Pef Değeri Kaç Olmalı
Mesleki Astım tanısında en az 3 hafta, günde en az 4 ölçüm, çalışma günlerinin en az 2/3 günü yapılarak değerlendirilir.
PEFmetre üzerindeki skala sıfırlanır.
Kişi oturur ya da ayakta dururken ani ve hızlı üfleyerek ibreyi hareket ettirir, İbrenin ulaştığı alandaki rakamsal değer kişinin PEF değerini gösterir.
Her seferinde bu manevra en az 3 kere tekrarlanır, en yüksek değer kaydedilir.
Mesleki astım şüphesi ile yapılıyorsa günde en az 4 kere yapılmalı ve kayıt edilmelidir. Bu değerler ara- sında %20’den fazla değişkenlik hava yolu duyarlılığı olduğunu gösterir.
Çalışma süresinin 2/3’ünden fazlasında PEF değişkenliği pozitif olarak bulunması mesleki astım için çok kuvvetli kanıt olarak kabul edilir.
Bu amaçla aşağıdaki formülle hesaplama yapılır.
[(MaxPEF-MinPEF) 1 / 2 (MaxPEF + MinPEF)] X (2,29)
Risk Bazlı Sağlık Gözetimi Bakışıyla Solunumsal Etkilenmenin Değerlendirilmesi Tanımlar
Baz SFT: Kişinin işe girişteki (ulaşılabilen en iyi verilere sahip ) solunum fonksiyon testi.
NAS (LLN)=Normalin Alt Sınırı: Kişinin solunum fonksiyonlarındaki değişimi değerlendirmede kullanılan ve ölçümün gerçekleştirildiği dijital cihaz tarafından kişinin demografik özelliklerine göre otomatik olarak verilen değerdir. FVC ve FEV1 için Predicted (Beklenen) değerlerinin %80’i ve FEF için %50’si ve FEV1/FVC için %70’i alınır.
I. FEV1/FVC > NAS FVC>NAS FEF>NAS ise VEYA
FEV1/FVC < NAS FVC>NAS FEV1>NAS ise;
\ KATEGORİ 1 (NORMAL): Solunumsal etkilenme bulgusu yok. \ AKSİYON 1: Periyodik spirometrik izlem sürdürülür. \ TAVSİYE / İŞ KISITI 1: Solunumsal risk faktörü olan işlerde korunma önlemlerine uyarak çalışabilir.
II. FEV1/FVC > NAS FVC>NAS FEF<NAS ve
\ Akciğer grafisi sonucu NORMAL ve
\ Çalışanın anamnezinde havayolu aşırı duyarlılığını düşündüren özgeçmiş veya semptomatik bir bulgu YOK ve
\ Fizik muayene patoloji bulgusu YOK ise; ∕ KATEGORİ 2: Normal sınırlarda SFT bulguları ancak, küçük hava yollarında obstrüksiyon bulguları başlamış.(sigara içen genç sağlıklı erişkinle uyumlu SFT) ∕ AKSİYON 2: Çalışanın solunum fonksiyonlarındaki varsa değişimi veya ilerleme oranını değerlendirin. Çalışan, solunum fonksiyonlarındaki değişimi bilmeli ve işverenin belirlediği solunumu koruma önlemlerine uymaya devam etmesi gerektiğini anlamalıdır.
Çalışan sigara içiyorsa, bırakmasına yardımcı olun. Periyodik spirometrik izlem sürdürülür. • TAVSİYE / İŞ KISITI 2: Solunumsal risk faktörü olan işlerde korunma önlemlerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uyarak çalışabilir.
III. FEV1/FVC > NAS FVC>NAS FEF<NAS ve
\ Akciğer grafisi sonucu NORMAL ve
\ Çalışanın anamnezinde havayolu aşırı duyarlılığını düşündüren özgeçmiş veya semptomatik bir bulgu VAR ve
\ Fizik muayenede patoloji bulgusu YOK ise; ∕ KATEGORİ 2: Normal sınırlarda SFT bulguları ancak, küçük hava yollarında obstrüksiyon bulguları başlamış.(sigara içen genç sağlıklı erişkinle uyumlu SFT) ∕ AKSİYON 3: Çalışan sigara içiyorsa, bırakmasına yardımcı olun. Çalışanın Bronş
Provokasyon Testleri (BPT) ve Reversibilite Testi (RT) yapılabilecek bir Göğüs Hastalıkları
Kliniğine sevki önerilir.
Çalışanın test sonuçları negatif ise
• TAVSİYE / İŞ KISITI 2: Solunumsal risk faktörü olan işlerde korunma önlemlerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uyarak çalışabilir.
Çalışanın test sonuçlarında belirgin pozitiflik varsa
• TAVSİYE / İŞ KISITI 3: Çalışan solunumsal risk faktörlerinden uzak ortamlarda, tıbbi tedavi önerilerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uymak şartıyla çalışabilir.
IV. FEV1/FVC > NAS FVC<NAS ve FVC %= ise
\ Kişide belirgin torasik deformite, kronik solunum sistemi hastalığı düşündüren semptom veya muayene bulgusu ya da pulmoner patoloji yoksa; ∕ KATEGORİ 3: Hafif restriktif bulgular. ∕ AKSİYON 4: Uygulayıcı hatasını, kondisyonsuzluğu veya obeziteyi dışlayın. Daha yakın ve sık aralıklarla spirometrik izlem sürdürülür. 41
• TAVSİYE/İŞ KISITI 2: Solunumsal risk faktörü olan işlerde korunma önlemlerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uyarak çalışabilir.
V. FEV1/FVC > NAS FVC<NAS ve FVC %= ise
\ Kişide belirgin torasik deformite, kronik solunum sistemi hastalığı düşündüren semptom veya muayene bulgusu ya da pulmoner patoloji varsa; ∕ KATEGORİ 4: Hafif restriktif bulgular. ∕ AKSİYON 5: Çalışanın ileri tetkiklerin yapılabileceği bir Göğüs Hastalıkları Kliniğine sevki önerilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde restriktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilmez ise
• TAVSİYE/İŞ KISITI 2: Solunumsal risk faktörü olan işlerde korunma önlemlerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uyarak çalışabilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde hafif restriktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilir ise
• TAVSİYE/İŞ KISITI 3: Çalışan solunumsal risk faktörlerinden uzak ortamlarda, tıbbi tedavi önerilerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uymak şartıyla çalışabilir.
VI. FEV1/FVC > NAS FVC<NAS ve FVC %= ise
∕ KATEGORİ 5: Orta restriktif bulgular. ∕ AKSİYON 6: Çalışanın ileri tetkiklerin yapılabileceği bir Göğüs Hastalıkları Kliniğine sevki önerilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde orta restriktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilmez ya da hafif restriktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilirse;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 3: Çalışan solunumsal risk faktörlerinden uzak ortamlarda, tıbbi tedavi önerilerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uymak şartıyla çalışabilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde orta restriktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilir ise;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 4: Çalışanın solunumsal risk faktörlerinden uzak ortamlarda çalıştırılması, SGK tarafından Yetkilendirilmiş Sağlık Kuruluşlarına sevk edilmesi önerilir. Sevk dönüşünde çalışana verilen rapordaki verilere göre tedavisine, sağlık gözetimine ve iş kısıtlarına karar verilir.
VII. FEV1/FVC > NAS FVC<NAS ve FVC %<40 ise
∕ KATEGORİ 6: Ağır restriktif bulgular. ∕ AKSİYON 7: Çalışanın ileri tetkiklerin yapılabileceği bir Göğüs Hastalıkları Kliniğine sevki önerilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde ağır restriktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilir ise;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 5: SGK tarafından Yetkilendirilmiş Sağlık Kuruluşlarına sevk edilmesi önerilir. Sevk dönüşünde çalışana verilen rapordaki verilere ve maluliyet durumuna göre sağlık gözetimine ve çalışma şartlarına karar verilir.
VIII. FEV1/FVC > NAS FEV1<NAS ve FEV1 %= ise
∕ KATEGORİ 7: Hafif obstrüktif bulgular. ∕ AKSİYON 3: Çalışan sigara içiyorsa, bırakmasına yardımcı olun. Çalışanın Bronş
Provokasyon Testleri (BPT) ve Reversibilite Testi (RT) yapılabilecek bir Göğüs Hastalıkları
Kliniğine sevki önerilir.
Çalışanın test sonuçları negatif ise;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 2: Solunumsal risk faktörü olan işlerde korunma önlemlerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uyarak çalışabilir.
