Arıza Tespit Cihazı Yapımı

Evde arıza tespit cihazı nasıl yapılır merak ettiniz mi? Çok ucuza mal edebileceğiniz bir arıza tespit cihazının nasıl yapıldığını bu makaleyi okuyarak öğreneceksiniz.  Ketıl  ufo, ocak vs gibi cihazların ve kabloların kopuk olup olmadığını anlamak için, ya bir manometre ya bir voltmetre cihazı almanız gerekecek ya da evde arıza tespit panosunu yaparak, kopuk devreleri çok rahat bir şekilde görebilir ve arıza tespiti yapabilirsiniz. Bunun için ihtiyacınız olan şeyleri aşağıda liste halinde yazıyoruz.

• 1 adet 40&#;40 MDF pano
• 1 Adet duy
• 1 adet W ampul
• 1 adet dişi priz
• 1 adet aç-kapa anahtar
• 1 m TTR kablo
• 1 adet 2&#;li Klemens
• 1 m kablo + erkek fiş

Evde Arıza Tespit Cihazını yapmak

Resim 1&#;de gördüğünüz gibi; panonun üst tarafına nötr ve faz girişi olan duyu monte edin. Ardından bu duya + ve &#; olmak üzere hat çekeceksiniz.

Bir hattı direkt olarak klemense indirin. Diğer hat ise faz olacak ve bu faz hattını sağdaki anahtara getirin. Tek giriş tek çıkış olacak şekilde getirdiğiniz bu faz hattını  dişi prizin bir ucuna ekleyin.  Dişi prizin diğer ucundan alacağınız hattı da klemense takın. Şimdi bağlantılarınızda son bir aşama kaldı. Klemensten bir faz bir nötr alarak bu devreyi tamamen bitirmiş olacaksınız. Resim1 deki şemayı iyice inceleyiniz. Şimdi duya takacağınız W ampul yandığında yani devre tamamlandığında test ettiğiniz cihazda sorun yok demektir. Şimdi resme dikkatle bakın. Dişi priz sizin kopuk devreyi kontrol edeceğiniz basit bir test prizidir. Diyelim ki kopuk olduğundan şüphe ettiğiniz bir kabloyu test etmek istiyorsunuz. Devreye volt enerjiyi verin. Sonra da TEST prizine test edeceğiniz kabloyu takmadan önce,  bir ucunu kısa devre edin. Sonra da bu prize test edeceğiniz kablonun her ucunu bir yere gelecek şekilde takın.  Lamba yanarsa faz üzerinden devre tamamlanacağı için, kablonuz sağlam demektir. Lamba yanmıyorsa kablonuz kopuk demektir.

Kısa Devre Test Cihazı

Bu işi elektrikten anlamayanların kesinlikle denememesi gerekiyor değerli okurlar. Kısa devre test cihazı amatörlere göre değildir. Elektrik çok tehlikelidir ve şebekelerde dolaşan V gerilim anında öldürür. V AC akım çarpma tehlikesi olduğu için böyle bir denemeyi amatör kişilerin yapmaması gerekir. Bu devre sadece elektrik varken kullanılabilir. Bu devre multimetre veya voltmetre kullanmayan ve bu işi sürekli yapan kişiler kullanabilir. Kopuk kablo kopuk devre arıza tespitinde bu pano çok işe yarar. Bilinmesi gereken bir diğer nokta da ampulün hiç yanmaması, kısık yanması ve şiddetli yanması durumlarının nasıl yorumlanacağıdır.

Devreyi kullandığınızda test etmek için bir ketıl kullandığınızı farz edelim. Ketıl W güç çekiyor ve ampulünüz ise W güç çekiyor. Hazırladığınız bu seri devrede az akım çeken ampul,  ketıl sağlam ise az ışık verecek, ketıl bağlantısı kopuk ise lamba hiç yanmayacaktır.  Yüz W altında güç çeken bir devreyi bu panoya bağladığınızda söz gelimi 15 W devre akımı üstüne alıp çalışacak ve Ampul yanmayacaktır. Eğer bağlayacağınız ve test edeceğiniz devrede kopukluk varsa W ampul de yanmayacaktır. W üzeri bir rezistans bağladığınızda ise devreden akım geçecek ama ampul daha kısık yanacaktır.

