countries.

53 SESSION 2A: Growth & Development 37 2 Export Growth and Overall Macroeconomic Performance of MINT Countries Prior to study the starring role of export in growth of MINT countries, a precise evaluation of the performance of growth and exports of these countries over the past two decades will be appropriate as all of these economies have undertaken structural reform programs as a key for growth emphasizing liberalization and promotion of exports since the s (Thornton, ; Nguyen et al., ; Alimi & Muse, ; Rahmaddi & Ichihashi, ). Mexico: Trade liberalization in Mexico began in the early s through a range of economic reform initiatives undertaken by Mexican government following the dramatic balance of payment crisis. Country s decision to join the GATT in together with the enactment of NAFTA in reduced the tariff and non-tariff barriers considerably. Besides, since , initiatives like facilitating imports of equipment, raw materials and technologies, ensuring exporters easy and better access to credit and removal of barriers to the use of export earnings promote non-oil exports. Consequently, during the period , exports grew at percent per year, as percent of GDP, it was percent in but at the end of it climbed to percent. Imports grew at over 8 percent, climbing from % to percent of GDP. On the export side, manufactures were the leading sector. Its manufactures mounted to around 80 percent in the early s from 38% of total exports at the beginning of liberalization in (Ibarra, ). Nigeria: The failure of the policies to promote Import Substitution Industrialization prior to the s led Nigeria to adopt export promotion industrialization strategies as part of its Structural Adjustment Programme (SAP) in This policy is nowadays followed with the objective of translating it into economic growth and considerable efforts have been given and are still being continued to boost production of domestic exports particularly in sectors other than oil sector with regard to increase the variety of products in the country export structure. Exports of agricultural products were the main source of foreign exchange during the s and s. But crude oil turned out to be the core export item from the mids which now founds nearly 96 percent of total export. However, there is a declining share of non-oil exports, from about 48% in to about 7% in Concerning the contribution of non-oil export to GDP, the downgoing trend reached from 7% in to % in (CBN Statistical Bulletin, ). Hence the performance of the non-oil export sector in the recent decades is not impressive (Ojide et al., ). Consequently, in spite of the development in Nigeria s total exports earnings, the country has been encountering a significant amount of deficit in the balance of payment over the years (Alimi & Muse, ). Main problems that are hindering the non-oil exports of Nigeria are poor funding for export promotion schemes, inefficient implementation, and corruption. Besides, lack of government support and subsidies for non-oil export sector are also mentionable. Exports & Imports s s s s Exports of goods and services % of GDP Turkey Mexico Indonesia Nigeria Imports of goods and services % of GDP Turkey Mexico Indonesia Nigeria Table 1: Performance of Export and Import in MINT Countries. Sources: Authors&#; Calculation from World Development Indicators, World Bank, Turkey: From the beginning of the s, Turkey adopted policies in order to achieve an economic system which is more liberal and market-oriented. As part of the policies, government undertook a growth strategy conducive to promote export and the external competitiveness of the economy was preserved through management of exchange rate and export subsidies. These primary initiatives undoubtedly helped regain the confidence of international creditors. The stand-by loans provided by IMF along with the adjustment loans of World Bank were promptly arranged and disbursed together with supplementary debt relief operations (Taş and Kar, ). On the other hand, the gradual but deliberate reduction in real wages in s targeting to generating an exportable surplus enhance the competitiveness of export with lower labor costs (Taban S. & Aktar, ). These export-promoting strategies were successful in enhancing exports substantially. Its exports reach to percent of GDP in the s from percent in s at a percent annual growth rate. Indonesia: Export promotion in Indonesia was embarked on in response to the breakdown of import substitution industrialization due to the fall in oil prices throughout the period of first half of the s that exhausted the gains that Indonesia achieved due to the mids oil boom. The economy experienced a quick surge in foreign direct investment owing to the intrepid and influential series of outward-oriented reform programs

54 38 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES undertaken from the mids ahead. Owing to the reduction and removal of tariff as well as non-tariff barriers, manufacturing exports raised five times in 9 years from that of (Rahmaddi & Ichihashi, ). However, regardless of the fall of manufacturing exports during Asian economic crisis in, it maintained a modest real GDP growth rate over 5 percent with more that 22 percent share of exports in GDP through to Literature Review There has been a good number of empirical studies on the export-growth relationship based on both time series as well as panel data. The results of the studies backed by time series data are inconclusive as some of them suggest that ELG hypothesis is valid for certain countries while it is not the case for others. While Medina-Smith (), Hossain & Karunaratne (), Siliverstovs & Herzer (), Baharumshah and Almasaied () and Balcilar & Ozdemir () find evidence to support ELG hypothesis, studies include Chang et al. (), Awokuse (), Ahmed and Uddin (), Mishra () and Malhotra & Kumari () oppose it. In addition, Shan and Sun (), Awokuse () and Paul () find that the causality between exports and GDP growth is bidirectional. Among the panel cointegration analysis, Sharma and Smyth (), Seabra and Galimberti (), Chandra Parida and Sahoo (), Biyase and Zwane () and Olson () find exports as a driving force of economic growth, but Bahmani-Oskooee et al. () and Pazim et al. (), did not find sufficient evident to support evidence of the earlier studies. Results obtained from the studies on MINT countries employing time series data are also inconclusive. Studies mainly rely on Granger causality test with the aim of justifying the ELG for MINT countries. Studies that support ELG of MINT countries include McCarville & Nnadozie (), Thornton (), Lorde (), Ozturk and Acaravci (), but the hypothesis is opposed by Nguyen et al. (), Taban and Aktar (), Thangavelu and Rajaguru (), Alimi (). In addition, Lorde () finds an inverse association between exports and GDP for Mexico. Granger causality from real GDP to exports is found to be unidirectional in the study of Nguyen et al. () for Turkey and Alimi & Muse () for Nigeria. Taban and Aktar () identify a bidirectional causality relationship between real GDP growth and growth of exports in Turkey not only in the short run but also in the long run. The same result is found by Alimi () for Nigeria, while Ojide et al. () finds sufficient evidence in support of non-oil ELG hypothesis beyond the ELG hypothesis in Nigeria based on autoregressive distributed lag (ARDL) model and co-integration analysis. However, there is no study found addressing whether the growth of MINT countries are essentially driven by export making use of panel cointegration analysis and the study is an attempt to fill up the void. 4 Data Sources and Methodology The study considers yearly data accumulated from secondary sources to examine the ELG hypothesis for MINT countries. The balanced panel consists of data for export, import, gross capital formation and GDP for MINT countries for the period of and data of each variable is measured in US dollars. Data are in real form considering the base year The data are collected from World Development Indicators, World Bank. A substantial amount of equipment, raw materials and technologies are imported by all the MINT countries to support their local production and also exports. Therefore, it will be appropriate to include import as a component in the estimation of growth. To assess the change in the efficiency of production, the study also considers the stock of physical capital as dependent variable. But the stock of physical capital is proxied by gross fixed capital formation mainly due to the limitation of data and complications in measuring the stock of physical capital. Hence the theoretical model for the study to examine the export-growth relationship can be given by- ln y t ln EXP ln IMP ln CAP (1) it i i 1i it 2i it 3i it it Where y is gross domestic product, EXP is export, IMP is import and CAP is gross fixed capital formation. All the variables are in real form. The probable sign of 1 i, 3i is positive and 2i is negative. The limitation of pure time series and pure cross section analysis is that they are not able to detect all the information available in data while estimating the equations, which is not the case for panel data techniques. That is why the study estimates the export-growth relationship employing the panel cointegration technique. Moreover, coefficient estimates in panel data estimation are superior to time series estimation due to the increase in the power of the tests for small data span, provided that the sample covers only 30 observations for each of the countries. The study begins with panel unit root test for each series, applying Im et al. () (IPS) techniques. Different methods are used for the test of panel cointegration. The null hypothesis of no-cointegration is assumed in the Engle & Granger () tests and stochastic disturbances produced from the panel regression are used. This method is employed in the panel cointegration tests offered by Pedroni (), McCoskey & Kao (). Kwiatowski et al. (), Harris & Inder () and Shin () proposed another method that considers the null hypothesis of cointegration. Heterogeneity in the cointegrating coefficients is permitted by all these tests of panel cointegration. Primarily, the two-step methodology offered by Engle Granger is performed for panel cointegration

55 SESSION 2A: Growth & Development 39 tests where unit root tests are directly applied to the residuals. However, this procedure yields biased test statistics towards accepting stationarity (Pedroni, ). Pedroni () challenges the suitability of applying panel unit root tests directly to the regression residuals for several reasons that include lack of exogeneity of the regressors and the residuals are dependent on the distribution of the estimated coefficients. As a result, it is necessary to have a robust test procedure for cointegration in the presence of heterogeneity as an alternative. The study prefers to employ the cointegration test offered by Pedroni which permits considerable heterogeneity. After testing for cointegration, analysis of equation (1) will be the next issue to be addressed. Fully-Modified OLS (FMOLS) approaches can be applied to attain the panel data estimates for β i. For heterogeneous panel with I(1) variables, application of this methodology is able to produce results superior to OLS. Its distribution is standard and follows the asymptotic properties of unbiasedness. Moreover, FMOLS performs better in producing consistent standard errors and therefore consistent t-statistics that the OLS estimator could not yield. 5 Empirical Results and Discussion Table 2 summarizes the IPS panel unit root test results both at levels and at first difference. The results of the panel unit root tests imply that there is no way of rejecting the null hypothesis of non-stationarity at log level for all variables. Therefore, all the variables considered for the study are stationary at their first difference level. Variable GDP Export Import Capital Level Intercept () () () () Intercept and Trend () () () () First Difference Intercept Intercept and Trend * * () () * * () () * * () () * * () () Table 2: Im, Pesaran, Shin (IPS) Unit Root Test Decision Since all the variables are stationary at first difference level, panel cointegration test can be conducted. As all the variables are integrated at same order, i.e. I(1), Pedroni s panel cointegration tests can be applied in order to examine the long-run equilibrium relationship among the variables. The findings of cointegration analysis based on equation (1) are reported in Table 3. The null hypothesis of non-cointegration against the alternative of cointegration is rejected in the case of equation (1) as both panel-adf and group-adf statistics are significant at 10% and 5% levels respectively. Apart from the adf-statistics, the results also imply significant panel-v and panel-pp statistics. The Kao test also rejects the null hypothesis- no cointegration as shown in table 4. Test Intercept p-value Intercept and Trend p-value Panel v-statistic * * Panel ρ-statistic * Panel pp-statistic * * Panel adf-statistic * * Group ρ Statistic Group pp-statistic * Group adf-statistic * Table 3: The Pedroni Panel Cointegration Test t-statistic Prob. ADF Residual variance HAC variance Table 4: Kao Residual Cointegration Test Overall cointegration results suggest that there exists a long run cointegrating relationship among the variables. Therefore, long run cointegrating relationship can be estimated. Table 5 summarizes the findings of group FMOLS of equations (1). Results lead to the inference that the coefficients hold the signs theoretically expected that are also statistically significant. Hence, the growth of MINT countries as a whole is export driven, but whether it differs from individual country experiences requires investigation. I(1) I(1) I(1) I(1)

56

1 BLACK SEA ЧЕРНОЕ МОРЕ Yaz/Лето/Summe Yıl/Год/Year 5 Sayı/Число/Volume 17 ÜÇ AYDA BİR YAYINLANAN ULUSLARARASI HAKEMLİ SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ ЕЖЕКВАРТАЛЬНЫЙ МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ОБЩЕСТВЕННЫХ НАУК AN INTERNATIONAL QUARTERLY JOURNAL OF SOCIAL SCIENCE ISSN: Sahibi/ Учредитель/ Owner Hayrettin İVGİN Kültür Ajans Tanıtım ve Organizasyon Ltd. Şti. Konur Sokak 66/7 Bakanlıklar-ANKARA (+90) [email protected] Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Editör/ Главный редактор/ Editor Erhan İVGİN Genel Koordinatör/ Директор/ Director Yrd. Doç. Dr. Ahmet Ali ASLAN Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK Yayın Kurulu/ Редколлегия/ Editorial Board Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ Prof. Dr. Orhan SÖYLEMEZ Prof. Dr. Ahmet BURAN Prof. Dr. Ali Berat ALPTEKİN Prof. Dr. Bekir DENİZ Prof. Dr. Caval KAYA Peof. Dr. Dimitri D. VASİLEV, Prof. Dr. Elfina SİBGATULLİNA Prof. Dr. Yakup ÇELİK Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN Prof. Dr. Hüseyin TÜRK Prof. Dr. İhsan BULUT Prof. Dr. Mustafa ÜNAL Prof. Dr. Orhan SÖYLEMEZ Prof. Dr. Remzi KILIÇ Prof. Dr. Roin KAVRELIŞVILI Prof. Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ Prof. Dr. Enver TÖRE Prof. Dr. Şefika Şule ERÇETİN Prof. Dr. Tina GELAŞVİLİ Prof. Dr. Elena ARABADCİ Doç. Dr. Ahmet Evren ERGİNAL Doç. Dr. Nadya TIDIKOVA Doç. Dr. Ludmila EGOROVA Doç. Dr. Ranetta Gaffarova Redaksiyon/ Редакция/ Redaction Arş. Gör. Fatih EGE Arş. Gör. Samet AZAP Arş. Gör. Sedanur DİNÇER ARSLAN Arş. Gör. Serkan DERİN Arş. Gör. Cihan TUNCER Teknik Sorumlu/Ответственный по технической части / Technical Manager Öğr. Gör. Arif Cem TOPUZ : [email protected] Uluslar Arasi Iliskiler /Международные отношения/ international relations expert Öğr. Gör. Vedi AŞKAROĞLU : [email protected] Yabancı Dil Dan ışmanları/ Советники по иностранным языкам/ Foreign Language Consultants Prof. Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ / Ögr. Gör. Vedi AŞKAROĞLU / Öğr. Gör. Kemal Gürcan ERTEKİN Yazışma Adresi/ Адрес издательства/ Correspondance Addres Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü-Ardahan/TÜRKİYE Tel.: (+90) e- mail: [email protected] - [email protected] Baskı/ Типография/ Press SAGE Yayıncılık funduszeue.infoŞti. Bu dergi Tübitak/ULAKBİM, Index Copernicus (IC), Central and Eastern European Online Library (CEEOL), Ulrich s Web (UPD), Modern Language Association of America (MLA) ve ASOS İndex tarafından indekslenmektedir. This journal is indexed by Tubitak/ULAKBIM, Index Copernicus (IC), Central and Eastern European Online Library (CEEOL), Ulrich s Web (UPD), Modern Language Association of America (MLA) and ASOS Index.

2 Hakem Kurulu/ Консультативный совет Редколлегия/ Editorial Board Prof. Dr. Ali AKAR Muğla Üniversitesi (Türkiye) Prof. Dr. Ali Berat ALPTEKİN Prof. Dr. Walter ANDREWS Prof. Dr. Tayyar ARI Prof. Dr. Erman ARTUN Prof. Dr. İbrahim Ethem ATNUR Prof. Dr. Aygün ATTAR Prof. Dr. Hasan BAHAR Prof. Dr. Cevat BAŞARAN Prof. Dr. Vladimir BELYAKOV Prof. Dr. Uwe BLAESİNG Prof. Dr. Bernt BRENDEMEON Prof. Dr. İhsan BULUT Prof. Dr. Ahmet BURAN Prof. Dr. Nalan BÜYÜKKANTARCIOĞLU Prof. Dr. Ömür CEYLAN Prof. Dr. Ahmet CİHAN Prof. Dr. Maria CİKİA Prof. Dr. Asiye Mevhibe COŞAR Prof. Dr. Halit ÇAL Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU Prof. Dr. Necati DEMİR Prof. Dr. Bekir DENİZ Prof. Dr. Abide DOĞAN Prof. Dr. Juliboy ELTAZAROV Prof. Dr. A. Bican ERCİLASUN Prof. Dr. Şefika Şule ERÇETİN Prof. Dr. Nevin GÜNGÖR ERGAN Prof. Dr. Hande BİRKALAN-GEDİK Prof. Dr. Orhan GÖKÇE Prof. Dr. İsmail GÖRKEM Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN Prof. Dr. Ali Osman GÜNDOĞAN Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU Prof. Dr. Harun GÜNGÖR Prof. Dr. Figen GÜRSOY Prof. Dr. Tacida HAFIZ Prof. Dr. Cengiz HAKOV Prof. Dr. Alimcan İNAYET Prof. Dr. Aleksander KADİRBAYEV Prof. Dr. Fitnat KAPTAN Prof. Dr. Günay KARAAĞAÇ Prof. Dr. Kerem KARABULUT Prof. Dr. Recai KARAHAN Prof. Dr. Ayla KAŞOĞLU Prof. Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ Prof. Dr. Ceval KAYA Prof. Dr. İsmail KERİMOV Prof. Dr.

3 Prof. Dr. Faruk KOCACIK Prof. Dr. Aynur KOÇAK Prof. Dr. Özdemir KOÇAK Prof. Dr. Abdullah KORKMAZ Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ Prof. Dr. Mehmet Fatih KÖKSAL Prof. Dr. Adnan KULAKSIZOĞLU Prof. Dr. Muhtar KUTLU Prof. Dr. Sabahattin KÜÇÜK Prof. Dr. Mehmet OKUR Prof. Dr. Hikmet ÖKSÜZ Prof. Dr. Mustafa ÖNER Prof. Dr. Ramazan ÖZEY Prof. Dr. Haydar ÖZTAŞ Prof. Dr. Nazım Hikmet POLAT Prof. Dr. Hakan POYRAZ Prof. Dr. Abdulkerim RAHMAN Prof. Dr. Hülya SAVRAN Prof. Dr. Elfina SİBGATULLİNA Prof. Dr. Orhan SÖYLEMEZ Prof. Dr. Hatice ŞAHİN Prof. Dr. İbrahim ŞAHİN Prof. Dr. Musa ŞAŞMAZ Prof. Dr. Esma ŞİMŞEK Prof. Dr. Rüstem ŞÜKÜROV Prof. Dr. Cemalettin TAŞKIRAN Prof. Dr. Abdulvahap TAŞTAN Prof. Dr. Orhan Kemal TAVUKÇU Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN Prof. Dr. Kerim TÜRKMEN Prof. Dr. Berrak TARANÇ Prof. Dr. Halil İbrahim USTA Prof. Dr. Mustafa ÜNAL Prof. Dr. İlyas ÜSTÜNYER Prof. Dr. Celalettin VATANDAŞ Prof. Dr. Dimitri D. VASİLEV Prof. Dr. Kamil VELİ Prof. Dr. Hakkı YAZICI Prof. Dr. Dursun YILDIRIM Doç. Dr. Betül KARAGÖZ Doç. Dr. Nadya TIDIKOVA Dr. Stale KNUDSEN Dr. Almagul SARYMSAKOVA Kazak Amerikan Üniversitesi (Kazakistan) Bu sayıya ek: Prof. Dr. Ramazna KORKMAZ, Prof. Dr. Orhan SÖYLEMEZ, Prof. Dr. Ahmet BURAN, Prof. Dr. Ceval KAYA, Prof. Dr. Enver Töre, Prof. Dr. Yakup ÇELİK, Prof. Dr. Elfina Sıbgetullina, Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU, Prof. Dr. Tuncer GÜLENSOY, Prof. Dr. Dimitri D. Vasilyev, Doç. Dr. Mehmet Kıldıroğlu, Doç. Dr. Ergali ESBOSUNOV, Prof. Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ, Prof. Dr. Elena Arabadci, Prof. Dr. Bayram KODAMAN, Prof. Dr. Necati Demir, Prof. Dr. Mustafa Ünal, Doç. Dr. Bayram DURBİLMEZ,

4 Doç. Dr. Ludmila EGOROVA, Yrd. Doç. Dr. Göksel ÖZTÜRK, Doç. Dr. Nadya TIDIKOVA, Yrd. Doç. Dr. Ayhan Kesikbay, Dr. Yaşar KALAFAT, Doç. Dr. Sema ETİKAN, Doç. Dr. Filiz Nurhan ÖLMEZ

5 Temsilcilikler/ Представители/ Representative YURT İÇİ / Турция / Interior : Prof. Dr. Bekir DENİZ ANTALYA Yrd. Doç. Dr. Bilşen İNCE ERDOĞAN AYDIN Doç. Dr. Salim ÇONOĞLU BALIKESİR Yrd. Doç. Dr. Ali ATALAY BOLU Halis TEKİN BURDUR Yrd. Doç. Dr. Rahman ÇAKIR GİRESUN Yrd. Doç. Dr. Fatma Sibel BAYRAKTAR EDİRNE Doç. Dr. Davut KILIÇ ELAZIĞ Yrd. Doç. Dr. Hilal OYTUN ARSLAN İSTANBUL Doç. Dr. Özkan ÖZTEKTEN İZMİR Doç. Dr. Bayram DURBİLMEZ KAYSERİ Yrd. Doç. Dr. Cengiz GÖKŞEN KARS Osman KABADAYI KIRŞEHİR Yrd. Doç. Dr. Mehmet EROL KİLİS Dr. Erkan KALIPÇI KONYA- NEVŞEHİR Yrd. Doç. Dr. Adnan Menderes KAYA MALATYA Yrd. Doç. Dr. İbrahim Ethem ÖZKAN NEVŞEHİR Doç. Dr. Hikmet KORAŞ NİĞDE Doç. Dr. Ergin AYAN ORDU Doç. Dr. Bekir ŞİŞMAN SAMSUN Yrd. Doç. Dr. Doğan KAYA SİVAS Doç. Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ TRABZON YURT DIŞI / Другие страны /Abroad: Mehmet Akif KORKMAZ ALMANYA Jale İSMAİLOV AZERBAYCAN İlya İVANOV ÇUVAŞİSTAN Serpil KUP FRANSA Maria CİKİA GÜRCİSTAN Mehmet TÜTÜNCÜ HOLLANDA Harid FEDAİ KKTC Prof. Dr. Tacide HAFIZ KOSOVA Prof. Dr. Hamdi HASAN MAKEDONYA Lübov ÇİMPOYEŞ MOLDOVA Eden MAMUT ROMANYA Doç. Dr. Miryana MARİNKOVİÇ SIRBİSTAN Prof. Dr. Elfina SİBGATULLİNA RUSYA FEDERASYONU Doc. Dr. Ludmila EGOROVA RUSYA FEDERASYONU - YAKUTİSTAN Doç. Dr. Nadya TIDIGOVA ALTAY Murat TOYLU TATARİSTAN M.C. Natalya BUDNİK KIRIM-UKRAYNA Dr. İrina KAYAN-POKROVSKAYA UKRAYNA Prof. Dr. İngeborg BALDAUF ALMANYA Prof. Dr. Ramesh DEOSARAN TRİNİDAD-TOBAGO Prof. Dr. Pavel DOLUKHANOV İNGİLTERE Prof. Dr. Charlyn DYERS GÜNEY AFRİKA Prof. Dr. Shih-chung HSIEH TAYVAN Doç. Dr. Rainer CZICHON ALMANYA Doç. Dr. Ramile ESXADULLAKIZI TATARİSTAN M.C. Doç. Dr. Cabbar İŞANKUL ÖZBEKİSTAN Doç. Dr. Gholam VATANDOUST KUVEYT Dr. Anarhan NADİROVA KIRGIZİSTAN Prof. Dr. İsa HABİBBEYLİ NAHÇIVAN Prof. Dr. Rukiye HACI ÇİN Prof. Dr. Cengiz HAKOV BULGARİSTAN Dr. Nana KATCHARAVA GÜRCİSTAN Prof. Dr. Dosay KENÇATAY KAZAKİSTAN Prof. Dr. Kopi KYÇYKU ROMANYA Dr. Maria MAVROPOULOU YUNANİSTAN Dr. Emna CHIKHAOUİ TUNUS Yrd. Doç. Dr. Damuta CMMİELWSKA POLONYA Prof. Dr. Tursun GABİTOV KAZAKİSTAN Doç. Dr. Kadir GÜLDİKEN İRAN Doç. Dr. Ergali ESBOSUNOV KAZAKİSTAN Prof. Dr. Ebulfez AMANOĞLU NAHÇIVAN