Çalışanın test sonuçlarında belirgin pozitiflik varsa;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 3: Çalışan solunumsal risk faktörlerinden uzak ortamlarda, tıbbi tedavi önerilerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uymak şartıyla çalışabilir.
IX. FEV1/FVC > NAS FEV1<NAS ve FEV1 %= ise
∕ KATEGORİ 8: Orta obstrüktif bulgular. ∕ AKSİYON 3: Çalışan sigara içiyorsa, bırakmasına yardımcı olun. Çalışanın Bronş
Provokasyon Testleri (BPT) ve Reversibilite Testi (RT) yapılabilecek bir Göğüs Hastalıkları
Kliniğine sevki önerilir. • TAVSİYE/İŞ KISITI 4: Çalışanın solunumsal risk faktörlerinden uzak ortamlarda çalıştırılması, SGK tarafından Yetkilendirilmiş Sağlık Kuruluşlarına sevk edilmesi önerilir.
Sevk dönüşünde çalışana verilen rapordaki verilere göre tedavisine, sağlık gözetimine ve iş kısıtlarına karar verilir.
X. FEV1/FVC > NAS FEV1<NAS ve FEV1 %<40 ise
∕ KATEGORİ 9: Ağır obstrüktif bulgular. ∕ AKSİYON 7: Çalışanın ileri tetkiklerin yapılabileceği bir Göğüs Hastalıkları Kliniğine sevki önerilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde ağır obstrüktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilir ise;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 5: SGK tarafından Yetkilendirilmiş Sağlık Kuruluşlarına sevk edilmesi önerilir. Sevk dönüşünde çalışana verilen rapordaki verilere ve maluliyet durumuna göre sağlık gözetimine ve çalışma şartlarına karar verilir. 43
XI. FEV1/FVC<NAS FVC<NAS ise;
\ FVC %= ise ve/veya
\ FEV1 %= ise
∕ KATEGORİ Hafif kombine restriktif ve obstrüktif bulgular. ∕ AKSİYON 5: Çalışanın ileri tetkiklerin yapılabileceği bir Göğüs Hastalıkları Kliniğine sevki önerilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde kombine restriktif ve obstrüktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilmez ise;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 2: Solunumsal risk faktörü olan işlerde korunma önlemlerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uyarak çalışabilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde hafif kombine restriktif ve obstrüktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilir ise;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 3: Çalışan solunumsal risk faktörlerinden uzak ortamlarda, tıbbi tedavi önerilerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uymak şartıyla çalışabilir.
XII. FEV1/FVC<NAS FVC<NAS ise;
\ FVC %= ise ve/veya
\ FEV1 %= ise
∕ KATEGORİ Orta seviyede kombine restriktif ve obstrüktif bulgular. ∕ AKSİYON 6: Çalışanın ileri tetkiklerin yapılabileceği bir Göğüs Hastalıkları Kliniğine sevki önerilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde orta seviyede kombine restriktif ve obstrüktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilmez ya da hafif seviyede kombine restriktif ve obstrüktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilirse;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 3: Çalışan solunumsal risk faktörlerinden uzak ortamlarda, tıbbi tedavi önerilerine ve yakın periyodik sağlık gözetimine uymak şartıyla çalışabilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde orta seviyede kombine restriktif ve obstrüktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilir ise;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 4: Çalışanın solunumsal risk faktörlerinden uzak ortamlarda çalıştırılması, SGK tarafından Yetkilendirilmiş Sağlık Kuruluşlarına sevk edilmesi önerilir. Sevk dönüşünde çalışana verilen rapordaki verilere göre tedavisine, sağlık gözetimine ve iş kısıtlarına karar verilir.
XIII. FEV1/FVC<NAS FVC<NAS ise;
\ FVC %<40 ise ve/veya
\ FEV1 %<40 ise
∕ KATEGORİ Ağır seviyede kombine restriktif ve obstrüktif bulgular. ∕ AKSİYON 7: Çalışanın ileri tetkiklerin yapılabileceği bir Göğüs Hastalıkları Kliniğine sevki önerilir.
Çalışanın ileri tetkiklerinde ağır seviyede kombine restriktif ve obstrüktif bulguları destekleyen patoloji tespit edilir ise;
• TAVSİYE/İŞ KISITI 5: SGK tarafından Yetkilendirilmiş Sağlık Kuruluşlarına sevk edilmesi önerilir. Sevk dönüşünde çalışana verilen rapordaki verilere ve maluliyet durumuna göre sağlık gözetimine ve çalışma şartlarına karar verilir.
Şekil - 4: SFT değerlendirme algoritması (NAS=FVC, FEV1 ve FEF için Predicted (Beklenen) Değerin %80’i, FEV1/FVC için %70’i olarak kabul edilir.
Şekil - 5: SFT Basit Değerlendirme Algoritması (NAS=FVC, FEV1 ve FEF için Predicted(Beklenen) Değerin %80’i, FEV1/FVC için %70’i olarak kabul edilir.)
SAĞLIK GÖZETİMİNİN SONUÇLANDIRILMASI Sağlık gözetimi sonuçlandırılırken temel prensip çalışan - iş ilişkisi üstünden kurgulu bir bakışla maruziyet odaklı uygunluk kararı verilmelidir. Bireyin her işe uygunluk hali olamayacağı gibi, genel bir uygunsuzlukdan da bahsedilemez. Bu sebeple fizik muayene, akciğer grafisi ve sft değerlendirmelerinin bir arada yorumlanması ve çalışanın yaptığı iş, kullandığı araç-gereç, maruz kaldığı tozuma yapan madde, çalışma ortamının toz düzeyi, olası maruziyeti arttıran ya da eksilten faktörler, bireyin kendine ait diğer özellikleri, kişisel koruyucu kullanım detayları, çalışma süreleri, sağlanabilecek ek önlemler, sağlık gözetimine daha erken periyotlarla davet vb. çok çeşitli faktörlerin bir arada değerlendirilmesi ile işyeri hekimi çalışana ait kararı vermelidir.
Bu kararını “tıbbi uygunluk formu” ile işverene bildirmelidir.
Şekil - 6: Solunum sistemi muayenesinde çalışma yaşamı yönü ile karar verme süreci
SAĞLIK GÖZETİMİNİN KAYDEDİLMESİ Elde edilen veriler ve bulgular işe giriş ve periyodik muayene formunun ilgili kısımlarına işlenir. Kulanılıyorsa sft takip formuna da kayıtlar eklenir.
Pnömokonyoz gibi yıl ve hatta 40 yıl sonra bile ortaya çıkan bir meslek hastalığı olasılığının varlığında tüm belgelerin saklanması için yasal süre ile yetinilmemelidir. Güvenilir ve ulaşılabilir bir arşiv düzeni de kurgulanmalıdır.
ÇALIŞANIN VE İŞVERENİN EĞİTİLMESİ VE BİLGİLENDİRİLMESİ Toz tabanlı sağlık gözetim programlarının işçiler tarafından genel kabul görmesi başarının anahtarıdır. Çünkü sonuç olarak bu programlar bir eğitim ihtiyacını tanımlarlar. Bu sebeple sağlık gözetim programları işçilerle yakın istişare halinde geliştirilmelidir. Standartlaştırılmış bir yaklaşımın geliştirilmesine paralel olarak, sağlık gözetim verilerinin geriye dönük olarak değerlendirilmesinde çalışma ortamındaki şartların daha iyi anlaşılması için işçiler ve işverenler ile daha fazla çalışma yapılmalıdır.
