Likya Lahdi

kaynağı değiştir]

Osman Hamdi Bey, Sayda kral mezarlarını ortaya çıkarınca, bu mezarlarda bulunan 22 adet lahit İstanbul'a getirildi. Her biri tonlarca ağırlığındaki lahitlerin getirilmesi başlı başına bir sorun oldu. İstanbul'a getirilen, aralarında İskender Lahdi, Ağlayan Kadınlar Lahdi, Likya Lahdi, Tabnit Lahdi gibi ihtişamlı eserlerin sergilenebilmesi için yeni bir müze binasına ihtiyaç duyuldu. Osman Hamdi Bey'in isteği üzerine Çinili Köşk'ün karşısına inşa edilen İstanbul Arkeoloji Müzeleri 13 Haziran 'de ziyarete açıldı. Müzenin ziyarete açıldığı 13 Haziran günü halen Türkiye'de müzeciler günü olarak kutlanmaktadır.^[3]

Özellikleri[değiştir

İstanbul Arkeoloji M&#;zesi'nde bulunan 7 efsane lahit

Sayda (Sidon) kraliyet nekropolünden gelen Tabnit Lahdi, müzedeki en erken tarihli lahit Baş kısmı çok iri ve omuzlar arasına gömülmüştür. Geniş bir kolye kabartması, boynu ve omuzları örter. Göğüsteki Mısır hiyeroglif yazıtı, lahdin ilk sahibini anlatır. Fenike alfabesiyle yazılan ikinci yazıtta, lahtin ikinci sahibinin Sayda (Sidon) kralı olduğu ve lahdi açacak olanların ne bu dünyada ne de öteki dünyada huzur bulamayacakları yazılıdır. Tabnit'in mumyası da lahdin yanında sergileniyor.

Gövdedeki hiyeroglif kitabesinden lahdin ilk sahibinin Penephtah isimli bir Mısırlı generale ait olduğu anlaşılıyor. Lahdin üzerinde Mısır yazısı ile yazılmış beddua şöyle: "Her kim ola ki, benim lahdimi açar, Allah onun cezasını, belâsını versin." Bunun altında da lahdin ikinci sahibi Tabnit’in Fenike dilinde kitabesi bulunuyor. Kitabede, "Ben Astarte rahibi ve Saydalılar kralı Tabnit. Bu lahit içine gömülüyorum. Ey benim mezarımı bulan kimse! Her kim olursan ol, benim lahtimi açma ve benim huzurumu bozma! Çünkü yanımda ne gümüş, ne altın ne de define var. Bu lahitte yalnızca yatmaktayım. Bana mezar olan bu lahiti açma, bu türlü hareket Astarte’ye karşı büyük bir hakarettir. Eğer benim tebbihimi tutmaz, aksine mezar odamı açar ve huzurumu kaçıracak olursan, yaşayanlar arasında ve güneş altında nesilden ve neshepten mahrum kal ve ölüler arasında yatacak yer bulma" denilen ilginç bir beddua okunuyor.

Osmanlı imparatorluğunun Müzeler Müdürü Osman Hamdi Bey başkanlığındaki Türk Arkeoloji Heyeti, Kral Tabnit'i yerinden oynattı. Lahdi mezardan çıkardı, İstanbul'a getirip müzeye koydu. Kralın iskeletini içinden aldı, onu cam bir muhafaza içinde sergilemeye başladı. Yaptıkları bu işten dolayı Türk heyetinden hiçkimse zeval görmedi; hepsi de ecelleriyle öldü.

yılında mumyanın kafatasından bir azıdişi, kaburgadan ve sol femür üzerinden küçük birer parça deri örneği alınıp DNA incelemesi yapmak için ABD'ye götürüldü. Amaç, kralın yaşadığı dönemdeki hastalıkları, yaşı, hangi millete ait özellikler taşıdığı ve neden öldüğü gibi bilgiler elde etmekti. Ancak bu çalışmadan sonuç çıkmadı.

Kral Tabnit'e ait mumya, müzedeki diğer 4 mumyadan farklı. Mesela üzerinde mumya bezi yok, başında hâlâ saç var, iç organları kurumuş da olsa, hâlâ vücudunda. Derisi vücudunun alt ve yan kesimleriyle kafatasında hâlâ mevcut. Korkutucu bir görüntüsü olan mumya, cam bir fanus içinde sergileniyor.

Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi örneklerde hyposorion altındaki podyum iki ya da daha çok katlı iken Roma Dönemi’nde tekne altında sadece hyposorion bulunan, ancak podyum olma- yan lahitlerle de karşılaşılmaya başlanmıştır. Kaya içine oyularak yapılan veya ana kayaya bağlı mezarlara khamasorion mezar adı verilir. Khamasorion mezarlar Frigya’da, Pisidia’da, Pamphylia’da, Kommagene’de (Zeyrek ) kısacası kaya olan her bölgede defin için kullanılmıştır. Tekne ve kapaktan oluşurlar. Likya bölgesinde de doğal olarak khamasorion lahitler ile karşılaşılmaktadır. Kapak formlarına göre değerlen- dirildiğinde MÖ 4. yüzyıldan, Roma Dönemi içlerine kadar Likya tipi kapaklı khamasorion lahitler, diğer Likya lahitleri gibi kullanılmış olmalıdır. Bölgede Likya lahitleri haricinde Roma dünyasının diğer kentlerinde bulunan lahit formları da kullanılmıştır; ancak Likya lahitleri ile kıyaslan- dığında o kadar yaygınlaşamadıkları anlaşılmaktadır. Bu formlardan ilki üç- gen alınlıklı, tepe ve köşe akroterli kapaklı lahitlerdir (Fig. 10). Tekne uzun, ön yüzün köşelerine MS 2. yüzyıl ortalarından başlayarak genelde köşe pi- lasterleri işlenmiştir. Diğer form ise, düz kapaklı lahitlerdir (bkz. bu kitap- ta Y. Uçkan - G. Öztaşkın makalesi fig. 5). Kapak dikdörtgen ve masiftir. Kö- şelerine stilize edilmiş akroterler işlenmiştir. Kısa yüze yine stilize edilerek işlenen üçgen alınlık yapılmıştır. MS 2. yüzyılın ortalarından itibaren bu la- hitlerin de tekneleri genelde köşe pilasterleriyle donatılmıştır. Likya lahit for- Fig. Sidyma’dan kapaklı ve üçgen alınlıklı lahit. foto A. Gerçek Likya Lahitleri munun dışına çıkan ve Roma dünyasının her yerinde karşılaşılan bu iki lahit formu, altyapısı ile bölge lahitlerine benzemektedir. Yani bu lahitlerde de ge- nelde hyposorion ve podyum bulunur. Her iki lahit formunun da MS 2. yüzyıl içlerinden, 3. yüzyıl sonuna kadar kullanımı devam etmiştir. Sonuç olarak, MÖ 4. yüzyıldan, Roma Dönemi sonuna kadar uzun bir za- man diliminde Likya lahitlerinin kullanımı devam etmiştir. Roma İmparator- luk Dönemi’nde Romanizasyon etkisiyle başka mezar ve lahit formları bölgeye girse de Likya’ya özgü formdan hiçbir zaman vazgeçilemediği ve Likyalıların bu konuda hayli muhafazakâr oldukları ortaya çıkmaktadır. KAYNAKLAR Atila, İ. A. “Likya Lahitleri”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 3, Boardman, J. – D. M. Kurtz Greek Burial Customs, London. Bryce, T. R. “Lycian Tomb: Families and Their Social Implications”, Journal of the Economic and Social History of the Orient 22, 3: Cormack, S. “A Mausoleum at Ariassos, Pisidia”, Anatolian Studies Demirtaş, M. B. “Edirne’deki Neo-Klasik Bir Yapıdan Günümüze Yansıyan Antik Unsurlar”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 1, 2: Dinsmoor, W. B. The Architecture of Ancient Greece, London. Hartog, F. Herodotos’un Aynası (Çev. M. Ökmen), Ankara. İşkan, H. “Ein Siegersarkophag aus Patara”, Studien zum Antiken Kleinasien V, Hans Wiegartz Gewidmet, Asia Minor Studien İdil, V. ³ Likya Lahitleri, Ankara. Koch, G. Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri (Çev. Z. Z. İlkgelen), İstanbul. Koch, G. – H. Sichtermann “Römische Sarkophage”, Handbuch der Archäologie VI Özüdoğru, Ş. “Pers Egemenliğinde Likya Tarihi ve Yönetimi”, Aktüel Arkeoloji Schweyer, A. V. Les Lyciens et la mort. Une étude d’histoire sociale, Varia Anatolica 14, İstanbul-Paris. Şanlı, A. “Die Hangsiedlung von Büyük Avşar”, F. Kolb (ed.), Lykische Studien 3: Die Siedlungskammer von Kyaneai in Lykien. Bericht über Feldforschungen im Yavu-Bergland im Sommer , Asia Minor Studien 24, Bonn: Toynbee, J. M. C. Death and Burial in the Roman World, London. Machatschek, A. Die Nekropolen und Grabmäler im Gebiet von Elauissa Sebaste und Korykos im Rauhen Kilikien, Wien. Yılmaz, H. “Überlegungen zur Typologie der lykischen Sarkophage”, Likya 1: Zeyrek, T. H. “Yukarı Söğütlü Nekropollerinden Kaya Mezarları”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6, 2: