Atabetül Hakayık Ile Ilgili Bilgiler

Atabetül Hakayık Hakkında Kısaca Özet Bilgi

Atabetü&#;l-Hakayık, yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından Karahanlı beylerinden Muhammed Dâd Sipehsalar&#;a hediye olarak sunulan, ahlaki öğütlerin yer aldığı İslamî bir eserdir. Eser, Hakaniye lehçesiyle yazılmış olup, İslamî düşünce ve görüşlere yol gösterici olmuştur. Atabetü&#;l-Hakayık isminin anlamı &#;Hakikatlerin Eşiği&#; olarak çevrilebilir. Eser, nazım birimi olarak beyit ve dörtlüklerden oluşur ve Kaşgar Türkçesi ile yani Hakaniye lehçesi ile yazılmış eserlerdendir. Eserin yazıldığı yer ve zaman kesin olarak bilinmemektedir, ancak ilk yazması İstanbul&#;da Ayasofya Kütüphanesi&#;nde bulunmaktadır.

Yapıt yüzyılın başlarında Edip Ahmet Yükneki tarafın­dan yazılmıştır. Yapıtın adı &#;gerçeklerin eşiği&#; an­lamına gelir. Aruz ölçüsü kullanılmış, mesnevi düzenine göre yazılmıştır. Ayet ve hadislerden yola çıkarak İslam ahlakını öğretmeye çalışan didaktik bir yapıttır. Dindarlığın erdemleri, temel mutluluk yolunun bilim olduğu, ahlakın yararları, yapıtın başlıca konularıdır. Giriş (Allah&#;ın Peygamberin övüldüğü bölüm) kaside biçiminde uyaklanmıştır. Asıl bölümse mani biçiminde uyaklıdır.

Detaylı Bilgi

Türk edebiyatının geçiş döneminde ikinci en eski kitaptır Atebetü&#;l-hakāyık. Yazıldığı yer ve zaman net bir biçimde bilinmemektedir. Eserin ismi üzerinde çeşitli görüşler vardır. Bazı yazarlar, Necib Âsım Hibetü&#;l-hakāyık, M. Fuad Köprülü Aybetü&#;l-hakāyık, bazı dilciler ise Gaybetü&#;l-hakāyık olarak okumayı tercih etmişlerdir. Ancak, Jean Deny ve Reşit Rahmeti Arat&#;ın Atebetü&#;l-hakāyık okuması, eserin içeriğine uygun görülerek yaygınlaşmıştır.

Atebetü&#;l-hakāyık, aruzun mütekārib (feûlün feûlün feûlün feûl) şeklinde yazılmış manzum bir eserdir. Toplumda dinî ve ahlaki ilkelerin yerleştirilmesi için, sade bir dilde ifade edilen fikirlerin birçok ayet ve hadisle desteklendiği görülmektedir. Bu özellikleriyle eser, bir nasihat kitabı olarak da görülebilir. Kitapta kullanılan ayetler ve hadisler, İslami Türk edebiyatında ilk defa bu kadar etkili bir şekilde kullanılmış ve bunlardan yararlanılmıştır. Bu çeviriler aynı zamanda Kur&#;an-ı Kerim ve hadislerin Türkçe&#;ye çevrilmesinde önemli bir adım olmuştur.

Eser, İslami kitap geleneğine uygun olarak on beyitlik bir tevhidle başlar. Daha sonra, beş beyitlik bir na‘t, dört halifenin methi için yazılan beş beyitlik bir manzume, eserin sunulduğu Dâd Sipehsâlâr Beg&#;ini metheden on dört beyitlik bir gazel ve altı beyitlik bir &#;sebeb-i te&#;lif&#; manzumesi yer alır. Bu beş bölümden sonra, bilginin faydaları ve bilgisizliğin zararları (on iki dörtlük), dilin kötü sözlerden korunması (on iki dörtlük), dünyanın değişkenliği (on iki dörtlük), cömertliğin methi ve hasisliğin yerilmesi (on dörtlük), alçakgönüllülük ve kibir (yedi dörtlük), dünya malına düşkünlük (altı dörtlük), iyi davranışlar (on altı dörtlük), devrin bozukluğu (yirmi bir dörtlük) ve kitap sahibinin özür beyan etmesi hakkında (beş dörtlük) olmak üzere toplam dokuz bölüm bulunmaktadır. Toplamda dörtlükten oluşan eser, a a b a şeklinde kafiyelenen dörtlüklerden oluşmaktadır.

Eserde, aruzun mütekārib bahri kullanılarak manzum bir tarzda yazılmıştır. İslami ve içtimaî ahlâk esaslarını yerleştirmek için çeşitli âyet ve hadislerle desteklenen fikirler, kolayca anlaşılabilir bir dil kullanılarak ifade edilmiştir. Bu özellikleri sayesinde eser bir nasihat kitabı olarak da okunabilir. Eserin adı hakkında farklı görüşler vardır. Bazı edebiyatçılar ve dil bilimciler, Gaybetü’l-hakāyık şeklinde okumak istemişlerdir. Ancak Jean Deny ve Reşit Rahmeti Arat&#;ın Atebetü’l-hakāyık (hakikatlerin eşiği) şeklindeki okuyuşları, eserin muhtevasına uygun olduğu için daha yaygın bir şekilde kabul görmüştür.

Atebetü’l-hakāyık, Kutadgu Bilig’den sonra yazıya geçirilmiş en eski ikinci İslami Türk edebiyatı eseridir. Eserin müellifi Edib Ahmed, doğuştan kör bir yazardır. Eserin nerede ve ne zaman yazıldığı kesin olarak bilinmemektedir, ancak yazarın Yüknekî nisbesine dayanarak, eserin Türkistan&#;da Taşkent civarında, günümüzde tam olarak belirlenemeyen Yüknek şehrinde yazılmış olabileceği ileri sürülmektedir.

