Diş Macununda Florür Zararlı Mı

Son dönemde ağız sağlığı gündemindeki en sıcak konulardan olan florürsüz diş macunları üzerine Yeditepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Çocuk Diş Hekimliği Ana Bilim Dalı Başkanı ve Türk Pedodonti Derneği Genel Sekreteri Prof. Dr. Senem Selvi Kuvvetli’ye konuştuk: 

Florürsüz diş macunları hakkında ne düşünüyorsunuz?

Florürsüz diş macunları ağızdaki diş plağını diğer bir deyişle bakteri plağını temizleyebilir ve mekanik olarak ortamda bir temizlik sağlayabilir. Ancak eğer bireyin diş çürüğüne eğilimi varsa, diş çürüğü riski yüksekse, diş çürüğü yapan bakteri miktarı yüksek ve şeker tüketimi de fazla ise o zaman bu diş macunları diş çürüğünü engelleme konusunda yetersiz kalır. Son zamanlarda, organik veya vegan özellikteki diş macunlarına doğru bir yönelim var. Özellikle anneler, küçük çocuklarını çeşitli kimyasallardan korumak amacı ile bu diş macunlarına yönelmekteler. Eğer çocuğun dişleri sürdükten sonra diş çürüğüne neden olan faktörler mevcut değil ise bu diş macunlarının kullanılmasında bir sakınca yoktur. Ancak ne yazık ki, kliniğimize diş çürükleri ve buna bağlı enfeksiyon ile başvuran çocuk hastalarda yaygın olarak florürsüz diş macunu kullanıldığına rastlıyor ve ilk olarak yaşına uygun konsantrasyonda florürlü diş macunu öneriyoruz. 

Diş çürüğüne yatkınlığı fazla olan bireylerin florürlü diş macunu kullanması gerekliliği tüm dünyada bilimsel olarak kanıtlanmış bir bilgidir. Diğer yandan, halk arasında florürün zararlı olduğu konusunda spekülasyonlar var. Ama bu spekülasyonlar ne yazık ki bilimsel kanıtlara dayalı bilgiler değil. Florürün veriliş yolu ve dozu çok önemlidir. Sistemik ve topikal yollarla uygulanabilir. Tüm bunlara göre etkileri de değişir. Zararlı etkileri çok yüksek dozlarda ve uzun süre maruz kalınmayla ortaya çıkabilir.  Önerimiz, çocukların dişleri sürdükten sonra, özellikle gece beslenmesi devam ediyorsa, diş çürüğü riski bulunduğundan, çocuğun dişlerinin sürüntü şeklinde fırçanın üzerine yerleştirilen florürlü diş macunu ile annesi veya bakım veren kişi tarafından fırçalanmasıdır. Dünyada küçük çocukların kullanımı için, çocuk diş hekimliği meslek örgütlerinin üzerinde görüş birliğine vardığı ve Türk Pedodonti Derneği’nin de önerdiği diş macunundaki en düşük florür konsantrasyonu ppm’dir. Bunun altındaki konantrasyonlarda florür içeren veya hiç içermeyen diş macunları diş çürüklerini önlemekte yetersiz kalmaktadır.

Diş macunu seçerken nelere dikkat etmeliyiz?

Dünyada diş macunları diğer sağlık ve bakım ürünlerini de üreten büyük şirketler tarafından üretilmektedir. Bu nedenle, serbest piyasa ekonomilerinde, diş macunları sağlığı koruyan bir ürün olmalarının yanı sıra ticari üründürler ve üretici firmalar birbirleriyle rekabet halindedirler. Bu büyük markalar, aslında temelde aynı içerikte olan diş macunlarına farklı etken maddeler ekleyerek, bireylerin farklı gereksinimlerine yönelik diş macunları geliştirirler. Baktığınızda her markanın ürün yelpazesi içerisinde diş çürüğünü önleyen, diş hassasiyetini azaltan, dişi beyazlatan gibi farklı ürünler mevcuttur. 

Markaya göre diş macunu seçimi yapmak doğru değildir. Markaya göre değil, diş macununun içeriğine göre, gereksinime göre seçim yapmak gerekir. Diş hassasiyeti olan bir birey buna uygun bir diş macununu herhangi bir markadan alabilir. Tabii ki en doğrusu diş hekimine danışılmasıdır. Markasına ya da ambalajına bakarak diş macunu seçilmemelidir. Beyazlatıcı özellikte bir diş macunu seçebilirsiniz ama sizin bireysel olarak gereksiniminiz beyazlatma olmayabilir. 

