Bağlamada Sap Atması Nasıl Anlaşılır

(English below)

Akhisar&#;dan çok sevdiğim bir ağabeyim var, Suat Efe​. Üç yıl kadar önce bana bu sazı getirmişti. Buna bir bakıver dedi. Ben de, &#;abi çok vaktim olmuyor elimden geleni yaparım demiştim&#;. Üç yıl olmuş!!

Bir süre ne yapacağıma karar veremedim önce. Bu tip sazlarda mümkün olan en az müdahaleyi yapmak gerekli. Sap fena halde atıktı. Takılan gürgen hem yanlış damar yönünde takılmış hem de çok ince kalmıştı. Atmaması mümkün değildi yani. Kapak da çok kötü alıştırılmış ve bir çok yerde tutkal dolgusu ile duruyordu. Anlaşılan saz bundan önce de birkaç defa tamir görmüş. Tekne kırıktı. Bu kırıklar sargı bezi ya da ona benzer bir bezle ve beyaz tutkal ile yapıştırılmış. Bolca da dolgu yapılmış.

Eski sazların çok iyi olduğunu düşünen bir çok insan var. Bence eski sazların iyi olduğu hallerde, onları iyi kılan en temel nitelik &#;eski&#; olmaları. Bir çok eski saz çok kötü işçiliklerle yapılmış. Ah nerde o eski sazlar diyen bir kimse değilim. Eski ustalara laf ediyor da değilim. Elindeki kör keserle yine de çok güzel işler çıkarmış adamlar var. Mesela Ramazan Güngör&#;ün curaları öyledir. Eldeki imkana kıyasla çıkan iş çok iyi. Neyse bu başka bir bahis.

Saz bana geldikten birkaç zaman sonra yavaş yavaş ısıtarak sapı, kapağı ve burguluğu söktüm. Burguluk aşırı bir açı ile  takılmıştı. Zaten kötü alıştırıldığı için pek de zor olmadı. Sap daha önce de değişmiş. Resimlerde çift kurtağzı göreceksiniz. Parçaları söktükten bir yıl kadar sonra, eski kurtağzına yine eski bir dut saptan kestiğim bir parçayı alıştırarak yapıştırdım. Yeniden ve daha derin bir kurtağzı açtım. Ondan sonra yine epey zaman kenarda kaldı saz. Ne yapacağıma bir türlü karar veremedim.

Bu sene, sanırım ekim ayıydı, tekrar heves edip önce sapı düzelttim. Açısını vererek sapı yapıştırdım. Atıklığı alınca zaten ince olan sap biraz daha inceldi. O yüzden eski sapa klavye takmaya karar verdim. Ama tabii sıradan bir tahta kullanamazdım. Bir yakınımın çeyizinden kalma bir gardolap (evet gardolap tabii J ) vardı. Birkaç sene önce atalım bunu dediğinde, &#;bir  dakka&#; deyip olaya el koymuştum. Dolap elli yıllık vardı. Kontraplak kısımlarını atıp gürgenleri ayırdım. İşte onların içinden çıkan çok güzel bir parçayı klavye olarak kullandım.

Sap yine de zayıf geldi bana. Mukavemeti arttırmak için sapın içine bir kanal açıp, venge bir çıtayı gömdüm. Üstüne de klavye gelince eskisine göre çok daha dirençli oldu.

Teknedeki kırıkları yapıştırmak için epoksi kullandım. Bunun sebebi, daha önceki tamirlerde beyaz tutkal da kullanılmış olması. O kalıntıları temizlemek imkansız. Epoksi, metal dahil hemen her tür malzemeyi yapıştırabilen çok güçlü bir tutkal. Tekneyi onla yapıştırdım. Ayrıca çok incelmiş bazı kısımları da içeriden yine epoksi ile dolgu yaparak kalınlaştırdım.

Kapak da enteresan durumdaydı. Yanak hariç üç parça tahtayı yapıştırmışlar. Ama filetoların altı boştu. Bazı kısımlar çok kalın kalmıştı. Boş olan kısımları yine epoksi ile doldurdum. Kapağı temizledim ve kalınlık farklarını giderdim.