Toz maruziyetine yönelik sağlık gözetim programları, halen mevcut olan hastalıklarının ya da test sırasında anormal sonuçların çıkması halinde, çalışanların bireysel olarak nasıl değerlendirileceklerini açıkça belirtmelidir. Elde edilen bilgilerin kayıtları, çalışanla bireysel olarak paylaşılmalıdır. İşyerinde fibrojenik olsun olmasın tüm tozlara maruz kalan işçiler, toz maruziyeti ile ilgili olarak ve özellikle de aşağıdaki konularda bilgilendirilmeleri ve eğitilmeleri sağlanmalıdır:
\ Genel olarak toz maruziyetten kaynaklanan riskler
\ Silika ve diğer fibrojenik tozlara maruz kalımdan kaynaklanan riskler
\ Solunum yollarında hastalık yapıcı tozlardan kaynaklanan riskler
\ Kanser yapıcı tozlardan kaynaklanan riskler \ İşletme içindeki tüm toz ölçümlerinin reel sonuçları
\ Bireysel iş/iş alanı/kullandıkları araçlara yönelik ölçümlenen ve hesaplanan örnek maruziyet değerleri ve bunların sınır değerleri
\ Tüm bu ölçümlerin önemi ve potansiyel riskler
\ Toz maskesi seçiminin nasıl yapıldığı
\ Toz maskesinin kullanımı
\ İşçilerin hangi şartlarda sağlık gözetimine tabi tutulacağı ve sağlık gözetiminin amacı
\ Toz maruziyetini en aza indirecek güvenli çalışma uygulamalarının neler olduğu, işçinin uyması ve takibini gerektiren durumlar
\ Toz kökenli riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla yasal zorunluluklar nedeniyle alınan önlemler ve bu önlemlerin uygulanacağı koşullar \ İşçinin tozumayı azaltmaya yönelik katılımının neler olacağı \ İşçinin sigara kullanımına yönelik tutumunun düzeltilmesi
\ Otokontrol sürecinde işçinin desteği ve özdenetim sürecine katkısının neler olacağı
Çalışanlara verilecek eğitimlerde aşağıdaki bilgilerin özellikle vurgulanması önerilir.
\ Toza bağlı sağlık kayıpları (pnömokonyoz, akciğer kanseri, KOAH vb) oluştuğunda çalışanın tozlu bir işte çalışmasına kısıt koyma yönünden işyeri hekimi bilim ve yasalar önünde yetkili ve sorumludur.
\ Toza bağlı sağlık kayıpları (pnömokonyoz, akciğer kanseri, KOAH vb) oluştuktan sonra danışmanlık ve rehabilitasyondan faydalanılsa da tedavi edilmesi neredeyse mümkün değildir ve bu sorunları çalışanın sadece çalışma hayatını değil tüm yaşamını ve konforunu etkileyecektir
\ Herhangi bir solunumsal şikayetinin olmaması ve/veya solunum fonksiyon testinin normal olması ilk değerlendirmede çok anlamlı değildir; içinin pnömokonyoz olmadığı anlamına gelmez.
\ Radyolojik olarak grafinin normal olması solunum yolları hastalıkları yönünden bir bulgu vermez, KOAH, astım vb. tıkayıcı bir hastalık olmadığı anlamına gelmez
\ KOAH, astım ilaçları, kanser tedavilerinde tüm ilerlemelerin bir ölçüde iyileştirici etkisi olsa da küratif tedavileri yoktur. Tozdan korunarak olası hastalıkları önlemek günümüzde halen en etkili strateji olmayı sürdürmektedir.
\ Toz maskelerinin tozun görüldüğünde takılması yeterli değildir. Birikim yapan tozlar zaten insan gözü ile görülemez büyüklükteki çok küçük toz tanecikleridir.
\ Toz maskesi toza maruz kalmadan önce takılmalı, gerektiğinde de değiştirilmelidir. Tozun cinsi ve yoğunluğuna göre tozlu alanda toz maskesini kısa sürelerle de olsa çıkarmak, koruma düzeyini büyük oranda düşürmektedir. Ancak çıkarmak zorunda kalınırsa, mümkün olan en kısa sürede tekrar takılmalıdır.
\ Genetik yapı, anatomik yapı, geçirilmiş hastalıklar-ameliyatlar, sigara kullanımı vb. bir çok değişken sebebe bağlı olarak toza bağlı gelişen sağlık sorunları herkeste aynı şekilde ve şiddette ortaya çıkmaz. \ Usulüne uygun takılmamış toz maskeleri yeterli koruma sağlamazlar. Özellikle sakallı işçilerin sakallarını kesmeleri sağlanmalıdır. 49
\ Tıbbi olarak pnömokonyoz ya da tıkayıcı hava yolu hastalıklarının olması, yasal olarak maluliyet sonucunu doğfunduszeue.infoat yönünden işçinin her zaman bu yönde talebi olulabilir ve hak etmesi de muhtemeldir.
\ Toza bağlı sağlık sorunları tespit edilen kişilerin başka bir işyerine başvurduklarında bu tanıları başvurdukları iş için engel oluşturabilmektedir.
TOZDAN KORUNMA Tozdan korunmada asıl olan kaynağında korunma olmalıdır. Eğer yapılabiliyorsa toz yapan malzeme ya da yöntemden vazgeçilmelidir.
Çalışanın ya da kullanılan araçların izole edilmesi, yükleme-boşaltma-paketlemede el-beden gücü yerine araçların kullanılması, emiciler kullanılarak tozun işlem sırasında kaynağında emilmesi, taşıma, aktarma işlemlerinde kapalı sistemlerin kullanılması, temizlik sürecinde ıslak çalışma, kapalı borular içinden basınçlı hava ile aktarma tercih edilebilecek mühendislik toz önleme seçenekleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Temizlik ve yıllık bakım süreçlerinde mümkün olduğunca mekanize, izole ve toz bastırma yöntemleri ile çalışılmalıdır.
Tozdan korunmada asıl olan risk değerlendirmesi ile en uygun yolu işletmenin kendi özellikleri içinde belirlemesidir.
Yukarıda sayılan birçok mühendislik önleme yöntemine eklenmesi kaçınılmaz olan iki temel koruma yolu daha vardır. Bunlardan bincisi uygun ve yeterli havalandırmanın sağlanması, diğeri de kişisel önlemlerdir. Kişisel önlemler sağlık gözetimini ve eğitimleri de içerir.
Tozlu ortamda çalışan bir çalışanı korumada kullanılacak bireysel koruyucu, toz maskesidir. Maskeler TS EN ’a uygun olmalıdır. Maskelerin üzerinde yapımcı firma adı ve sembolü, hangi tür gaz ve tozlara karşı kullanılacağı, imal tarihi, son kullanma tarihi silinmeyecek şekilde bulunmalıdır.
EN , kişisel koruyucu donanımlar arasında yer alıp bakım gerektirmeyen toz, sis ve duman maskelerinin standardıdır. 89//EEC Avrupa direktifine uygun olarak belirlenen ve yılında kabul edilen bu standarda göre maske seçimi koruma kademesine bağlı olarak 5 ayrı grupta yapılıyorken yılında EN “Toz Maskeleri Yeni Avrupa Standardı” olarak yenilenmiş ve koruma kademeleri yükseltilmiştir. 5 olan ürün tipi 3’e indirilmiş ve su bazlı (S) ya da yağ bazlı (L) katı madde ayrımı kaldırılarak tüm maskelerin hem su bazlı hem de yağ bazlı (SL) katı maddelere karşı koruyuculuğu standarda bağlanmıştır. Günümüzde bir “kullan at toz maskesi”nin üstünde maske tipi olarak sadece FFP1, FFP2, FFP3 koruma kademelerini gösterir kodlar kalmıştır. Bu kodların açılımına bakarsak:
• FF: Face filter= yüz maskesi
• P1=Mekanik çalışmalar sonucu ortaya çıkan toksik olmayan tozları,
• P2=Toksik tozları, MAK değerleri 0,1 mg/m³’den büyük olan tozları,
• P3=Toksik, radyoaktif ya da kanserojen tozları, MAK değeri 0,1 mg/m³’den küçük olan tozları tanımlar.
Maske tipinin belirlenmesinde toz ölçümleri kullanılır. Ölçüm sonucu değeri hesaplanan sınır değere bölünür.
• 1 - 4 arasında ise FFP1 maske
• 5 arasında ise FFP2 maske
• arasında ise FFP3 maske kullanımı gereklidir.
Toz maskelerinin yukarıda sayılan EN standartlarına uygunluğunun yanında konfora yönelik özellikleri de koruyuculukta önemlidir. Toz maskelerinin sürekli yenilendiği günümüzde maskeler için iki önemli nokta daha vardır. Bunlardan birincisi ventil’dir. Soluk vermeyi kolaylaştıran ventil maskenin iç ısısının yükselmesini engelleyerek çalışanın bu kişisel koruyucuyu daha uzun süre kullanabileceği bir konforun oluşumuna katkı sağlar. Konfora yönelik diğer önemli faktör ise maskenin yüze oturmasını sağlayan burun kavrama aparatı ve baş lastiğidir. Maske kullanan bir çalışan çok sıktığı için maskeyi çıkartabilir ya da maske tam oturmadığı için aralardan kaçan toz partikülleri olabilir. Bu sebeplerle bir iş sağlığı profesyoneli uygun maskeyi seçtikten sonra ilk ve öncelikli olarak maskenin doğru kullanımını sağlayacak eğitimlerle çalışanı bilgilendirmelidir.
