Meyve Adları Türkçe

TÜRK YE TÜRKÇES NDE K ADI OLARAK MEYVE ADLARI (Names of The Fruits As The Person Names in Turkey Turkish) Erdo an BOZ• ÖZET Bu ara tırmada, ad verme gelene imizde yer eden meyve adı olarak ki i adları üzerinde durulmu tur. Bunun için öncelikle Türk Dilinin en eski temel birkaç eserindeki meyve adları tespit edilmi , ardından mevcut ad özlükleri taranmı tır. Elde edilen malzeme; kız, erkek adları ve köken alt ba lıklarına göre tasnif edilerek meyve adarının anlamları verilmi . Daha sonra da topluca bir de erlendirme yapılmı tır. Anahtarkelimeler: Adbilim, Türkiye Türkçesi, Ki i Adları, Meyve Adları ABSTRACT In this study, the person names in the form offruit names are handled. To perform it, initially, the fruit names in a few classical, ancient Works of Turkish language are determined, following this, the present dictionaries of the names are skimmed. n the conclusion, the acquired names are classified in terms of male-female names and their geneologic subtitles. Then, the meanings of fruit names are given and an overall evaluation is stated. Key Words: Onomastika, Turkey Turkish, Person Names, Fruit Names *** Giri Uzun tarihimiz boyunca girdi imiz medeniyet dairelerinin anlayı ına uygun olarak, kültürümüzde ad verme gelene i ve bu gelene e ba lı olarak verilen ki i adları, az çok de i iklik geçirmi tir. Bu konu üzerinde yapılmı bir çok ara tırmada; bu gelenek içinde bırakılan , hâlâ süren veya gündeme yeni giren uygulamalar hakkında oldukça geni bilgi birikimi vardır. Biz bu bildirimizde, ki i adı olarak meyve adları üzerinde duraca ız. Ara tırmamızın sınırlarını Türkiye Türkçesi olarak belirlemi olmakla beraber, tarihî ve ça da ivelerimize yer yer temas etmeyi uygun bulduk. Ara tırmamızda ilk i , ki i adları üzerine yazılmı bibliyografya (makale ve ad ‘isim’ sözlükleri listesi) olu turmak oldu. 23 adet ad (isim) sözlü ünü ö rencilerimizle birlikte taradık ve meyve adı olarak verilen erkek • Doç. Dr., AKÜ, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ([email protected]) 2 Sosyal Bilimler Dergisi ve kız adlarını belirledik. Bu arada tarihî ivelerimizin belli ba lı eserlerini gözden geçirerek meyve adlarını toparladık. Elde etti imiz bütün malzemeyi tasnif ederek tablolar halinde sunduk. Ki i adı olarak verilen meyve adlarını ara tırırken, kar ımıza sık sık meyve ile ilgili di er adlar da çıktı, biz bu malzemeyi de de erlendirmeyi uygun gördük. 1. Tarihî Türk ivelerinde Meyve Adlarına Kısa Bir Bakı Konumuz her ne kadar tarihî Türk ivelerinde meyve adları olmasa da, biz konumuza giri anlamında tarihî ivelerimizin belli ba lı birkaç eserini tarayarak meyve adlarını tespit etmek istedik. Bu ba lamda, önce dilimizin en eski devrinden ba layarak; Köktürk Yazıtları, Divanu Lugati’t-Türk (DLT), Kutadgu Bilig (KB), Atabetü’l- Hakayık (AH), Nehçü’l- Feradis (NF), Mukaddimetü”l- Edeb (ME) ve Muhakemetü’l- Lügateyn’i taradık. Köktürk Yazıtları ve Muhakemetü’l- Lügateyn’de meyve adlarına rastlayamadık. Di er eserlerde geçen meyve adlarını tarihî devirlerdeki muhtemel ki i adları olarak tablo halinde a a ıya alıyoruz. Ad Verme Gelene i çinde Meyve Adları Ad verme gelene imiz üzerine yapılmı ara tırmalarda1, meyve adlarının ki i adı olarak verilmesine mahsus bir maddeye rastlayamadık. Ancak bazı ara tırmalarda meyve adlarının ki i adı olarak konuldu una dair kırıntı bilgiler vardır. Türk erkek ve kız adlarının verili sistemini hazırlamı olan bilgin Laszlo Rasonyı, do umdan sonra görülmü ilk hayvan ve bitki (mes. Karga, kabak) adlarının