6 İÇİNDEKİLER Söz Başı Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK 9 Presentation Fikri ve Sınai Haklar Marka Konumlandırmanın Müşteri Algısına Etkisinin İncelenmesi Berkan Yanar - Murat Korkmaz 9 Intellectual And Industrial Property Invesiıgation of the Effect of Customer Perception of the Brand Posıtıonıng Интелектуальное И Индустриальное Право Этикетирование Продукции И Его Ваздействие На Покупателья Бывший Союз Трех Императоров: Отношения Между Россией, Германией И Австро- Венгрией В Период Боснийского Кризиса Гг. Gulnaz SİBGATULLİNA The Erstwhile League of Three Emperors: The Relations Among Russia, Germany And Austria-Hungary During The Bosnian Crisis Of Eski Üç İmparatorluk İttifakı: Yıllar Bosna Krizi Döneminde Rusya, Almanya ve Avusturya-Macaristan Arasındaki Münasebetler Mısır Hiyerogliflerini Çözüme Götüren Dilbilim Anahtarları Yrd. Doç. Dr. M. Naci Kayaoğlu - Ayşe Çetinoğlu Linguistic Keys Leading to the Solution of Egyptian Hieroglyphs Лингвистические Методы Расшифровывания Египетских Иероглифов Проблема Взаимосвязи Психологии И Педагогики В Психологической Мысли Димитрия Узнадзе Prof. Dr. İmeri Basiladze - Dr. Şalva Kirtadze Dimitri Üznadze nin Psikolojik Düşüncelerine Göre Pedagoji ve Psikoloji Bağlılaşması The Problem of Interrelatıon of Psychology And Pedagogy in The Psychological Conception of Dimıtri Uznadze Kaygusuz Abdâl ın Menâkıbnâmesine Ve Şiirlerine Göre İnsanın Manevî Eğitimi Doç. Dr. Mustafa Sever Spiritual And Moral Educatıon of the Human Accordıng to Kaygusuz Abdal Poetry and His Menakibname Душевное Воспитание Человека В Стихотворениях И Житии Кайгусуз Абдала Турецкая Фразеология И Паремиология Коранического Происхождения Как Фрагмент Языковой Картины Мира Doç. Dr. İrina Pokrovskaya Turkısh Phraseology and Paremiology of Quranic Origin As the Fragment of the Language Picture of the World Dilsel Dünya Harıtasının Unsuru Olarak Kuran Menşeili Türk Deyim ve Atasözleri Turizm ve Edebiyat Etkileşimi Üzerine Dr. Hürriyet Çimen Interactıon Of Tourism and Literature По Поводу Туризма И Литературы

7 The Mythological Basis of the Word "Tangara (Tengri)" in the Context of Environmental Ethics (Based On The Texts Of Olonkho) Doç. Dr. Ludmila Egorova "Tangara (Tengri)" Kelime Mitolojik Temeli Ekoljili Etik Çerçevesinde (Olonkho Metinler Üzerinde Dayalı) Мифологическая Основа Слова Тангара (Тэнгри) В Контексте Экологической Этики (На Материале Текстов Олонхо) N. Veselovskiy nin Kırgız Anlatmalarında Rusların Türkistan Ülkesindeki Fetihleri Adlı Eseri Üzerine Yrd. Doç. Dr. Ayhan Çelikbay About The N. Veselovskıy Work Of Kyrgyz Tale Of The Russıan Conquests in the Turkestan Land Киргизский Рассказъ О Русскихъ Завоеванıяхъ В Туркестанскомъ Край По Трудам Н. Веселевского Dede Korkut Hikayelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han Anlatısı Üzerine Simgesel / Arketipsel Bir Çözümleme Vedi Aşkaroğlu An Archetypal Analysis Of Son Of Dirse Khan, Bugaç Khan, In Dede Korkut Narratives Анализ Символов По Рассказу Сына Дирсе Хана Бугач Хан Из Повеcти Деде Коркут Safranbolu İlçesinde Mest Yapımı Doç. Dr. Melda Özdemir-Dilek Çelik Shoemakıng (Mest) In The Dıstrıct Of Safranbolu Производство Месты В Сафранболииском Уезде Hastanelerde Mali Performansın İncelenmesi: Ümraniye Araştırma ve Uygulama Hastanesi Üzerine Örnek Bir Uygulama Murat Korkmaz-Selami Güney Examınatıon Of Fınancıal Performance In Hospıtals: A Model Implementatıon On Ümraniye Research And Implementatıon Hospıtal Финансовая Прозводительность Больниц На Примере Юмранииской Больницы Filibe Türklerinin Sesi Hamiyet Gazetesi (R /M ) Sezgin Topal The Voıce Of Fılıbe Turks Hamiyet Newspaper (R /M ) Голос Филибийсских Турков Газета Хамиет (funduszeue.info ; funduszeue.info ) Kültür ve Din İncelemeleri Arasındaki Köprü: Pierre Bourdieu nun Sembolik Gücün Politik Ekonomisi David Swartz- Çev. İlkay ŞAHİN

8 Geleneksel Yaklaşımdan Yapılandırmacı Yaklaşıma Geçişte Öğretmen Adaylarının Görüş ve Değerlendirmeleri; Bir Söylem Analizi Yrd. Doç. Dr. Tahir GÜR - Yrd. Doç. Dr. Tuncay DİLCİ - Yrd. Doç. Dr. Ayla ARSEVEN The Opinions of Preservice Teachers in Transition From Traditional Approach to Constructivism: A Discourse Analysis

9 SÖZ BAŞI Saygı değer okuyucular Beşinci yaşımızın ilk sayısı sayımızla huzurunuzdayız. Özellikle hakemlerimiz ve yazarlarımız için kolaylıklar sağlamak amacıyla dergimizin internet sayfasında bazı değişiklikler yapacağız. Sizlerin dergimize olan ilgisi her geçen gün artmakta bu da bizi sevindirmektedir. Türkiye ve Türkiye dışındaki ülkelerde akademik yükselmelerde bir hayli arkadaşımızın, başvuru dosyasında dergimizin adına rastlamamız, emeğimizin boşa gitmediğini göstermektedir. Akademik yükselme sağlayanlara başarılarının devamı, aramızdan ayrılan sosyal bilimcilere Tanrıdan rahmet diliyoruz. Çalışmalarınızda kolaylık ve başarılar dilerim. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK Editör PRESENTATION Dear readers, We are in your presence with the 17th issue in our 5th year. First of all, we will make some arrangements in the web page of our journal to make things easy for our referees and writers. Your interest in our journal is increasing day by day, which makes us happier. The fact that in the files of many academics who submit their works for promotion we see many items related to our journal makes it clear that our efforts are important in the academic domain. We congratulate those who have been promoted in their fields and commemorate those who have passed out. We wish you good luck in your sturdies. Associate Professor Erdoğan ALTINKAYNAK Editor ПРЕДИСЛОВИE Уважаемый читатель! Вышёл ый номер нашего журнала, которому уже пять лет. Для упрощения работы редколегии и авторов статей, намерены некоторые изменения вебстраницы журнала. 7

10 Нас очень радует ежедневно возращий интерес читателей к нашему журналу. Статьи авторов из нашего журнала, которые указаны в документах с целью академического повышения, показывают, что мы напрасно не трудимся. Желаю Вам высоких достижений в академической деятельности, царство небесное всем учённым общественных наук ушедших от нас. С уважением Доктор филологических наук, доцент Эрдоган АЛТЫНКАЙНАК ЭДИTОP ЖYPHAЛA 8

11 FİKRİ ve SINAİ HAKLAR MARKA KONUMLANDIRMANIN MÜŞTERİ ALGISINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ 1 INTELLECTUAL AND INDUSTRIAL PROPERTY INVESTIGATION OF THE EFFECT OF CUSTOMER PERCEPTION OF THE BRAND POSITIONING ИНТЕЛЕКТУАЛЬНОЕ И ИНДУСТРИАЛЬНОЕ ПРАВО ЭТИКЕТИРОВАНИЕ ПРОДУКЦИИ И ЕГО ВАЗДЕЙСТВИЕ НА ПОКУПАТЕЛЬЯ Berkan YANAR * - Murat KORKMAZ ** ÖZET Uygulamalı olarak gerçekleştirilen bu çalışmada marka konumlandırmanın müşteri algısı üzerine etkisi araştırılmıştır. Bu araştırma fikri mülkiyet kavramı açısından literatür destekli olarak genişletilmiştir. Araştırmaya toplam kişi katılım gerçekleştirmiştir. Katılımcılara daha önce güvenirliliği sağlanmış iki anketten yararlanılarak hazırlanmış olan 5 li likertli ve katılımcıların demografik özelliklerini belirleyen bir anket uygulanmıştır. Anketin ilk bölümü 19 sorulu demografik bölümdür. İkinci bölümde ise likert 5 li sorudan oluşan katılımcıların marka konumlandırmaya yönelik tercihlerini etkileyen sorular yer almaktadır. Araştırmanın evrenini iki işletme oluşturmaktadır. Örneklem ise bu iki işletmenin sürekli ve belirli dönemlerde gelen müşterileridir. Uygulama iki marka tescili yapılmış ve yılından buyana faaliyet gösteren gıda ve cafe alanında hizmet veren işletmeden oluşmaktadır. Bu işletmelerin özellikleri uygulamada özetlenmiştir. Araştırma yaklaşık olarak iki ay sürmüştür. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 19 istatistik programı ile analiz edilmiştir. Analizde güvenirlilik analizi Cronbach s Alfa sonucunda değeri elde edilmiştir. Bu değere göre çalışmanın güvenirliliği oldukça yüksektir. Ayrıca anova, tekyönlü varyans, tukey testi ve t testleri yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda marka değerinin müşteri algısı üzerinde etkili olduğu sonucu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Marka, Fikri Mülkiyet, Pazarlama, Müşteri, Patent, Algı 1 Bu çalışma Doç. Dr. Süphan Nasır ın Danışmanlığında yılında Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Programında Berkay YANAR tarafından yapılan tez çalışmasından esinlenilerek hazırlanmıştır. * İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi ** Güven Grup A. Ş. Finans Müdürü 9

12 ABSTRACT This study aims at exploring the effects of brand positioning on consumer perception within the framework of the intellectual property concept by means of an applied analysis. This research has been extended through a literature review in terms of intellectual property. The research includes participants. In the study, 5 point likert analysis and the survey on the demographical characteristics of the participants have been applied. They have been prepared by using previously applied two surveys whose reliability was proved. The first section of the survey consists of 19 questions on demographical characteristics, and the second part consists of the questions on the consumers preferences concerning brand positioning. The population of the study is composed of two groups. The sample is composed of the customers of two organizations. Application includes operation which registered its two brands and have been operating in food and cafe sectors since The characteristics of these operations have been summarised in the application. The research lasted about two months. Data collected at the end of the study have been analysed by using the computer program SSPC (Statistical Package for Social Sciences) In this study, the reliability of Cronbach s Alpha is , which is highly reliable. In the study, anova, one way analysis of variance, tukey test and t- test have been applied. At the end of the study it has been observed that the brand value has a profound effect on consumer perception. Key Words: Brand, Intellectual Property, Marketing, Consumer, Patent, Perception РЕЗЮМЕ В статье рассматривается тема воздействий этикетирования на покупателья. Понятие интелектуальной собственности объясняется и поддерживается разной литературой. В исследований было содействовано человек. Участники заполнили заранее приготовленные анкеты из двух частей. Первая состояла из 19 вопоросов по демографии, а вторая - из 5 вопросов по этикетированию и выбору продукции. Всеобщность этого исследования состоит из двух направлении. Один из них пример постоянной клиентуры на определённый срок. В исследовании включены две зарегистрированные марки из пищевой и кафейных отраслей. Особенности этих учреждений изложены в нашей исследований. Исследования проводились в течении двух месяцев. Его данные изложены и проонализированы по статистической программе SPSS. По итогам Cronbach s Alfa была получена цифра стоимости 0, Она показывает высокую надёжность данного исследования. Кроме этого были проведены следующие тестирования anova, т. н. односторонный вариант, tukey test и t test. Итоги исследования показывают, что ценные марки имеют сильное воздействие на покупателья. Ключевые слова: марка, интелектуальная собственность, продажа, покупатель, патент, воссприимчивость. Giriş Marka kavramın ın yaratılmasında en önemli etken müş teri ve tüketicidir. Fikri mülkiyet Türkiye nin Gümrük Birliğine girmesiyle birlikte daha sık ı bir çerçeve içerisinde anılır olmasına neden olmuştur. Fikri mülkiyet mevzuatı AB ile yap ılan uyumlaştırma çalışmalarında da yer almaktadır. Fikir ve sanat eserleri kanunu tarihinde kabul edilmiştir nolu Resmi Gazetenin tarihli sayısında yayınlanarak yürürlüğe girmiştir (DPT, ). Fikri mülkiyet teriminin genelde dar anlamda 10

13 olmak üzere iki farklı şekilde tanımlandığını görmekteyiz. Genel anlamıyla fikri mülkiyet hukuku daha çok patent, endüstriyel tasarım, marka, ticaret unvanı olarak kabul edilirken; fikri sanat ve eserleri konusundaki kapsamın daha geniş olduğunu görürüz. Fikir ve sanat eserleri kapsamında değerlendirilen çalışmalar ise model, coğrafi ad, bilgisayar programları, veri tabanları, çipler, iletken topografyalar gibi daha çok üretime dayalı ve sürekliliği olan çalışmaları kapsar (Öztrak, ). Amerikan Pazarlama Derneğine göre; marka bir veya bir grup satıcının ürünleri veya hizmetlerini tan ımlayan ve rakiplerine karşı farklılıklar meydana getiren, isim, sembol, tasarım ve bu değerlerin bir karması marka olarak tanılandırılmaktadır. Pazarlama, kişilerin ve örgütlerin, amaçlarına uygun şekilde değişimi (mübadeleyi) sağlamak üzere; ürünlerin, hizmetlerin ve düşüncelerin yaratılması, fiyatlandırılması, dağıtımı ve tutundurma çabalarının planlanması ve uygulanması sürecidir ( Tml. Web. Tr/Download/Pazarlamaya-Giris. Pdf). Ürün ise; insanlar ihtiyaç ve arzularını ürünlerle karşılar. Bir ürün, bir ihtiyaç ya da arzuyu karşılayan herhangi bir tekliftir. Ürünler arasında, mallar, hizmetler, tecrübeler, olaylar, şahıslar, işletmeler, yerler, mülkler, organizasyonlar, enformasyon ve fikirlerin yer almaktadır (Güngör, ). Her ürünün bir değeri ve tüketici portföyü bulunur (Özgüner, ). Marka ve Özellikleri Günümüzde marka, pazarlama bileşenleri içerisinde gittikçe önem kazanan ve pazarlama yöneticilerinin artık çok daha fazla üzerinde durmaya başladıkları bir kavram haline gelmiştir. Marka sayılı Markaların Korunması Hakkında KHK da bir işletmenin mal veya hizmetlerini bir başka işletmenin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan ve sağlanması koşulu ile kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaretlerin tümüdür (Öncel, ). Her üründe bir isim oldu ğu gibi her markanın da bir ismi vardır. Bu isim firmanın en değerli varlığıdır. Marka ve isminin tüketici üzerinde etkili olabilmesi için bazı özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bunlara baktığımızda ise; dikkat çekici olmalı, hatırlanabilir ve hatırda kalabilmeli, ürün konumlandırmasına uygun olmalı ve ürünü çağrıştırmalı, ürünü rakip markalardan ayırt etmelidir. Markanın oluşturulmasında reklam, isim ve sunun gibi görebildiğimiz faktörler tek başına yeterli değildir. Tüketicilerin göremedikleri markayı kuvvetlendiren ve ön plana çıkaran birçok faktörde bulunmaktadır(besen, ). Marka; üretici, satıcı, aracı, alıcı ve diğer yönde markanın içinde beslediği çeşitli gruplara fayda sağlamaktad ır. Markalaman ın firma ve işletmelere sağlamış olduğu birçok avantaj ve yararları vardır (Tan, ). Marka; yarattığı ürünün satışını kolaylaştırır. Markalamanın bu nedenle firma ve satıcısına büyük avantajlar sağladığı bilinir (Yavuz, ). Markalı ürün satan işletmeler katma değer ve fayda açısından oldukça yüksek verimlilik sağlarlar. Bazı durumlarda markalı ürünlerin sigorta kapsamına alınması satıcısı açısından da rahatlık sağlamaktadır. Özellikle markalı ürünlerin reklam ve yeni çıkan ürünlerin tanınırlığı açısından satıcılarının ürünleri daha hızlı ve yüksek kar oranlarını kazanmak koşulu sağladığın ı bilmekteyiz. Ürünün bilinir bir marka olması tüketicisinin dışında satıcısına da garanti sağlamakta ve bu garanti satıcılar üzerinde yüksek oranda verimlilik getirmektedir(tek, ). Markalı bir ürünün sorumluluğu satıcı açısından 11

14 da önemlidir. Satıcının markalı ürün üzerinde farklılık yaratması gerekir. Yaratılan farklılıklar da ürünün daha hızlı ve istikrarlı olarak satılmasını sağlar. Bu durum satıcısına büyük faydayı beraberinde getirir(stanton Vd., ). Aynı marka ile ürün; kullanıldığ ı yere ve kullanıcısına göre farklılık gösterebilir. Aynı ürün kullanıcısına birden fazla yarar sağlarken bir başka kullanıcısına aynı faydayı sağlamayabilir(faresevd., ). Marka; bir işletmenin en büyük değerini oluşturmaktadır. Ürünün satışını kolaylaştıran ve tanınırlığını sağlayan en önemli unsur markadır. Marka bir ürün olmayıp ürünün kaynağını oluşturur. Markaya değerini kazandıran faktörler ise; talep edilebilirliği ve rakiplerinin karşısındaki konumu ile belirlenebilir. Markalaşmak ve marka olmak işletmenin hem kurumsal kimliğe kavuşmasına hem de rakipleri karşısındaki konumu üzerinde etkiler doğurur li yılların başında ortaya çıkan markalaşma ve marka değ eri günümüzde oldukça sık kullanılan bir terim haline gelmiştir. Marka değerinin korunması ve bu markan ın mevcut değerinin daha da artması yönünde hem hukuksal hem de fiziksel olarak çok yönlü çalışmalar gerçekleştirilmektedir (Marangoz, ). Türkçede marka değeri ya da marka denkliği olarak kullanılan inşa edilen bir markadır. (Aktuğlu, , 39) Kırdar a göre marka değeri; bir markayla, markanın adıyla, simgesiyle bağlantılı ve bir firmaya veya firmanın müşterilerine ürün ve hizmet yoluyla sağlanan değeri arttıran veya azaltan aktifler ve taahhütler bütünüdür (Kırdar). Markayı sadece isim olarak değ il firma adına bir bütünlük olarak kabul etmek gerekir(gökay, ). Tüketiciler açısından marka değeri, marka ismi ve diğer ayırt edici özelliklerle ürüne katılan değ er olarak algılanmaktadır. Marka oluşturmanın önemli bir parçası markanın kazanacağı değerdir. Marka değeri işletmeye birçok yönden fayda sağlamaktadır (Borça, ; Www. Marketingturkiye2. Htm). Günümüzde artık işletmelerin piyasa değerini oluşturan önemli bir varlık olarak görülen marka değeri, bir markayla, o markanın adıyla, simgesiyle bağlantılı ve bir firmaya veya firmanın müşterilerine ürün ve hizmet yoluyla sağlanan değeri arttıran ya da azaltan aktifler ve pasifler bütünü olarak tanımlanmaktadır(altunışık, ; Www. Marketingturkiye. Com/?Sf=Bilgibankası/Detay&No=). Marka değeri, saygın bir markanın bir ürüne değer katmak için kullanılmasıdır(odabaşı ve Oyman, ) yılında, World s Most Valuable Brands listesinde bir numara Coca Cola olmuştur ve onu Microsoft izlemiştir(www. Brandchannel. Com, ). Bu iki firmanın en önemli ortak özelliği, marka değerleri çok yüksek markalar olmasıdır. Marka değerinin yüksekliği, daha fazla ekonomik güce sahip tüketicilere hitap etmeye büyük oranda katkı sağlar. Başarılı bir marka ve bilinirliliği üreticisi başta olmak koşulu ile aracısı ve satıcısına her yönde fayda sağlamaktadır (Jular, ). Dünya markası olma yolunda adımlar atmaya baş layan şirketler için; farklılaştırılmış ve global pazarlara uygun bir marka stratejisi daha da fazla önem kazanmaktadır. ( www. deloitte. com, ) Stratejik yönetim konusunda son yıllarda çok sıklıkla kullanılmaktadır. Stratejik yönetimin konu olduğu işletme yönetimi, uzun dönemli planlamalar, şirket stratejisi, işletme politikası, marka stratejisi ve ekonomi stratejisi olarak gösterilebilmektir. Marka stratejisinde işletme ve ürünlere yönelik tüketici ile rakip işletmelere ilişkin teknikler kullanılmaktadır. Bunların ilk başında gelen vizyon ve çalışma stratejisine ilişkin faktörler yer almaktadır. Bir örgütün vizyonu, en basit şekliyle tüm çalışanların paylaştığı örgütün geleceğine ait resim demektir. Bu nedenler ile işletme ve çalışanları oluşturulmuş olan bir markanın değerinin korunması, oluşturulacak olan yeni bir markanın ise serbest piyasada 12