Bu kadar eski bir saza yeni burgular kullanmak yakışmazdı. O yüzden eski usul T burgular yaptım. En sıkıldığım aşama da bu oldu. Sazın sesini duymak için heveslenirken böyle oyalayıcı işlerin araya girmesini hiç sevmiyorum.

İlk fotoğrafı 19 Şubat &#;te çekmişim; sonuncuyu bugün çektim. Üç yıllık serüven bitti. Saz nasıl mı oldu? Sanki Muzaffer Sarısözen&#;in radyo kayıtlarını dinler gibi oluyorsunuz. Merak edenler için buyrun youtube:

This is a tanbura bağlama from It belongs to one my friends. He gave it to me about three years ago to fix it. Actually i wouldn&#;t call it a fix but a restoration! It took quite long mostly because i couldn&#;t decide what to do at first. It would be very easy if i was making a new one!

The tanbura was in a quite bad shape. The neck was bowed because they used flatsawn side of the piece and made it very thin as well. The body was cracked. And the top was glued up very badly leaving so many gaps filled with glue. So i started by disassembling whole thing. It was not very difficult because they used bone glue which can be softened by heat and moisture. And the joints were not nicely glued so they came apart easily. After taking it apart, i left it aside for a while; i don&#;t know maybe more than months.

This was not the very first fix on this instrument. Somebody replaced or reinstalled a neck before. So the V joint (we call it wolf mouth : kurt ağzı in Turkish) on the body was double; i think you can understand better what i mean if you look at the pictures. Since the old V mortise was too short i glued another piece of wood in. It was also a very old mulberry piece btw. Then i cut the joint out ; deeper and cleaner.

After gluing the neck i concantrated on reinforcing the neck. It wasn&#;t strong or resistant enough to compensate the string tension. Well that&#;s why it was bowed before. So i route out a recess or let&#;s say a groove in the neck and glued a piece of quarter sawn wenge in. Then i glued a new fretboard on that. This fretboard is out of a very old beech wood which is coming from an old cabinet of one of my relatives.

Then i wanted to fix the cracked parts on body. I went with epoxy for this. It was because epoxy is a very strong glue but also it sticks to almost everything including steel. It also can fill up the gaps very well unlike hideglue or titebond. The cracks was repaired with a bad white glue before. So i wasn&#;t confident to use PVA glues or hide glue. Anyways, some parts of the body were pretty thin so i mixed some epoxy as a filler behind.

I also cleaned up and leveled out the underneath of the top and also filled the large gaps with epoxy as well.

Traditionally old masters made T shaped pegs for bağlama. So i didn&#;t want to use some new stuff for this tanbura. I made some T pegs, which fit way better then new ones.

So it took a long time to finish up this fix but i learned a lot. If you want to hear how it sounds now check out my youtube video.

Thanks for reading!

Başlığa bakarak "Her şey düzeldi de sıra bağlamada sap atma sorununa mı geldi?" diyebilirsiniz. Öyle demeyin, sapı atmış bir bağlama, teneke sesi verir Tıpkı, Türkiye''nin hukuk, eğitim, sağlık, tarım, hayvancılık sorunlarından gelen sesler gibi

Bağlama, yaş ağaçtan yapılmışsa, sürekli akortta veya kılıfın içinde durdukça tellerin gerginliği ve nem dolayısıyla yamulmaya başlar. Asıl sorun ise sapın, tekneye bağlantısının zayıf olmasından çıkar

Ülke yönetiminde de benzer sorunlar var. Yöneticiler ile halk arasındaki bağlantı yeri, yani siyasi partilerin kuruluş felsefeleri, toplumun dokusuna uygun değilse bir müddet sonra ikisi arasında bir uyumsuzluk başlar. Artık o partiden hayır gelmez ve çıkardığı bozuk sesler, dayanılmaz hale gelir. Sapı bozuk parti, iktidar olursa toplum hayatını akort eden hukuk yok olur, artık bütün alanlarda bozulma ve çürüme ve kokuşma başlar.

***

Bağlamada klasik çözüm, sapın tesviyesidir ama her sap attıkça tesviye yapılır ve sap incelir! Sap yontularak üzeri polyesterle kaplansa da yine atabilir.

İzmirli enstrüman yapımcısı ve elektrik mühendisi Yavuz Gül ise Frankfurt Müzik Fuarında müzik aleti yapımcılarının yaptıkları yenilikleri inceleyerek bağlama ve diğer uzun saplı telli çalgılar ile mucidi olduğu "divane sazı" için "metal profil sap" modeli geliştirdi.