Kabloların güvenlik ve çevresel kirlilik gibi sorunlara neden olmaması için yer altına yerleştirilmesi gerekmektedir. Kilometrelerce uzunluğa sahip bu kablolarda çeşitli nedenlerden ötürü zamanla çeşitli arızalar meydana gelebilmektedir. Yer altında bulunan kabloların arızalarının neler olduğu, kablolarda arıza tespitinin nasıl yapıldığı ve bu arıza tespitinde kullanılan cihazların hangileri olduğunu bu yazımızda öğrenebileceksiniz.

Ülkemizde elektrik enerjisi hatları, telefon hatları ve görüntü hatları genellikle yer altında veya sıva altında bulunmaktadır.  Çeşitli nedenlerden dolayı yer altında bulunan kablolarda zamanla;

> Kısa devre
> Kablonun su alması,
> Kabloda hasar
> Kopukluk

Geçmişte arıza tespiti yapılırken çeşitli yöntemler ve hesaplamalar kullanılmaktaydı. Arıza, ohmmetre veya meger yardımıyla tespit edilmeye çalışılıyordu.  Arıza çeşidinin ve hangi noktada meydana geldiğinin tespit edilmesi her zaman mümkün olmuyordu.

Tespiti kolay olan birkaç arızaya göre monofaze hatlarda bu arızaların nasıl tespit edildiğinden bahsedelim.

Kısa Devre Arızasının Aranması

Arızalı olan hat, bağlı bulunduğu bütün noktalardan ayrılır ve tüm uçları açık hale getirilir. Bir ohmmetre yardımıyla hattın bir başından iki damar iletken arasında ölçüm yapılır. Arıza olmayan hatta normalde sonsuz bir değer (çok büyük değerlerde) okunması gerekir. Eğer sonsuz değer yerine sonlu bir değer okunuyorsa bu iki iletken arasında bir kısa devre olduğu tespit  edilmiş olunur.

Kopukluk Arızasının Aranması

Kısa devre arızası aranması sonucu sonsuz bir değer okunuyor ve herhangi bir sonuç alınamadı ise bu defa kabloda kopukluk olup olmadığına bakılır. Bu noktada ölçüm  yapılan uçların dışında ki diğer uçtaki iki kablo bir biri ile köprülenir ve yine ohmmetre ile ölçüm yapılır. Ölçüm sonucunda yine sonsuz değer okunuyor ise bu hatta kopukluk olduğu anlaşılır.

Toprak Kaçağı Arızası Aranması

Normal şartlarda toprak ile iletken arasında olması gereken direnç değeri sonsuzdur. Ancak toprak ile iletken arasında yapılan ölçüm sonucu sonlu bir değer okunuyorsa iletkenden toprağa kaçak olduğu anlaşılabilir.

Bu arızaların tespit edilmesinden sonra kilometrelerce uzunluktaki kablonun hangi noktasında arıza olduğu da çok önemlidir. Eski yöntemlerde çeşitli hesaplamalar ile arızalı noktalar tespit edilmekteydi. 

Kısa devre arızasının hangi noktada olduğunun tespitinde; Wheatstone köprüsü ile üç adet ölçme yöntemi, toprak kaçak arızasını üç bilinmeyenli denklem yöntemi ve kopukluk arızasını ise kapasite (C) ve endükstans (L) ölçümü ile yapılmaya çalışılmaktaydı.

Kablo Arıza Tespitinde Kullanılan Arıza Tespit Cihazları

Gelişen teknoloji ile birlikte yoğun, yorucu ve hata yapma olasılığı yüksek olan hesaplamaların rafa kalktığını ve çeşitli arıza tespit cihazları ile arızaların kolayca ne olduğu ve hangi noktada bulunduğu tespit edilebildiğini görebilmekteyiz.