Toz maskesinin seçiminde en önemli ölçek işyeri risk değerlendirmesi kapsamında yapılan ölçümlerdir. Tozun miktarı, niteliği, çalışanın maruziyet süresi ve kişisel faktörler bir arada değerlendirilerek toz maskesi tipi belirlenmeli ve kullanımı sağlanmalıdır.
Her ne kadar tüm bu yöntemler doğru ve yeterli kullanılsa, uygulansa dahi çalışanların işyeri ortamındaki sağlık tehditlerine karşı, olası riskleri önceleyerek yapılandırılmış bir sağlık gözetimine tabi tutulmaları gereklidir.
Koruyucu etkinin görülebilmesi için çalışanın maskeyi tozlu iş alanında hiç çıkarmadan kullanması gerekmektedir. Bu ise, gerçek hayatta çoğunlukla karşılığı olamayan bir beklentidir; çalışanların çok azı maskelerini kendilerine verilen eğitimlere veya talimatlara göre kullanırlar. Toz maruziyetini maske ile tam olarak önlemek iyi niyetli bir beklentiden öteye geçemeyeceğinden, toz düzeyini ve içeriğindeki silika oranını (varsa diğer fibrojenik toz oranını) çalışma ortamında alınacak mühendislik önlemler ile azaltma çabası öncelikli olmalıdır.
İŞYERİ HEKİMİNE EK BİLGİLER
Sağlık Gözetimi birincil korunmanın test-izlem aracıdır. Bu gözetim sırasında tüm sağlık bulgularının normal olması kişinin gelecekte herhangi bir meslek hastalığı-işle ilgili hastalık yaşamayacağı anlamına gelmez. Bu nedenle ortamdaki toz, gürültü, titreşim vb. etkenlere karşı iş güvenliği uzmanı ile beraber birincil koruyucu aksiyonların geliştirilmesi ve uygulanması işyeri hekiminin de sorumluluğundadır.
Genel hastalıkların %’nin sebebinin işle ilgili maruziyetler olduğu gösterilmiştir. Çalışanların emekli olduktan sonra ortaya çıkan sağlık sorunlarının bir çoğu da çalışma yaşamı sırasındaki maruziyetlerinin sonucudur. Ülkemizde bugün için meslek hastalıkları – işle ilgili hastalıkların saptanmasında yaşanan sistemsel zorlukların aşılması halinde bu veriler daha da net görülecektir. Bu nedenledir ki bugün için işyeri hekimi gerek birincil korunmanın, gerekse de ikincil korunmanın detaylarının belirlenmesi ve uygulanmasında İSG alanının en önemli aktördür.
Maruziyet sınır değerleri için uluslararası farklı ifadeler
İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi (Occupational Safety and Health Administration-(OSHA) tarafından Per- missible Exposure Limit (PEL),
Amerikan Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (National Institute for Occupational Safety and He- alth - NIOSH) tarafından Recommended Exposure Limit (REL),
American Conference of Govermental Industrial Hygienists (ACGIH) tarafından Threshold Limit Value (TLV),
Almanya’da Maximale Arbeitsplatz-Konzentration (MAK),
Fransa’da Valeur Moyenne d’Exposition (VME) ve Valeur Limite d’Exposition (VLE)
İngiltere’de Sağlık ve Güvenlik Komisyonu tarafından (Healty and Safety Commission) onaylanan İşyeri Maruziyet Sınır Değerleri -Workplace Exposure Limits (WEL)
Sigara Birçok iş kolunda mesleki etkilenim ile ortaya çıkabilecek bir hastalığın sigara tüketiminin de olması halinde ortaya çıkışı lehine gelişen olumsuz bir etkileşim vardır.
Tütün kullanımı partikül temizliğini inhibe ederek veya toz maruziyetinin etkisini silika tozu ile sinerjik bir şekilde arttırarak pnömokonyoz oluşumuna yol açabilir.
Sigara içimi ile çalışma yaşamındaki zararlıların etkilerini özellikle solunum sistemi başta olmak üzere kat arttığına dair somut göstergeler bir çok çalışmada gösterilmiştir. Tütün ve mamulleri silikozis ve asbestosis gibi tüm pnömokonyozlar, hatta akciğer kanseri, kalp damar hastalıkları dahil tüm hastalıkların artışında etkin rol oynamaktadır.
Tütün ve mamulleri çalışma yaşamındaki maruziyetlere karşı solunum sisteminin mekanik, hücresel, sitokin vb. her seviyedeki korunma bariyerini ortadan kaldırmaktadır. Burada özellikle tek başına sigara değil, tüm tütün ve mamulleri (sigaranın incesi - kalını, az nikotinlisi, 52
pipo - puro - nargile - elektronik sigara vb.) bu etkileri göstermektedir. Bu nedenle her işyeri hekimi sigaraya karşı mücadele etmelidir.
Çalışma ortamında minimalize edilecek maruziyetleri katlatarak etkilerini gösterecek tütün ve mamulleri ile tam bir mücadele yapması - sıfır tütün ya da tam dumansız işyeri - şeklinde kampanyalarla bu kesin önlenebilir zararlı etkeni toptan ortadan kaldırma yönünde programlı mücadele etmelidir.
Tütün ve mamullerini kullanan çalışanlarda ortaya çıkan hastalığın (KOAH, kanser, kalp damar hastalıkları, hatta pnömokonyozlar vb.) hangi etkene bağlı olarak ortaya çıktığının saptanması zorlaşmakta, işyerindeki maruziyetin üstünü sigara örtmektedir. İşçinin çalışma ortamındaki maruziyetleri sonucu ortaya çıkacak hastalıkların gerçek etkenlerinin belirlenmesini güçleştirerek gelecekte ciddi sosyal ve yasal hak kayıplarına yol açmaktadır.
Tablo - 3: Meslek (İş) ile Sigara İçiminin Hastalığın Ortaya Çıkışındaki Etkileşimi
Fizik Muayene Fizik muayene herhangi bir klinik tablonun ortaya konulmasında çok değerlidir. Klinik sorunun sistemik ya da multisistemik etkilerinin tanınarak hekimin yönlendirilmesini sağlar. Tozdan etkilenen ana sistemin solunum sistemi olması sebebi ile fizik muayenede bu sisteme yönelik incelemeler atlanmadan ve dikkatle yapılmalıdır.
Astım, KOAH gibi havayolu hastalıklarında havayolu hastalığıyla ilişkili bulgular (ekspiryumda uzama, ronküsler, erken inspiryum ralleri gibi), akciğer interstisyumunu etkileyen hastalıklarda, örneğin asbestoziste, manşon ralleri oskültasyonla saptanabilir. Oysa erken silikozis olgusunda hiçbir patolojik bulgu saptanmazken, akut silikozisli bir olguda ağır dispne, takipne, siyanoz yanında oskültasyonla patolojik bulgu saptanmayabilir.
İnspeksiyon
Çalışanın;
\ Pozisyonu (ortopne varlığı),
\ Göğüs kafesinin şekli (pectus excavatum-kunduracı göğsü, pectus carinatum-güvercin göğüs, kifoskolyoz, göğüs ön arka çapı-fıçı göğüs, her iki hemitoraksın simetrikliği)
\ Bilinç
\ Cilt rengi \ Ödem
\ Tremor
\ Ses kısıklığı
\ Vena cava superior sendromu (VCSS): Boyun venlerinin dolgunluğu
\ Horner Sendromu
\ Hoover bulgusu
\ Çomak parmak ve hipertrofik pulmoner osteoartropati \ Solunum dinamiği: Sayısı, şekli (bradipne, takipne, polipne, Kussmaul-hiperpne, biot,
Cheyne Stokes solunumu)
\ Göğüs kafesi ve karın hareketlerinin uyumu yönünden değerlendirme yapılmalıdır.
Resim - 1: Çomak parmak Resim - 2: Pectus excavatum Resim - 3: Pectus carinatum
Palpasyon
Bu aşamada çalışanın her iki hemitoraks, kot hareketleri, trakea palpasyonu, vibrasyon torasik değerlendirilir. Ses iletimini bozan durumlarda Vibrasyon Torasik(VT) azalır, pnömonik konsolidasyon, pulmoner enfarktta VT artar.
Perküsyon
Bu aşamada sonor ses (normal akciğer dokusu), hipersonor ses (aşırı havalanma), submat>>- mat ses (sonoritenin azalması: konsolidasyon, atelektazi, fibrozis) değerlendirilir.