çocuklara ad olarak verildi ini belirttikten sonra, bu maddeyle ilgili kadın adlarını sıralarken (Almakay ve Almaaça) adlarını verir.2 Aynı konuya, Abdülkadir nan da temas eder, ancak sıraladı ı örnek adlarda meyve adlarını zikretmez.3 Ki i adlarında renk üzerine bir ara tırma yayınlayan Kerim Yund, alma (elma) örne ini verir, ancak açıklaması renk üzerinedir.4 Bakabildi imiz birkaç ar iv ara tırmasından yalnızca birinde bir meyve “elma” adına rastlayabildik.5 Son olarak, Fahrettin Kırzıo lu’nun iki farklı yörede yapmı oldu u ki i adları ara tırmasında da meyve adı yoktur.6 Ara tırabildi imiz kaynaklar itibarıyla, ki i adı olarak meyve adlarının niçin konuldu una ili kin esaslı bir tespit bulunamamı tır. 1 Bu konuda geni bilgi için bkz. Uca, Alaattin; ‘Türk Toplumunda Ad Verme Gelene i’, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Ara tırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 13, Erzurum, , s, Gönüllü, Ali Rıza; ‘Türk Destanlarında Ad Verme Adeti’ Türk Yurdu, S. 20, Ankara, , s. , Oy, Aydın; ‘Dede Korkut Kitabında Kahramanların Ad Almaları’ Türk Dili, S. 99, Ankara, , s, nan, Abdülkadir; ‘Göçebe Türk Destanlarında Kahramanlar-Do umları, Ad Almaları ve Hüviyetleri’, Yücel, S. 66, Ankara, s. Ko ay, H. Zübeyr, M. akir Ülküta ır; ‘Türklerde Ad Verme ve Türk Adları’, Türk Folkloru Ara tırmaları, S. , Ankara, , s. , Ülküta ır, M. akir; ‘Türklerde Ad Verme le lgili Adet Ve nanmalar’, I. Uluslar Arası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Ankara, , s. , Sakao lu, Saim; ‘Çocuklara Ad Konulmasında Görülen Yenilikler’, Türk Dili, S. , Ankara, , s, Orkun, H. Namık; ‘Eski Türklerde sim Verme’, S. , Varlık, , s, Fındıko lu, Z. Fahri; ‘ sim ve Soyadı Müessesesi’ Foklor ve Etno rafya Kılavuzu, stanbul, , s. , Fındıko lu, Z. Fahri; ‘Türk Folklorunun sim Meselesi’Türk Folklor Ara tırmaları, S. 2, Ankara, , s. 2 Rasonyı, Laszlo; ‘Türklükte Kadın Adları’, Türk Dili Ara tırmaları Yıllı ı (Belleten) , Ankara , s. 3 nan, Abdülkadir; ‘ slam’dan Sonra Türkçe Adlar’, Türk Dili, S. 82, , s. 4 Yund, Kerim; ‘Ki i Adlarında Renk’ Türk Folkloru, S. 22, Ankara, , s. Yund’un açıklaması öyledir “Rumeli, stanbul a zında, yazı dilimizde (elma) diye geçen, geni Türk dünyasında (alma) biçiminde söylenen kelime, bir kültür a acının ürünüdür. Bu meyve genel olarak altın sarısı ve kırmızı renktedir… Renginin allı ından dolayı sözü edilen ürüne alma deriz.” 5 Güzelbey, C. Cahit; ‘Gaziantep er’i Mahkeme Sicillerinde Türkçe Ki i Adları’, Türk Kültürü S. , Ankara, , s. , Güzelbey, bu yazısında kadar Türkçe ad sıralamı tır, bu listede meyve adı olarak (elma) geçmektedir. Kurt, Yılmaz; ‘Adana’da Yılında Kullanılan Türk Erkek ahıs Adları’, Türk Tarih Kurumu Belleten, S. , Ankara, , s. , Kurt, Yılmaz; ‘Kozan’da ahıs Adları’, Türk Tarih Kurumu Belleten, S. , Ankara, , s. 6 Kırzıo lu, Fahrettin; ‘Kuzeydo u Anadolu’da Kullanılan Türkçe Erkek Adları’, Türk Folklor Ara tırmaları, S. 5, Ankara, , s. , Kırzıo lu, Fahrettin; ‘Çemi gezek li Ke i ve Sincan’da Eski Türkçe Erkek Adları’ Türk Dili, S. , Ankara, , s. - - + - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - 2 ahududu K A. - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - 1 ajik K - - - - - - - + + - - - - - - - - - - - - - - 2 akçakiraz K T. - - - - - - - - - - - + - - - - - + - - - - - 2 akdiken E T - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - 1 alıç K T. - - - + + - - - - - - - - - + - - - - - - - - 3 alma K T. - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 almıla K-E