Özellikle çürümeye yatkın dişlere sahipsek nasıl bir diş macunu tercih etmeliyiz?

Erişkinler için üretilen florürlü diş macunlarının hemen hepsi ppm florür içerir. İçerisinde farklı florür bileşikleri olabilir, ama konsantrasyonu aynıdır. Bu konsantrasyon diş çürüklerinin önlenmesinde etkili olduğu bilinen ve bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış florür konsantrasyonudur. Yani hemen hemen hepsi diş çürüğü önleyecek etken maddeleri içerir. Bazı florürlü diş macunlarının içerisinde başlangıç noktasındaki çürükleri durdurucu veya dişin yeniden sağlamlaşmasını sağlayacak etken maddeler de vardır. Bunlar için diş macunlarına artı maddeler, mineral kazandıran maddeler de eklenebilmektedir. Diş çürüğüne yatkınlığınız varsa, yani diş çürükleri açısından yüksek risk grubunda iseniz, zaten düzenli olarak diş hekimine gidiyor olmalısınız. Diş hekiminiz sizin gereksiniminize göre en uygun diş macununu önerecektir.

Diş ve ağız sağlığı, toplumsal olarak çok ihmal ettiğimiz konulardan birisi. Birçok sindirim sistemi hastalığına, kalp ve damar hastalıklarına, diyabet ve enfeksiyon hastalıklarına zemin hazırlayan en önemli etkenlerin başında diş ve ağız enfeksiyonları geliyor. Özellikle düzenli diş bakımı ve sağlıklı ağız, vücudu enfeksiyonlardan koruyan savunma sistemini güçlendiren önemli bir koruyucu tedavi yöntemi. Günümüzde tartışmalı konu, ağız bakımının nasıl yapılacağıyla ilgili. Bu tartışmaların odağında da diş macunlarının içindeki florür var. Florür sağlığa zarar veriyor mu, vermiyor mu?

KRONİK HASTALIKLARDA DİŞ SAĞLIĞI ÇOK ÖNEMLİ

Bugünlerde Uluslararası Diş Hekimliği Kongresi İstanbul’da yapılıyor. 3 binin üzerinde diş hekimi, 3 günden fazla bir süre birçok salonda diş ve ağız sağlığı konularını tartışacak. Bu tartışmalarda çok teknik konular bir yana halk sağlığını ilgilendiren koruyucu diş hekimliği konularına da oldukça geniş yer verilmiş. Bu panellerden birisi de Avrupa Diş Hekimleri Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi Taner Yücel Hoca’nın moderatörlüğünü yaptığı, benim de konuşmacı olarak yer aldığım panel. Bu panelde, ağız ve diş sağlığının diyabetlilerdeki, kalp hastalığındaki ve diğer kronik hastalıklardaki sorunu anlatılacak. Konuyu derinlemesine inceleyince gördüm ki, diyabette diş ve diş eti hastalıklarının birbirini çarpıcı şekilde etkileyen iki boyutu var. Diyabet, diş ve diş eti hastalıklarını artırıyor, diyabet süresi 5 yılı aşkın diyabetlilerin % 50’sinde diş ve diş eti hastalığı var. Öte yandan diş ve diş eti hastalıkları bir enfeksiyon kaynağı olarak kan şeker ayarını bozuyor, diyabetin kontrolünü güçleştiriyor. Bu nedenle diyabet ve diş, diş eti hastalıkları birbirini potansiyelize ederek alevlendiriyor. Hem diyabet kötüleşiyor, hem de ağız sağlığı giderek bozuluyor. Bu nedenle diş ve diş eti sağlığı diyabette çok önemli, düzenli kontrol ve bakım gerekli. Diş bakımında dişlerin düzenli olarak fırçalanması çok önemli ama diş macunundaki florürün insan sağlığına zararlı mı, değil mi tartışması sürüyor.

FLORÜR NEDİR?