Oskültasyon
Solunum sistemi fizik muayenesinin günümüzde hekimler tarafından en çok tercih edilen ve neredeyse tüm muayenelerde muhakkak yapılan en önemli aşaması oskültasyondur. Normal olarak hasta ağzı ile soluk alıp-verirken akciğerleri oskülte edilmelidir. Oskültasyon sırasında apeks, orta hat ve alt akciğer sahaları hem posterior, lateral, hem de anteriordan dinlenmeli, her iki yan değiştirilerek (bir sağ, bir sol akciğer şeklinde) ve karşılaştırmalarla dinlenmeli, steteskopun diyafram kısmı kullanılmalıdır. Akciğer üstündeki her dinleme noktası en az bir solunum siklusu süresince dinlenmelidir.
İlk olarak hasta sakin bir durumda iken dinlenmeli, eğer solunum sesleri işitilemezse daha sonra hastadan derin solunum yapması istenmelidir. Önce solunum sesleri tanımlanmalı, daha sonra patolojik sesleri dinlenmelidir. Solunum seslerinin şiddetine dikkat edilmeli ve muhakkak karşı tarafla kıyaslaması yapılmalıdır. İnspirasyon ve ekspirasyonun uzunluğu karşılaştırılmalı, ayakta iken üst ve alt solunum sesleri arasındaki şiddeti kıyaslanmalı, ilave (patolojik) seslerin varlığı veya yokluğu not alınmalıdır. İnspirasyon daha uzun, ekspirasyon ise kısa ve birincisinin 1/3 uzunluğundadır.
Resim - 4: Akciğer oskültasyonu
Trakea, ana bronşlar ile lob ve segment bronşlarında hava akımı türbülan özellik taşırken terminal havayollarında laminar akım vardır. Laminar akım solunum seslerinin oluşumuna katkıda bulunmaz Santral hava yollarındaki türbülan akımın oluşturduğu sesler göğüs duvarına kadar taşınabilir. Böylece normal solunum sesi oluşur. Normal solunum sesi veziküler sestir.
Akciğer sesleri basit akciğer sesleri ve ek sesler şeklinde ayrılarak değerlendirilir. Ek sesler;
\ Raller: solunum yollarının inspirasyonda açılması ve ekspirasyon sonunda kapanması sonucunda oluşur. İnce raller, kaba raller ve selofan raller (Velcro ralleri) olarak ayrılır.
\ Ronkuslar: Bronş duvarı ve havayolu içindeki havanın birbiri ile etkileşimi sonucunda oluşur. Akciğer adventisyasından kaynaklanan sürekli uzun süreli müzikal nitelikli seslerdir.
Sibilan ve Ronflan olarak ayrımı olsa da günümüzde günlük uygulamada artık sadece ronküs tanımlaması tercih edilmektedir.
\ Hışıtılı solunum (Wheezing): Astımın en önemli bulgusudur. Esasen bir çeşit ronküsdür.
\ Frotman: Pleural sürtünme sesidir.
Oskültasyon sırasında ayrıca duyulabilecek ya da dikkat edilmesi gereken diğer sesler de şunlardır:
\ Stridor
\ Bronşiyal ses
\ Kavite solunumu
\ Amforik solunum
\ Solunum seslerinin hafif olması ya da azalması: Amfizem, plevral efüzyon, pnömotoraks, akciğer kollapsı
Tüm bunlara rağmen meslek hastalıklarında tanıyı kesinleştirmede fizik muayene fazla yardımcı olmayabilir. Fizik muayene normal iken patoloji var olabilir. Ancak kesinlikle atlamadan ciddiyetle yapılmalıdır. Esasen fizik muayene bulguları havayolu hastalıklarında parankim hastalıklarına göre daha yardımcıdır. Wheezing, ekspiryum uzaması, ronküsler duyulur ise obstrüktif tip bir patoloji akla gelmeli ve SFT ile tanı süreci tamamlanmalıdır. Parankim hastalıklarında bibaziler inspirasyon sonu raller (asbestozda) duyulabilir, çomak parmak görülebilir. Ancak bu tabloda SFT ile bile kesin tanı koymak zordur.
Posteroanterior Akciğer Grafisi
Resim 5’de normal bir PA akciğer grafisi ve grafideki anotomik oluşumlar izlenmektedir. Bir akciğer grafisini değerlendirmeye geçmeden önce film kalitesindeki defektleri bilmemiz-görmemiz grafide saptadığımız görünümlerin patolojik olup olmadığı konusunda bize yol gösterici olacaktır. Film kalitesinde dikkat edilmesi gereken bazı özellikler şöyle sıralanabilir: grafinin dozu; simetri-pozisyonu, skapulaların akciğer sahaları dışında kalması, inspirasyon durumu, kontrastı, tüm toraksı içerip içermediği, hareket defekti olup olmadığı, grafinin banyo kalitesi, artefaktların olup olmadığına dikkat edilmeli; grafide çekim tarihi ve kişi adı yazılı olmalıdır.
Resim - 5: Normal PA Akciğer grafisindeki anotomik oluşumlar (funduszeue.info funduszeue.info funduszeue.infoi kot funduszeue.infoğer parankiminin avasküler cm’lik periferik alanı 5. Küçük fissür funduszeue.infoğ diyafram kubbesi 7. Sol dyafragm 8. Arka kot 9. Ön mediastinal hat Vena cava superior’un gölgesi Vena azygous’un lokalizasyonu Sağ inen ana pulmoner arter Pulmoner arter ve venler Sağ atrium’un kenarı Vena cava inferior Aort topuzu Sol pulmoner arter Sol ventrikül kenarı İnen aorta Yumuşak doku alanları).
Solunum Fonksiyon Testi SFT Endikasyonları
Semptomların, fizik muayene bulguları ve laboratuvar sonuçlarının değerlendirilmesi
Hastalıkların solunum fonksiyonlarına etkisinin saptanması
Obstrüktif ve restriktif tipte solunum fonksiyon bozukluğunun ayrımı
Pre-operatuvar değerlendirme
Hastalığın seyrinin ve prognozunun değerlendirilmesi
Tedavi yaklaşımlarının belirlenmesi
Tedaviye yanıtın değerlendirilmesi
Mesleki ekspozisyonun monitorizasyonu
Epidemiyolojik araştırmalar İş görememezlik derecesinin değerlendirilmesi İzah edilemeyen nefes darlığı
Akciğer nedenli nefes darlığının kardiak nedenli nefes darlığından ayıt edilmesi
Bronkodilatöre cevabın saptanması ve değerlendirilmesi
Bronşhiperreaktivitesinin saptanması
Küçük havayolu obstüksiyonunun saptanması
Yukarı solunum yolu obstrüksiyonunun saptanması
Egzersize cevabın izlenmesi
SFT Kontraendikasyonları
SFT’nin mutlak kontraendike olduğu en önemli durum son 1 ayda geçirilmiş myokard infarktüsüdür. Testin yapılmasını zorlaştıracak demans gibi bazı etkenler testin yapılmasını güçleştirir. İyi bir anlatım ve teknikle testi yapamayacak kişi sayısı oldukça azdır.
Rölatif kontraendikasyonlar ise ATS/ERS rehberinde şu şekilde belirtilmiştir:
Herhangi bir sebebe bağlı göğüs ve karın ağrısı
Ağızlık tutma sırasında oral ya da facial ağrının oluşması
Stres inkontinans
Demans ya da kontüzyon durumu
Spirometre için temel gereklilik kriterleri
Volüm > 8 L
Doğruluk ± %3 veya ± L
Akım: L/sn
Zaman > 15 sn
Kalibrasyonu yapılıyor olmalı
• Günde en az 1 defa (>50 test/gün)
• Volümü bilinen bir şırınga (³3 L) kullanılmalı
• Volüm ve akımın değerlendirilmesi yapılmalı
• Kabul edilebilir değişkenlik ± 3% (% 97– veya L)
• Verileri kaydedilmeli
Solunum Fonksiyon Testlerinin Kabul Edilebilirlik Kriterleri
Spirogramda artefakt bulunmamalı: Öksürmemeli, erken bitirilmemeli, efor değişkenliği olmamalı, ağız- lıktan kaçak olmamalı veya kapatılmamalı
Test başlangıcı iyi olmalı: Ekstrapolasyon volümü FVC’nin % 5’i veya lt’den az, tepe akıma ulaşma süresi msn’den kısa olmalı
Yeterli ekshalasyon yapılmalı: Ekshalasyon süresi 6 sn olmalı, V-T eğrisinde plato çizilmeli, ekshalasyon sonunda 1 sn V değişikliği olmamalı (yaşlı veya obstrüksiyonu olanlarda 1,5 sn’ye uzatılabilir)
Tekrarlanabilirlik Kriterleri
3 kabul edilebilir spirogramda:
En yüksek iki FVC arasındaki fark < lt
En yüksek iki FEV1 arasındaki fark < lt ise TEST SONLANDIRILIR.