Kitap, on beyitlik bir tevhid ile başlar ve daha sonra beş beyitlik bir na‘t, dört halifenin methi için yazılan beş beyitlik bir manzume, eserin sunulduğu Dâd Sipehsâlâr Beg’i metheden on dört beyitlik bir gazel ve altı beyitlik “sebeb-i te’lîf” manzumesiyle devam eder. Eserde toplam dokuz bölüm vardır ve bu bölümler arasında bilginin faydası ve bilgisizliğin zararı, dilin kötü sözlerden korunması, cömertliğin methi ve hasisliğin yerilmesi, dünya malına düşkünlük, iyi huylar ve devrin bozukluğu gibi konular ele alınmıştır.

Atabetü&#;l Hakayık Önemi

Atebetü’l-hakāyık, İslami Türk edebiyatında yer alan önemli bir eserdir. Kitapta yer alan Kur&#;an-ı Kerim ve hadislerin Türkçe&#;ye çevrilmesi yolunda önemli bir adım olmuştur.  İslam dininin ve toplumun ahlaki prensiplerini içeren eser, aruzun mütekārib bahriyle yazılmış manzum bir kitaptır. Eserde yer alan âyet ve hadisler, bu iki ana dinî kaynağın İslamî Türk edebiyatında ilk kez bu kadar geniş ölçüde kullanılmasına öncülük etmiştir. Eser, kitap tertibi geleneğine uygun olarak on dört bölümden ve dörtlükten oluşur. İlk bölümde bir tevhid yer alırken, sonraki bölümlerde bilginin faydaları, kötü huylar, cömertlik ve hasislik, dünya malına düşkünlük, iyi huylar ve devrin bozukluğu gibi konular ele alınmaktadır. Eserin dörtlükleri a a b a şeklinde kafiyelenmiştir.

Atebetü&#;l-hakāyık, İslamî Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olduğu kadar Türk edebiyatı tarihi açısından da büyük bir öneme sahiptir. Eserde yer alan fikirler ve tercümeler, İslam kültürü ve dilinin Türk kültürüne ve diline entegrasyonuna katkıda bulunmuştur.

Atabetül Hakayık Özellikleri Nelerdir Maddeler Halinde Kısaca

• “Hakikatlerin Eşiği” anlamına gelen bu eser, Edib Ahmed bin Mahmud Yükneki tarafından yazılmıştır.
• Dini, ahlaki bir yapıttır.
• Hakaniye lehçesiyle ve mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır.
• Kitabın başındaki 46 beyitlik kısım dışında kitap tamamen dörtlüklerden oluşur.
• Dörtlükler aaxa şeklinde kafiyelenmiştir. dizeden oluşur.
• 14 bölümlük eser aruz vezniyle yazılmıştır. Ancak yer yer hece ölçüsüne de rastlanır.
• Allah’a, peygambere, dört halifeye ve eserin sunulduğu kişiye övgüyle başlayan eserde asıl konular bilgi, cimrilik, cömertlik, alçakgönüllülük, yumuşak huyluluk ve zamanın bozukluğu ve hırstır

      Hakikatlerin eşiği anlamına gelen ve yüzyılda yazıldığı tahmin edilen manzum bir ahlak kitabıdır. Eserin yazarı Edip Ahmet Yüknekî’dir. Yazar hakkında pek bilgimiz yoktur. Eser, dinî, ahlaki ve tasavvufi özellikler göstermektedir. Eser on üç bölümden oluşmaktadır, eserde toplam kırk beyit ve yüz bir dörtlük yer almaktadır. Didaktik özellikler gösteren bu eser, İşlediği konular yönünden Kutadgu Bilig’e benzer ancak, Kutadgu Bilig’de lirizm çok daha kuvvetlidir.

Eserde İslamiyet öncesi Türk şiirinde görülen dize başı uyak çok kullanılmıştır. Eserde kullanılan ölçü aruz ölçüsüdür, aruz ölçüsünün ilk örneklerinden olması sebebiyle vezin kusurları sıkça karşımıza çıkmaktadır.

Atabetü&#;l Hakayık Nüshaları

&#;Atebetü’l-hakāyık&#; adlı eserin üç tam ve bir eksik olmak üzere dört kopyası olduğu bilinmektedir. Bunlar Semerkant&#;ta Uygur harfleriyle yazılmış Semerkant nüshası, İstanbul&#;da Abdürrezzak Bahşı eliyle Uygur ve Arap harfleriyle yazılmış bir diğer nüsha ile Arap harfleriyle yazılmış nüshalardır.

Eksik olan nüshanın ise nerede olduğu bilinmemektedir. Ankara Maarif Kütüphanesi&#;nde esere ait birer dörtlük ihtiva eden yazma mecmua ve Berlin&#;de Prusya İlimler Akademisi&#;nde Türkçe Uygur metinleri arasındaki bir varak da bulunmaktadır. &#;Atebetü’l-hakāyık&#; eseri ilk defa yılında Necib Âsım tarafından tanıtılmış ve daha sonra faksimile, metin, tercüme ve açıklaması yine Necib Âsım tarafından neşredilmiştir. Eser daha sonra birçok Türkolog tarafından ele alınmış ve son olarak Reşit Rahmeti Arat tarafından bütün nüshalarından istifade edilerek kitap halinde yayımlanmıştır.

Alt Kategoriler:PDF