7 eser elementinden birisi. Florür sistemik alınırsa kemik ve diş gibi mineralize dokulara bağlanıyor, dişleri çürüğe karşı koruyor. Bu nedenle ’lu yıllardan bu yana diş macunlarının içeriğinde var. Florürü en çok suyla alıyoruz. Florür eklenmeyen suyla günde mg. florür alırken, florür eklenmiş sularla mg. alınabiliyor. Florür ayrıca bitkiler içinde çayda bulunur, bir fincan çaydan mg. florür alınabiliyor. Diş macunlarındaki florür içeriği ortalama mg/g. İnsan vücudunda ağırlıklı diş ve kemikte olmak üzere toplam gr. florür var. FDA’nın tavsiye ettiği günlük florür alımı erkekler için 4, kadınlar için ise 3 mg. Erişkinlerde toksik doz 5 mg/kg iken, çocuklarda toksik doz mg/kg olarak kabul ediliyor. Doğal yeraltı sularında aşırı florür bulunan bölgelerde yaşayan insanlarda florürün toksik etkileri, hatta zekâ düşüklüklerinin de fazla olduğuna dair çalışmalar var. Florür bunların dışında sakatatlar (karaciğer, böbrek), deniz ürünleri (balık, karides), hazır bebek gıdaları ve diş bakım ürünlerinde yüksek oranda bulunur. Ayrıca teflon tavalardan da geçebiliyor.

DİŞ MACUNLARI GÜVENİLİR Mİ?

Diş macunlarında ağız hijyenini sağlamak, bakterileri ve plakları önlemek için florür bulunur. Tartışmanın ana noktası diş fırçalarken sürekli alınan florür vücutta birikebilir mi üzerine. Diş macunlarındaki florür içeriği ortalama mg./ gün, yani diş macunu yutulmadıkça kolay kolay toksik etki yapmıyor. Son zamanlarda çocuklarda florür vernikleri diş çürüğüne karşı korumada bazı diş hekimleri tarafından uygulanıyor. Florür verniği diş minesi yüzeyine yapışıyor, uzun süreli koruma yaptığı söyleniyor ama bu konu tartışmalı. Çocukta uzun süreli florür verniği kalmasını sağlayan uygulama eleştiriliyor. Diş macunu kullanılmalı mı, kullanılmamalı mı konusunda Türk Pedodontoloji Derneği’nin yaptığı açıklama çok önemli. Bu açıklamada deniyor ki: “Diş yüzeylerine yüzeysel olarak uygulanan az miktardaki florürün ağız diş sağlığının korunması ve sürdürülmesini sağladığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bununla birlikte, günümüzde tıpta ve kozmetik alanında kullanılan tüm kimyasal maddelerde olduğu gibi sistemik olarak optimalden fazla miktarda alınan florürün toksik ve istenmeyen yan etkileri bulunduğu da iyi bilinmektedir.” Eski Diş Hekimleri Birliği Başkanı Prof. Dr. Taner Yücel de aynı görüşte. Taner Hoca, “Zaten ulus olarak diş ve ağız bakımında sorunumuz var, diş macunu kullanmak sağlık açısından çok önemli, uygun kullanınca zararı yok” diyor.

FLORÜRÜN ZARARLARI

1- Florürün vücutta birikme özelliği var. Aşırı alındığı zaman florürün % ’si vücutta özellikle kemiklerde ve beyinde birikiyor ve “florozis” denilen toksikasyona neden olabiliyor.

2- Florür beyinde biriktiğine, davranış değişikliklerine, IQ düşüklüklerine yol açabiliyor.

3- Florürün belirli bir düzeyin üzerinde alınması, tiroit hormonunda azalmaya yol açabilir.

4- Florür kemiklerde biriktiğinde, “skeletal florozis” adı verilen romatizma benzeri bir rahatsızlık ortaya çıkıyor. Erişkinlerde florürün kemikte birikimi % 10 civarındayken çocuklarda % 50’ye çıkabiliyor.

FLÖRÜRÜN YARARLARI

1- Florür etkili bir mikrop öldürücü. Türk Pedodonti Derneği ve Türk Diş Hekimleri Birliği’nin açıklamasına göre, florürlü diş macunuyla düzenli olarak dişlerin fırçalanması, dişler üzerindeki mikrobiyal plağın uzaklaştırılmasını sağlıyor.

2- Florür, bakteriyel enzim aktivitesine müdahale ederek, ağızda asit üretimini azaltıyor, bakterilerin gelişmesini engelliyor. Diş minesini asit ataklarına karşı daha dirençli hale getiriyor.