Cihazları tanıtmadan önce bu cihazlarla yapılmış olan bir arıza tespitinin nasıl yapıldığının örneğini görelim. Ardından bu örneğe göre cihazları tanımamız daha kolay olacaktır.

Örnek;

Monofaze bir sistemde 2x50 mm2 4 km uzunluğunda bir yeraltı kablo hattında arıza olduğunu düşünelim. Gerekli güvenlik önlemleri alınıp kablonun bağlantı uçları mevcut sistemlerden ayrılır.

Bu aşamada hattın bir ucundan arızalı olan kablonun iki iletkenini  TDR/3 marka arıza tespit cihazına bağlarız.

Cihaz üzerinde gerekli ayarlar yapıldıktan sonra arıza tespitine başlanır ve cihaz kısa bir süre içerisinde kabloda kısa devre arızası olduğunu ve bu arızanın metrede olduğunu gösterir.

Bu çalışma, kablonun diğer ucundan yapıldığında yine kısa devre olduğu ve arızanın metrede () tespit edildiğini bildirecektir

Arızanın ne olduğu ve arıza noktası tespit edildikten sonra arızalı noktayı aramaya başlayabiliriz.

Bu noktada iki adet cihazdan biri işimizi görecektir.  TW ve TW ile kablonun ucundan başlanarak yeraltındaki kablo izlenir ve arızanın bulunduğu noktaya mesafe ölçülerek gidilir. Ardından bu nokta kazılarak arıza onarımı yapılır.

TW ve TW enerjili ve enerjisiz kabloları yer altından tespit edebilirler.

TDR/3

TDR/3 çeşitli kablolarda arızanın ne olduğunu ve kaçıncı metrede meydana geldiğini tespit edebilen cihazdır.

TDR/3;

>Hasar almış elektrik güç kablolarının,
> Bakır telekom kablolarının,
> Koaksiyel kabloların,
> Kablolama altyapısındaki arıza yerlerinin hangi noktada olduğunu bulabilir.
> Kopukluk, kısa devre, nemden oluşan hasarları ve diğer arızaları kablonun empedans değişimini inceleyerek kablodaki bu hataları bulabilir.
> Bir uçtan diğer uca metreye kadar uzunlukta kablolarda kullanılabilir.

TDR/3 Arıza Grafikleri

TW

3 farklı frekansta;  kHz, kHz, 82 kHz yanyana giden kablolardan birini veya yanındaki diğer kabloları isteğe göre arayabilirsiniz. TW hem enerjili hem de enerjisiz kablolarda arama yapabilir. Cihaz transmitter ve receiver olmak üzere iki parçadan oluştur.

Kablo arama iki farklı şekilde yapılabilmektedir.

Aktif Arama

Hem transmitter hem de receiver beraber kullanılır (enerji bulunmayan kablolarda). Transmitter tarafında gönderilen sinyal, receiver tarafından okunarak kablonun yeri tespit edilebilir.

Pasif Arama

Sadece receiver kullanılır. Enerjili kablolarda 50/60 Hz bandında arama yapılır. Bu metodla elektrik güç kablolarını, ptt kablolarını ve kablolu tv hatlarını izlemek oldukça kolaydır.

TW

Bu cihaz ile sadece enerjisiz kablolarda arama yapılabilir. Enerjili olmayan kablolar kolaylıkla takip edilebilir ve koptuğu nokta tespit edilebilir.

> Tek frekansa sahptir. (87, kHz)

> 3 metreye kadar derinlik okuyabilir.

> Transmitter ve receiverdan oluşur.

> IP65 standartlarına uygun olduğu için nemli ve rutubetli ortamlarda rahatlıkla kullanılabilir.

TW ve TW arıza tespit cihazları değildir ancak kablonun kopuk olması durumunda transmitter tarafından gönderilen sinyal kopukluğun meydana geldiği noktada azalma göstereceği için bu arıza tespit edilebilmektedir.