T. + - - - - + - - - - - - - + - - - - + - - + - 5 altınba E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 altıntop K T. - - - - - + - - + - - - - - + - - - - - - - + 4 aluçe K - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - 1 argun/argın E T. - - + - + - - - - - - - - + + - - - - - - - - 4 ayber K T. - - + - - - - - - - - + - - - - - + - - - - - 3 ayva K T. - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 badem K T. - - - - - + - + - + - + - - - - - + - - - - - 5 bademca K F. - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - 1 baran E T. - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - 1 bardacık K T. - - - - - - - + - - - - - - - - - + - - - + - 3 berç E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 behir K - - - - - - - + + - - - - - - - - - - - - - - 2 berke/berge K-E T. - - - - + - - - - - - + + + + - + - + - - + + 9 borda E . - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 borla-burla K T. + - - - + + - - - - - - + - - - - - - - - - - 4 bostan E F. - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - 1 bö ürtlen K T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - + - 2 6 Sosyal Bilimler Dergisi böke E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 ça ılı K-E T - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - 1 ça la K-E T. + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + 23 çakır K T. - - - - - - - - - - - - + - - - - - + - + - - 3 çavu E T. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - + 1 çekin E T. + - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 çetme K T. - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - + - 2 çi e K T. - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - 1 çilek K T. - + - - - - - - - - - - - - + - - - - - - + - 3 çilen K-E T. - - - - + - - - - - - - - + + - - + - - - - - 4 çitlembik K T. - - - - + - - - - - - - - + + - - - - - - - - 3 edris E A. - - - - - - - - - + - + - - - - - - - - - - - 2 emil E Al. - - - + - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 engür E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 erik K-E T. + - - - - - - + + - - - - - + - - - - - - + + 6 ezgil K T. - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - 1 ezgü K-E T. - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - 1 fayiha K. A. - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - 1 fındık K A. - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - - + 2 fakihe K A. + - - - - - - - - - - - - - - - - - - - + + - 3 gilyas K - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - 1 gö em K T. - - - - - - - + - + - - - - - - - - - - - + + 4 gö üm E T. - - - - - - - - - - - - - + + - - - - - - - - 2 gömeç E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 gökçe E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 gövem E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 güdek E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 gülnar K T. - - - - + - - - - - - - - + - + - - - - - - - 3 güve K T. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - + 1 güvem E T. - - - - + - - + + - - - - + + - - - - - - + + 7 güvemli E T. - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 ılgıncar K T. - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - 1 idris E A. + + + + + - + + + - - + - - - + + + + + + + - 16 i de K T. - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - 1 karadut K-E T. - - - - - - - - + - - - - - + - - - - - - - - 2 karamuk E T. - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - 1 karatiken E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 kızılcık K T. - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - 1 kızılelma K T. - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - 1 kiraz K Y. + + + + + + - + + + - + - - - - - - + - + + + 14 kora E T. - - - - - - - - + - - - - - + - - - - - - - - 2 kozak-kozalak E T. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - + 1 kunt E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 levziyye K A. - - - - - - - - - + - + - - - - - + - - - - - 2 limon K A. + - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 mançer E + - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 mamuk K + - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 melike K A. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 mü küle K A. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - + - 1 nar K F. - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 nardan K F. + - - - - - - - - - - + - - - - - + - - - - - 3 nardane/ K F. + - - - + - - - - - - + - - - - - + - - - - - 4 nardene 8 Sosyal Bilimler Dergisi narınç K F. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 nevbare K F. - - - - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - 1 nevber-nevbar K F. - - - - - - - - + - - + - - - - + - - - + - 4 nüfaze K F. - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - 1 örük E T. - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - 1 pelit K-E A. + - - + + - - - + - - - + + + - - + - - - + + 10 payam-peyam K F. - - - - - - - + - - - - - - - - - + - - - - - 2 pıtrak K T. - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - 1 portakal K P. - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 pozan K - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - - 1 revzan K F. - - - - - - - + + - - - - - - - - - - - - - - 2 sabbar K A. - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - 1 salkım K T. + - - + - - - - - + - + - - - - - - + - - + + 7 semerat K A. - - - - - - - - - + - + - - - - - + - - - - - 3 samir K-E A. - - - - - - + - + - - - - - - - - + - - - - - 3 samire semra K A. - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - 2 semure K A. - - - - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - 1 sümeyra K A. - + - - - - - + - + - + - - - - + + - - + + + 9 sümeyre sıdal E T. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - + 1 sidre K-E A. - - - - - - - - - + - - - - - - - + - - - - - 2 emin K - - - - - - - + + - - - - - - - - - - - - - - 2 ekerpare K A.F. - - - - - - - - - + - - - - + - - - - - - - - 2 üvez K - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - 1 übülle K A. - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - 1 üzüm K T. + - - - - - - + - - - + + - - - - + + - - + 7 vi ne K Sl. - - - - - - - - - - - - - - - - - - + - - + - 2 yapıncak K T. + - - - - - - + + - - + - + + - - + - - - - + 8 yerdutu K T. - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - 1 Yeni dünya K T. - - - - - - - - - - - - - - - - - - + - - + - 3 8 Sosyal Bilimler Dergisi 3. Ki i Adları Sözlüklerinde Tespit Edilen Meyve Adları Gerek kütüphanelerden ve gerekse piyasadan elde etti imiz toplam 23 adet ad sözlü ünü ö rencilerim ile birlikte taradık. Elde edilen malzeme; anlam, cinsiyet ve kökenlerine göre fi lere kaydedildi. Daha sonra bütün fi ler harmanlanarak alfabetik sıraya kondu ve a a ıda verece imiz tablolar hazırlandı. Bu arada meyve adları ile ilgili di er adlar da listemize dahil edildi. 4. Ad Sözlüklerinde Tespit Edilen Meyve Adlarının Anlamları: Abaka: Filipinlerde yeti en ve “Manila Borda: ri taneli bir üzüm türü. Keneviri” denilen elyaf elde edilen Borla/burla: Üzüm bir muz türünün adı. Bostan: Kavun, karpuz. Ahududu: A aç çile i bö ürtlene benzer, kırmızı renkli duta benzer Bö ürtlen: Bahçe çitlerinde, yol bir bitki. kıyılarında kendili inden yeti en dikenli çalı ve mayho meyvesi. Ajik: Badem. Böke: Büyümemi kavun. Akçakiraz: Bir kiraz türü. Ça ılı: Ça la. Akdiken: Alıç. Ça la: Badem, kayısı ve erik gibi Alıç: Gülgillerden yabani bir bitki ve çekirdekli yemi lerin yenilebilen onun yemi i. ham ekli. Alma: Elma. Çakır:Yeni olgunla maya ba lamı Almıla: Kırmızı elma meyve. Altınba : Kırka aç kavunlarının en Çavu : Bir üzüm çe idi. de erli türlerinden biri. Çekin: Me e a açlarında olan bir çe it Altıntop: Turunçgillerden bir a aç ve meyve. bu a acın meyvesi, greyfurt. Çetme: Olmamı karpuz. Aluçe: Alıç, ye il erik. Çi e: Ceviz veya badem içi. Argın/argun: Geç olan bir kı armudu Çilek: Pembe kırmızı renkte bir meyve cinsi. Çilen: Bir da yemi i Ayber: Ay meyvesi. Çitlembik: Bir tür sakız a acının Ayva: Ayva mercimekten az büyük ve burukça Badem: Badem. fıstık tadında meyvesi. Bademca: Küçük badem. Edris: Bkz. dris. Baran: Üzüm, meyve a açları ve Emil:Fındık, fıstık gibi kokulu bitkileri dizisi. yemi lerin içi. Bardacık: Bahçe çitlerinde, yol Engür: Üzüm. kıyılarında kendili inden yeti en Erik: Mayho , tatlı, sulu meyve dikenli çalı ve mayho meyvesi. Ezgil: Yeni dünya, Malta eri i. Berç: Macar üzümü. Ezgü: Mu mula. Behir: Badem, ça la. Fakihe: Yemi , meyve. Berke/berge: Kayısı, zerdali Erdo an BOZ 9 Fayiha: Güzel kokulu çiçek veya Limon: Turunçgillerden bir meyve ve meyve kokusu. bu meyvenin a acı. Fındık: Fındık. Melike: Kırmızı renkli, güzel kokulu bir Gilyas: Kiraz. tür üzüm. Gö em: Bir çe it yaban eri i. Mamuk: Yaban eri i, bir tür kara üzüm. Gö üm: Bir çe it yaban eri i. Mançer: A ısız, yabanıl kiraz a acı ve meyvesi. Gökçe: Bir çe it armut. Mü küle: Ba bozumuna yakın bir Gömeç: Bir tür erik. zamanda yeti en kalınca kabuklu, Gövem: Bir tür erik. iri ve uzun taneli bir üzüm çe idi. Güdek:Pelit a acının meyvesi. Nar: Suyu tatlı veya mayho , küçük Gülnar: Gül ve nar, gül ve nar gibi çekirdekli ve kırmızı taneli bir güzel. meyve. Güve: Yaban eri i. Nardan: Nar taneleri. Güvem: Bir tür yaban eri i. nardane/nardene: Nar tanesi. Güvemli: Erikli Narınç: Pembe, yuvarlak taneli bir üzüm türü. Hanibar: Nar tanesi Nevbare: Turfanda yemi . Hejir : ncir. Nevber/nevbar:Turfanda meyve. Hurma: Hurma. Nüfaze: A aç veya ba ka bir eyin Ilgıncar: Yaban kirazı. silkelenmesi ile dü en meyve. dris: Meyvesi ho kokulu bir kiraz Örük: Erik. türü. Payam-peyam :Badem. de: Çiçe i güzel ve keskin kokulu, zeytine benzeyen a aç ve bu a acın Pelit: Me e a acının meyvesi. tadı mayho meyvesi. Pıtrak: Gövdesi dikenli, üst yüzü ye il, Karadut: Siyah renkte dut meyvesi. alt yüzü beyaz renkli, sapsız ve parçalı yapraklı olan otsu bir Karamuk: Bö ürtlen. bitkinin meyvesi. Karatiken:Bö ürtlen. Portakal: Turunçgillerden bir çe it Kızılcık :Ek i meyveli, kızıl renkli meyve. a aç. Pozan: Üzüm ba ı. Kızılelma: Kızıl renkli elma. Revzan: Üzüm ba ı. Kiraz: Etil, sulu, tek çekirdekli kırmızı Sabbar: Frenk meyvesi. renkli meyve. Salkım: Üzüm gibi ço u sap üzerinde Kora: Olgunla mamı üzüm, koruk. bir arada bulunan yemi . Kozak-kozalak: Ham meyve. Semerat: Yemi ler, meyveler. Kunt: Beyaz, sık taneli bir tür üzüm. Samir-samire: Meyve veren, meyveli. Levziyye: Badem, erik, kayısı, vi ne, Semra: Yemi li, meyveli a aç. kiraz vb. meyvelerin içinde anıldıkları grup. Semure: Meyve veren. 