Orhan Gencebay''ın teşvikiyle enstrümanlar konusunda çalışmalar yapan Yavuz Gül, bağlamada sap atma sorununa karşı "alüminyum profil malzemeden hazırlanan sapın tekneye sabitlenmesi ve sapın üzerinin ahşapla kaplanması" şeklinde bir çözüm geliştirdi. Gül, ''de Türk Patent Kurumu''ndan "faydalı model" belgesi aldı.

İzmir''de başka bir bağlama yapımcısı tarafından buluşunun taklit edildiğini ve İnternet ortamında reklamının yapıldığını belirleyen Gül, ''te yargıya başvurdu.

Yerel mahkeme ve istinafta Yavuz Gül''ün aleyhine sonuçlanan dava, Yargıtay Hukuk Dairesine taşındı.

Bilirkişi raporunda yer alan, "Gül''ün uyguladığı kaplanmış metal sap uygulamasına daha önce hiç rastlanmadığı" yönündeki ifadeye kararında dikkati çeken Yargıtay, Yavuz Gül''ü haklı buldu.

Yavuz Gül, Anadolu Ajansı muhabirleri Etem Geylan ve Halil Fidan''a süreci anlattı ve faydalı modellerde patent yasalarının 10 yıl koruma verdiğini belirterek, "Bu süre dolduktan sonra buluş, topluma mal olur. Süre geçtikten sonra isteyen herkes yapabilir. Ben de destek çıkarım" dedi.

Kendisi de bağlama sanatçısı olan Gül''ün avukatı Salih Nazım Peker ise, "Cumhuriyetin ilk yıllarında cümbüş ile ilgili bir tartışma var ama bu dava, çağdaş fikri ve sınai haklar hukukumuzda, müzik enstrümanına ilişkin ilk davadır" dedi.

***

Şimdi iktidar partisindeki bozulma ve çürümeyi tesviyeyle düzeltemezsiniz. Çürümüş ağaca, metal takamazsınız! İktidar partisi olan AKP''nin kuruluş felsefesini gösteren programı, yılında ABD''den gizli bir belge olarak gönderilmiştir! CHP ise devleti kuran parti olduğu halde, zaman zaman AKP''nin programına uygun bozuk sesler çıkarmaktadır. Diğer partilerde de benzer yapısal sorunlar vardır. HDP, zaten ayrı bir devlet kurma peşindedir

Bu sorunların bir kısmı tesviyeyle giderilebilir ama kesin çözüm, çelik sap yöntemi olabilir! Peki nedir o çelik sap?

O çelik sap, siyasi partilerin, kuruluş aşamasında, Anayasa''nın ilk dört maddesi ve başlangıç ilkelerine sabitlenmesidir. Kuruluş felsefesine inanmadığınız bir devleti yönetmeye kalkışırsanız, darül harp veya düşman ülkesi olarak gördüğünüz kendi ülkenizi alenen soyarsınız veya etnik farklılıklar üzerinden bölücülük yaparsınız! Dışardan aldığınız destekle iktidar olmaya çalışır,  dolayısıyla ülkenizi felakete sürüklersiniz

Erturgut Sanat ailesi olarak bugün sizler için Gitar Sapı Nasıl Düzeltilir? konusunu ele alacağız.. Bakımı kötü olan gitarların en sık görülen sorunlarından biri de sap eğriliği oluşmasıdır. Bu, gitar sapının bir tarafının diğerinden daha düşük ve hatta bükülmesine neden olan, sapın yapısal bir kusurudur.

Genellikle gitar sapları, bir taraftan diğerine eşit eğrilere sahip bir yay şekline sahiptir. Bununla birlikte, bu form bazen kusurlu hale gelir ve bu da bozuk sap problemini gösterir. Temel olarak, gitarınızın sapının hizada olmadığı anlamına gelir.

İyi bir bakım yapılmadan bırakılan gitarların saplarının eğrilmesi nadir görülen bir sorun değildir. Bu yazımızda, sorunun nedenlerini, nasıl teşhis edileceğini ve elbette nasıl düzeltileceğini ayrıntılı olarak açıklarken, sorunu ve gitarınız üzerindeki etkilerini derinlemesine inceleyeceğiz.