Bu kriterler yoksa:
Yeni testlerde uygunluk saptanana kadar ya da
Toplam 8 test yapılana kadar ya da
Testleri sürdüremeyene kadar TEKRARLANIR
En iyi üç test kayda alınır.
KAYNAKÇA
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Kanun NoResmî Gazete; 30/06/
2. Tozla Mücadele Yönetmeliği, ÇSGB, Resmi Gazete:
3. Tozla Mücadele İle İlgili Uygulamalara İlişkin Tebliğ, ÇSGB, Resmi Gazete
4. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği, ÇSGB, Resmi Gazete
5. İşyeri Hekimi Ve Diğer Sağlik Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk Ve Eğitim-leri Hakkinda Yönetmelik, ÇSGB, Resmi Gazete
6. Asbestle Çalişmalarda Sağlik Ve Güvenlik Önlemleri Hakkinda Yönetmelik Resmi Gazete,25/01/
7. İş Hijyeni Ölçüm, Test Ve Analiz LaboratuvarlarıHakkında Yönetmelik, ÇSGB, Resmi Gazete
8. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği, ÇSGB, Resmi Gazete
9. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği, ÇSGB, Resmi Gazete:
Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği, ÇSGB, SGK. Resmi Gazete: Ü
Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Resmi Gazete
NIOSH NMAM , funduszeue.info
HSE MDHS 14/3, funduszeue.info
TS EN Türk Standardı
Çimento üretiminde emisyon kaynakları ve türleri. Kaynak: Karababa, Ali Os-man. Çimento Sanayi, Çevre ve İnsan Sağlığı sunum materyali. Ege Üniversi-tesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı.
Excessive Exposure to Dust Among Cleaners in the Ethiopian Cement Industry,Zeyede K. Zeleke ve ark.,Department of Public Health and Primary Health Care,Occupational and Environmental Medicine, University of Bergen,Norway;Journal of Occupational and Environmental Hygiene,, ISSN print / online,
Health hazards of cement dust, Sultan A. Meo, MBBS, PhD. Assistant Profes-sor, Department of Physiology, College of Medicine, King Saud University, Ri-yadh, Kingdom of Saudi ArabiaSaudi Med J ; Vol. 25 (9):
International Labor Office. Encyclopedia of Occupational Health and Safety, 4th ed. Geneva, ILO,
Guidelines for the use of the ILO International Classification of Radiographs of Pneumoconioses, revised edition ILO, Geneva,
Task Force Group on Lung Dynamics, Committee II IRCP, Deposition and retention models for internal dosimetry of the human respiratory tract. Health phys.,12,,
Tiryaki, A.R., Aksoy, Ş., Oral, İ., Şahin, Z. İş’te Sağlık Gözetimi. İşyeri Hekimleri Derneği. ().
Karaçelebi A,Toz Raporu,funduszeue.infoı.EKİ Yayınları No,Zonguldak,
Akkurt İ. Mesleki Solunum Hastalıkları. funduszeue.infoı.Ankara,TTB Yayınları,
Çalışma Yaşamında Sağlık Gözetimi, Madenlerde Sağlık Gözetimi Rehbe-ri.ÇSGB,İSGİP-2,Ankara,
Meslek Hastalıkları ve İşle İlgili Hastalıklar Tanı Rehberi.Şimşek C.ÇSGB,İSGİP-1,
Meslek Hastalıkları ve İşle İlgili Hastalıklar Tanı Rehberi. ÇSGB,İSGİP-2,
Kobiler İçin İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Rehberi: Risk Değerlendirmesi, İsg Performans İzleme ve Sağlık Tehlikeleri.ÇSGB,İSGİP Maden Sektö-rü,Ankara,
Meslek Hastalıkları Rehberi(Guidelines for Occupational Medical Examinati-ons-Prophylaxis in occupational medicine-Deutshe Gesetzliche Unfallver-sicherung DGUV).ÇSGB,İSGGM,
Çalışma Yaşamında Sağlık Gözetimi funduszeue.infoı K.ÇSGB,İSGİP,Ankara,
Solunum Fonksiyon Testleri Ktabı, Türk Toraks Derneği, Saryal Bartu S.,Ulubay G.,
Akbulut T.İşçi Sağlığı Prensip ve UygulamalarıBaskı.Sistem Yayıncılık,
Altın R, Mesleki Akciğer Hastalıklarında Tıbbi Muayene, İSGİP İş Sağlığı Pro-fesyonelleri Eğitimi, Sözel Sunum, Zonguldak,
Kongar N A. Mesleki Akciğer Hastalıklarında Radyolojik Değerlendirme. Klinik Gelişim Dergisi (Meslek Hastalıkları); 23(4),
Tor M.Kömür İşçisi Pnöfunduszeue.info Gelişim Dergisi (Meslek Hastalıkları) ; 23(4)
Akgün funduszeue.info Gelişim Dergisi (Meslek Hastalıkları);23(4),
Çımrın funduszeue.info hastalıklarına genel klinik yaklaşıfunduszeue.info Gelişim (Meslek Hastalıkları); 23(4) 10,
Demir funduszeue.info Hastalıklarının Tanısında Solunum Fonksiyon funduszeue.info Gelişim Dergisi (Meslek Hastalıkları); 23(4),
Occupational Safety and Health Standards, Toxic and Hazardous Substances, TABLE Z-1 Limits for Air Contaminants. OSHA. funduszeue.info
Occupational Safety and Health Standards, Toxic and Hazardous Substances, TABLE Z-3 Limits for Air Contaminants. OSHA. funduszeue.info
NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards, Silica, crystalline (as respi-rable dust), NIOSH,CDC.
funduszeue.info
Introduction to the Chemical Substances TLVs, Last Revised,,ACGIH.
funduszeue.info
Summary of information from EU Member States and other Sour-ces,Occupational Exposure Limits, European Agency for Safety and Health at Work. funduszeue.info funduszeue.info
Silica cristalline, Institute National de Recherche et de Securite.
funduszeue.info
Containing the list of workplace exposure limits for use with the Control of Substances Hazardous to Health Regulations ,HSE EH40,Second edi-tion, funduszeue.info ehpdf
Health surveillance for those exposed to respirable crystalline silica (RCS),HSE. funduszeue.info funduszeue.info(Erişim tarihi,)
NIOSH. The Work-related Lung Disease Surveillance Report, Cincinnat-ti, OH, NIOSH
NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards, Coal Dust, NIOSH, CDC.
funduszeue.info
Chemical Sampling Information, Coal Dust, OSHA. funduszeue.info data/CH_html
Benowitz N.L,Hua, funduszeue.infog & Occupational Health Current Occupational & Environmental Medicine 4. Ed. Edited by Joeph LaDou. ALANGE medical book. Mc Graw Hill Medical California,
European standards, Personal protective equipment, Directive 89//EEC,Brussels, http:// funduszeue.info
Silica, NIOSH Workplace Safety & Health funduszeue.info,CDC. funduszeue.info silica/
Determining Silica Exposure, OSHA.