15 rakipleri karşısında tutunurluluğunun sağlanması yönünde kullanılmalı ve çalış ılmalıdır. Örgüt ve ürün vizyonunun ikinci önemli olan değ eri ise, imajdır. Bir ürünün imajı ve markası tüketiciler üzerindeki en önemli etkenlerdir. İnsanlar ve tüketiciler kullandıkları ile aldıkları ürünlerde öncelikle güven olgusunun oluşturulmuş olması, ürüne ve markaya ilişkin güven duygularını sabitlemiş olması gerekir. Bu nedenle marka imajı ve bu markaya ilişkin kullanılan stratejilerin önemi büyüktür (Koch, ). Marka imajı, tüketicilerin ürünle özdeşleştirdikleri anlam ya da tüketicilerin üründen anladıklarının toplamı olarak tanımlanabilir. (Bedük, Aykut, Marka İmajı ve İhracata Etkileri, , foreigntrade. gov. tr/ead/dtdergi/nisan/marka. htm ) Marka imajı, markaya ilişkin inançlar bütünüdür ve ürün kişiliği, duygular ve zihinde oluşan çağrışımlar gibi unsurları içermektedir. Marka imajı, markaya anlam ve değer katan unsurların toplamıdır. Tüketiciler, ürünleri ve markaları oluşturdukları imaja göre değerlendirirler ve ürünü değil imajı satın alırlar. (Marka Şehir Gaziantep, , com/siteic. phpid=&altno=42&back=false) Marka konumlandırma aşamasında da tüketicilerin nasıl bir imaj satın almak istedikleri ve o ürüne nasıl bir imaj yükledikleri çok dikkatle incelenmelidir(özaslan, ). Marka farkındalığı kavramı, marka bilinirliğinin ve tüketici zihnindeki marka belirginliğinin her ikisini de kapsamaktadır. Marka farkındalığı, potansiyel bir alıcının, belirli bir ürün grubuna ait bir markayı tanıma ve hatırlama yeteneğidir. Marka farkındalığı, markanın tüketici belleğinde sahip olduğu izin, gücünü ifade eder. Başka bir deyişle, tüketiciler tarafından bir üretici işletmenin markasının ne kadar iyi bilindiğini ve markasının kabul gördüğünü göstermektedir(odabaşı ve Oyman, ). Marka farkındalığı, markayla ilgili olan diğer tüm çağrışımlar ı etkiler, markanın bilinirliğini arttırır, ayrıca endüstri alıcıları için önemli olan taahhüt ve niteliğin işareti olarak değerlendirilir, özellikle satış noktasına gitmeden alımına karar verilen ürünlerde marka farkındalığının yüksek olması marka tercihinde çok önemli rol oynar. Hatırlanmayan ya da göz önünde olmayan markalar tüketicin alacağı alternatifler arasına giremeyeceğ inden alımı da söz konusu olamayacaktır (Aaker, ). Marka farkındalığı, tüketicilerin algılamalarını ve tutumlarını etkilemektedir. Bununla birlikte marka sadakatinin oluşumuna ve markanın tercih edilmesine de yardımcı olmaktadır. Marka farkındalığ ı çok çeşitli şekillerde oluşturulabilir. Bunlar ın başlıcaları; farklı ve hatırlanılır olmak, jingle ve sloganın olması, sembol ve logo, başarılı halkla ilişkiler faaliyetleri, başarılı sponsorluk faaliyetleri, marka genişlemeleri, cezp edici unsurların kullanılması ve hatırlanma çalışmaları olarak sıralanabilir. Bir markanın farklı ve hatırlanır olması için en önemli unsur marka isminin özenle seçilmesidir(üner ve Alkibay, ). Farkındalık yaratılması aşamasında ürün sınıfına, markaya ya da her ikisine birden yüklenecek cezp edici unsurlar ile başarı yakalanabilir(erdil, ; Kinnear vd., ). Marka çağrışımı hafızalarda marka ile ilişkilendirilen ve tüketici açısından markanın bir anlamını ifade eden diğ er bilgilerdir(aaker, ). Marka çağrışımları, tüketiciler tarafından ürünün somut ve fiziksel özellikleri ile birlikte markanın sunum ya da iletişim uygulamalarından çıkarılmaktadır. Çağrışım türleri, doğrudan ve dolaylı olarak ürünle ilgili nitelikleri ve ürünün yararlarını içerir(erdil, ; Kinnear vd., ). Algılanan kalite, firmanın kalite kavramına tüketici açısından bakmasından başka bir şey değildir. Bu açıdan ürünün spesifikasyonlara uygunluğu konusundaki tüketici yargısı olarak tanımlanabilir (Hiebing, ). Algılanan kalite, markanın yarattığı ve önceden zihinlere yer etmiş beklentilerin bir sonucudur(pringle and Thompson, ). Algılanan kaliteyi oluşturan 13

16 unsurlar içeriğe göre değişmektedir(aaker, ). Algılanan kalitenin yüksek oranlı gerçekleşmesi tüketicilerin markaya ait, uzun dönemli deneyimleriyle ilişkili olarak, markanın üstünlüklerini ve farklılıklarını hatırladığı anlamına gelmektedir. Markanın tüketiciler tarafından algılanan kalitesi yükselirse marka değeri de bununla doğru orantılı olarak artmaktadır(üner ve Alkibay, ). Marka sadakati tüketicinin markaya olan inancın ın gücü olarak da tanımlanabilir. Pek çok marka arasından istikrarlı olarak bir markanın tercih edilmesi ve satın alınmasına marka sadakati (marka bağımlılığı) denmektedir(buell, ). Marka sadakatinin oluşturulmasında şüphesiz en önemli unsurlardan birisi, güven algısıdır. Tüketicilerin satın alımlarını büyük ölçüde, seçim yapacakları markalara duydukları güven belirlemektedir(palumbo and Herbig, ). Marka sadakati yaratıldığında, pazarlama çabaları başarılı bir şekilde uygulanmış demektir(dibb, ). Marka Konumlandırma Marka konumlandırma, işletmenin faaliyet göstereceği hedef pazarda mal ya da hizmetlerinin nerede duracağının tanımlanması sürecidir. Müşteri bakışıyla marka konumlandırması ise, hedef pazar olarak bilinen müşteri grubunun, markanın belirli bir pazarda elde ettiği yeri algılayış biçimidir (Çifçi Ve Cop ). Marka konumlandırma, markayı hedeflenen kitlenin zihninde rekabetçi bir üstünlük taşıyan bir konuma yerleştirme amacındadır (Uztuğ, , 72). Konumlandırma tüketicilere, ürünlerin nasıl sunulduğu ve neyin sunulduğundan çok bir ürün veya markanın tüketiciler tarafından nasıl algılandığını aktaran bir ifade biçimidir ve bu nedenle marka yönetiminin temel konusu olarak değerlendirilir (Akdeniz Ar, , ). Başarılı ve güçlü bir marka yaratmanın on koşulu da markanın rakiplerinden farklılaşmasıdır. Bu bağlamda marka konumlandırma, marka farkında lığının sağlanması ile birlikte markanın tüketicilerce hangi kişilik ve kimlik öğeleri ile hatırlanacağını belirler (Uztuğ, , 71). Marka özellikleri arasında marka kimliği belki de marka düşüncesinin ilk ve temel odak noktasıdır. (Pira, Kocabaş ve Yeniçeri, , 78) Marka kimliği, işlevsel, duygusal ya da kendini ifade etme yararlarını kapsayan değer önerisini geliştirir ve marka ile müşteriler arasındaki ilişkinin kurulmasına zemin oluşturur (Aaker, ). Marka kimliğ inin oluşturulma süreci dikkatle ele alındığından, oluşturulan ürünün kime ve kimlere hitap ettiğ i hangi tüketici grubu tarafından tüketileceği önceden planlanmıştır. Oluşturulan bu plan ile markaya ait ürün diğer materyaller Reklam, Afiş, Duyuru, Tanıtım gibi faaliyetlerle tüketicilerine daha hızlı tanıtılmakta ve satışı gerçekleştirilmektedir(şahin, ). Marka yaratma sürecindeki en önemli amaçlardan biri de kuşkusuz markanın rakiplerden farklılaşabilmesini sağlamaktır. Her bir marka konumlandırma modeli, tüketicilerin dağılımını, yeniden yerleştirilen markaları yada yerleştirme sürecini, pazar payı maksimizasyonunu yada karlılığın olduğu kadar, objektif veriler içerisinde üreticileri, karar alıcıları, pazarda yerleşik markaların sayısını ve konumlandırmayı etkileyen tüm elemanların değişken tahminlerini içermek zorundadır(aydeniz Ar, ) Ries ve Trout üç tane konumlandırma alternatifi birinci stratejileri, ikinci stratejileri ve üçüncü stratejileri şeklinde tanımlamaktadır(kotler, ). Konumlandırma; temiz, odaklanmış ve içerikli bir mesaj yaratmaya yardımcı olmaktad ır(the Coca Cola Company, ). Marka konumlandırmada başarıyı getirecek 4 anahtar nokta, yani konumlandırma çabalarının belli başlı özellikleri; açıklık (netlik)( Aaker, ), tutarlılık, güvenilirlik ve rekabet edebilirliktir(jobber, ). Konumlandırma sürecinin amacı, firmanın tüketicilerin gözünde, rakiplerine 14

17 göre markalı ürünü nasıl algılatacağıdır. Dolayısıyla sağlam ve değerli bir marka kimliği konumland ırabilmektir. Konumlandırma stratejileri, rakiplerle nasıl rekabet edilmesi gerektiğini tanımlayan ve üstünlük sağlayıcı farklılıklar ile hedef pazarın özelliklerini belirleyen kavramlardır (Brooksbank, ). Pazarlamacılar birçok konumlandırma stratejisi takip edebilmektedir(marsden, ). Markalar konumlandırılırken karşıladıklar ı ihtiyaç ya da önerdikleri fikir gibi bir çok nokta esas alınabilir (Kotler andarmstrong, ). Bir firma mutlaka markasının güçlü ve zayıf yönlerini gözden geçirmelidir. Bu firmanın pazarda karşılaşacağı tehditler ve fırsatlar nedeniyle çok önem arz etmektedir(palmer, ). Rakipler Açısından Konumlandırma: Kafa kafaya konumlandırma stratejisi de denilen bu stratejide, firma temelde rakiplerininkine benzer yararlar sunar (Borça, ). Ürün Sınıf ve Özelliklerine Göre Konumlandırma: Bazen işletmelerin konumlandırma stratejileri, ürünlerini bir ürün sınıfı veya özelliği ile ilişkilendirmek veya arada bulunan böyle bir ilişkiyi koparmak şeklinde de olabilir(peter and Olson, ). Bazı firmalar ya da ülkeler ürünlerini arzu edilen belli bir sınıfa aitmiş gibi göstermektedirler (Tek, ). Fiyat ve Kaliteye Göre Konumlandırma: Bu yaklaşımda firmalar iki alternatif ele alırlar. Birincisi düşük fiyatlı konumlandırma stratejisidir(hooley vd., ). Bu noktada kalite çok önemlidir ve asıl üzerinde durulması gereken nokta tüketicinin kaliteden ne anladığıdır. Hedef Pazara Göre Konumlandırma: İzlenen her konumlandırma stratejisinde dikkate alınması gereken hedef pazarın ve tüketicilerin gereksinimleridir. Bu stratejinin farkı ise diğer stratejilere göre hedef pazarı odak noktası olarak almasıdır(tek, ). Yeniden Konumlandırma: Yeniden konumlandırma, hedef pazar diliminin ve rekabet avantajı sağlayan farklılıkların değiştirilmesi işidir. Burada hedef pazar veya farklılık yaratan etkenlerden birini değiştirmenin yanında her ikisinin birden değişimi de söz konusu olabilir (Kotler and Armstrong, ). Ürün veya hizmet özelliklerinin veya hedef müşteri kitlesinin değiştirilmesi gibi yöntemler aracılığı ile uygulanan bu strateji yeniden konumlandırma olarak adlandırılır (Burka, ). Yeniden konumlandırma stratejileri, konumlandırma stratejilerine nazaran gerçekleştirilmeleri daha zor ve riskli stratejilerdir. Yeniden konumlandırmanın birkaç seçeneği vardır (Kotler, ). Bunlar: gerçek yeniden konumlandırma, psikolojik yeniden konumlandırma, rekabetçi yeniden konumlandırma, değerleri yücelten yeniden konumlandırma, ihmal edilen değerler için yeniden konumlandırma, tercihleri değiştiren yeniden konumlandırma, markayı zenginleştiren yeniden konumlandırmadır(doyle, ). Kimi zaman firmalar markalarıyla ilgili iddialarını arttırdıkça inanılırlıklarını yitirebilmekte ve net olarak bir konumlama fırsatını riske atmaktadırlar(aktuğlu, ). Marka konumlandırma kavramı temelinde tüm marka iletişimi çabalarını barındırdığından ve tüketici davranış ların ı anlamlandırmak kimi zaman çok zor olduğundan, konumland ırma aşamasında bazı hatalar ın yapılması söz konusudur. Bir firma genelde 4 konumlama yanlışından kaçınır(kotler, ; Cheverton, ). Bunlar: eksik yetersiz konumlandırma, a şırı konumlama, kafa karıştıran konumlama, kuşkulu konumlamadır (Aktuğlu, ). 15

18 Yöntem Bu çalışma Marka Konumlandırma ve Tüketici Tercihlerinin Uygulamalı Örneği konulu çalışmanın uygulama aşamasında iki tescilli ve faaliyet içerisindeki marka üzerinde araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırmada daha önce Aktuğlu ve Temel tarafından yılında Selçuk Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 15 de yayınlanan (Markalar Nasıl Tercih Ediliyor? Kamu Sektörü Çal ışanlarının Giysi Markalarını Tercihini Etkileyen Faktörlere Yönelik Bir Araştırma) konu başlıklı makaledeki anket Doç. Dr. Işıl Karpat AKTUĞLU dan izin alınmak koşulu ile bazı sorular ı değiştirilmiş ve çalışmaya uyarlanmıştır. Ayrıca Süngü, Korkmaz ve Yahyaoğlu tarafından yılında İİB Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi Sayı:2, Cilt:1 Yıl Sayfa de yayınlanan (THE IMPORTANCE OF BRAND POSITIONING AND APPLIED EXAMPLE OF CREATION OF SECONDARY BRAND konu başlıklı makalede kullanılan anket yine çalışmaya uyarlanm ış ve bazı soruları kullanılmıştır. Bu anket ile ilgili olarak makale yazarlarından Doç. Dr. Hakan Murat KORKMAZ dan izin alınmıştır. Daha önce kullanılmış ve uygulanmış olan her iki çalışmadaki anket güvenirliliği sağlanmış olduğundan yeniden güvenirlilik testlerine tabi tutulmamıştır. Uygulamanın modelini oluşturan Demo ve Büfemtrak tescilli markalar hakkında biraz bilgi vermek gerekirse; DEMO yılında tescil edilmiş ve m2 kapalı alanda müşteri kapasiteli 48 çalışanlı bir işletme olarak faaliyet göstermektedir. Müşterileri özellikle ürün kalitesi, hizmet anlayışı ve özellikle hijyenik olan ürünlerine duyduğu güven nedeniyle markayı tercih etmektedir. Uygulamanın ikinci modelinde ise yılında tescil edilen BÜFEMTRAK bulunmaktadır. Bu marka bünyesinde daha çok cafe hızlı tüketim ve dinlenme amacıyla kurulmuş bir işletme profili bulunmaktadır. Bu işletmeye ait bazı bilgiler ise; m2 kapalı alana sahip olan işletmede 6 çalışan ve belirli aralıklarda bu çalışan sayısı arttırılmak koşulu ile 40 kişiye aynı anda hizmet sunabilen bir sahaya sahiptir. Markayı tercih edenler daha çok genç nesildir. Uygulama yapılmadan önce özellikle DEMO markasını talep eden müşteriler üzerinde nitel bir araştırma ve inceleme gerçekleştirilmiştir. Bu araştırma içerisinde açık uçlu sorular yer almaktadır. Nitel özellikli bu sorular bazı uzman görüşleri alınarak gerçekleştirilmiştir. Nicel değerlendirme öncesinde yapılan bu araştırmaya toplam 10 kişi katılım gerçekleştirmiştir. Bu katılımcıların tamamı sürekli olarak her iki markayı tercih eden müşterilerdir. Katılımcıların yaş ve demografik dağılımları farklılık göstermektedir. Araştırmanın Kapsamı Çalışmaya uygun olarak düzenlenen 19 demografik soru ve 4 farklı açıdan müşteri ve katılımcı düşüncelerini marka ve marka konumlandırma açısından ele alan ve 5 li likert ölçekli toplam 69 sorudan oluşan anket uygulamasına geçilmiştir. Araştırma kapsamında özellikle demo ve büfemtrak müşterilerine yönelik uygulama yapılmıştır. Bu iki işletme hakkında hem sözlü hem de yazılı olarak sorular yöneltilerek ankete kendi istek ve iradeleri ile katılmaları talep edilmiştir. Katılımcıların anketle ilgili düşüncelerine ve tercihlerine müdahale edilmemiştir. Tamamen kendi istek ve görüşlerini ankete yansıtmışlardır. Hiçbir katılımcının ismi ve kimlik bilgilerine değinilmemiş ve bu bilgilere yönelik bir talep oluşturulmamıştır. Bu nedenle anket bilgileri kim ya da kimler tarafından doldurulduğu kayıt altına alınmamıştır. Tamamen katılımcıların kendi düşünce ve tercihleri doğrultusunda anketler geri toplanmıştır. Anket uygulamas ı demo ve büfemtrak markalarıyla ilgili olarak gerçekleştirilmiş ve yaklaşık olarak 15 günde anket uygulaması tamamlanmıştır. Anket uygulaması sonucu elde edilen veri seti SPSS (Statistical 16

19 Package for Social Sciences) paket programında analiz edilmiştir. Analiz kapsamında, sıklık tabloları, pasta ve çubuk grafikler, güvenirlik ve geçerlilik analizi( Reliability Analysis), tek yönlü varyans analizi (One Way ANOVA), Tukey testi ve Bağımsız örneklem t testinden ( Independent Samples t Test) faydalanılmıştır. Araştırmada bazı veriler 5 li likert ölçeğ ine uygun olarak hazırlanmıştır. Yargı ortalaması; , 49 arası olanlar en düşük katılım düzeyini (kesinlikle katılmıyorum) ifade ederken; 1, , 49 arası olanlar düşük katılım düzeyini ( katılmıyorum); 2, , 49 arası olanlar kararsızlık düzeyini; 3, , 49 arası olanlar yargıya ilişkin olumlu görüş düzeyini(katılıyorum); ve 4, , 00 arası olanlar ise en yüksek katılım düzeyini (kesinlikle katılıyorum) ifade etmektedir. Araştırma hipotezleri; H1: Sosyo-ekonomik faktörlerin (cinsiyet, medeni durum, öğrenim ve gelir düzeyi) katılımcılar arasında marka değeri yansımasına ilişkin tüketici algısı bakımından anlamlı bir fark vardır. H2: Marka ve tescil konusunda bilgi sahibi olan ve olmayan katılı mcılar arasında marka değeri yansımasına ilişkin tüketici algısı bakımından anlamlı bir fark vardır. H3: Markalı ürünleri tercih eden ve etmeyen katılımcılar arasında marka değeri yansımasına ilişkin tüketici algısı bakımından anlamlı bir fark vardır. H4: Markalı ürünlerin kalitesine güvenen ve güvenmeyen katılımcılar arasında marka değeri yansımasına ilişkin tüketici algısı bakımından anlamlı bir fark vardır. H5: Büfemtrak ve Demo Kafenin ürün ve hizmette bir kalite sunduğunu düşünen ve düşünmeyen katılımcı lar arasında marka değeri yansımasına ilişkin tüketici algısı bakımından anlamlı bir fark vardır. H6: Büfemtrak ve Demo kafenin müşteri memnuniyeti sağladığ ını düşünen ve düşünmeyen katılımcı lar arasında marka değeri yansımasına ilişkin tüketici algısı bakımından anlamlı bir fark vardır. Uygulama Bu araştırmada katılımcılar ın marka değeri yansıması ve tüketici algısını belirlemeye yönelik bir ölçek kullanılmıştır. Söz konusu ölçeğe ilişkin yapılan güvenirlik analizi sonuçları aşağıda verilmiştir. 17

20 Tablo 1. Güvenirlik analizi Ölçek Cronbach s Alfa 93, 3 Yapılan güvenirlik analizi sonucunda ölçeğe ilişkin alfa değeri incelendiğ inde yüksek düzey güvenilir olduğu belirlenmiştir. Kolmogorov-Smirnov testi sonucunda tüm veri setlerinin normal dağıldığı sonucuna varılmış ve hipotezlerin testinde parametrik tekniklerin kullanılmasına karar verilmiştir. Ayrıca katılımcıların %59 u yabancı dil bilgisine sahiptir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre katılımcıların; - %88 i gazete, mecmua gibi yayın organlarını takip etmektedir. - %72 si marka ve tescil konusunda bilgiye sahiptir. - %80 i bildiği ve inandığı markalı ürünleri tercih etmektedir. - %75 i markalı ürünlerin kalitesine güvenmektedir. - %71 i sahte ürünleri tercih etmemektedir. - Tamamı Büfemtrak ve Demo Kafe markalarını tanımaktadır ve yeterli bilgiye sahiptir. - %82 si Büfemtrak ve Demo Kafe markalarının kaliteli hizmet sunduğunu, %79 u ise müşteri memnuniyetinin sağlandığını biçiminde sonuçlara ulaşılmıştır. 18

