Ses Kirliliğini Azaltmaya Yönelik Projeler

Mustafa Eminoğlu Anadolu Lisesi Okul Müdürü Mustafa Ekinci, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 12'inci sınıf öğrencileri Ali Kaan Ergün ve Alibey Delimustafaoğlu'nun fizik öğretmenleri Ferhat Çekim danışmanlığında yaptıkları ve "Ultrasonik Ses Tüneli" adını verdikleri projenin yılında Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından liselerarası uygulamalı fizik dalı yarışmasında Türkiye 2'incisi olduğunu söyledi.

Projenin TÜBİTAK değerlendirmeleri sonrasında Intel firması tarafından Amerika'nın Los Angeles kentinde düzenlenecek Uluslararası Bilim ve Mühendislik Fuarı'na katılmasına karar verildiğini belirten Ekinci, "70 ülkeden bin öğrencinin katılacağı fuarda Türkiye'yi bizim okulumuz temsil edecek. Fuarda yapılacak değerlendirme sonrasında öğrencilerimiz ilk 3'e girmeleri durumunda Türkiye'de istedikleri üniversitede sınavsız veya Amerika'nın en önemli üniversitelerinden birisi Harvard'da eğitimlerine devam edebilecek" şeklinde konuştu.

Projeyi hazırlayan öğrencilerden Ali Kaan Ergün, insan kulağının duyma sınırı üzerinde bulunan ultrasonik ses dalgalarını piezo hoparlör kullanarak doğrusal bir zemin üzerinde sabitlemeyi başardıklarını vurguladı.

Gürültü kirliliğini önleyecek proje

Bu sayede sesin işlevselliğini artırarak gürültü kirliliğini önlediklerini belirten Ergün, şunları kaydetti:

"Normal hoparlör sesi derece yayar ve etraftaki herkes tarafından duyulmasını sağlar. Yapmış olduğumuz hoparlörü bilgisayara bağladığımızda ise çalan müziğin sadece doğrusal bir alanda herhangi bir cisme çarpmasıyla duyulabildiğini gördük. Hoparlörü ne tarafa çevirirsek o taraftaki kişi ses kendisine veya başka bir cisme çarptığında duyabiliyor, kişinin yanındaki veya arkasındaki kişiler çalan müziği duyamıyor. Bu sistem açık havada daha verimli kullanılabiliyor. Mesela hoparlörü gökyüzüne doğru kaldırdığımızda herhangi bir cisme çarpmadığı için hoparlörü elinde tutan kişi dahi çalan müziği duyamıyor. Hazırladığımız bu projeyle sesi istenilen zamanda istenilen yere iletebiliyoruz. Gürültünün yoğun olduğu yerlerde daha fazla gürültü kirliliğine yol açmadan sesi doğru alıcıya, doğru zamanda, doğru şekilde ulaşmasını sağlayarak başta kazalar olmak üzere güvenlik gibi birçok alanda işlevselliği artırmış oluyoruz."

Proje öğrencilerinden Alibey Delimustafaoğlu da yaklaşık 4 ayda hazırladıkları ultrasonik ses tünelinin, hareketli, çok sesli umumi yerlerde bilgilendirme amaçlı kullanılabileceğini ifade etti.

Hava limanı, terminallerde, otobüs, dolmuş ve metro duraklarında, metrobüs ve tren istasyonlarında, vapur iskelelerinde, marina ve limanların belli noktalarında, iniş ve biniş noktalarında yolculara gereken bilgi ve talimatları emniyetli bir şekilde verebilme imkanını sağladığını belirten Delimustafaoğlu, "Yapmış olduğumuz sistemle metre uzaklığa kadar sesi duyabiliyoruz. Plaklar üzerindeki piezo hoparlör sayısını artırarak sesin daha uzak mesafede duyulmasını sağlayabiliriz veya plaklar üzerindeki dizilim şeklini değiştirerek sesin daha dar bir koridorda duyulmasını sağlayarak kişilerin telefonla konuşuyormuş gibi sadece kendilerinin duymasını sağlayabiliriz" diye konuştu.

Fizik öğretmeni ve proje danışmanı Ferhat Çekim de Türkiye Patent Enstitüsüne patent başvurusunda bulunduklarını, destek verilmesi halinde seri üretimin yapılabileceğini vurguladı.