funduszeue.info
Demirdizen T. Taşocaklarında solunabilir tozdaki kristalin SiO2 miktarının belir-lenmesi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tez Çalışması, Adana,
Bergdahl I, Toren K at al. Increased mortality in COPD among construction workers exposed to inorganic dust, Eur Respir J ;
Cowie RL, Murray J, Becklake MR. Pneumoconioses. In: Murray JF, Nadel JA, Eds. Textbook of Respiratory Medicine, 4th Ed. Philadelphia. W.B. Saunders;
Alman Taşkömürü Madenlerinde Tıbbi Muayene Esasları. TTK İş Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı Yayını No,,Zonguldak
Brusasco V, Crapo R,Viegi funduszeue.infordisation of spirometry,Series:ATS/ERS TASK FORCE: STANDARDISATION OF LUNG, FUNCTION TESTING, No Eur Respir J ; –
Cotes JE, Chinn DJ, Miller MR. Lung function. Blackwell Publishing, 6th ed
Hurley JF, Maclaren WM. Dust-related risks of changes in coalminers over a working life: report on work commissioned by NIOSH, Technical Memorandum Series. TM/87/ Edinburgh: Institute of Occupational Medicine,
Antao VCS, Parker JE. ILO Classification in Imaging of Occupationaland Envi-ronmental Disorders of the Chest. Gevenois PA. And Vuyst PE New York: Spi-ringer
Hertzberg VS, Rosenman KD, Reilly MJ, Rice CH. Effect of occupational silica exposure on pulmonary function. Chest ;
Speizer FE at al. Environmental lung diseases. Harrison’s Principle of internal medicine. Vol 2. Mc Graw-Hill, Chapter
Siemiatycki J, Richardson L, Straif K. Listing occupational carcinogens. Envi-ron Health Perspect ;
Keskin Ö,Aksoy S. Meslek İlişkili Kanserler. Hacettepe Tıp Dergisi ;
CDC: Current Cigarette Smoking Prevalence Among Working Adults-United States, September 30, /60(38);)
Copley SJ, Lee YC, Hansell DM, Sivakumaran P, Rubens MB, Newman TAJ, Rudd RM, Musk AW, Wells AU. Asbestos-induced and smoking related disea-se: apportioning pulmonary function deficit by using thin-section CT. Radio-logy ;
To B or Not to B, A NIOSH B reader. funduszeue.info
Aziz Z A. and Hansell DM Occupational and Environmental Lung Disease: The Role of Imaging: In. Imaging of Occupational and Environmental Disorders of the Chest. Gevenois PA. and Vuyst PE New York: Spiringer
Yoshihiro Takashima at al. A flat panel detector digital radiography and a sto-rage phosphor computed radiography:Screening for pneumoconioses”.J Oc-cup Health ;
Laney AS, Petsonk EL, Wolfe AL, Attfield MD. Comparison of storage phosp-hor computed radiography with conventional film-screen radiography in the recognition of pneumoconioses. Eur Respir J. Jul;36(1) Epub Nov
Kusaka Y,Hering K G, Parker J E. International classificatiıon of HRCT for oc-cupational and environmental respiratory diseases. Springer-Verlag, Tok-yo,
Remy-Jardin M, Remy J, Farre I, Marquette CH. Computed tomographic eva-luation of silicosis and coal workers’ pneumoconiosis. Radiol Clin North Am. Nov;30(6)Akira M. High-resolution CT in the evaluation of oc-cupational and environmental disease. Radiol Clin North Am. Jan;40(1)
Akira M. High-resolution CT in the evaluation of occupational and environmen-tal disease. Radiol Clin North Am. Jan;40(1)
Saygun M,Tunçbilek A,Karabıyıkoğlu funduszeue.infoömokonyoz olgularında radyolojik bulgular, solunum fonksiyon testleri, EKG ve arter kan gazları sonuçlarının de-ğerlendirilmesi.Tüberküloz ve Toraks Dergisi ;49(3)
Neri S, Boraschi P, Antonelli A, Falaschi F, Baschieri L. Pulmonary function, smoking habits and high resolution computed tomography (HRCT) early ab-normalities of lung and pleural fibrosis in shipyard workers exposed to asbes-tos. Am J Industr Med ;
Çımrın funduszeue.infozis yeniden: Sebepler ve Sorumluluklar. Tüberküloz ve Toraks Dergisi,,55(1)
Akgün M ve ark. An epidemic of Silicosis among former denim-sandblasters, Eur Respiratory J,, June.
Taş D ve ark. Kot kumlamaya bağlı gelişen silikozis:iki funduszeue.info Koruyucu He-kimlik Bülteni,,6(5).
Sevinç C ve ark. Sandblasting under uncontrolled and primitive conditions in Turkey. J Occup Health,;
Beder A. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kuruluna yılları arasında başvuran yükümlülük süresi sona ermiş pnömokonyoz olgularının değerlendi-rilmesi. Tüberküloz ve Toraks Dergisi ;56(4)
Altın funduszeue.infoömokonyoz tanı, izlem, tedavi ve maluliyet değerlendirilmesi, Sözel sunum, 8. Göğüs Hastalıkları ve 1. Göğüs Cerrahisi Mesleki Gelişim Kursu, Ocak ,İstanbul. funduszeue.info funduszeue.info?s=5ACEBCA
EKLER Ekler: Dokümanlar/ Formlar/ Örnek Tablolar
Ek 1: ILO Okuma Formu Ek 1: ILO Okuma Formu Ön sayfa
54
Ek 2: Tozlu İşyerinde Sevk Planı Ek 2: Tozlu İşyerinde Sevk Planı
Ek 2: Tozlu İşyerinde Sevk Planı
SEMPTOM VE PA AKCİĞER SOLUNUM YAPILACAK BULGU GRAFİSİNDE FONKSİYON İŞLEM PATOLOJİ TESTLERİNDE SEMPTOM VE PA AKCİĞER PATOLOJİ SOLUNUM YAPILACAK BULGU GRAFİSİNDE FONKSİYON İŞ Meslek hastalığı tanısı LEM VAR / YOK VAR / ŞÜPHELİ VAR / YOK TESTLERİNDE PATOLOJİ PATOLOJİ koymaya yetkili hastanelere sevkinin İşyeri ortamında toza maruziyet öyküsü VAR* İşyeri ortamında toza maruziyet VAR / YOK VAR / YOK VAR / YOK VAR / ŞÜPHELİ YOK YOK VAR / YOK VAR VAR İleri tetkik için göğüs hastalıkları kliniği olan ikinci basamak sağlık kuruluşuna sevkinin sağlanması sağlanması*** Pnömokonyoz ile ilgili İleri tetkik için göğüs hastalıkları kliniği olan Meslek hastalığı tanısı koymaya yetkili hastanelere sevkinin sağlanması*** öyküsü VAR* VAR / YOK YOK YOK patoloji yok (periyodik muayenelere devam ikinci basamak sağlık kuruluşuna sevkinin edilmesi) sağlanması Pnömokonyoz ile ilgili Ek 3: ILO FORMU VAR / YOK NDAKİ KODLARIN KISALTMALARI YOK YOK patoloji yok (periyodik muayenelere devam
Tablo –1: Küçük Opasitelerin kodlanması Büyüklük Yuvarlak (çap) Düzensiz (genişlik) Ek 3: ILO FORMUNDAKİ KODLARIN KISALTMALARI Ek 3: ILO Formundaki Kodların Kısaltmaları edilmesi)
Tablo –0- 1: mm p s Küçük Opasitelerin kodlanması
Büyüklük mm q mm r Yuvarlak (çap) t u Düzensiz (g nişlik) e mm p s mm Tablo - q 2: Büyük Opasitelerin Kodlanması t mm A opasite: r Çapı 10mm’den büyük, 50 mm’den küçük tek opasite veya çapı 10 mm’den büyük u tahmini toplam alanı 50 mm civarında olan birden fazla opasite
Tablo - B opasite: Kategori - A’daki opasitelerin çapını geçen ancak, sağ üst zon alanını geçmeyen 2: Büyük Opasitelerin Kodlanması bir veya birden fazla opasite A opasite: Çapı 10mm’den büyük, 50 mm’den küçük tek opasite veya çapı 10 mm’den büyük
C opasite: Sağ üst zon alanını geçen çaptaki bir veya bird tahmini toplam alanı 50 mm civarında olan birden fazla opasite en fazla opasite
B opasite: Kategori - A’daki opasitelerin çapını geçen ancak, sağ üst zon alanını geçmeyen bir veya birden fazla opasite
C opasite: Sağ üst zon alanını geçen çaptaki bir veya birden fazla opasite
55 55
Tablo - 3: Film kalitesinin kodlanması Kalite 1: Hiçbir kalite defekti olmayan iyi grafi Kalite 2: Kabul edilebilir grafi, pnömokonyoz için radyolojik sınıflamayı etkileyecek defektin olmaması. Kalite 3: Belirgin kalite defekt(ler)in, yanlış pozitif ya da yanlış negatif değerlendirecek boyutta defektlerin olduğu ancak grafiyi hemen tekrarlama olanağının olmadığı kalitedeki grafi. Bazı teknik defektler olmasına rağmen (tekrarı mümkün değil ise) değerlendirilebilir grafi Kalite 4: Grafide kesinlikle yanlış negatif –yanlış pozitif değerlendirmeye yol açacak derecede kalite defekti olması “unreading=okunmaz” grafi. Kabul edilemez grafi Eğer filmin kalitesi 1. derece değilse mevcut defektler için bir yorum getirilmelidir.