21 Katılımcıların kendilerine yöneltilen yargılara verdikleri yanıtlar ve yanıt ortalamaları görülmektedir. Bu bağlamda katılımcıların en olumlu görü ş belirttikleri yargı (4, 01) Piyasada markalı olduğunu söyleyen ama markalı olmayan sahte olan çok sayıda ürün bulunuyor. Biçiminde ortaya çıkarken en olumsuz görüş belirtilen yargı ise (1, 94) Marka konusunda psikolojik olarak takıntılıyım, bu nedenle markalı ürünleri tercih ederim. olarak ortaya çıkmıştır. Katılımcıların en olumlu görüş belirttikleri yargı (3, 50) İhtiyaç duyduğum için. Biçiminde ortaya çıkarken en olumsuz görüş belirtilen yargı ise (2, 03) Eşim, ailem, çevrem ve bulunduğum ortam nedeniyle markalı ürünleri tercih ederim. olarak ortaya çıkmıştır. Katılımcıların en olumlu görüş belirttikleri yargı (3, 79) Markalı ürünlerin belirli dönemlerde yaptığı promosyon ve indirimler tercih nedenimdir. Biçiminde ortaya çıkarken en olumsuz görüş belirtilen yargı ise (2, 20) Markalı ürünlerin fiyatı en fazla tercih nedenimdir. olarak ortaya çıkmıştır. Katılımcıların en olumlu görü ş belirttikleri yargı (3, 81) Markalı ürünlerin değişimi daha kolay. Biçiminde ortaya çıkarken en olumsuz görüş belirtilen yargı ise (2, 73) Markalı ürünlerin daha uygun fiyat avantajı sunduğunu düşünüyorum. olarak ortaya çıkmıştır. Tablo 3: Cinsiyete ilişkin karşılaştırmalar N Ortalama Standart t p sapma TÜKETİCİNİN MARKA Kadın TERCİHLERİ Erkek MARKALI Kadın ÜRÜNLERİ Erkek ALMA TERCİH VE NEDENLERİ MARKALI Kadın ÜRÜNLERDE Erkek EN FAZLA TERCİH NEDENLERİM MARKALI Kadın ÜRÜNLERLE Erkek İLGİLİ AVANTAJLAR Yapılan t testi sonucunda kadın ve erkek katılımcılar arasında tüketicinin marka tercihleri, markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri ve markalı ürünlerle ilgili avantajlar yargılarına katılım düzeyi bakımından anlamlı bir farklılık bulunmazken markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına katılım düzeyleri bakımından anlamlı bir farklılık olduğu belirlenmiştir. (p < 0, 05) Erkek katılımcıların markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına bakış açıları, kadın katılımcılara göre daha olumludur. 19

22 Tablo 4: Medeni duruma ilişkin karşılaştırmalar N Ortalama Standart sapma TÜKETİCİNİN Evli MARKA TERCİHLERİ Bekar t p MARKALI Evli ÜRÜNLERİ ALMA Bekar TERCİH VE NEDENLERİ MARKALI Evli ÜRÜNLERDE EN FAZLA Bekar TERCİH NEDENLERİM MARKALI Evli ÜRÜNLERLE Bekar İLGİLİ AVANTAJLAR Evli ve bekar katılımcılar arasında tüketicinin marka tercihleri, markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar ve markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına katılım düzeyi bakımından anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. (p > 0, 05) 20

23 Tablo 5: Eğitim düzeyine ilişkin karşılaştırmalar KARADENİZ Tüketicinin Marka Tercihleri Markalı Ürünleri Alma Tercih Ve Nedenleri Ön lisans Lisans Y. Lisans Doktora Toplam Ön lisans Lisans Y. Lisans Doktora Ortalam Standar N a t sapma F p Toplam Ön lisans Markali Ürünlerde En Fazla Tercih Nedenlerim Lisans Y. Lisans Doktora Markalı Ürünlerle İlgili Avantajlar Toplam Ön lisans Lisans Y. Lisans Doktora Toplam Tüketicinin marka tercihleri, markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar ve markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılar ına katılım düzeyi, eğitim durumuna göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. (p > 0, 05) 21

24 Tablo 6: Gelir düzeyine ilişkin karşılaştırmalar Tüketicini n Marka Tercihleri Markalı Ürünleri Alma Tercih Ve Nedenleri Markali Ürünlerde En Fazla Tercih Nedenleri m Markalı Ürünlerle İlgili Avantajlar N Ortalam a < ve üzeri Toplam < ve üzeri Toplam < ve üzeri Toplam < ve üzeri Toplam Standar t sapma F p Yapılan tek yönlü ANOVA testi sonucunda tüketicinin marka tercihleri, markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar ve markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına katılım düzeylerinin, gelir düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. (p > 0, 05) 22

25 Tablo 7: Marka ve tescil konusuna ilişkin bilgi sahibi olmaya yönelik karşılaştırmalar KARADENİZ N Ortalama Standart t p sapma Tüketicinin Marka Var Tercihleri Yok Markalı Var Ürünleri Alma Yok Tercih Ve Nedenleri Markali Var Ürünlerde En Fazla Yok Tercih Nedenlerim Markalı Var Ürünlerle Yok İlgili Avantajlar Marka ve tescil konusuna ilişkin bilgi sahibi olan ve olmayan katılımcılar arasında tüketicinin marka tercihleri, markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar, markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına katılım düzeyi bakımından anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. (p > 0, 05) 23

26 Tablo 8: Markalı ürünleri tercih etme durumuna yönelik karşılaştırmalar N Ortalama Standart t p sapma TÜKETİCİNİN MARKA Evet TERCİHLERİ Hayır MARKALI Evet ÜRÜNLERİ Hayır ALMA TERCİH VE NEDENLERİ MARKALI Evet ÜRÜNLERDE EN FAZLA Hayır TERCİH NEDENLERİM MARKALI Evet ÜRÜNLERLE Hayır İLGİLİ AVANTAJLAR Marka tercih eden ve etmeyen katılımcılar arasında tüketicinin marka tercihleri yargılarına katılı m düzeyleri bakımından anlamlı bir farklılık yoktur. (p > 0, 05) Bunun yanında markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar, markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına katılı m düzeyleri, markalı ürün tercih etme durumuna göre farklılaşmaktadır. (p > 0, 05) Sürekli tan ıdığı ve bildiği markalı ürünü tercih eden katılımcıların markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar, markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına katılım düzeyleri, markalı ürün tercih etmeyenlere göre daha olumludur. 24

27 Tablo 9: Markalı ürünlerin kalitesine güvenme durumuna yönelik karşılaştırmalar KARADENİZ N Ortalama Standart t p sapma Tüketicinin Marka Evet Tercihleri Hayır Markalı Evet Ürünleri Alma Hayır Tercih Ve Nedenleri Markali Evet Ürünlerde En Hayır Fazla Tercih Nedenlerim Markalı Ürünlerle İlgili Evet Avantajlar Hayır Markalı ürünlerin kalitesine güvenen ve güvenmeyen katılımcılar arasında tüketicinin marka tercihleri, markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar, markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına katılım düzeyi bakımından anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. (p > 0, 05) 25

28 Tablo Büfemtrak ve Demo Kafenin müşteri memnuniyeti sağlama durumuna yönelik karşılaştırmalar N Ortalama Standart sapma Tüketicinin Marka Evet Tercihleri Hayır t p Markalı Evet Ürünleri Alma Hayır Tercih Ve Nedenleri Markali Evet Ürünlerde En Fazla Hayır Tercih Nedenlerim Markalı Evet Ürünlerle Hayır İlgili Avantajlar T testi tablosunda görüldüğü gibi tüketicinin marka tercihleri, markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar, markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına katılım düzeyi Büfemtrak ve Demo Kafenin müşteri memnuniyeti sağlama durumuna göre farklılık göstermemiştir. (p > 0, 05) Sonuç Marka ve tescil faktörünün hukuki önemi, müşteri tercih ve nedenlerinin araştırılarak müşteri algısının belirlenmesine yönelik yapılan bu araştırmada toplam katılımcı yer almışt ır. Söz konusu katılımcılar demografik özellikleri bakımından incelendiğinde;%73 kadın ve %27 erkek; %7 sinin evli, %93 ünün bekar; %7 sinin eşi çalışan statüsünde; %96 lık büyük bir bölümü çocuk sahibi değil; %74 lük çoğunluğu öğrenci statüsünde; %82 lik çoğunluğu 5 yıldan az çalışma süresine sahip; %52 sinin TL arası gelire sahip olduğu; %76 lık oranla lisans mezunu katılımcıların en fazla; %1 lik oranla doktora eğitim düzeyine sahip katılımcıların en az sıklığa sahip olduğu; %59 u yabancı dil bilgisine sahip olduğu biçiminde sonuçlar elde edilmiştir. Söz konusu katılımcıların tercih ve nedenlerinin araştırılarak müşteri algısının belirlenmesinde, 4 farklı boyutta ele alınan 67 maddelik bir ölçek kullanılmıştır. Çalışmanın ilk aşamasında ölçeğin güvenilirliğine ilişkin Cronbach s alpha değeri hesaplanmış ve ölçeğ in tüksek düzey güvenilir olduğu belirlenmiştir. İkinci aşamada Kolmogorov- Smirnov testi ile veri setinin normal dağılıma uygunluğu incelenmiş ve tüm değişkenlerin normal dağıldığı belirlenmiştir. Bu sonuçtan yola çıkılarak analizin geri kalan 26

29 bölümünde parametrik tekniklerin kullanılmasına karar verilmiştir. Demografik özellikler ve katılımcıların bilgi düzeyini ölçen sorulara ilişkin kar şılaştırmalarda 2 grup için bağımsız t testi, ikiden fazla grup için tek yönlü ANOVA testi kullanılmıştır. Sonraki aşamada katılımcıların markalı ürünlere ilişkin görüşleri incelenmiş ve; %88 i gazete, mecmua gibi yayın organlarını takip etmekte; %72 si marka ve tescil konusunda bilgiye sahip; %80 i bildiği ve inandığı markalı ürünleri tercih etmekte; %75 i markalı ürünlerin kalitesine güvenmekte; %71 i sahte ürünleri tercih etmemekte; tamamı Büfemtrak ve Demo Kafe markalarını tan ımaktad ır ve yeterli bilgiye sahip; %82 si Büfemtrak ve Demo Kafe markalarının kaliteli hizmet sunduğunu, %79 u ise müşteri memnuniyetinin sağlandığı biçiminde sonuçlara ulaşılmıştır. Katılımcıların markalı ürünleri tercih nedenleri incelenmiş ve İhtiyaç duyduğ um için. Yargısının en önemli neden olarak ortaya çıktığı görülmüştür. Markalı ürünlerde en fazla tercih nedeni ise Markalı ürünlerin belirli dönemlerde yaptığı promosyon ve indirimler tercih nedenimdir. Yargısı ile ortaya çıkarken, markalı ürünlere ilişkin en önemli avantaj ürün değiş iminin daha kolay olması yönünde ortaya çıkmıştır. Tüketicilerin marka tercihlerine ilişkin yapılan incelemede ise Piyasada markalı olduğunu söyleyen ama markalı olmayan sahte olan çok sayıda ürün bulunuyor. Görüşünün hakim olduğu görülmüştür. Marka ve tescil faktörü ile Büfemtrak ve Demo Kafe markalarının bilinilirliğine ilişkin yapılan incelemede katılımcıların büyük çoğunluğunun marka ve tescil konusunda bilgi sahibi olması, bildiği ve inandığı markalı ürünleri tercih etmesi, kalitesine güvenmesi, sahte ürünleri tercih etmemesi, Büfemtrak ve Demo Kafe markalarının kaliteli hizmet sunduğunu ve müşteri memnuniyetini sağladığını belirtmesi ve bunun yanında katılımcıların tamamının Büfemtrak ve Demo Kafe markalarını tanımalar ı ve yeterli bilgiye sahip olmaları göze çarpan sonuçlar olarak dikkati çekmiştir. Son olarak tüketicinin marka tercihleri, markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar, markalı ürünleri alma tercih ve nedenlerine ilişkin yapılan karşılaştırmalarda anlamlı bulunan sonuçlar aşağıdaki gibi elde edilmiştir. - Erkek katılımcıların markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına bakış açıları, kadın katılımcılara göre daha olumludur. - Sürekli tanıdığı ve bildiği markalı ürünü tercih eden katılımcıların markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar, markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri yargılarına katılım düzeyleri, markalı ürün tercih etmeyenlere göre daha olumludur. Bu bağlamda cinsiyet faktörünün ve sürekli tanıdığı ve bildiği markalı ürünü tercih etme durumunun markalı ürünlerde en fazla tercih nedenleri, markalı ürünlerle ilgili avantajlar, markalı ürünleri alma tercih ve nedenleri üzerinde etkili olduğu söylenebilir. Kaynaklar AKTUĞLU, I. K. :(). Marka Yönetimi: Güçlü Ve Başarılı Markalar İçin Temel İlkeler, İstanbul: İletişim Yayınları AAKER, D. :(). Building Strong Brands, First Edt., The Free Press A Division Of Simon & Schuster Inc., New York. S. 68 AYDENIZ A. A. ve SAYDAN, R. :(). Markanın Oluşturulmasında Konumlandırma Stratejisi Ve Mavi Jeans Örneği Mevzuat Dergisi, Yıl 7, Sayı 27

30 ALTUNIŞIK, U. :(). Www. Marketingturkiye. Com/?Sf=Bilgibankası/Detay&No=, Erişim. Ağustos BORÇA, G. :(). Marka Gücü Nasıl Ölçülür, Www. Marketingturkiye2. Htm BESEN, B. :(). Marka Sermayesinin Oluşumu Ve Tüketici Satın Alma Kararındaki Etkisinin Tüketim Malları Sektöründe İncelenmesi, Doktora Tezi İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, S. 15, Besen, , S. 8 BROOKSBANK, R. :(). The Anatomy Of Marketing Positioning Strategy, Marketing Intelligence And Planning, Vol, Iss:4, S BUELL, V. P. :(). Marketing Management:A Strategic Planning Approach, University Of Massachusetts, S. DIBB, S. :(). Marketing Segmentation: Strategies For Success, Marketing Intelligence And Planning, Vol, Iss:7, S: DOYLE, P. :(). Değ er Temelli Pazarlama,, Mediacat Kitapları, İstanbul, S. & Mercer, P. (), Marketing, London Blackwell Publishing, S. DPT; (). Beş Yıllık Kalkınma Planı, Fikri Haklar Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara. S DÜNYA TICARET ÖRGÜTÜ (DTÖ). :(). Mfa. Gov. Tr/Dunya-Ticaret-Orgutu-İidtoi. Tr. Mfa ERNEST HIRSCH :(). Bern Sözleşmesi Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, < Ankara. Edu. Tr/Dergiler/Auhfd-Arsiv/Auhf /Auhf Hirch. Pdf>, Ss. , , FARESE, L. Vd. :(). Marketing, Second Edition, Macmillan Publishing Company. S. GÖKAY, Ç. :(). Mü şteri Bakış Açısından Marka Yayma Başarısının Modellenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Ss GÜNGÖR, K. :(). İktisadın Tarihine Kısa Bir Bakış Ve Merkantilizmden Günümüze İktisadi Düşünceler, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Afyon. HIEBING, R. G. :(). One Day Marketing Plan, The Mc Graw Hill Companies, S. 20 HOOLEY, G. J., SAUNDERS, J. and PIERCY, N. :(). Marketing Strategy And Competitive Positioning, Prentice Hall Europe, London, S. JOBBER, D. :(). Principles And Practice Of Marketing: Fundamentals Of Modern Marketing Thought, 4th Edition, Mc Graw Hill Higher Ed., S. JULAR, J. :(). Tüketicilerin Marka Genişlemesi Üzerindeki Algılamalarına İlişkin Bir Uygulama Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sbe KIRDAR, Y. :(). Marka Stratejilerinin Oluşturulması Coca Cola Örneği, Review Of Social, Economic & Business Studies, Vol. 3/4 KINNEAR, T. C., BERNHART, K. L. and KRENTLER, K. A. :(). Principles Of Marketing, Harper Collins Aktaran Erdil, 28

31 KOTLER, P. and ARMSTRONG, G. :(). Principles Of Marketing, Prentice Hall International, S. KOCH. R. :(). A Dan Z Ye İşletme Ve Finans, İstanbul: Dünya Yayıncılık KOTLER, P. :(). Marketing Management, Millenium Edition, Prentice Hall International MARANGOZ, M. :(). Marka Değeri Algılamalarının Marka Yayılmaya Etkileri, Ege Akademik Bakış, 7(2), , S. MARSDEN, P. :(). Brand Positioning: Meme s The Word, Marketing Intelligence And Planning, Vol, Iss:5, S: MUCUK, İ. :(). Pazarlama İlkeleri, On üçüncü Basım, İstanbul: Türkmen Kitabevi ODABAŞI Y. ve Oyman, M. :(). Pazarlama İletişimi Yönetimi, 3. Baskı, İstanbul: Mediacat Kitapları ÖNCEL, M. :(). Marka Ve Markanın Önemi, Ankara Hukuk Fakültesi, Ticaret Hukuku A. B. Sosyal Bil. Dergisi, Mart, Ankara. ÖZASLAN, N. :(). İşletmelerde Marka Konumlandırma, Tüketicilerin Marka Algılamaları Ve Süt Ürünleri Sektörüne Yönelik Bir Uygulama, Marmara Ünv. Sos. Bilm. Enstitüsü, Yayınlanmış Yük. Lis. Tezi, İstanbul ÖZGÜNER, H. :(). Kentsel Peyzajda Doğal Stilin Fonksiyonel Değerlerini Ve Bunların Klasik Stille Karşılaştırılması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:2 Seri:A Isparta. ÖZTRAK, İ. :(). Fikir Ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklar, Ankara. Ss. PALMER. A. :(). Introduction To Marketing, Theory And Practice, Oxford University Press, S PALUMBO, F. and HERBIG, P. :(). The Multicultural Context Of Brand Loyalty, European Journal Of Innovation Management, C:3, S:3, S. PETER, P. J. and OLSON, J. :(). Consumer Behavior And Marketing Strategy, Irwın Mc Graw Hill, Boston, S. PRINGLE, H. and THOMPSON, M. :(). Marka Ruhu. Sosyal Sorumluluk Kampanyalarıyla Marka Yaratmak, İstanbul: Scala Yayıncılık Ve Tanıtım A. Ş SABRI, T. :(). Hedef Pazarlarda Konumlandırma Stratejilerinin Belirlenmesi Ve Tüketici Algısının Değerlendirilmesinde Yaşanan Sorunlar, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi, Cilt:6, Sayı, Ocak STANTON, W. J. Vd. :(). Fundementals Of Marketing, Tenth Edition, Mcgraw-Hill Inc. S. ŞAHIN, A. :(). Marka Kimliği, İ. Ü. İletişim Fakültesi Dergisi, S:8 TAN, S. :(). Marka Yayma Stratejisi: Tüketici Tutumuna Yönelik Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, S. 8 The Coca Cola Company. :(). How To Make Successful Brand Positioning, S. ) 29

32 TEK, Ö. B. :(). Pazarlama İlkeleri: Global Yönetimsel Yaklaşım ve Türkiye Uygulamaları, İzmir: Cem Ofset TEK, Ö. B. :(). Pazarlama &İlkeleri, İstanbul: Beta Yayınları ÜNER, M. ve ALKIBAY, S. :(). Stratejik Pazarlama Kararlarının Alınmasında Görsel Bir Araç Olarak Algılama Haritalarının Kullanımı: Departmanlı Mağazalar Üzerinde Ampirik Bir Araştırma, 5. Ulusal Pazarlama Kongresi, Antalya, S: YAVUZ, E. :(). Marka Kişiliğinin Tüketici Algısına Etkisi Ve Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi Marmara Üniversitesi Sbe, S Wipo. İnt/Portal/İndex. Html. En Erişim: Www. Brandchannel. Com, Tml. Web. Tr/Download/Pazarlamaya-Giris. Pdf Türk Ticaret Kanunu 30

33 БЫВШИЙ СОЮЗ ТРЕХ ИМПЕРАТОРОВ: ОТНОШЕНИЯ МЕЖДУ РОССИЕЙ, ГЕРМАНИЕЙ И АВСТРО- ВЕНГРИЕЙ В ПЕРИОД БОСНИЙСКОГО КРИЗИСА ГГ. THE ERSTWHILE LEAGUE OF THREE EMPERORS: THE RELATIONS AMONG RUSSIA, GERMANY AND AUSTRIA-HUNGARY DURING THE BOSNIAN CRISIS OF ESKİ ÜÇ İMPARATORLUK İTTİFAKI: YILLAR BOSNA KRİZİ DÖNEMİNDE RUSYA, ALMANYA VE AVUSTURYA-MACARİSTAN ARASINDAKİ MÜNASEBETLER Gulnaz SİBGATULLİNA * АБСТРАКТ Целью исследования данной статьи стали отношения в период Боснийского кризиса гг. между бывшими странами -участницами Союза трех императоров, идею возрождения которого Германия лелеяла вплоть до г. Аннексия Боснии и Герцеговины, последовавшее за этим обострение противоречий между Австро-Венгрией и Россией вынудили Петербург и Берлин сделать окончательный выбор в пользу будущих союзников в Первой мировой войне. Ключевые слова: Россия, Германия, Австро-Венгрия, Боснийский кризис, Антанта, Извольский, Эренталь. ABSTRACT The current study deals with the state of affairs in intergovernmental relations between Russia, Germany and Austria-Hungaryduring the Bosnian crisis ( ). These countries, former members of League of the Three Emperors, faced at the beginning of the XX century the antagonistic contradictions, which didn t leave Europe a chance to observe the creation of a new union of the erstwhile allies. After the crisis the governments began preparations for war. Key words: Austria-Hungary, Russia, Germany, Bosnian Crisis, Izvol skiy, Aehrenthal. * Московский Государственный Лингвистический Университет. Moskova Devlet Dilbilimleri Üniversitesi. 31