Gitar Kurslarımız hakkında ayrıntılı bilgi edinmek için Buraya Tıklayın. Ayrıca Ücretsiz Deneme Derslerimize katılmak için hemen bize ulaşarak ücretsiz randevu alın! Gitar bakımları ve arızaları hakkında bilgi sahibi edinmek için de bizlere ulaşabilirsiniz..

Gitar Sapı Neden Bozulur?

Gitar sapları, ısı, nem ve zaman dahil olmak üzere birçok nedenden dolayı bozulabilir. Boyunlar doğal ahşaptan yapıldığı için nem ve sıcaklıktaki değişikliklere maruz kalabilirler. Isı değişiklikleri ve hava nemi ile gitar sapının nemi arasındaki dengesizlik zamanla gitarın sapını bozabilir. Bu yüzden gitarı kasasında oda sıcaklığında bırakmak sorunu önemli ölçüde önlemenize yardımcı olacaktır.

Diğer bir sebep de tellerden gelen doğal baskıdır. Basınç, sapı yavaşça eğer ve hizasının dışına çıkmasına neden olur. Bu nedenle gitarınızı çalmayı bitirdiğinizde tellerden sapa gelen baskıyı azaltmak için yarım adım veya tam adım aşağı akort etmelisiniz. Bu nedenlerin yanı sıra ahşap malzeme, kesim şekli, yaşlanma süreci sapın yaşlandıkça eğilmesine, bükülmesine, kabarmasına veya eğilmesine neden olabilir. Düşük kaliteli, kötü kesilmiş veya eskimiş ahşap, daha az kararlı olacak ve ortamdaki değişikliklere ve tel basıncına daha duyarlı olacaktır.

Gitar Sapının Bozuk Olduğunu Nasıl Anlarsınız?

Gitar sapının eğri olup olmadığını test etmenin birçok kolay yöntemi vardır. Her şeyden önce, enstrümanın sesinden anlayabilirsiniz. Gitar, akort etmeye çalıştığınızda bile sürekli akortsuz kalıyorsa veya teller perdelere vuran uğultu sesleri çıkarıyorsa, şüphelenmeye başlayabilirsiniz.

Boynun eğri olup olmadığını anlamanın kolay bir yöntemi göz küresi yöntemidir. Sapın düz, eğik veya bükülmüş olup olmadığını görmek için bir göz kapalıyken klavyenin bas ve tiz kenarlarına ayrı ayrı bakılarak yapılır. Burada önemli bir ipucu, gitarı gövdesinden tutmak ve asla mesnetinden tutmaktır, çünkü mesnetli tutmak size yanlış bir okuma verebilir.

Burada önemli bir ipucu, gitarı gövdesinden tutmaktır, çünkü saptan tutmak size yanlış bir izlenim verebilir. Başka bir kolay yöntem, teller ve perdeler arasındaki uzunluğu ölçmek için kalınlık mastarları kullanmaktır. Bu şekilde boyun kabartmasını belirleyebilir ve boynun iyi mi yoksa deforme mi olduğunu görebilirsiniz. 

Eğriliğin en derinde olması gerektiği için 8. perdede perde ile ince ve kalın Mi tellerinin teli arasındaki uzunluğu kontrol etmelisiniz. Her gitarda optimum rahatlama farklıdır, böylece modelinizin teknik özelliklerinden kontrol edebilirsiniz. Bu ölçüm, sap çubuğunuzun ne kadar ayarlanması gerektiğini veya cihazınızın onarıma ihtiyacı olup olmadığını gösterecekt&#;ir.

Gitar Sapı Nasıl Düzeltilir?

Eğri bir gitar sapının düzeltilmesi, sorunun eğik bir sap mı yoksa bükülmüş bir sap mı olduğu, sorunun ne kadar ciddi olduğu ve enstrümanın bir truss rod ayar sistemine sahip olup olmadığı gibi bazı paradigmalara bağlı olarak farklı olacaktır. Hafif eğik boyunlar, truss rod sistemi ile kolayca ayarlanabilir. Ancak gitarınız eski bir model ise veya truss rod ayar sistemi yoksa gitarınızı tamir için profesyonel bir luthier&#;e götürmelisiniz. 