ILO Klasifikasyonu - Radyoopasitelerin Yoğunluklarına Göre Tanımları
Kategori 0 Kategori 1 Kategori 2 Kategori 3 0/- , 0/0 ve 0/1 1/0, 1/1 ve 1/2 2/1, 2/2 ve 2/3 3/2, 3/3 ve 3/+
Opasitelerin Akciğerde Yoğunlaştıkları Alanların İşaretlenmesi
56
Tablo - 4: Pnomokonyoz Dışı Bulguların / Ek Bulguların Kodlanması aa aterosklerotik aorta at apikal diffüz plevral kalınlaşma
ax
ca
cn
cp
küçük opasitelerin birleşmesikoalesansı akciğer kanseri
bu
cg
küçük opasitelerde kalsifikasyon
cor pulmonale
co
cv
bül(ler)
nonpnömokonyotik nodüllerde kalsifikasyon kalbin şekil ve büyüklüğünde anormallik Kavite
di
em
fr
ho
ih
me
pi
pb
rp
od
intratorasik organlarda belirgin distorsiyon belirgin amfizem
ef
es
kaburga(ların) kırığı
hi
balpeteği akciğeri kalb sınırlarında belirsizlik
id
kl
Mezotelyoma
pa
interlober fissür veya mediastendeki plevral kalınlaşma parankimal bant
px
ra
romatoid pnömokonyoz
tb
Diğer hastalıklar ve önemli anormallikler Effüzyon
hiler veya mediastinal lenf bezlerinde yumurta kabuğu şeklinde kalsifikasyon hiler veya mediastinal lenf bezlerinde büyüme diyafragm sınırlarında belirsizlik septal(kerley) çizgileri disk atelektazi
Pnömotoraks
raunded atelektazi
Tüberküloz
57
Ek 4: Özelliği Olan Kayaç veya Mineraller Maruziyet Eşik Sınır Değerleri (*)
Ek 4: Özelliği Olan Kayaç Veya Mineraller Maruziyet Eşik Sinir Değerleri (*)
Kayaç-mineral TWA
Asbest 0,1 lif / cm 3
Silika (Kristal Yapıda)
Kuvars (Solunabilir)
Kuvars (Toplam)
10mg/m 3 %SiO 2 +2 30mg/m 3 %SiO 2 +2 Kristobalit: Formülle hesaplanan kuvars değerinin ½ si kullanılır. Tridimit: Formülle hesaplanan kuvars değerinin ½ si kullanılır. Mineral Sınır Değer (mg/m 3 )
Amorf yapıda (doğal diatomalı toprak içeren ) Silikatlar (%1’den az kristal silika içeren) Mika Talk (Asbestiçermeyen) Talk (asbest içeren) (***) Sabuntaşı Portland Çimentosu 80 mg/m³ % SiO 2 +2
Grafit (Doğal) Kömür Tozu: %5 ve daha az SiO 2 içeren solunabilir toz
%5’ten fazla SiO 2 içeren solunabilir toz İnert veya İstenmeyen Toz Solunabilir Kısım mg/m³ 10mg/m³ % SiO 2 +2
5 mg/m³
Toplam Toz 15 mg/m³
(*)Bunlar yasal durumda çalışabilirliği sağlamak için konulmuş sınır değerleridir. Bugün tıbbi olarak sınır değerin her bir zararlıda 0(sıfır) olması gerektiği, silika için mg/m3 değerlerinin altı, asbest için tek bir lifin bile zararlı olduğu bilinmektedir. İYH için hedef 0(sıfır) toz ve içerikleri olmalıdır.
58
Ek 5: Amerika Birleşik Devletlerinde Sınır Değerler Açıklamalı Tablosu
Ek 5: Amerika Birleşik Devletlerinde Sınır Değerler Açıklamalı Tablosu
OSHA -PEL
Portland Cement
Toplam toz 10 mg/m 3
Solunabilir fraksiyonu 5 mg/m 3
NIOSH –REL
10 mg/m 3 5 mg/m 3
Silika, Kristaline, Solunabilir fraksiyon
Kristobalit mg/m 3 Kuartz mg/m 3 Tripoli (Kuartz benze mg/m 3 ri) Tridimit mg/m 3
Silika, amorf
Silikatlar(%1’den az kristalin silika)
Kömür tozu (solunabilir fraksiyondaki SiO 2 %5’den az) Kömür tozu (solunabilir fraksiyondaki SiO 2 %5 ve üstünde) 80 / %SiO 2 6 mg/m 3 (Total) 3 mg/m 3 (Solunabilir) 6 mg/m 3 (Total) 3 mg/m 3 (Solunabilir) mg/m 3 0,9 (Butiminöz)
10 / (%SiO 2 +2)
0,1 mg/m 3 nöz) (Butimi mg/m 3 mg/m 3 mg/m 3
mg/m 3
6 mg/m 3
6 mg/m 3 (Total) 3 mg/m 3 (Solunabilir)
1 mg/m 3
SFT nedir ve nasıl yapılır? SFT (Solunum fonksiyon testi) normal değerleri ve teknik &#;zellikleri
SFT Nasıl Yapılır?
Aşamalı olarak sıralı bir şekilde ele alınan uygulamalar üzerinden SFT testi yapılmaktadır. Bu konuda ele alınan önemli bir teknolojik cihaz kapsamında ve uzman doktor kontrolü altında gerçekleştirilir.
- Öncelikle burun hava almayacak biçimde kapatılır.
- Ağzı uygun tek kullanımlık cihaz değerlendirilir.
- Öncesinde normal solunum yapılır.
- Herhangi bir komut beklemeden hasta hızlı şekilde ve kuvvetli biçimde nefes verir.
- Bu şekilde zorlayarak hasta 6 saniye boyunca nefes vermeye devam eder.
- Nefesini verdikten sonra ise hasta derin bir nefes alır ve test tamamlanır.
Bu şekilde arka arkaya ele alınmak suretiyle üç farklı test yapılmaktadır. Bunun temel nedeni ise yapılacak olan testler arasından en iyisini seçmektir. Böylece herhangi bir hatayı düşmeden kesin bir tanı üzerinden yaşanabilecek olası sorunlar ortaya çıkarılır.
SFT (Solunum Fonksiyon Testi) Normal Değerleri
Normal değerler ile beraber yaşanabilecek hastalık değerlerine bağlı olarak farklı solunum fonksiyon test değerleri ortaya çıkmaktadır. Bu doğrultuda yapılan test ile beraber sağlıklı bir insandaki normal değer, %70 ya da 80 arasında değişkenlik gösterir. Fakat yaşla beraber bu oran belli bir miktarda azalış gösterebilir.
Bir diğer yandan obstrüksiyon varlığı ile beraber KOAH değerleri % 70'in altında olması üzerinden ele alınır. Bu konuda kişide eğer astım problemi söz konusu olursa o vakit %75’in altında bir değer şeklinde ifade edilir. Yapılan testler arka arkaya 3 defa gerçekleştirilerek bu sayede en doğru test sonucu elde edilmektedir. Böylece bu test sonucu üzerinden kişide ne tür hastalığın ortaya çıktığına dair bilgi elde edilmektedir.
SFT Teknik Özellikleri
Solunum fonksiyon testi özel bir yapıya sahip teknolojik cihaz üzerinden ele alınmaktadır. Aynı zamanda spirometri olarak da ifade edilen bu işlem adına cihaz etkin bir şekilde değerler görsel açıdan ortaya çıkar. Öncelikle burun delikleri özel olarak kapatılır. Daha sonra cihaza bağlı olan bir aparat sistemi ile beraber ağzı dolu üzerine nefes verme özelliği sağlanır. Böylece nefesine kadar bir zaman dilimi içerisinde verildiği sayısal veriler doğrultusunda ortaya çıkarılır. Bu veriler cihaz kapsamında sağlıklı bir insan üzerindeki yüzde eşliğinde karşılaştırılır. Yaklaşık olarak 6 saniye boyunca nefes veren kişinin verdiği nefes hassas bir yapı altında incelenir.
SFT Hangi Durumlarda Yapılır?
Özellikle astım şüphesi ile muayeneye gidildiği vakit SFT test uygulanmaktadır. Buna bağlı olarak ele alınan kontroller ve teşhis üzerinden farklı yüzdeler kapsamında problem ortaya çıkarılır. Daha sonra ne tür tedavi yöntemleri ele alınacağına dair karşılıklı konuşma gerçekleştirilir