34 ÖZET Bu makalede yıllar Bosna krizi döneminde eski Üç İmparator İttifakına giren ülkeler arasındaki ilişkileri incelenmek amac edilmiştir. Almanya, bu Birliğin faliyetlerini canlandırmak fikrinden yılına kadar vaz geçmemiştir. Bosna-Hersek in İlhakı ve onun sonunda Avusturya-Macaristan ile Rusya arasında yaşanan gerginlikten dolayı, Petersburg ve Berlin I. Cihan savaşı döneminde kendilerine müttefik olacak ülkelerin lehine seçim yapmak zorunda kalmışlardır. Anahtar kelimeler: Rusya, Almanya, Avusturya-Macaristan, Bosna krizi, İzvolskiy, Erental. События гг., именуемые в историографии «Боснийским кризисом», являют собой важный этап в развитии причин, приведших к развязыванию Первой мировой войны ( ). Несмотря на тот факт, что характеристикой отношений между великими державами в предвоенный период является их сложность и многосторонность, а рассмотрение отдельных временных эпизодов и связей между конкретными странами несет в себе определенную опасность искажения смысла без контекста, объектом изучения данной статьи являются только межгосударственные дипломатические отношения, существовавшие между Германией (преемницей Пруссии), Россией и Австро-Венгрией в гг. Выбор данных стран был определен несколькими причинами: Германия в рассматриваемый период представляла собой лидера Тройственного союза враждебного Антанте военного блока, и всячески стремилась укрепить свои позиции путем усиления союзников и привлечения новых сторонников. Россия к г., хотя и была связана определенными договорными обязательствами с Англией и Францией, стремилась проводить нейтральную политику, балансируя между военными лагерями, что объяснялось необходимостью согласия стран - соперниц для пересмотра режима Черноморских проливов. Австро-Венгрия в г. выступила в роли катализатора процесса разделения Европы на враждующие стороны, став инициатором Боснийского кризиса. Одним из объединяющих эти три страны фактором является то, что они были участницами «Союза трех императоров» - совокупности соглашений, заключенных в , и гг. и удовлетворявших интересам всех подписавшихся государств. Однако в предвоенный период Балканы стали тем спорным регионом, который определили непримиримое противоречие между бывшими союзниками. Фактически Боснийский кризис представляет собой напряжение обстановки на международной арене в связи с аннексией Боснии и Герцеговины, осуществленной Австро-Венгрией 24 сентября (6 октября) г. и последовавшим за этим ухудшением отношений между Россией с одной стороны и Австро-Венгрии и Германии с другой. Провинции являлись территорией Османской империи, но были оккупированы и находились под прямым контролем Дунайской монархии с г. по решению Берлинского конгресса. Взглядов на причины, побудивших Австро -Венгрию предпринять данный шаг существует несколько, однако историки едины в следующем. Во-первых, внешняя 32

35 политика страны существенно изменила курс с приходом к власти в г. нового министра иностранных дел Алоиза фон Эренталя, который наметил своей целью восстановление престижа государства на Балканах. Также он лелеял надежду, что в случае успеха, доминантные позиции Германии пошатнутся и Австро- Венгрия сможет получить большую свободу действий как непосредственно в рамках Тройственного союза, так и в Европе в целом (Tunstall, ). Во-вторых, контроль над упомянутыми провинциями позволил бы ослабить позиции Российской империи в данном регионе и повлиять на решение славянского вопроса (Вишняков, ). Третьей причиной, которой многими российскими и зарубежными историками придается первостепенное значение, является младотурецкая революция летом г. Пришедшее к власти правительство было настроено восстановить утраченное господство Османской империи на Балканах. Однако мнение, будто бы именно революция побудила Эренталя объявить аннексию, представляется ошибочным. Данный шаг, который сыграл судьбоносную роль в развитии международных отношений перед первой мировой войной, был продуман австро-венгерским министром многим ранее, в рамках его динамической концепции внешней политики Дунайской монархии на Балканах. При составлении этой концепции, Эренталь руководствовался теми фактами, что позиции страны могут быть ущемлены либо усилением давления России на балканские государства, либо же политикой Турции, в чьи территориальные владения официально входили Босния и Герцеговина (Skřivan, ). С целью получения свободы действий в результате невмешательства России в проводимую политику, министерство иностранных дел Австро-Венгрии решило пойти навстречу стремлениям Петербурга в изменении режима Черноморских проливов. Эренталь, в обмен на признание Россией аннексии двух балканских провинций, согласился на пересмотр Берлинского договора г. Министр иностранных дел Российской империи А.П. Извольский, признавая тот факт, что аннексия будет противоречить соглашениям от и гг., заключенными между двумя странами, предложил меморандум от 2 июля г. По принципу «услуга за услугу» Извольский признавал права Австро-Венгрии на аннексию, хотя письменных подтверждений тому не существует. В обмен он получал согласие Австро-Венгрии на открытие Черноморских проливов для военных кораблей России, в случае рассмотрения данного вопроса на международной конференции. Эренталь, опасаясь, что новое правительство младотурок может блокировать его действия, спешил с аннексией и ответил согласием на предложенный меморандум. По неформальной договоренности предполагалось, что, согласованные действия: Россия объявляет об отказе соблюдать берлинские договоренности, а Австро-Венгрия проводит аннексию, позволят смягчить реакцию других стран, задействованных в этих соглашениях и чьи интересы представлены на Балканах, а точнее Франции и Великобритании. Как известно, Эренталь не стал дожидаться «подходящего момента», и объявил вскоре после отъезда Извольского об аннексии (Suppan, ). Благородный образ России, как защитницы интересов братских славянских народов, был подвергнут серьезным сомнениям после известий о роли российского министра иностранных дел в обсуждении вопроса об аннексии и его готовность поступиться интересами балканских стран, в первую очередь Сербии. В историографии существуют различные мнения относительно причин «дипломатической Цусимы» для Российского правительства, последовавшей после 33

36 разглашения документов об аннексии. Наиболее объективным представляется исследование Алеша Скривана. По его мнению, меморандум был составлен Извольским многим ранее переговоров с Эренталем в Бухлау и получил одобрение царя Николая II, что исключает распространенное мнение, будто бы министр действовал лишь по своему усмотрению (Skřivan, ).В качестве доказательства этого утверждения служат мемуары российского дипломата Н.В. Чарыкова, где он сообщает, что перед поездкой в Европу Извольский проработал меморандум, который касался аннексии Боснии и Герцеговины и изменения режима проливов. Оба вопроса должны были стать темами обсуждения на конференции великих держав (Tcharykow, ). Царь одобрил этот меморандум, что следует из переписки Извольcкого с Чарыковым, занимавшим тогда пост товарища министра иностранных дел, т.е. первого его заместителя. Передавая слова царя, Чарыков писал: «Но, - продолжал он (Николай II Г.С.), - вникая в сущность дела, я вполне понимаю, что присоединение для нас даже выгодно и совершенно одобряю предложенную Александром Петровичем (Извольским Г.С.) систему гарантий и компенсаций» (Бестужев, ). Причиной обвинения общественностью министра Извольского в самоуправстве, по мнению Скривана, является тот факт, что Николай II, который воспринимал внешнюю политику как собственный домен, не посчитал необходимым, предупредить других министров о готовящемся соглашении. После того, как все провалилось, царь обвинил Извольского в произволе и всю ответственность за неудачу переложил на него (Skřivan, ). План Извольского провалился не только из-за «предательства» министра иностранных дел Австро-Венгрии. Данное происшествие показало, что Извольский переоценил дружелюбие Парижа и Лондона. Поддерживаемое общественностью и только пришедшими к власти младотурками, английское правительство получило возможность довольно холодно отреагировать на просьбы России: новый порядок судоходства через проливы мог быть создан только при согласии Османского правительства и при соблюдении условий, что новый порядок не будет угрожать безопасности турецкой империи (Skřivan, 80). Австрийская же сторона, заручившись поддержкой Германии праздновала дипломатическую победу, которая позже была названа историками «пирровой». Аннексия обострила противоречия между Россией и Австрией, поставив Германию в сложное положение, фактически, вынудив выбирать между бывшими ее союзниками. По мнению американского историка О. Веделя, Германия совершила в г. ту же ошибку, которую повторит в г.: она дала Австро-Венгрии полную свободу действий, и поменяла тактику только после того, как ситуация приняла серьезный оборот (Oswald, ). При объяснении причин, побудивших Германию к этому шагу, следует учитывать следующий факт. Немецкая внешняя политика периода гг. характеризуется непоследовательностью и суетливостью, большей частью из-за единого властного центра. Кайзер Вильгельм II находился под влиянием мнения канцлера Бернгарда фон Бюлова и заместителя статс-секретаря иностранных дел Кидерлена-Вехтера. Также серьезное давление оказывали военные министры, партии Рейхстага и не в последнюю очередь общественное мнение. Данные факторы 34

37 привели к невозможности создания самостоятельного долгосрочного курса внешней политики государства (По: Baumgart,). Преследуя политику военной и экономической экспансии в страны Востока, Германия в гг. стремилась установить контроль над Марокко, что явно противоречило стремлениям Франции в этом регионе и привело к развязыванию первого Марокканского кризиса гг. Альхесирасская конференция, которая проходила в Италии в г., была провальной для германской дипломатии, которая оказалась в полной изоляции и не смогла добиться выполнения своих требований относительно Марокко. Единственным сторонником кайзера выступила Австро- Венгрия, что вынудило немецкое правительство пересмотреть свою политику в отношении этой страны. Необходимость обеспечения безопасности Германии, вынудила Вильгельма II идти на сближение с Австро-Венгрией и отстаивать интересы Дунайской Монархии, несмотря на тот факт, что они часто не совпадали с национальными интересами. Рейхканцлер Берхард фон Бюлов, высказываясь по поводу новой политики своей страны, сказал следующее: «Наши действия на Балканах прежде всего обусловлены интересами, нуждами и пожеланиями Австро- Венгрии» (Farah, ). Желая иметь сильного союзника, Германия стремилась к усилению роли Австро-Венгрии в Европе и сохранению ее статуса Великой державы (Afflerbach, ). Тем не менее, данный курс имел серьезные недостатки. Во-первых, Германия имела собственные интересы на Балканах, а именно стремление к сближению с новым младотурецким правительством Османской империи для проникновения на турецкий рынок сбыта и получения концессий. Признание аннексии Боснии и Герцеговины грозило серьезным ухудшением дипломатических отношений между Берлином и Портой. Во-вторых, верно утверждение английских дипломатов, что немецкие политики никогда не отрекались от мечты воссоздать Союз трех императоров, путем перераспределения великих держав в военных блоках ( freshgroupingofpowers ) (По: Kießling, ). Однако, выступление Германии на стороне Австро-Венгрии исключало возможность союза с Россией. Тем не менее, немецкое правительство, которое, помнению американского историка Кароля, в г. испытывало наибольший страх остаться в изоляции, было вынуждено принять сторону Дунайской монархии (Carroll, ). Дальнейшая эскалация кризиса грозила перерасти в войну, где с одной стороны была бы Австро-Венгрия, готовность в военной поддержке в случае casusfoederis, которой выразила Германия, и Сербией, которая могла втянуть за собой Россию с другой. Решающим шагом должно было стать слово Петербурга. Германия и Австро-Венгрия предусмотрели данный исход событий. Немецкий генерал Хельмут Иоганн фон Мольтке предположил, что Россия не имеет достаточного вооружения, испытывает финансовые трудности и стоит на пороге революции, поэтому ее вовлечение в конфликт маловероятно (Tunstall, ). Тем не менее, принимается решение оказать давление на Россию. Обострение Боснийского кризиса вынудили царя Николая II обратиться телеграммой к кайзеру Германии. Царь предупредил, что любое ухудшение русскоавстрийских отношений, непременно окажет негативное влияние и на 35

38 дипломатический климат между Россией и Германией. Однако телеграмма пришла слишком поздно. Канцлер Бюлов хотел достичь большой дипломатической победы, даже если она будет стоить хороших отношений с Россией. Он был сторонником действий Австро-Венгрии, стремясь ослабить связи между членами Антанты, укрепить союз Австрии и Германии, лично унизить Извольского инициатора англорусского соглашения г. (Tunstall, ). Поэтому 21 марта г., за день до русской телеграммы, немецкий посол в Санкт-Петербурге Фридрих фон Пурталес вручил Извольскому ноту, которая была воспринята в последствии многими как угроза объявления войны Германией. От русского министра иностранных дел ожидался конкретный ответ: либо да, либо нет относительно признания аннексии. Любое уклончивое предложение было бы воспринято как желание России вести войну. И Германия будет вынуждена «отстраниться и представить ход событий своему течению». Также Петербургу предписывалось «использовать все имеющиеся в ее распоряжении средства для влияния на белградский кабинет» (Tunstall, ). Среди историков нет общего мнения, относительно объяснения мотивов, побудивших Германию написать телеграмму в столь жесткой манере. При составлении гипотез, следует учитывать тот факт, что тогдашнее немецкое правительство не предполагало о дальнейших последствиях своего решения и ориентировалось на состояние дел г. Поэтому первоочередной задачей было подавить возможный австро-сербский конфликт. Интересна позиция немецкого исследователя Х. Аффлербаха, который задается вопросом, была ли война г., которая во многом произошла из-за неразрешенности кризиса г. лучше, чем локальная война между двумя странами (Afflerbach, ). В историографии немецкая телеграмма будет фигурировать как «ультиматум Кидерлена», так как именно германский статс-секретарь Кидерлен-Вехтер был ее автором. Позже он оправдывал свои действия тем, что хотел извлечь выгоду из слабости России в полной мере (Skřivan, ).Этот немецкий демарш в дальнейшем вызвал бурные обсуждения. Кидерлен-Вехтер подвергся критике как инициатор этого чрезмерно решительного шага, сторонники же были не согласны с тем, что он сделал это в такой примитивно-грубой форме (Afflerbach, ). У России не оставалось другого выбора как согласиться с условиями. Ее союзники по Антанте - Англия и Франция, отказали в поддержке. Николай II подписал решение Извольского о принятии ультиматума 23 марта. Алеш Скриван доказывает в своей монографии, что в российской столице первоначально никто не воспринял данную телеграмму как угрозу, что следует из переписки Николая II и Вильгельма II, где царь видит в предложении Германии ее желание найти мирное решение сложившихся трудностей, что определенно радует Николая II (Skřivan, ). По мнению немецких дипломатов, автором легенды об ультиматуме является Англия, которая распространила этот миф, чтобы ухудшить отношения между Россией и Германией (Личное письмо Пурталеса Бюлову от Цит. по: Skřivan, ). Однако, по мнению Скривана, виноват в этом по большей части сам Извольский, который встретившись в сентябре года в Венеции с английским послом в Вене, пожаловался на тон немецкой ноты, которая была слишком похожа на ультиматум. Но Извольский считает, что в ультимативной форме было передано довольно мирное сообщение о том, что Германия, вынужденная поддержать союзницу, таким образом хотела показать свое нежелание 36

39 войны между Австро-Венгрией и Россией (Персональное письмо Картрайта к Кардинге, Цит. по: Skřivan, ). Поэтому, по мнению Чарыкова, выдвинув невыполнимые условия, Германия оказала России большую услугу (Персональное письмо Картрайта к Кардинге, Цит. по: Skřivan, ). В послевоенный период историками стран Антанты данная телеграмма часто описывалось как ультиматум, который серьезно ухудшил русско-немецкие отношения. Однако сегодняшняя историография описывает данное событие по факту. Поэтому «серьезных сторонников легенды ультиматума найти уже почти невозможно» (Skřivan, ). Признание аннексии Россией формально разрешило кризис. Не только Извольский лично, но и Россия в целом чувствовала себя униженной. Главы Австро- Венгрии и Германии же обменялись поздравительными телеграммами. Последствия Боснийского кризиса имели серьезное влияние на ухудшение обстановки в рамках Европейского концерта. Действия Австро-Венгрии обозначили окончание периода разрядки между Петербургом и Веной, существовавшего с г. и сохранявшего определенный баланс сил на Балканах. Личная неприязнь между Эренталем и Извольским ухудшили и без того сложные отношения между странами. Возрастающий русско-германский антагонизм стал прямым следствием Боснийского кризиса. Немецкий посол в России писал, что легенда, будто Германия напугала Россию «бронированным кулаком», находит все больше поддержки в русских общественных кругах и в данный момент даже те, кто был обычно на стороне сближения с Германией, отказались от своих взглядов (Tunstall, ). После того, как Австро-Венгрия прочно укрепилась в Тройственном союзе, России места в нем уже не осталось. Антагонистические противоречия этих двух стран не позволяли построить стабильный военный блок. Более того, действия Петербурга в отношении балканских государств и стремление пересмотреть режим проливов шли вразрез не только с интересами Дунайской монархии и Германии как участниц Тройственного союза, но и даже стран Антанты, а именно Великобритании. Что касается вероятности заключения нового союза трех императоров, Германия не отказывалась от этой идеи вплоть до начала войны. Однако, несмотря на наступившую относительную разрядку в треугольнике Австро- Венгрия Германия Россия в гг., после Боснийского кризиса, шансы на сближение были минимальны. Существует мнение, что возможное мирное соглашение между бывшими участницами Союза трех императоров на основе сохранения status quo на Балканах, позволило бы предотвратить Первую мировую войну. Однако, конфликт затрагивал, во-первых, интересы большего количества стран, нежели только Австро-Венгрии, Германии и России, которые к тому же были связаны договорными обязательствами; во-вторых, Балканы послужили лишь катализатором развития более глубоких противоречий. 37

40 Библиография: 1. Afflerbach, Holger: Nibelungentreue? Germany and the Bosnian Annexation Crisis. //, l annexion de la Bosnie-Herzégovine, cent ans après/catherine Horel (dir ).P.I.E Peter Lang, Bruxelles, Baumgart, Winfried. Deutsch-russischeBeziehungen /// Preußen- Deutschland und Russlandvom biszum JahrhundertmitBeiträgen von Winfried Baumgart. Berlin, Carroll, E. Malcolm. Germany and the Great Powers, : A Study in Public Opinion and Foreign Policy. New York: Prentice-Hall, Farah, Irmgard. Die deutsche Pressepolitik und Propagandatätigkeitimosmanischen Reich von unterbesondererberücksichtigung des Osmanischen Lloyd Stuttgart: Steiner, Kießling, Friedrich. Gegen den großen Krieg? - Entspannung in den internationalenbeziehungen Diss..München, OldenbourgVerlag, Oswald H. Wedel. Austro-German Diplomatic relations Stanford, Skřivan, Aleš: Schwierige Partner. Deutschland und Österreich-Ungarn in der europäischenpolitik der Jahre Hamburg, Suppan, Arnold. Baron Aehrenthal, Pan-Serbian Propaganda and the Annexation of Bosnia-Herzegovina // , l annexion de la Bosnie-Herzégovine, cent ans après/catherine Horel (dir ).P.I.E Peter Lang, Bruxelles, Tcharykow, N. V., Reminiscences of Nicholas II, Contemporary Review, , Tunstall, Graydon A. Planning for War Against Russia and Serbia: Austro- Hungarian and German Military Strategies, Columbia University Press, New York, Вишняков Я.В. Боснийский кризис гг. и славянский вопрос. Вестник МГИМО-Университета, С Vişnyakov Ya. V. Bosniyskiy Krizis gg. İ Slavyanskiy Vopros. Vestnik MGİMO-Universiteta s Письмо П. В. Чарыкова А. П. Извольскому от сентября г.// Бестужев И.В. Борьба в правящих кругах России по вопросам внешней политики во время Боснийского кризиса // Исторический архив, С Pismo P.V. Çarıkova A.P. İ zvolskomu ot sentyabrya g. // Bestujev İ.V. Borba v Pravyaşih Krugah Rossii po Voprosam Vneşney Politiki vo Vremya Bosniyskogo Krizisa. İstorıçeskiy Arhiv s

41 MISIR HİYEROGLİFLERİNİ ÇÖZÜME GÖTÜREN DİLBİLİM ANAHTARLARI LİNGUİSTİC KEYS LEADİNG TO THE SOLUTİON OF EGYPTIAN HIEROGLYPHS ЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ МЕТОДЫ РАСШИФРОВЫВАНИЯ ЕГИПЕТСКИХ ИЕРОГЛИФОВ funduszeue.infoç.Dr. funduszeue.info KAYAOĞLU 1 - Ayşe ÇETINOĞLU ÖZET Bu çalışma Mısır hiyerogliflerinin çözümü konusunda yaşanılan uzun ve karmaşık süreci incelemekte ve bu bağlamda, Mısır medeniyetinin gizli kalmış sırrının çözümünde dilbilimin oynadığı anahtar rolü ortaya koymayı amaçlamaktadır. Jean-François Champollion, üzerinde eski hiyeroglifler, orta kısmında o zaman bilinmeyen bir dil ve alt kısmında Yunanca olmak üzere üç farklı dil yer alan Reşit (Rosetta) Taşı nı inceleyerek, kelimelerdeki seslerin ideografik işaretlerle olan ilişkisini ortaya çıkarmıştır. Champollion, Reşit Taşı nda bulunan ve özel isimler içerdiği saptanan kartuşlardan, Eski Mısır Koptik dilinden, Yunanca çeviriye sahip olan Filay dikili taşından ve Mısırlı tarihçi Monetho nun Mısır firavunlarınının soy ağacını çıkarırken anlattıklarından yola çıkarak geniş bir dilbilim çalışması yürütmüştür. Champallion ın hiyerogliflerin çözümüne (a) çeviriyi doğru kullanma, (b) diller arasındaki etkileşimi dikkate alma ve (c) dilin yaşayan bir unsur olduğunun ayırdına varma gibi dilbilimsel özellikleri analiz ederek ulaştığı açıkça görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Mısır Hiyeroglifleri, dilbilim, Rosetta Taşı, Jean-François Champollion ABSTRACT The paper examines the long and complex process of the decipherment of the Egyptian hieroglyphs, highlighting the decisive role that the linguistic theories played in unlocking the secret behind the Egyptian civilization. Through the three different languages on the same inscription on the Rosetta Stone with Ancient Hieroglyphs at the top, another unknown language in the middle and the Greek at the bottom, scholars such as Jean- 1 Karadeniz Teknik Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı, Trabzon/Türkiye Karadeniz Teknik Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı, Trabzon/Türkiye 39