Luthier sorunu inceleyecek ve ısıl işlem, tesviye veya düzeltici yeniden aşındırma dahil onarımlardan birini kullanacaktır. Eğik bir gitar sapının bu tedavilerden biri ile çözülebilmesi için büyük bir şans var.

Durum ciddi bir bükülmüş sap ise, işler biraz daha karmaşık hale gelir. Küçük durumlar için, seviyelendirme sorunu çözmeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, aşırı durumlarda, bir çözüm olasılığı büyük değildir. Luthier&#;inizle konuşmanız ve enstrümanınız için yeni bir sap almayı düşünmeniz en iyisi olacaktır.

Isıl işlem, gitar sapını ısıtılarak ve onu düzeltmek için kelepçelerle sıkıştırılarak yapılır. Bir fikir edinmek için ekteki videoyu izleyebilirsiniz, ancak bunu evde kendi başınıza denememenizi şiddetle tavsiye ederim.

Özetle

Bozuk sap yaygın bir sorundur ve birçok gitarist için bir kabus olabilir. Bununla birlikte, çözümü olmayan son derece ciddi vakalar oldukça nadirdir ve onlar için endişelenmenize gerek yoktur. Artık soruna daha aşina olduğunuz için, teşhis ve onarım süreci daha iyi olacak, sorunla ilgili daha dikkatli ve deneyimli olacaksınız.

Bağlamada Sap

Bağlamanın sap olarak adlandırılan kısmı çalgının temel çatısını oluşturan önemli bir unsurudur. Diğer temel kısımlar olan göğüs ve tekne ile karşılaştırıldığında, farklı bir işlevsellik arz eder. Üzerinde bulundurduğu burgular yardımıyla tellerin gerili kalmasını, üzerine bağlanan perdeler ile farklı seslerin elde edilmesini sağlar. Bu yönüyle icranın ana unsurudur. 

Bağlama Sapında Kullanılan Ağaçlar

Kayın, bağlamada kullanılan en eski sap malzemesidir. &#;Sarı gürgen&#; ya da sadece &#;gürgen&#; olarak da adlandırılır. Bu ağaca &#;sarı&#; da denmesinin sebebi  &#;akgürgen&#; diye adlandırılan başka bir gürgen çeşidinin varlığıdır. Gürgen, sert ağaç kategorisinde değerlendirilen bir ağaçtır. Bağlamanın bir diğer ana sap malzemesi de Akçaağaç ya da diğer adıyla Kelebek ağacıdır. Bu ağaç bağlamanın yapım geleneğinde yokken, 80’li yıllardan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Kelebeğin ana malzeme olarak kullanıldığı çalgı kemandır. Bazı çelik telli gitarlarda da kullanılmaktadır. Bu gün ağırlıklı olarak kullanılan bu üç ağacın dışında geçmişte erik ağacının da sap için kullanıldığı bilinir.

Sap atmasın diye ustalar önce saza sap olarak seçtikleri 5 x 5 şeklindeki kalası önce ortadan 2 ye bölerler sonra kalan kısımları da orta dan 2 ye dikine bölerler ve böldükleri ağaçları kesitlerinin tam tersi şeklinde birleştrip yapıştırırlar bu şekilde ağacın kendinden yamulmalara meyilli olgusuna çözüm bulmuş olup bu şekilde kullanırlar.

Sapa Binen Yükler 

Sapa binen yüklerin anlaşılması, arzu edilen dengenin kurulabilmesi açısından çok önemlidir. Bu yük, tellerin gerilmesinden kaynaklanan, adeta sapı ortadan bükmeye ya da ikiye katlamaya çalışan bir kuvvettir. Sap, mukavemeti oranında bu kuvvete karşılık verir. Ancak bu kuvvet karşında esnememesi mümkün değildir. Bu yüzden, esneyeceği kadar bir miktar sapın üst yüzünden yontulur ve böylece esneme ya da çeki payı denilen pay sapa verilmiş olur. Diyebiliriz ki çok sevdiğimiz bağlamamızda bize sıkıntı olan iki sorundan biridir sap atması dediğimiz olay. Bu yazımız da bu sorunu ve çözümlerini ele alacağız

Sap Problemleri

Sap Atması Nedir

Aslında sap atması mecazi bir kavram olup sapın bir yere gittiği yoktur. İşin aslı sapın durması gereken pozisyondan öne doğru, geriye doğru ya da merkezden hareket etmesidir.