10 Sosyal Bilimler Dergisi Sıdal: Olgunla an meyve. Üzüm: Asmanın taze ya da kuru olarak Sidre: Arabistan kirazı. yenilen ve salkım durumunda bulunan meyvesi. sümeyre/sümeyra: Meyve ça lası. Vi ne: Kırmızı renkte ek imtırak ekerpare: Bir kayısı türü. meyve. emin: Ahududu. Yapıncak: Seyrek taneli, kırmızı bir tür Übülle: Bir miktar hurma. üzüm. Üvez: Gülgillerden yalın veya birle ik Yeni dünya: Malta eri i. yapraklı, ço unlukla beyaz çiçekli, Yerdudu: Bö ürtlen. üzümsü meyveli bir a acın meyvesi. Türk Dil Kurumu nternet Sitesinde Yeni Açılan Ki i Adları Sözlü ü Sayfası Bu sayfada açılan anlama göre ad mönüsüne ‘meyve’ yazılıp tıklandı ında a a ıda anlamları verilen meyve adları çıkmaktadır7: Alaca : A açta ilk olgunla an meyve. (E.) Baran : Meyve, a açlar ve bitkilerin irisi. (E.) Bö ürtlen : Bahçe çitlerinde, yol kıyılarında kendili inden yeti en dikenli bir çalı ve bunun tadı mayho meyvesi. (K.) Çekin : Me e a açlarında olan iri bir çe it meyve. (E.) Çıtanak : Bir dalda birkaç meyvenin bulunması. (E.) Çilek : Gülgillerden, sapları sürüngen, pembe kırmızı renkte meyvesi olan bir bitki. (K.) Çin : Üzerinde çok meyve bulunan dal.(E.) Çitlembik : Mercimekten biraz büyük, buruk lezzette meyvesi olan bir a aç. (K.) Fâkihe : Yemi , meyve. (K.) dris : Meyvesi ho kokulu, kerestesi güzel bir kiraz türü. (E.) Karamuk : Da larda kendi kendine biten ve ilkbaharda çiçek açan, saçma büyüklü ünde, üzüm biçiminde meyveleri olan dikenli bir bitki, çalı. (E.) Kiraz : Gülgillerden bir meyve a acı ve bu a acın etli, sulu, tek çekirdekli, kırmızı renkli meyvesi. (K.) 7 funduszeue.info Erdo an BOZ 11 Kozak : Ham meyve. (E.) Limon : Turunçgillerden bir a aç ve bu a acın meyvesi. (K.) Mançer : A ısız, yabanıl kiraz a an ve meyvesi. (E.) Nevber : Turfanda meyve veya sebze. (K.) Pelit : Çınar, me e vb. a açların meyvesi. (K.) Samir : Meyve veren, meyveli. (E.) Samire : Meyve veren, meyveli. (K.) Sümeyre : Meyve ça lası. (K.) SONUÇ Tarihî ivelerimizin belli ba lı birkaç eserini tarayarak elde etti imiz meyve adlarından (53) hangilerinin o devirler için ki i adı olarak kullanıldı ı hakkında bilgi sahibi de iliz. Ancak ara tırmalarımızda ‘alma’ adının tarihî devirlerden günümüze de in ki i adı olarak kullanıldı ına ahit oluyoruz. Bu anlamda vermi oldu umuz meyve adları listesi, tarihî verilmesi muhtemel ki i adları hakkında bir fikir verebilecektir. Ad verme gelene imiz üzerine yapılan ara tırmalarda, meyve adlarının ki i adı olarak verilmesi üzerine ayrı bir ba lık yoktur. Buralarda yer yer geçen meyve adları ise, farklı ba lıklar altında i lenmi tir. Taradı ımız toplam 23 adet ad sözlü ünde farklı meyve adı tespit edilmi tir. Bu meyve adlarının taradı ımız ad sözlüklerindeki bulunma sıklıklarına gelince; ça la (23), idris (16), kiraz (14), pelit (10), sümeyra/sümeyra (9), berke/berge (9) ve yapıncak (8) eklindedir. Ki i adı olarak kullanılan toplam meyve adının köken istatisti i ise öyledir: Türkçe (58), Arapça (22), Farsça (13), talyanca (1), Yunanca (1), Altayca (1), Portekizce (1), Slovence (1) ve kökeni tespit edilemeyen (10)’dur. Cinsiyet istatisti ine gelince kız (68), erkek (29) ve erkek-kız ortak kullanılan ad sayısı (11)’dir. Bu verilerden, meyve adı olarak daha çok Türkçe kökenli kelimelerin tercih edildi i ve meyve adı olarak daha çok kız adlarının verildi i sonucunu çıkartabiliriz. Meyve adlarının ki i adı olarak verilmesinin sebeplerine gelince, en önemli etken; meyvelerdeki çe itli özelliklerin ‘renk, koku, tat, ekil funduszeue.info’ bir güzellik unsuru olarak kabul edilip çocuklarda bu güzelliklerin görülmek istenmesidir. Halk ve Divan iiri üzerine yapılacak küçük çaplı bir ara tırmada ço u kere sevgilinin çekici uzuvlarının meyvelere te bih edildi ini veya istiare yollu kullanıldı ını görebiliriz. Karacao lan’ın iirleri üzerine yapılan bir ara tırmada “alıç, alma/elma, ayva, badem, fındık, fıstık, 12 Sosyal Bilimler Dergisi hurma, kiraz, nar, portakal, eftali, turunç, üzüm ve zerdali” gibi meyve adları bu i levde kullanılmı tır.8 Bunun yanında, bir çok adda oldu u gibi, zamanla bazı meyve adlarının anlamından çok, kelimeleri olu turan seslerin kula a ho gelmesi ve yine belli adların belirli zamanlarda moda olarak kullanılmasını bu adların verilmesindeki önemli birkaç etken arasında sayabiliriz. KISALTMALAR VE KAYNAKLAR A. : Arapça. Al. : Altayca. E : Erkek. F. : Farsça. . : talyanca. K : Kız. P. : Portekizce. Sl. : Slovence. T. : Türkçe. Y. : Yunanca (AA) Aysan, Adviye, Selma Tuncay; Türkiye’de Kadın ve Erkek Adları Sözlü ü, Doruk Yayınları, Ankara, (AE) Andaç, Emre; En Güzel Çocuk simleri, Alperen Yayınları, Ankara, (AH) Arat, R. Rahmeti; Atabetü’l- Hakayık, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, (AM) Aydın, Münire; Çocuk simleri Ansiklopedisi, Seda Yayınları, stanbul, (AT) Altınta , Günel; E Anlamlarıyla Ansiklopedik Çocuk Adları Sözlü ü, Seçme Yayıncılık, stanbul, (BL) Bayrak, Lale, M. Faruk Bayrak; Ça da Çocuk Adları Sözlü ü, Alfa yayınları, stanbul, (EA) Erol, Aydil; arkılarla, iirlerle, Türkülerle ve Tarihi Örneklerle Adlarımız. Türk Kültürünü Ara tırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, (E A) E ilmez, Ahmet; A’dan Z’ye Çocuk simleri, Asya Yayın Da ıtım, stanbul, (EK) Ermi , F. Kemal; Feyza Ermi , A’dan Z’ye Ansiklopedik Çocuk Adları Sözlü ü, Gün Yayıncılık, stanbul, (Tarih yok). 8 Boyraz, erif; ‘Karacao lan’da Hayvan ve Bitki Adları’, Türklük Bilimi Ara tırmaları, S. 2, Sivas, , s Erdo an BOZ 13 (EO) Ermi , Orhan, Sema Ermi ; Çocuk Adları Sözlü ü, Gün Yayıncılık, stanbul, (GÖ) Gencer, Ömer; Çocu umun smi Ne Olsun, Ay Yayınevi, stanbul, (KD) Arat, R. Rahmeti; Kutadgu Bilig III ndeks, Türk Kültürünü Ara tırma Enstitüsü Yayınları, stanbul, (KH) Kaya, Hüsamettin; Çocuk simleri Ansiklopedisi, Gonca Yayınevi, stanbul, (ME) Yüce, Nuri; Mukaddimetü’l- Edeb, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, (ML) Özönder, F. Sema Barutçu; Muhakemetü’l- Lügateyn, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, (NF) Ata, Aysu; Nehcü’l- Feradis III Dizin-Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, (OF) Okumu , Fatih; Çocuk simleri Ansiklopedisi, Tima Yayınları, stanbul. (OG) Okay, Gökdal; Adlar Sözlü ü, Saypa Yayınevi, Ankara, (PA) Püsküllüo lu, Ali, Çocuk Adları Sözlü ü, Özgür Yayınları, stanbul, (PAH) Par, Arif Hikmet; A’dan Z’ye Türk Adları Sözlü ü, Serhat Yayınları, stanbul, (PG) Pamuk, Gökçen; En Güzel Anlamlı Çocuk simleri, Pamuk Yayıncılık, stanbul, (RA) Rüzgar, U ur; En Güzel Çocuk simleri, Rüzgar Yayınları, stanbul, (SV) Sa lam, Vedat; Çocuk simleri Ansiklopedisi, Kahraman Yayınları, stanbul, (TM) Türkmeno lu, Mustafa, Osman Türkmeno lu; Türkmen Kitabevi, stanbul, (TT) Temur, Tuba; En Güzel Çocuk simleri, Gül Yayıncılık, stanbul, (U ) Uysal, eyma; Çocuk simleri ve Oyunları, Uysal Kitabevi, Konya (tarih yok). (YA) Yalçın, Ayhan; Dünden Bugüne Adlarımız, Soyadlarımız, Geçit Kitabevi, Ankara, (YÖ) Ya cı, Öner; En Güzel Çocuk Adları Sözlü ü, Deniz Kitaplar Yayınevi, stanbul, (tarih yok).