42 François Champollion was able to decipher the script, and showed that the Egyptian writing system was a combination of phonetic and ideographic signs through the cartouches used in the Rosetta Stone, proper names from Ancient Egyptian Coptic, Philae Obelisk on the temple island, Philae with Greek translation and an Egyptian historian Manetho who recorded the Egyptian Pharaoh lineage in Greek. It is obvious that Champollion s solution is achieved through analyzing certain linguistic aspects of hieroglyphs, namely, (a) appropriate use of translation, (b) interaction between different languages, and (c) distinguishing between living and dead languages. Key words: Egyptian hieroglyphs, linguistics, Rosetta Stone, Jean- François Champollion РЕЗЮМЕ В статье рассматривается долгий и запутанный период исследования Египетских иероглифов. Цель этой статьи показать решающую роль лингвистических методов в разрешений его тайны. Жан Франс Шамполион изучив трёхязычную (сверху иероглифы, в конце Греческий, а между ними по тем временам пока ещё неизвестный язык) надпись т.н. Розетты, установил, что между звуками имеется союз типа идеографических указаний. Шамполион, поработав над картушами Розетты, содержающие собственные имена, языком древнеегиптянских коптов, греческим переводом фалайской стелы, генеалогией египетских фараонов, установленный египетским историком Монето, осуществил весьма важную лингвистическую работу. Из этого делается вывод, что Шамполеон а) правильно пользовался переводом, б) принимал во внимание языковые содействия, г) установил лингвистические особенности языка, как живого элемента. Ключевые слова: Египетские иероглифы, лингвистика, Розетта, Жан Франс Шамполион. Giriş Modern insana miras kalan akıl almaz yapıtlar, görkemli tapınaklar ve bunları süsleyen yazıtlarıyla Antik Mısır her zaman büyük merak konusu olmuştur. Üç bin yılı aşan bir zamana yayılan ve bir çok kişi tarafından gelmiş geçmiş en büyük medeniyetlerden birisi olarak gösterilen Antik Mısır, görkemi ve ihtişamıyla her zaman dünyayı kendisine hayran bırakmıştır. Bu kadar ilgi ve bu kadar hayranlık şüphesiz birçok soruyu da beraberinde getirmişti: Kimdi bu Mısırlılar? Bu yapıtların amacı neydi? Nasıl yap ılmışlardı? Antik Mısırlılarla ilgili bir çok şey modern insan için tam bir gizemdi. Cevapsa birçoklarına göre Firavunların Kutsal Metinleri olarak adland ırılan Hiyerogliflerde gizliydi. Fakat bu da bilim insanlarını başka bir soruyla baş başa bıraktı: Neydi bu hiyeroglifler? Ve nasıl çözülecekti? Mısır Hiyerogliflerini Çözüm Süreci Yunanca Hieros (Kutsal) + Glypho (Yazıt) kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşan ve Kutsal Yazıt anlamına gelen hiyeroglifler günümüzde şematik bir alfabe olarak tanımlanmakta ve Mayalar, Hititler, Aztekler gibi birçok farklı medeniyetin alfabe özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Mısır hiyerogliflerinin temelde üç karakteristik özelliği vardır. Bunlardan ilki fonetik sesler içermesidir. Fakat semboller sadece sessiz harflere 40

43 karşılık gelmekte bazen iki hatta üç sessiz harf yan yana gelebilmektedir. Bu özelliğinden dolayı hiyeroglif alfabesinin heceli (syllabic) bir yapıya sahip olduğu da söylenebilir. İkinci özelliğiyse ideografik olmasıdır. Bu bir sembolün tamamen bir kelimeye denk gelecek biçimde kullanılmasıdır. Her ne kadar şekillere bakarak anlamlar çıkarmanın kolay olacağı düşünülse de bu semboller karmaşık bir biçimde kullanılmıştır. Mısır hiyerogliflerinin farklı şekilden oluştuğu kabul edilir ve insanlardan hayvanlara bitkilerden nesnelere birçok farklı varlığın kullanılmasıyla gözleme dayalı bir şekilde oluşturulduğu düşünülür. Son özelliği belirleyicilerin bulunmasıdır. Belirleyiciler bir kelimenin tam anlamını vermeden onun bulunduğu semantik kategoriyi ifade ederler (Davies,). Yazı geliştikçe ve ilerledikçe hiyeroglif sembolleri daha da basitleşip halkın da kullanabileceği hale getirilmiştir. Bu sebeple ona Demotik yani halk dili denmektedir. Bu demotik dil Mısır Medeniyetinin ileriki dönemlerinde kullanılmaya başlanmıştır ve kendinden sonra gelecek olan Koptik dilini ve de alfabesini de etkilemiştir. Sonuç olarak iki çeşit Mısır hiyeroglifi var denilebilir: Bunlar, Mısırlı rahip ve kâtipler tarafından kullanılan orijinal sistem olan Hieratik ve halkın kullandığı basitleştirilmiş sistem olan Demotik tir (Lesley&Roy Adkins,). Tam bir tarih verilemese de hiyeroglif yazının milattan önce lerde icat edildiğine inanılır. 3 bin yılı aşkın bir süre kullanılmasına rağmen bu dilin konuşulmaz, alfabesinin de birden okunamaz hale gelmesi ise bir muammadır. Andrew Robbinson () a göre dillerin yok olmasının politika, din ve doğal afetler gibi birçok farklı sebebi vardır. Eski Mısır ın da ilk önce Büyük İskender tarafından işgal edilip yönetimin el değiştirmesi, sonrasında Hıristiyanlığın bu topraklara gelmesi daha sonrasında da aynı topraklar Araplar tarafından ele geçirilmesi bu dili tarihin tozlu sayfalarına göndermişti. İskender in işgali ve kendi yönetimini getirmesi Yunancayı yöneticilerin dili yapmış, milattan sonra 4. yüzyılda Mısır resmi din olarak Hıristiyanlığı kabul ettiğindeyse hiyeroglifler artık çoktan tarih olmuştu ki bu sadece hiyerogliflerin değil ilerleyen yüzyıllarda hiyerogliflerle beraber üç bin yıllık koca bir medeniyetin de unutulması, yok olması anlamına gelmekteydi. Her ne kadar yazı sistemi olarak hiyeroglifler artık kullanılmasa da Mısır dili varlığını sürdürmeye Arap hâkimiyeti bu co ğrafyaya gelene kadar devam etmiş ve Arapların dolayısıyla İslamiyet in hüküm sürmeye başlamasıyla da dil artık kullanılmaz hale gelmiştir. Tarihin tozlu sayfalarına gömülmesinin ardından birçok kişi hiyeroglifleri çözmeye çalışmıştır. Bu çalışmaların çoğu yazık ki hep başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu başarısızlığın en büyük sebebi hiç şüphesiz hiyerogliflerin ne olduğuna dair kesin bir yargıya varılmadan böyle bir uğraşa girilmesi olmuştur. Hiyeroglifler fikirlerin tasvir edilmesi için kullanılan semboller miydi yoksa konuşulan bir dilin alfabesi miydi? (Weissbach, ) İşte bu soruya kesin bir cevabın verilmemesi bilim insanlarını yüzlerce yıl boyunca başarısızlığa sürükledi. Bunların ilk örneği olarak Horapollo nun 5.Yüzyılda yazdığı Hieroglyphica isimli eseri gösterilebilir. Bu eserde Horapollo, hiyeroglifleri sembol olarak kabul etmiş ve ileriki yüzyıllarda hiyerogliflerin yanlış yorumlanmasının fitilini ateşlemişti. Horapollo dan sonra 9. ve yüzyılda Arap tarihçiler Zünnun-ı Mısri ve Ibn Vah şiyye nin çalışmaları görülür (Allen,). Bu iki bilim adamını özel kılansa ikisinin de hiyeroglifleri çözmede Koptik dilinden faydalanma çabasıdır. Hiyerogliflerin Avrupa da yeniden doğuşu, İtalyan hümanistlerin yüzyılda Herodot Tacitus, Ammianus, Lucan, Diodorus, Pliny gibi tarihçilerin metinlerini okumalarıyla 41

44 gerçekleşmiştir. Hümanistler bu metinlerden yola çıkarak ataları tarafından Roma ya getirilen bir dikili taşın kutsal yazıtlar içerdiğ ini öğrenmiş ve Plato ile Musa nın Mısırda eğitimlerini tamamladıklarına inanmışlardır. Bu metinler onlara ayrıca Nil in bilge insanlarının sırlarını değişik semboller kullanarak gizlediği fikrini vermiş ve en nihayetinde hiyeroglifleri çözmeye yöneltmiştir (Allen,). Onları bu arayışa yönelten motivasyonları ne kadar sağlam olursa olsun hiyeroglifleri çözmek yolunda onlar da hüsrana uğramışlardı. Bunun birçok farklı sebebi vardı. En büyük sebepse yukarıda söylendiği gibi hiyerogliflerin tam olarak ne olduğunun tanımlanamaması ve o dönemde birçok kişi tarafından konuşulan bir dilin alfabesi değil de rahiplerin gizli sembolleri olarak kabul görmesiydi. Bu dönemde bahsi geçmesi gereken en önemli kişi Athanasius Kircher dır. Daha önce söz konusu Arap tarihçilerin metinleri yüzyılda Athanasius Kircher tarafından okunmuş ve o da Koptik ve Arapça bir sözlük kullanarak hiyeroglifleri çözmeye çalışmıştır. Kendinden öncekiler ve ardından gelenler gibi Athanasius Kircher de hiyeroglifleri sembol olarak kabul etmiş ve Koptik dilindeki kelimelerle hiyerogliflerdeki sembolleri eşleyip yorumlamaya çalışmıştır. Sonuç olarak ancak hatalarla dolu alfabe parçacıkları elde edebilmiştir (Ray,). Bu kadar başarısızlığın üzerine bilim insanları artık kendilerine yol gösterecek bir yazı, kitap daha doğrusu bir anahtara sahip olmanın son derece gerekli olduğuna inanmışlar ve uzun yıllar boyunca hiyeroglifleri tam manasıyla okuyabilmek için gerekli anahtarı arayıp durmuşlardır. Bu anahtara ulaşana kadar kimileri farklı dilbilimsel teoriler ortaya atmış kimileri hiyeroglifleri kırılması gereken bir kod gibi görüp kriptograflar gibi bu kodu kırmaya çalışmışlardır. En nihayetinde yılında Reşit Taşı nın bulunmasıyla bilim insanları yüzlerce yıldır aradıkları bu anahtara kavuşmuş ve bu taşın bulunmasından yaklaşık yirmi yıl sonra Fransız bir dilbilimci olan Jean-FrançaisChampollion kendinden önce de aynı u ğraşa girişmiş olan Silvestre de Sacy, Johan David Åkerbladve Thomas Young ı geride bırakıp de hiyeroglifleri okuyabildiğini ilan etmiş ve bu yolda çok büyük bir adım atmıştır. Bu sürecin anlaşılması için, biraz tarihsel bilgiye biraz da Champollion dan önce yapılan çalışmalara ihtiyaç vardır. Napoleon Bonaparte ın da Mısır ı işgaldeki amacı için iki ayrı sebep gösterilebilir. Birincisi o zamanlar Mısır ın devasa yapıları ve akıl almaz ihtişamıyla Avrupa da bir moda olması ve bu ülkenin birçok zenginliğinin Avrupa ya kaçırılıp aristokratlar ın ve de soyluların koleksiyonlarında yerlerini almaya başlamasıydı. Bu zenginlikler arasında mumyalar, lahitler, tanrıça heykelleri, dikili taşlar, el yazması papirüsler ve daha nice antika eşya bulunmaktaydı (Fagan, ). Mısır artık birçok Avrupalı tüccar için yeni bir ticaret merkezi haline gelmişti. İkinci olarak Napoleon un bu işgalle ülkeyi, insanlarını ve de geçmişini anlamayı, öğrenmeyi istemesi gösterilebilir. Bunun için de işgale giderken yanında tarihçiden matematikçiye, sanatçıdan dilbilimciye birçok bilim insanını da götürmüş ve onları araştırma yapmaları için teşvik etmişti. 42

45 Reşit (Rosetta) Taşı KARADENİZ yılında Napoleon un isteği üzerine Mısır ın Reşit (Reşit) bölgesinde yapılan kazıda o güne kadar eşi benzeri görülmemiş bir parça bulundu. Bu siyah granit taşı eşsiz kılansa üzerinde 3 farklı dille yazılmış metin bulunmasıydı: En başta hiyeroglif yazısı, ortada bilinmeyen başka bir dil ve en alttaysa Antik Yunanca bir metin vardı. Antik Yunancayı hemen okumaya koyulan dilbilimciler metni çözdükçe heyecanları iki katına çıktı. Dilbilimciler bu denli heyecanlandıran, üç yazının da aynı şeyi anlatması ve her ne kadar ilk iki dil olmasa da Antik Yunancanın çok iyi bir şekilde bilinmesi ve kolayca çevrilebilecek olmasıydı. Böylece Yunanca metin çevrilip hiyerogliflerin ne dediği anlaşılacak ve belki de hiyeroglifler okunabilecekti (Budge, ). Taşın önemini kavrayan Fransızlar, hemen kopyalarını çıkartıp Paris e yollamış ve en önemli dilbilimcilerini hiyeroglifleri çözmeye yönlendirmişti. Bu dilbilimcilerden en önemlisi Silvester De Sacy idi (Byrd, ). (Hooker, ) Gelinen nokta, Napoleon için önemli bir sonuçtu ama de İngiliz İmparatorluğu ile 3 yıldır verilen savaşın kaybedilmesinin ard ından Fransızlar, Mısır ı terk etmek ve buldukları her eseri İ mparatorluğa teslim etmek zorunda kald ılar. Reşit Taşı nın ününü duyan İngilizlerse taşı çoktan İngiltere ye yollayıp hiyeroglifleri çözmeye başlamıştı. Bütün dünya olanları ilgiyle izliyor ve iki millet de hiyeroglifleri çözme onuruna sahip olmak için canla başla uğraşıyordu. Bu olayın iki millet arasında bu denli bir gurur meselesine dönüşmesinin sebebi, Fransızların taşı kendilerinin bulduğunu dile getirmeleri ve onun İngilizler tarafından ellerinden alınmış olduğ unu iddia etmeleri, İngilizlerinse taşa sahipken çözme onurunu Fransızlara kaptırma telaşına düşmüş olmalarıydı. Artık yüzyıllardır aranan anahtar bulunmuş olsa da bilim adamları için cevaplanmayı bekleyen birçok soru vardı. Bunlardan ilki ve belki de en önemlisi hiyerogliflerin tam olarak ne olduğuna dair tatmin edici bir tanımın yapılamamasıydı. Hiyeroglifler konu şulan bir dilin yazı sistemi mi yoksa kişileri, nesneleri tanımlayan sessiz semboller miydi? Eğer hiyeroglifler konuşulan bir dilin yazı sistemiyse alfabenin özellilikleri tam olarak neydi ve hangi ses hangi sembole aitti? Bunun yanında Mısır 3 bin yıla yayılan bir medeniyete sahipti ve bu süreçte dilde ve alfabede belli dönemsel farklılıklar olması kaçınılmazdı. Eski Mısır dilinin yaklaşık yıldır konuşulmadığı düşünülürse, bu sorulara cevap bulmak gerçekten çok zordu. Bu arada gözlemlenen değişiklerin bir kısmı politik içerikliydi. Reşit Taşı yap ıldığ ında Mısır artık eski Mısır değildi. Ülke birçok işgale maruz kalmış ve en sonunda ana dili Yunanca olan Büyük İskender tarafından tamamen işgal edilmişti. Ülkenin uğ radığı yönetimsel değişikliklerin hiyeroglifleri tam olarak nasıl etkilediğinin bilinmemesi başta 43

46 Champollion olmak üzere birçok dilbilimci için sorun teşkil etmekteydi. Çünkü bugün için Mısır medeniyeti 5 bin yıllık bir geçmişe sahipti ve dilbilimcilerin asıl amacı bu medeniyetin en eski zamanına ait metinleri okuyabilmekti. Eğer Yunanca, Reşit taşı yapıldığı dönemde eski Mısır dilinde birçok farklılığa sebep olmuşsa bu taş üzerinden yürütülecek dil bilimsel teoriler veya oluşturulabilecek bir alfabe en eski dönemlere uygulanmayabilir hatta belki de o dönemki yazılar hiç okunamayabilirdi. Yunancanın dil üzerinde ne denli farklılıklara yol açmış olabileceğini daha iyi kavramak için Reşit taşının hikâyesine bir göz atmak gerekir. Taştaki Yunanca çeviriye göre bu taş Mısırın firavunu V. Ptolemy (Ptolemaios) tarafından M.Ö. da kendi yönetiminin propagandası için yaptırılmıştı ve belki de yüzlerce kopyası bulunmaktaydı. Taşın yaptırılmasının en büyük sebebiyse yönetiminin sallantıda olmasıydı. O zamanlar Mısır, 3 bin yıllık medeniyetin görkemli günlerinden çok uzaktaydı. Birçok işgale uğrayan bu Şekil 2: Reşit Taşı nın Parkinson ve Thorne tarafından Memphis ve Canopusta ki örneklerine bakılarak yeniden tasarlanan muhtemel orijinal topraklar artık M.Ö. de Büyük İskender in kontrolüne geçmiş ve İ skender kendini firavun ilan edip kendi hükümetini oluşturmuştu. Bu yönetimin çoğu bu toprakların asıl sahiplerine yabancıydı ve bu, toplum içerisinde yönetime karşı bir nefret oluşturmaktaydı. Halkın yönetime kar şı açık isyan içinde bulunduğu dahi söylenebilirdi. Bu durumdan son derece rahatsız olan V. Ptolemy çözüm olarak bu taşlardan yaptırıp ülkedeki tapınaklara yerleştirmiştir. Hepsi V. Ptolemy nin erdemlerinden ve ülkenin haklı firavunu olmasının sebeplerinden bahsetmekte ve onu övmekteydi (Budge, ). Diğer büyük bir sorun da Reşit Taşı n ın bulunduğu fiziksel durumdu. Taşın hiyeroglifleri içeren ilk kısmı nerdeyse tamamen zarar görmüş tü. Ama ortadaki bilinmeyen dille eski Yunanca nerdeyse tamdı. Taşın üzerinde hiyeroglif kısmındaki 14 sıranın yarım yamalak parçaları, ortadaki dilin 32 sırası ve eski Yunancanın 54 sırası bulunmaktaydı (Budge, ). Bu yüzden çeviriye dayalı herhangi bir teorinin taş üzerinde uygulanması çok zordu çünkü eksiklikler büyük bir problem yaratıyordu. Bu sorunu çözmek isteyen ve artık taşı kendi mülkü olarak gören İngilizlerse o dönemde Mısır da bulunan ve eski Mısır ın harikalarını bulup gün yüzüne çıkarmayı kendine görev bilmiş İtalyan maceraperest İovanni Belzoni yi taşın başka bir kopyasını bulmakla görevlendirdi. Belzoni her ne kadar bu görevi yerine getiremese de çözüm sürecine son derece büyük katkıda bulunacaktı. Dilbilimciler için sorunlu başka bir konu da hiyerogliflerin okunma yönüydü. Hiyeroglifler bazen sağdan sola, bazen solda sağa, bazen de yukarıdan aşağı yazılmakta ve hangi taraftan okumaya başlanacağı konusunda kimse kesin bir fikir sunamamaktaydı (Collier&Manley, ). Bu yüzden Reşit Taşı ndaki Yunanca çeviriyi hiyerogliflere uyarlama epey zor olacağa benziyordu. Kelimeler arasında boşluk olmaması, neyin nerde başlayıp nerde bittiğinin bilinmemesi yanı sıra eldeki materyalin azlığı ve de güvenilirliği de sorun teşkil ediyordu. 44

47 Dilbilimcilerin elinde eski Mısır diline dair fikir yürütebilecek tek veri Reşit Taşı ydı. O da yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı yardımdan çok zarara yol açmaya başlamıştı. Bunun haricinde dilbilimcilerin teorilerini uygulamak için daha çok metine ihtiyaçları vardı. Metinlerin Mısır dan Avrupa ya gelmesi hem çok zor hem de çok pahalıydı. Çoğu metin papirüs adı verilen parşömenlere yazılmıştı ve Mısır iklimi göz önüne alınarak yapılan bu kâğıtlar Avrupa iklimine dayanamıyor, eriyordu. Tapınak ve yapılardaki yazılar, ressamlar tarafından işlenip Avrupa ya gönderilse de bunların çoğu hatalarla doluydu ve güvenilir değildi. Dil bilimciler için Reşit ( Adkins, ) Taşı inanılmaz bir ipucu barındırıyordu. Bu daha sonraları kartuş adı verilecek olan ve ilk defa Danimarkalı bir arkeolog olan Georg Zoega tarafından tan ımlanan sembolleri çevreleyen oval dairelerdi. Zoega a göre bu halkalar özel bir isim içermekteydi (Callimahos, ). Bu büyük ihtimalle soylu bir isim belki de bir firavun adıyd ı ve o da Reşit taşındaki Yunanca çeviriye bakılıp bu çeviriden bir alfabe oluşturabilmesini sağlayabilecek en önemli fırsattı. Burada bu kartuşlara çözüm sürecindeki ikinci anahtar dense hiç de hata yapılmış olmaz. Çünkü elde hiçbir sağlam veri yokken seslere dayalı bir alfabe oluşturulması ancak zaten tarihte adı geçen ve de okunuşu bilinen bir isimle sağlanabilirdi. En nihayetinde farklılıklar olsa da bir isim farklı bir dilde de kabaca da olsa aynı biçimde telaffuz edilirdi. Fakat burada bir sorun vardı. Taşın hiyeroglif kısmının büyük çoğunluğu eksikti ve Ptolemy ismi iki farklı kartuşta geçmekteydi. Kartuşlardan birinin bu firavuna ait tanımlamalar veya övgüler içerebileceği düşünülmüştü ve bunun da sesleri doğru tayin etmede problem yaratacağına inanılmıştı. Ayrıca bu özel isim temel alındığında hiyerogliflerin tam olarak hangi yönden okunacağı sorunu ortaya çıkıyordu. Reşit Taşı nın en önemli özelliği, üzerinde aynı metnin 3 farklı dile yazılmış olmasıydı. Bunlardan ilki hiyerogliflerdi. İkinci kısımdaki dil ise o zaman bilinmemekteydi. 45