3- Florür diş eti hastalıklarında da koruyucu. Kullanılmadığı zaman diş etlerindeki çekilme, diş köklerinde bakterilerin tutunması ve çürüklere sebep olabiliyor.

4- Florür vücudun dayanıklı kemik ve diş dokusu için gerek duyduğu kalsiyumu destekliyor. Yeterli miktarda florür alımı, osteoporozun önlenmesini sağlıyor.

NE YAPMALI?

1- Günde 2 kez diş fırçalamayı ihmal etmeyin.

2- Aşırı miktarda olmadıkça günde 2 kez florürlü diş macunuyla dişlerinizi fırçalayın. Diş çürükleri ve ağız hijyeni açısından çok önemli.

3- Aşırı miktarda florürlü diş macunları kullanan kişilerde sistemik olmasa da “dental fluorosis” vakaları görüldüğü unutulmamalıdır.

4- Çocukların 3 yaşından itibaren dişlerinin fırçalanması öneriliyor. Çocuk çok küçük miktarda florür içermeyen diş macunu kullanabilir.

5- Diş macunları ve florürlü diş gargaralarını çocukların erişemeyeceği bir yerde muhafaza edin.

Dişlerin temizlenmesi ve ağız sağlığınızın iyi bir şekilde korunması amacı ile diş macunu kullanarak doğru diş fırçalama tekniklerinin uygulanması gerekmektedir.

Günümüzde ağız ve diş sağlığına verilen önem eskiye nazaran daha fazla olduğundan dolayı birçok kişi üretilen diş macunlarından hangisini tercih etmesi gerektiği konusunda daha fazla araştırma yapmaya başladılar. Peki diş macunu içerisindeki florür olması avantaj mı değil mi?

Bir diş hekimi olarak önerim daima florür içermeyen diş macunu kullanmanız yönünde olacaktır. Flor her ne kadar dişleri temizlemek için macunların içerisine koyulsa bile; fazla alınması halinde birçok hastalığa da sebep olabilmektedir.

Diş fırçalamadaki önemli olan unsur dişerin üzerinde biriken bakteri plağı tabakasının uzaklaştırılmasıdır. Flor içermeyen diş macunları arasından tercih yaparak dişlerinizi fırçalamanız florün getirebileceği eklem hastalıklarına ve kansere yakalanma riskine karşı önlem alabilirsiniz.

Peki neden florürsüz diş macunu kullanmalıyız?

Florürsüz diş macunu kullanmak birçok avantajı da beraberinde getirmektedir Bu yüzden diş macunu kullanırken florür bulundurmayan diş macunu markaları arasından tercih etmek size birçok fayda sağlayacaktır. İşte sizlere florürsüz diş macunlarını önermemizin sebepleri:

• Doğurganlık sorunları tüm dünya çapında artış göstermekle birlikte özellikle ülkemizin bazı bölgelerinde bu sağlık sorunu daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Yapılan çalışmalar florürün doğurganlığa olumsuz yönde etki edebileceğini göstermektedir.
• Florür kullanımındaki dengenin sağlanamaması sinir sistemi kapsamında olumsuzluklara da yol açabilmekte ve Alzeimer gibi sinir sistemi rahatsızlıklarına sebep olabilmektedir.
• Yapılan çalışmalarda ayrıca IQ derecesi ile florür kullanımı arasında ters yönlü bir denklem olabileceği belirtilmiştir.
• Çocuklarda son dönemde ergenliğin daha erken yaşlarda gerçekleşmesi sorun olarak algılanmakta ve çocukların erken ergenliğe girmesinde florür kullanımının etkisinin olabileceği düşünülmektedir.

Florürsüz diş macunlarını nereden bulabilirim?

Günümüzde sağlık sektöründe yaşanan ilerlemeler neticesinde artık birçok diş macunu markası florürsüz diş macunu üretmektedir. Bu yüzden florürü olmayan bir macun bulmak artık eskisi kadar zor olmuyor. Macunları kullanım esnasında ağzınıda farklı bir tat alabilirsiniz. Ancak florürsüz diş macunlarının diğer diş macunlarına nazaran daha sağlıklı olduğunu kesinlikle aklınızdan çıkarmayın.