Sapın İleri Doğru Gitmesi

Bunun temel sebebi; sapın tellerin çekim gerilimine dayanamayarak eğilmesidir. Ağacın yeterince kuru olmaması bu durumu kolaylaştıran bir etkendir. Bu durumunda sap ile teller arasında ki mesafe artar ve teller havaya kalkarak  bağlama rahat çalınamayan bir duruma gelir. Sapı atmış sazlarda alt telde sol-la-si gibi orta ve tiz perde bölgelerinde perdeye çarpma yapabilir. İcra sırasında perdelere basınca bağlama cızırtı yapar. Bu durumda klavye rahatlığı gider ve özellikle tavırlı parçaların (Zeybek, Azeri tavrı vb.) çalımı zorlaşır.

Çözümü

Sorunun atölye ortamında çözülmesi gerekir. Atmış sapların telafisi için oluşan çukurluğun giderilmesi gerekir. Bunun için ya çukura polyester uygulanarak oluşan milimetrik boşluk giderilir ya da sapın uç kısmından yontulmak suretiyle tesviye edilir.

Sapın Geri Doğru Gelmesi

Daha az karşılaşılan bir sorun olup bağlamanın yapımı sırasında sapa fazla esneme payı verilmesinden dolayı ‘geride kalmasıdır’. Bu tip sazlarda üst eşiğe yakın olan pes perdelerde çarpmalar olur. Telleri uzun süre gevşek kalan sazlarda da sapın üzerindeki çekim azaldığı için sapın rahatlayarak geriye kaçtığı da görülür. Perdeye basıldığında da teller sapa çarparak temiz bir ses elde edilmesini engeller. Üst perdelerde daha çok görülür.

Çözümü

Sorunun atölye ortamında çözülmesi gerekir. Bu işleme tesviye adı verilir. Sap üzerinde gerekli alanlarda planya ile talaş kaldırma ve zımparalama yöntemleriyle sap uygun konuma getirilir. Sapa çok fazla tesviye işleminin görmesi sapın incelmesi gibi başka bir büyük sorun doğurur.

Sapın geri gelmesi durumunda bağlamanın telin kopmayacağı bir dik akortta bir süre bırakılarak sap ters yöne doğru gitmeye zorlanabilir. Orta eşik daha yüksek bir orta eşik ile değiştirilerek denenebilir. Bunlar kesin çözüm değildir. Kesin çözüm tesviye işlemidir.

Sap Atması Niçin Olur

Bu konu bağlamanın en önemli sorun olup hem üretici ye hem kullanıcıya eşit sorumluluk düşmektedir.

Yapan usta açısından:

Bağlamada sapında kullanılacak ağacın doğal ortamda en az iki yıl kurutulmuş olması gerekir.

Fırınlama yöntemi kullanılmaması gerekir.

Sap gövde ile birleşme noktasında ağaç liflerinin dik olan kısmının kullanılması gerekir.

Atölye ortamının gerekli sıcaklık ve nem ortamında tutulması gerekir.

Kullanıcı açısından:

Bağlamanın yapıldığı ortam ile icra edilecek ortamın iklim şartlarının örtüşmesi. Yani kıyı bölgelerde imal olmuş bir bağlamanın karasal iklim ortamında çalınması ya da tam tersi bir durum.

Şu durum unutulmamalıdır Siz en iyi ağaçlardan en iyi ustaya bir bağlama yaptırdınız. 1. Aşama hatasız ama siz enstrümanınızı gerekli sıcaklık ve nem ortamında koruyamazsanız enstrümanınız da bozulma olacaktır.

Bağlamanızı asarak ya da sapını bir yere dayayarak saklamanızda da sapın atmasını etkilemektedir.

Soru : Elimde ağacı kurumuş 20 yıllık bir bağlama var yukarıda yazılanlar halen geçerli mi?

Cevap: Ağaç yanıp kül olana kadar yaşamaya devam eder, ister 1 yıllık olsun ister 35 yıllık siz gerekli şartları sağlamazsanız enstrüman zarar görebilir.