48 Yunanca kısmı n çevrilmesinin ardından bu dilin Eski Mısır da halk dili olduğu anlaşılmıştı. Hiyerogliflerin değiş- miş bir formu olan bu yazı da hiyeroglifler gibi tam bir gizemdi. (Lesley&RoyAdkins, ) Fakat birçok dil bilimciye göre hiyerog-liflerin aksine bu konuşulan bir dilin yazı sistemiydi ve buradaki sembol-lerin seslere tekabül etmesi olasılığı çok fazlaydı. İşte bu yüzden Reşit Taşı nın bulunmasının ardından birçok dilbilimci hiyerogliflerden ziyade bu demotik kısma yoğunlaşmış ve varsayımlarını bu kısım üzerinden geliştirmişlerdi. Taş ın bulunmasının ardından kaydedilmesi gereken dört isim vardır. Bunlar Sylvestre de Sacy, John David Akerblad, Thomas Young ve Jean Français Champollion dur. Bunların içinde özellikle Thomas Young ve Jean Français Champollion geliştirdikleri teorilerle diğer birçok bilim insanını geride bırakmışlardır (Parkinson, ). Taşın bulunmasının ard ından kopyasını çıkaran Fransızlar bunları Paris e yollamış ve en önemli dilbilimcilerini bu konuda görevlendirmişlerdir. Sylvestre de Sacy bu dilbilimciler içerisine en önemli olanıyd ı ve Yunanca metinle yaptığı karşılaştırma sonunca Ptolemy isminin de dâhil olduğu birkaç ismi çözmeyi başarmış tır. Fakat bu çözümlemelere rağmen hedeflediği alfabeyi bir türlü oluşturamamış ve sonrasında da hiyerogliflerin çözülemeyecek mistik semboller olduğunu kabul etmiştir (Griffith, ). Onu bu dönemde bahse değer kılan bir diğer unsur da Champollion nun hocası oluşudur. Sacy den sonra yetenekli bir İsveç diplomatı olan John David Akerblad Sacy nin çalışmaların ı da hesaba katarak Yunanca çevirideki isimleri demotik kısımda bulmayı başarmıştır. Onun da en büyük hatası bu demotik kısmın tamamen alfabetik olduğuna inanması ve bu hatalı varsayımla çözmeye çalış masıd ır (Callimahos, ). Yazık ki bu hatalı varsayım onun çözüm yolunda ilerlemesine engel olmuştur. Rekabetin diğer ayağı olan İngiltere nin bu iş için seçtiği isim, daha iki yaşında okumayı sökmüş ve 20 yaşına geldiğinde Arapça, Farsça ve Türkçenin de dâhil olduğu bir düzine dili konuşabilen Dr. Thomas Young dı. Young, insan gözünün nasıl çalıştığına dair yaptığı çalışmalarıyla meşhurdu. Young ın avantajı Reşit Taşı nın hiyeroglifleri çözmesi için kendisine teslim edilmiş olmasıydı. Young ın bu sürece yaptığı en büyük katkılardan biri Ptolemy nin de dâhil olduğu farklı isimleri deşifre etmeyi başarmasıydı (Callimahos, ). Bununla birlikte hiyerogliflerin hangi yönden okunacağını da bulan Young olmuştur. Young hiyeroglifin tıpkı bir aynadaki yansıma gibi çalıştığın ı görmüş ve bu fikre göre hiyeroglif karakterlerindeki başlar hangi yönü gösteriyorsa o taraftan okunacağı sonucuna varmıştır. O da en başta hiyerogliflerin semboller olduğuna inanmış fakat Ptolemy gibi yabancı isimlerin hiyerogliflerde alfabetik bir biçimde yazıldığı fikrine varmıştır. Young hiyerogliflere bir alfabeden ziyade kırılması gereken bir şifre muamelesi yapmıştı. Sayısal zekâya sahip olan Young, çözümlemede matematiği kullanmıştır. Ona göre hiyeroglifler sembollerdi ama demotik kısım konuşulan bir dilin alfabesiydi. Bu sisteme göre Young kelime sıklıklarına bakmıştır (Griffith, ). Örneğin Yunanca metinde 12 kez geçen tanrı kelimesi için demotik metinde 12 kez geçen aynı sembol gruplarını aramış; buralardan harfler, harflerden bir alfabe, alfabeden, kelimeler ve buradan da cümleler oluşturabileceğine inanmıştır. Demotik üzerinde yapacağı bu çalışmanın hiyeroglif sembollerini çözmede çok işe yarayacağına inanmamıştır çünkü en nihayetinde Yunanca çeviriye göre iki sistem de aynı dilin yazı sistemiydi. Ptolemy gibi birkaç kelimeyi bulup buradan yola çıkarak minik bir alfabe geliştirmişti fakat sonradan anlaşılacağına göre bu alfabe hatalı bir alfabeydi (Davies,). 46

49 Young, diğer hiyeroglif sembollerin kendi oluşturduğu sistemin takibiyle çözülebileceğ ini belirtip sebebi bilinmeyen bir şekilde hiyeroglifleri çözme uğraşından vazgeçmiştir. Kimlerine göre bu vazgeçişin sebebi işin içinden bir türlü çıkamamış olmasıydı. Young ın en büyük hatasıysa hiyeroglifleri fikirler anlatan resimcikler olarak kabul edip sadece Yunan soyluların bu yazıtlara yerleştirilmesi için seslere karşılık gelecek biçimde yazıldıklarına inanmasıydı (Callimahos, ). Bunu takip eden yıllar tamamen sözde çözümlemelerle geçmişti. Birçok farklı kişi birçok farklı sembol çevirileriyle ortaya çıkmada ve bunları yayınlamaktaydı. Bu kadar başarısızlığın ard ından birçok kişi artık hiyerogliflerin tamamen sessiz olduğunu ve çözülemeyeceğini kabul etmişti. Ama henüz bu süreçte asıl kahraman, hiçbir çalışmasını yayınlamamıştı. Bu sürece adını altın harflerle kazıyan isim: Jean Françaiş Champollion oldu. Jean Françaiş Champollion ile Devam Eden Süreç Jean-FrançaisChampollion yılında Figeac da kalabalık bir ailenin son çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Champollion daha çok küçük yaşlardan itibaren dil konusunda tam bir dahi olduğunun ipuçlarını vermiş ve her ne kadar iyi bir eğitim alacak kadar zengin olmasa da abisi onun bu yeteneğini fark edip bu konuda onu hep yüreklendirmiştir. Bu küçük dil harikasının 13 yaşına geldiğinde tam altı antik dili ustaca konuşabilmesi ileride yapacaklarının da habercisiydi. (Lesley&RoyAdkins, ). Antik dillere bu denli meraklı olmasının sebebiyse hiç şüphesiz çocukluğundan itibaren kafasını kurcalayan ve büyüdüğünde de kurcalayacak olan sorularda saklıydı: İlk medeniyet ne zaman başladı? Âdemle Havva hangi dili konuşuyordu? Tanrı bizimle aynı dili mi konuşuyor? İşte Champollon u hiyeroglifleri çözmeye yönelten de bu sorulard ı. Çünkü ona göre Eski Mısır medeniyeti dünya tarihinin en yaşlı medeniyetiydi ve eğer yazıları okunabilirse birçok sorunun cevabı da bulunmuş olacaktı. Daha çocukluğunda dil konusunda tam dahi olduğunu kanıtlayan Champollion için hiyeroglifleri çözmek hem milli bir mesele, hemde çocukluğundan beri zihnini meşgul eden soruların anahtarıydı. Diğer birçok dilbilimci gibi Champollion da en başta hiyerogliflerin semboller olduğunu düşünmüş, daha sonra taşın eksik kısmıyla ilgili tahminler yürütüp Yunancayla yaptığı rakamsal karşılaştırmayla bu fikirden vazgeçmişti. Hiyerogliflerin seslere karşılık gelen harfler olduğuna inanmıştı. Ona - unvanını kazand ıracak en önemli nokta belki de buydu ama bu yine de uzun ve sancılı bir süreçti. Bir dilbilimci olarak Champollion, hiyerogliflerin anlamların ın antik dillerin üzerine yap ılacak karşılaştırmalı bir çalışmayla çözüleceğine inanmış ve işe Eski Mısır diliyle aynı zamanda var olan en son dil olan Koptik dilini öğrenerek başlamıştı. Yine diğer dilbilimcilerin aksine sadece kelime anlamlarını değil harflere denk düşen sesleri bulmaya son derece büyük bir önem veriyordu (Griffith, ). Koptik Mısır Hıristiyanlarının diliydi ve hala dini ayinlerde kullanılmaktaydı (Davies,). Koptik dilini inceledikçe bu dil ile demotik arasında da alfabetik bir benzerlik bulunduğu fikrine vardı. Bunun yan ında Champollion a göre hiyeroglif alfabesi ve demotik alfabe arasında da benzerlikler vardı. Hiyeroglif alfabesi sadece demotiğin eski bir versiyonuydu. Hatta demotik alfabesinin eski Mısırda halkın daha kolay yazabilmesi için hiyerogliflerin basitleştirilerek oluşturulduğuna inanmıştı. Böylelikle Koptik dilinde öğrendiği seslerle ve yine bu dilin alfabesiyle demotik alfabe arasında karşılaştırmalar yap ıp bir alfabe oluşturmuş ve daha sonra bu alfabeyi hiyerogliflerle karşılaştır ıp uygun sesleri bulmaya çalışmıştır. Champollion, hiyeroglif alfabesinin kesinlikle gözleme dayanarak oluşturulduğuna inanmış ve aynı topraklarda konuşulan 47

50 Şekil 5: Champollion nun Koptik Demotik ve Hiyeroglif alfabeleriyle yaptığı karşılaştırmalar sonucu ortaya çıkardığı alfabe Champollion a karşı olan nefretiydi. İnsanlık nasıl başladı gibi sorularla artık saplantılı hale gelen bu adamın hiyeroglifleri gerçekten okumayı başarıp kilisenin öğretilerine ters düşebilecek verilere ulaşmasından o kadar korkuluyordu ki onu engellemek için her şey yapılıyordu. Kilisenin ortaya çıkmasından en çok korktuğu gerçekse Nuh Tufanının tarihiydi. O Koptik dilinin kelimelerinin seslerini Kircher ın da yaptığı gibi hiyeroglif sembolleriyle eşleştirmeye çalışmıştır (Callimahos, ). Champollion her geçen gün biraz daha başarıya yaklaşmakta, daha doğru alfabeler ortaya çıkartmaktaydı. Fakat önünde üç büyük sorun vardı. Birincisi maddi zorluklarla uğraşan ve antika papirüslere hiçbir şekilde parası yetmeyecek bu adamın teorisini kanıtlayabilecek materyali son derece azdı ve elinde yararlanabileceği tek kaynak Reşit Taşı nın kopyaları idi. Bu taşın da hiyeroglif kısmı büyük oranda hasarlıydı. İkincisiyse kilisenin dönemde kilisenin bilim (Adkins, ) adamları İncil i kullanarak bu tufanın tarihini M.Ö olarak hesaplamış ve yine İncil e göre bu tufan dünya üzerindeki bütün medeniyetleri yok etmişti. Şekil 6: Ptolemy ve Cleoptara Kiliseye göre İncil tarihsel olarak hatasızdı. Eğer Kartuşlarının Karşılaştırlması Champollion hiyeroglifleri okumayı başarıp Mısır medeniyetini bu tarihten de daha eski bir tarihe dayandırırsa bu hiç şüphesiz kilisenin otoritesinin büyük ölçüde sarsılmasına sebep olacaktı: Kilisenin yöneticiler üzerindeki etkinliği düşünüldüğünde Champollion nun çalışmaları büyük bir tehlike altında gibi görünüyordu. Ayrıca bir cumhuriyetçi olduğu bilinen Champollion, Napoleon nun devrilmesinin ardından krala komplo kurma suçuyla görevinden alınmış ve memleketi olan Figiac a sürgüne yollanmıştı 48 (Parkinson, ). Hem sürgün hem kaynak yetersizliği hem de kilise baskısı gibi problemlerle uğraşırken onu nihai başarıya ulaştıracak üçüncü anahtar İtalyan gezginci Belzoni tarafından bulunmuştu. Daha önceleri Reşit

51 Şekil 7:Ptolemy ve Cleoptara Hiyerogliflerinin Analiz. T sesindeki farklılık daha sonralarda eşsesliler fikriyle açıklanmıştır. KARADENİZ Taşı nın daha sağlam bir kopyasını bulmak için İngiliz Müzesi tarafından görevlendirilen Belzoni bir tapınak adası olan Philae da üzerinde Yunanca çevirisi olan bir sütun taşı buldu. Bu taşı daha da özel kılan taştaki Ptolemy ve Cleopatra isimleriydi. Bu iki isim 3 benzer sesi daha doğrusu harfi içermekte ve Champollion nun belki de yıllardır beklediği karşılaştırma şansını ona vermekteydi. Kardeşinin yardımlarıyla sürgünden kurtulan Champollion sütunun bir kopyasına ulaşıp hemen çalış malara başladı. İki ismi karşılaştırarak 3 sesin de aynı harfle ifade edildiğini fark etti (Lesley&RoyAdkins, ). Görüldüğü üzere P,L,O sesleri iki isimde de aynı sembolle ifade edilmiştir. İşte bunu fark eden Champollion diğ er harflere isimlerde geçtiği şekilde sesler vermiş ve böylece 13 harflik minik bir alfabe oluşturmuştur. Elindeki bu alfabeyi kullanarak sütundaki diğ er isimleri de çözümlemiştir. Bunlar İskender (Alexander), Berenik (Berenice ), Sezar (Ceaser) isimleriydi ve teorisini bu isimler üzerinde uygulayıp alfabesini genişletme imkanı bulmuştu (Ray, ). Kimileri için bu inanılmaz bir başarı sayılsa da Champollion o kadar da mutlu değildi. Bu isimlerin hepsi hiyeroglifler için çevrilmiş modern Yunan isimleriydi ve onun için önemli olan Yunanlılar ya da Romalılar tarafından bozulmamış metinler üzerinde teorisini ve alfabesini test etmekti (Griffith, ). Ona ihtiyacı olan materyali sağlayansa Belzoni oldu. Antik Mısır ın hiç görülmemiş yerlerini keşfetmeyi kendine görev bilmiş bu maceraperest, Mısır ın en uzak noktalarından biri olan Ebu Simbel de bir tapınak keşfetti. (Mayes, ) Bu tapınaktaki yazılar ve kartuşlar Yunanca etkisiyle bozulmayacak kadar eskiydi: Bu tam da Champollino nun ihtiyacı olan şeydi. Bu tapınağın Şekil 8: Sezar, Berenik ve İskender in kartuşları resimleri ona bir arkadaşı tarafından getirilmiş, o da duvardaki kartuşu kendi geliştirdiği alfabesini kullanarak okumayı başarmıştı Weissbach, ). (Bu kartuş Ramses idi ve gelmiş geçmiş en büyük Mısır firavunu olarak kabul edilmekteydi. Peki, Champollion nun Ramses adından bu kadar emin olmasın ı sağlayan neydi? Ramses ismi uydurma ve ya tesadüfi olabilir miydi? İşte burada da bu çözüm sürecindeki son anahtar ortaya çıkmakta: Manetho. Milattan önce 3. Yüzyılda yaşamış olan Manetho hem bir rahip hem de bir tarihçiydi. ve Aegyptiaca isimli eseriyle meşhurdu. Yunanca kaleme alınmış bu eserde Manetho, Mısır hanedanlarının kronolojik bir listesini hazırlamıştı (Greppo,). Bu eserde Manetho, Mısır firavunların ın hayatlarını Nuh tufanı öncesinden başlayarak oluşturduğu için kilise tarafından sapkın ilan edilmişti. Birçoklarına göre Champollion Mısır a yaptığı seyahatte bu listeyi hep yanında taşımış ve yeni papirüsler geldiğinde veya tapınak duvarlarında farklı yazıtlarla kar şılaştığı zaman okumaya çalıştığ ı isimleri buradan kontrol edip hem okuduklarının doğruluğunu test etmiş hem de alfabesini daha da genişletmiş ya da 49

52 uyarlamalar yapmıştı. Champollion nun bu listeyi ne zaman kullanmaya başladığı tam olarak bilinmemektir. 2 Artık hem alfabesinden hem de teorisinden emin olan Champollion, bu başarısını verdiği konferanslarla ve yayı mladığı yazılarla bütün dünyaya duyurmuştu. Ama bu konuşmaları hep bir cümleyle sonlandırmıştı: Bu sadece bir başlang ıç. Gerçekten de öyleydi. Zaten kimse, koca bir dilin ki bu dil 3 bin yıllık bir medeniyete aitti, bu kadar yıllık uğraş a rağmen bu kadar kolay bir biçimde çözümleneceğ ini düşünmemişti. Bu yüzden Avrupa da ki birçok aydın ve bilim adamı Champollion nun bu başarısına şüpheyle bakmış, daha fazla materyal üzerinde test edilmesi gerekliliğini vurgulamıştır. Hem işsiz hem de parasız olan Champollion nun ise ne para verip daha fazla materyal alacak ne de Mıs ır a gidip orada araştırmalar yapacak hali vardı. Bu tür zorluklar yüzünden Champollion bu büyük başarısına rağmen buna bir türlü sevinemiyor, çalışmalarının bo şa gideceğ inden endişe ediyordu. Durum bu derece umutsuzken o dönemde ki Fransa Kralı, Louvre Müzesinde bir Mısır Koleksiyonu olu şturmaya karar vermiş ve bu koleksiyona katılmak üzere Mısır dan bir parça getirtmişti. Bu Tebas yakınlarındaki Dendera tapınağının tavanın ın bir parçasıydı ve Dendera Zodyak ı olarak adlandırılmıştı (Greppo,). Bu parçaya fiyat biçilmesi için ne kadar eski olduğunu belirlenmek üzere bir otoriteden yardım alınması gerekiyordu ve bu görev için Sacy çağr ılmıştı. Zodyak haberlerinin yayılması üzerine bazılar ı bu Zodyak ın Nuh tufanından daha eski bir tarihe ait olabileceğini bile iddia etmişlerdi. Sacy, bu eseri M.Ö. 2 binlere dayandırmış ve müze Zodyak ı bu değerlendirme üzerinden dudak uçuklatan bir fiyata satın almış tı. Bu objenin bu derece eski bir döneme ait olması fikri ve Nuh tufanından da eski olabileceği söylentileri tabiri caizse kilisenin yüreğini ağzına getirmi şti. Her ihtimale karşı ikinci bir fikre başvurmanın faydalı olacağına inanan müze müdürü bu görev için Champollion a başvurdu. Bu Champollion nun hayatının f ırsatı olabilirdi ve öyle de oldu. O dönemde dünyada hiyeroglifleri okuyabilen tek insan olan Champollion bu konuda bilgisini adeta konuşturdu ve Sacy nın büyük hatasın ı ortaya çıkardı. Dendera Zodyak ı milattan sonraki bir döneme aitti ve ödenen miktar düşünüldüğünde bu eser modern bile sayılabilirdi. Champollion bunu kartuşlardaki isimleri okuyarak ortaya çıkarmıştı. 2 Burada, Ramses adının ayrıca İncil de Hz Musa hikâyesinde geçtiğinin altını çizmekte fayda var. Manetho yla birlikte tarihin bu çözüm sürecindeki inanılmaz katkısı da gözden kaçırılmamalıdır. 50

53 Sacy nin büyük hatası Fransa Kralına yüzlerce franka mal olmuştu ama bu Champollion için bir dönüm noktasıydı. Bu başarıdan sonra kral adına çalışmaya başlayan Champollion, Louvre da ki Mısır koleksiyonunun müdürü olmuş ve artık Mısır a gidip araştırma yapabilme hayaline kavuşmuştu. Bunun sonrasında Mısır a iki yıllık bir seyahat yapan Champollion, Giza Piramitleri, Büyük Karnak Tapınak Kompleksi, Memphis deki antik mezarlıklar ve Krallar Vadisi gibi birçok yerde araştırmalar yapmış ve Mısır dilinin alfabesi, dilbilgisi, kelimeleri üzerine birçok bilgiye sahip olup daha sonraları da bunları yayınlamıştır (Griffith, ). Eserlerinin en ünlüsü hiyeroglif sisteminin kapsamlı bir açıklamasını yaptığı: Précis du système hiéroglyphique des anciens Égyptiens (Eski Mısır Hiyeroglif Sisteminin Kısa Açıklaması) isimli eserdir. Birçoklarına göre modern insan için Eski Mısır Champollion la başlar. Eski bir medeniyete ait bir çok gerçeğin gün yüzüne çıkması, Champollion nun hiyeroglifleri okumadaki başarısı sayesinde olmuştur. Fakat Champollion nun bunun için ödediği bedel çok ağırdı. Mısır dan döndükten 18 ay sonra bir beyin rahatsızlığı yüzünden hayatını kaybetti. Kimilerine göre Champollion, Mısır a yaptığı yorucu bir seyahatin yorgunluğunu bir türlü atamamış, kimilerine göre hiyeroglifleri çözme uğraşının yükünü kaldıramamıştı. Öyle görünüyor ki, dünya Champollion sayesinde bir dil unutulsa, o dili konuşan kalmasa bile asla yok olamayacağı anlaşılmıştı. Champollion dan öğrendiğimiz bir diğer şey de bizden binlerce yıl önce yaşamış olan insanları tanımayı, onları duymayı, anlamayı bize mümkün kılmak için arkeolojik kazı ve keşifler kadar dilbilimsel çalışmalar da önemlidir. SONUÇ Sonuç olarak, çoğu kimse çözümün tek başına Reşit Taşı ndan yola çıkılarak gerçekleştiğini düşünmesine rağmen, üzerinde hiyeroglif bir metnin Yunanca çevirisini içeren Reşit Taşı, çözümden çok yeni sorunların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu sorunlar hiyerofliflerin üç farklı yönden yazılması, taşın hiyeroglif kısmının büyük ölçüde eksik olması, kelimeler arasında boşluk olmaması ve taşın yapıldığı zamanda kullanılan Mısır dilinin Yunanca tarafının büyük ölçüde bozulmuş olmasıdır. Bu sorunların birçoğu çözülmüş olsa dahi çözüme götüren anahtarın tek başına Reşit Taşı olduğu söylenemez. Yukarıda belirtildiği gibi anahtarlar sırasıyla: (1) üzerinde hiyeroglif bir metnin Yunanca çevirisi bulunduğu için Reşit Taşı; (2) Reşit taşındaki metnin hiyeroglif kısmında bulunan ve hiyerogliflere teker teker ses tayin edilmesi olasılığını mümkün kılan kartuşlar; (3) Mısır dilinin son dönemlerinde aynı bölgede konuşulan, eski mısır diliyle birçok benzerlik taşıyan ve günümüzde de kullanılan bir dil olan Koptik; (4) Büyük maceracı Belzoni tarafından bulunan, tıpkı Reşit Taşı nda olduğu gibi özel kartuşlar içeren ve üzerinde Hiyeroglif metnin Yunanca çevirisi bulunan Filay Dikili Taşı; ve (4) son olarak da 3. yüzyılda yaşamış ve Mısır Firavunlarının Soyağacını yazmış olan tarihçi Manetho nun Yunancaya çevirilmiş metinleridir. Kısaca bilim insanlarını yıllardır çözülemeyen hiyerogliflerin çözümüne götürmede (a) çeviriyi doğru kullanma, (b) diller arasındaki etkileşimi dikkate alma ve (c) en önemlisi de dilin yaşayan bir unsur olduğunun ayırdına varma önemli rol oynamıştır. Jean-Françaiş Champollion ın çalışmalarını bu yönde devam ettirerek sonuca ulaşmayı denediği ve başarıya ulaştığı açıkça görülmektedir. 51

54 KAYNAKÇA ADKINS Lesley & ADKINS, Roy: (). The Keys of Egypt: The Obsession to Decipher Egyptian Hieroglyphs. New York: Harper Collins. ALLEN Don. Cameron: (). Predecessors of Champollion, Proceedings of the American Philosophical Journal V (), s BYRD Melanie: ().The Napoleonic Institute of Egypt. Napoleonic Scrholarship: The Journal of the International NapoleonicSociety, V (1,) N (2), Retrived from BUDGE, E. A. Wallis: (). The Reşit Stone: From TheMummy, Chapters on Egyptian Funeral Archaeology Cambridge: University Press. COLLIER Mark & MANLEY Bill: (). How to Read Egyptian. Berkeley, Los Angeles: California University Press. DAVIES W.V: (). Reading Past: EgyptianHieroglyphs. Berkeley, Los Angeles: California University Press. FAGAN Brian: ().The Rape of the Nile: Tomb Robbers, Tourists and Archaeologists in Egypt. New York: Charles ScribnerísSons. FAIRFAX, Ferdinand: (). BBC Egypt Series: The Mystery of the Reşit Stone. United Kingdom: BBC. GREPPO J. G. H: (). Essay on the Hieroglyphic System of M. Champollion, Jr. and on the Advantages Which It Offers to Sacred Criticism art,the North American Review, V (32), s GRIFFITH F LI: (). The Decipherment of the Hieroglyphs, The Journal of Egyptian Archaeology, V (37), s HOOKER J,T: (). Reading the Past. University of California Press/British Museum. LAMBROS D. C: (). The Reşit Stone and Its Decipherment: National Security Agency. PARKINSON Richard: (). CrackingtheCodes: Reşit Stone anddecipherment. Berkeley, Los Angeles: California University Press. RAY John: (). Reşit Stone: And the Re-birth of Ancient Egypt. London, Profile Books. ROBINSON Andrew: (). Deciphering Vanished Script. Nature.V(), s. ( ). WEISSBACH Muriel. Mirak: () Jean François Champollion And the True Story of Egypt. Fidelio. V(VIII), N(3), s Şekil 4: Şekil 9: 52

55 ПРОБЛЕМА ВЗАИМОСВЯЗИ ПСИХОЛОГИИ И ПЕДАГОГИКИ В ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ МЫСЛИ ДИМИТРИЯ УЗНАДЗЕ DİMİTRİ ÜZNADZE NİN PSİKOLOJİK DÜŞÜNCELERİNE GÖRE PEDAGOJİ VE PSİKOLOJİ BAĞLILAŞMASI THE PROBLEM OF INTERRELATION OF PSYCHOLOGY AND PEDAGOGY IN THE PSYCHOLOGICAL CONCEPTION OF DIMITRI UZNADZE Prof. Dr. İmeri BASİLADZE * - Dr. Şalva KİRTADZE ** РЕЗЮМЕ В настоящее время, когда развитие психологической науки как у нас, так и во всем мире, достигла того уровня, что действительно может оказать действенную помощь всем областям науки, и в первую очередь, педагогике, из-за укоренившейся в нашем университете традиции, она не изучается в достаточном объеме даже на педагогических специальностях. Согласно Узнадзе, опора педагогики на психологию не должна восприниматься так, будто возможно сведение первой ко второй, их объединение и отождествление. Педагогика самостоятельная наука, которая помимо психологии опирается на ряд других наук. Психология, как самостоятельная наука, оказывает помощь педагогике в решении ее задач. В свою очередь, педагогика тоже не остается в долгу, поскольку успешная педагогическая практика, как мы смогли убедиться, дает основы развития человека как личности и предоставляет материал для теоретического осмысления фундаментальных вопросов психологии. Ключевые слова: Димитрий Узнадзе, педагогика, психология. ÖZET Günümüzde gelişen Psikoloji Bilimi diğer bilimlerin, özellikle Pedagoji Biliminin destekçisi olmuştur. Ancak kökleşmiş geleneğe rağmen üniversitemizde Psikoloji dersleri, Eğitim Fakültesi dahil olmak üzere diğer fakültelerde de yeterli derecede verilmemektedir. Uznadze ye göre Psikolojinin Pedagojiye destek olması birisinin diğeri ile birleşmesi ya da özdeşleşmesi anlamına gelmez. Pedagoji bağımsız bir bilim dalı olarak Psikolojiden başka üç bilim dalına daha dayanmaktadır. Psikoloji belli problemleri çözmek için Pedagojiye yardım etmektedir. Başarılı Pedagoji ise insanın bireysel gelişmesine etken olup * Akaki Tsereteli Devlet Üniversitesi /GÜRCİSTAN/ ** Akaki Tsereteli Devlet Üniversitesi /GÜRCİSTAN/ 53

56 Psikolojinin esas konularını incelemek için önemli bir araştırma konusu olarak ortaya koyulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Dimitri Uznadze, Psikoloji, Pedagoji ABSTRACT Though today the development of psychological science in our country as well as throughout the whole world has reached an advanced level, so that it can be highly helpful for all fields of knowledge and especially for pedagogy, it is not tought sufficiently even for pedagogical fields, due to the faulty tradition prevailing at our university. According to Uznadze, the fact that pedagogy relies on psychology can not be understood, so that the first can be combined and identified with the latter. Pedagogy is an absolutely independent science, which relies on many fields of knowledge together with psychology. Psychology as an independent science helps pedagogy also an independent science to fulfill it&#;s tasks. Pedagogy itself can be very helpful as well, as we have seen succesful pedagogical practice shows were basis of the development of a harm a one unity, as a person and provides important material for the theoretical understanding of fundamental subjects of psychology. Key Words: Dimitri Uznadze, Pedagogy, psychology. Педагогическое кредо великого ученого, согласно которому продуктивное решение теоретических и практических задач педагогики возможно только с опорой на психологические знания, которое он обосновывал еще в своих ранних педагогичеких трудах, приобрело новое звучание и обоснование после того, как ученый создал свою общепсихологическую концепию психологию установки. В концепции Узнадзе установка универсальная разъясняющая переменная, которая поясняет духовную жизнь человека и все формы его детерминации. Человек действует как организованное целое, у которого в определенный момент имеется установка именно на это действие. Естественно, что исследователь, стоявший на такой платформе, освещает вопрос взаимисвязи педагогики и психологии в новом ракурсе. В частности, он старается доказать, что эффективную помощь педагогике может оказать не любая психология, а только психология установки. Узнадзе считает, что правильное решение вопоса взаимосязи психологии и педагогики, в первую очередь, требует ответа на вопрос: какую помощь должна оказать психология педагогике? Никто не отрицает, что помощь психологии педагогике необходима, но надо разъяснить природу этой помощи, ее характер. По мнению автора, укоренившееся в то время (в ие годы прошлого века) правило, согласно которому психология должна была учавствовать в решении вопросов педагогики, было абсурдное. Дело в том, что когда психолог при исследовании каких -либо психологических вопросов дает заключения педагогического содержания и учит педагога его делу (как воспитывать ученика), «он переходит границы психологии и вторгается в рамки педагогики» [Узнадзе, ]. Получается, что при таком 54

57 подходе, психология не помогает педагогике, а фактически оставляет ее без дела, так как сама начинает делать свое дело. Но психология не сможет заменить педагогику только потому, что полноценная педагогическая деятельность не может быть построена только на психологических заключениях. Педагогика, помимо психологии, должна учитывать также данные других наук. Таким образом, «выработка педагогических установок, конечно, является только делом педагогики, и психология именно в этом должна помочь ей. Дело в том, что для разработки педагогических положений необходимо использование психологического материала Педагогика просит помощи у психологии только в том, чтобы осуществлять психологическое изучение обучения, воспитания и отдельных важных моментов педагогического процесса и этим дать ей возможность при разработке своих педагогических положений учитывать столь важную для неё психологическую действительность» [Узнадзе, ]. С учётом данного условия психология останется в своих рамках, оказывая помощь педагогике и не вторгаясь в неё. Согласно Узнадзе, современная ему психология представляла собой некую «смесь» наук, поскольку вместе с исследованием отдельных психических функций в ней были представлены соответствующие педагогические положения. То есть, в педагогической психологии психология и педагогика были представлены в одинаковой мере. И никто не интересовался тем, насколько оправданным было такое смешение. В результате этого психология не могла оказать соответствующей помощи педагогике. Однако проблема состояла не только в этом. Причина того, что психология не оказывала педагогике действенной помощи, по мнению Узнадзе, имела более глубокий характер, чем смешение вопросов психологии и педагогики. Она состояла в утвердившихся в традиционной психологии ложных исходных принципах в виде постулата непосредственности и эмпиристического постулата, унаследованного новым направлением, развившимся в психологии, в том числе советской (марксистской) психологии. Согласно Узнадзе, бездейственность традиционной психологии, проявлявшаяся в том, что она не оказывала должной помощи тем областям знания, которые нуждались в применении психологических материалов, была обусловлена тем, что она изучала психику отдельно от её материального носителя. Такая психология представляет собой не психологию живого, конкретного человека, а психологию его отдельных психических функций [Узнадзе, ]. Знания, приобретённые таким образом, не могут дать достаточного материала другим наукам, занимающимся изучением человека, поскольку для них главное сам человек, а не его отдельные способности и органы, назначение которых становится понятным лишь по отношению к человеку их носителю. В частности, педагогика изучает проблемы воспитания конкретного живого человека. Поэтому она должна иметь знаия о человеке и его деятельности, которые не дает традиционная психология из-за ее отвлеченного характера. Согласно автору, этот изъян традиционной психологии был вызван неправильным пониманем природы психики, которое состояло в том, что психическое было предствалено отдельно от материального, в качестве закрытого в 55

58 себе мира, который, как и все остальные явления природы, вкючен в цепь непосредственных каузальных отношений. Исходя из такого понятия психической причинности, считали, что на психическую сферу среда также непосредственно оказывает влияние, как на вещественный предмет, который все время меняется в следствие внешних воздействий. Эту методологическую позицию Узнадзе назвал постулатом непосредственности и с помощью теории установки сформировал противоположную ей позицию. Согласно этой теории, в сфере психики действует не та непосредственная причинность, которая прослеживается в объективной действительности, здесь связь между причиной и результатом установливается самим субъектом - живым одушевленным существом, автором осуществляемой им психической и физической активности и единственной инстанцией осуществления. Каждое поведение, как целевая активность (или комплекс активностей) начинается с целостного изменения и мобилизации субъекта для этой активности. Именно такая целостная готовность к поведению называется установкой. По мнению Узнадзе, для того, чтобы психология смогла оказать помощь другим наукам, изучающим человека, а в частности педагогике, эти науки должны опираться не на бессубъектную психологию, имеющую отвлеченные функции, а на психологию установки, то есть на психологию действующей личности. Только психология установки, в которой понятия личности и его активности (действия) органически связаны друг с другом «особую помощь может оказать всем тем наукам, которые имеют дело с активностью личности, в первую очередь, конечно, педагогике [Узнадзе, ]. Кроме этого, по мнению Узнадзе, само понятие установки меет особенную педагогическую ценность, так как «процесс воспитанаия человека всегда находится в интимной связи с его установкой» [ст. ]. Для иллюстрации этой мысли автор дает анализ фактов успешной педагогической деятельности. В таких случаях педагог часто не осознает психологическую основу своей успешной деятельности, но интуитивно им найден путь, с помощью которого происходит воздействие и измениение личности в нужном направлении. «В таком случае педагог никогда не обращается к таким мерам, при которых не учитывалась бы личность самого подростка. Педагогический такт не дает возможность педагогу оставить личность без внимания и воздействовать только на его психику» [Узнадзе, ]. Исходя из вышесказанного, автор считает, что понятие установки, в будущем станет одним из фундаментальных понятий педагогики. Ясно, что сама психология установки не могла появиться на пустом месте. Она учитывает все те важные достижения и положения, которые были сделаны и выдвинуты в старой психологии. Согласно Узнадзе, для педагогики необходимо учесть «зерна истины», выявленные в традиционной психологии. Мы не можем оказаться от них хотя бы потому, что психология установки, как говорит автор, в тот период только становилась и создание совершенной психологии личности являлось делом будущего, педагогика же, естественно, не могла ждать наступления этого времени. Поэтому она должна была активно использовать те знания, которые уже были накоплены в психолгии. Исходя из этого, педагог обязательно должен иметь достаточное психологическое образование, чтобы в том большом материале по психологии смог увидеть то, что ему нужно. «На сегодняшний день же, к сожалению, педагогика и 56

59 педагог находятся в безнадежном положении: из-за низкой психологической подготовки, он не знает, что из себя предстваляет психология на современном этапе и что в ней такого, что действительно было бы для него полезно. Таким образом: он не знает в достаточной степени психологию и, следовательно, не может использовать ее. Психология для него является бесполезной наукой, однако не потому, что она в дейсвительности такова, а лишь потому, что ее не используют соответствующим образом [Узнадзе, ]. Беспокойство ученого по поводу педагогики(как практической, так и теоритической), оставшейся без психологии, к сожалению, актуальна и по сей день. Сегодня, когда развитие психологической науки как у нас, так и во всем мире, достигла того уровня, что действительно может оказать действенную помощь всем областям науки, и в первую очередь, педагогике, из-за укоренившейся в нашем университете традиции, она не изучается в достаточном объеме даже на педагогических специальностях. Согласно Узнадзе, опора педагогики на психологию не должна восприниматься так, будто возможно сведение первой ко второй, их объединение и отождествление. Педагогика самостоятельная наука, которая помимо психологии опирается на ряд других наук. Психология, как самостоятельная наука, оказывает помощь педагогике в решении ее задач. В свою очередь, педагогика тоже не остается в долгу, поскольку успешная педагогическая практика, как мы смогли убедиться, дает основы развития человека как личности и предоставляет материал для теоретического осмысления фундаментальных вопросов психологии. Вывод, который можно сделать из представленного анализа, по словам самого Узнадзе, можно сформулировать следующим образом: «Психология и педагогика две скамостоятельные науки, которые не отделены друг от друга: они помогают и дополняют друг друга» [(Узнадзе, ]. Литература/Kaynakça: Узнадзе Д., Педагогические сочинения, Тбилиси, г./uznadze D., Pedagogiçeskie Soçineniya, Tiflis,

60 KAYGUSUZ ABDÂL IN MENÂKIBNÂMESİNE VE ŞİİRLERİNE GÖRE İNSANIN MANEVÎ EĞİTİMİ SPIRITUAL AND MORAL EDUCATION OF THE HUMAN ACCORDING TO KAYGUSUZ ABDAL POETRY AND HIS MENAKIBNAME ДУШЕВНОЕ ВОСПИТАНИЕ ЧЕЛОВЕКА В СТИХОТВОРЕНИЯХ И ЖИТИИ КАЙГУСУЗ АБДАЛА Doç. Dr. Mustafa SEVER * ÖZET Kaygusuz Abdâl; XIV. yüzyıl sonu ile XV. yüzyılın birinci yarısında yaşamıştır den sonra doğduğu tahmin edilmektedir. Alaiye Sancağı beyi Hüsâmeddin Mahmûd un oğludur. Asıl adı Alaaddin Gaybî olup Kaygusuz Abdâl mahlasıyla şöhret bulmuştur. Yunus Emre den sonra, Tasavvufi Türk Edebiyatı nın en önemli temsilcisidir. 15 e yakın eseri vardır. Bektaşî edebiyatının da ilk ve en büyük temsilcisidir. Tahminen yılında vefat etmiştir. Bu çalışmada Kaygusuz Abdal ın hayatı ve eserlerini inceleyerek onun ve dolayısıyla insanın ahlâkî ve manevî eğitimini ele alacağız. Anahtar kelimeler: Kaygusuz Abdal, Gaybi, menakıpname, manevi, eğitim. ABSTRACT Kaygusuz Abdal lived in late XIV. and early XV. century. It is estimated that he was born after He is son of Hüsameddin Mahmud, the lord of Alaiye Sanjak. His real name is Alaaddin, but he is known as Kaygusuz Abdal. After Yunus Emre, he is the most important representative of Turkish sufi literature. He produced about 15 works. As the first and the most prominent representative of the Bektashi literature, he presumably died in In this study, we will examine spiritual and moral education of Kaygusuz Abdal and the concept of human by analyzing his life and works. Abstract: Kaygusuz Abdal, Gaybi, education, menakıpname, human *. Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Fotoğraf ve Video Bl. Ankara. 58

61 РЕЗЮМЕ KARADENİZ Кайгусуз Абдал жил в конце XIV-го и в первой половине XV-го веков. Пологается, что он родился после года. Он сын дворянина Алаиейского санджака Хюсамеддин Махмуда. Его настоящее имя Алааддин Гайби, а известен по прозвищу Кайгусуз Абдал. После Юнуса Эмре, самый значительный представитель мистической турецкой литературы. Он автор около 15 произведений. Первый и самый большой представитель дервишской литературы. Скончался примерно году. В статье рассматривается жизнь, произведения Кайгусуз Абдала и на основе этого изучается душевное и моральное воспитание человека. Ключевые слова: Кайгусуз Абдал, Гайби, житие, душевный, воспитание. İnsanın Manevî Eğitimi (Seyr ü Sülûk) Tasavvuf yolunda insanın manevî eğitimine seyr ü sülûk denmektedir. Seyr, temaşa etmek, yürürken görmek, ibretle bakmak demektir. Sülûk ise bir yoldan gitmek, bir şeyin içine girmek demektir. Bir tasavvuf ıstılahı olarak sülûk, Allah a vâsıl olmak için kabiliyeti artırmak, nefisten arınmak, Allah ın ahlâkıyla ahlâklanmak şeklinde açıklanabilir. Sülûktan gaye, Muhammedî ahlâk üzere olmaktır. Muhammedî ahlâk ise, güzel ahlâktan ibârettir. Hakk ı anlamak ve Allah a vuslat etmek, ancak sülûk ile mümkündür. Sülûk ehline sâlik, sâlikin takip ettiği yol ve yönteme meslek, menzile ulaşan sâlike ise, vâsıl (kavuşan) ismi verilir. Sülûk sırasında birtakım makâmlar geçilir, hâller yaşan ır. Bunlar basiretle alakalı olduğu (gönül gözüyle seyredilerek algılandığı) için, sülûk kavramı seyr kavramıyla birlikte kullanılır. Manevî yolculuğa seyr ü sülûk (görmek ve vuslat için bir yoldan gitmek) denmesinin sebebi budur. Sülûk sırasında yaşanacak olan makâm ve hâller, kul ile Allah arasında manevî birer sırdır. Sülûk seyreden sâlik, sülûku esnasında, nefis merhalelerini sırasıyla yaşar, türlü menziller aşar, Hak ve hakîkate ulaşır. Sülûk bir kâmilin murakabesinde gerçekleşir. Malûm olduğu üzere, kılavuzsuz kuş uçmaz, karanlık yollarda ışıksız gidilmez. Sâlik, aşk ve irfân kanatlarını takıp maddeden mânâya, beşerî benliğinden hakikî benliğe, çokluk berrinden teklik bahrine doğru uçan bir göçmen kuşa benzer. Yahut, deryasını arayan bir ırmağa. İ nsan, hazret-i insana ulaşmak istiyorsa, sülûk etmeli, kanatlanıp uçmalı ; bir deryadan (cem den) geçmeli, bir selâmet sahiline (farka) ulaşmalıdır. Hak sırrı bir şaraptır ve bu şarap, ancak selâmet sahiline çıkanlarca içilecektir Sülûk, sûfilerin Mi râcıdır. Her sûfî, bu manevî yolculuğu, kendi enfüsünde yaşar. Hz. Peygamber in Cebrâil, Hz. Mûsâ nın Hızır ile yola çıkması gibi, sâlikler de mânâ yoluna hakîki bir kâmilin kılavuzluğunda giderler. Sülûk çıkarmak kolay değildir. Yol uzaktır, korkulu geçitleri vardır. İncedir, derincedir; kılıçtan keskincedir. Bütün bu tuzaklardan, derin ve korkulu geçitlerden kolaylıkla geçmek için nefis terki gerektir, sabır gerektir, zikir, tefekkür gerektir, aç ve susuz çok çok emek çekmek gerektir. Elest şuuruyla şuurlanmak, tevhîdi gerçekleştirip yeniden birlik âlemine dönmek için bu mücâhede şarttır. Seyr ü sülûk, başlangıç ondandır, dönüş onadır ilâhî hükmünce, mâzi ve istikbali bir noktada birleştiren yolculuktur. Bu yolculuk, burada, dünyada yaşarken tamamlanacaktır. Sülûk, nefsî vücûttan ilâhî vücûda (seyr ilallah); ilâhî isimlerden sıfatlara ve zâta (seyr 59

62