Türkiye'de devlet okullarında pek bilinmeyen önemli bir sorun ANSİAD tarafından gündeme getirildi. Sınıflarda ve koridorlarda kalabalık öğrenci gruplarının ortaya çıkardığı gürültü kirliliğine karşı, okulların fiziki yapılarında akustik önlemler alınmadığını belirleyen ANSİAD'ın Sağlık, Hizmet ve Eğitim Sektörü, bu konuda sosyal sorumluluk projesi başlattı.

Baş ağrısı, gırtlak rahatlıkları gibi pek çok sağlık sorununun yanısıra iletişim rahatsızlıklarına da yol açan akustik soruna ilişkin ANSİAD, örnek uygulama için Melahat Faraçlar İlkokulu'nu seçti. Önce bir sınıfta tavanın bir kısmı ses emici plakalarla kaplandı. Memnuniyet üzerine uygulama tüm okula yayıldı.

OKULLARIN TAMAMINDA AKUSTİK PROBLEMİ VAR

Projenin mimarı ANSİAD üyesi mimar Ercan Evren, eğitimin iyi olması için fiziki altyapısının iyi olması gerektiğine işaret ederek, “Altyapılardan bir tanesi de akustik, yani ses kirliliği. Bu çok basit ama kimsenin fark etmediği bir durum. Bunu biz inşaatlarımızda gözlemlediğimiz için tedbir aldık ve bütün okullara da yayılmasını istiyoruz. Çünkü Türk çocuklarının eğitim kalitesinin yükselmesine büyük fayda sağlayacak bir çalışma. Öğretmenlerimizden ve yöneticilerden aldığımız bilgilere göre yaptığımız işin işe yaradığı anlaşılıyor. Çok memnunlar" diye konuştu.

SES EMİCİ PLAKALAR GÜRÜLTÜYÜ YOK EDİYOR

Projenin hem öğretmen hem öğrenciler için büyük fayda sağladığını anlatan Ercan, “Gürültünün insanlarda yarattığı çok kötü etkiler var. Psikolojik, fiziksel, baş ağrısı, moral bozukluğu, öğrenme bozukluğu gibi saymakla bitmeyecek kadar rahatsızlığa yol açıyor. Çınlama dediğimiz, bir dalga, enerji aslında ve iki satır arasında gidip geliyor. Biz tavana ses emici plakalar koyuyoruz. Sınıflarda hepsine değil, bir kısmına koyduk. Sesi emiyor ve dalgalanma olmuyor. Öğretmen çok rahat anlatabiliyor, anlattığı öğrenciler tarafından anlaşılabiliyor. Çünkü bu olmadığında öğretmenin söylediği anlaşılmıyor ve bağırmak mecburiyetinde kalıyor. Bütün öğretmenlerde bağırmaktan dolayı gırtlak rahatsızlığı var. Koridorlarda ise tamamını yapıyoruz. Çünkü orada sesin tümüyle emilmesi lazım" dedi.

ÖĞRETMENLERİN BAŞI AĞRIMIYOR

Uygulamanın maliyetinin de çok fazla olmadığı ve bu okulda 30 bin liraya tüm akustik problemin çözülebildiğini dile getiren Ercan, “Tabi iki-üç okulda değil bütün Türkiye'de hem yeni yapılacaklarda ihalelere konulması, hem de eski okulların düzeltilmesi lazım ki çocukların performansı artsın, sağlıkları düzelsin. Bilhassa öğretmenler. Buradaki öğretmenimiz 'Her gün baş ağrısıyla gidiyordum. Bu plakalar yapıldıktan sonra başım ağrımıyor' dedi. Bu çok sevindirici bir şey. Her gün başı ağrıyan bir öğretmenin ders anlatırken moralinin nasıl olabileceğini düşünebiliyor musunuz. Kaçmak istiyorlar okuldan, okulu sevmiyorlar. Bir sürü başka yönleri de var" diye konuştu.

Okullarda akustik uygulama konusunda ANSİAD olarak toplumun dikkatini çekmek istediklerini belirten ANSİAD Başkanı Abdullah Erdoğan, devlet okullarında hem öğrenci hem öğretmenin kulak sağlığına zarar veren bu gürültüyü önlemek adına bir akustik çalışması başlattıklarını söyledi.

BAKANLIĞA RAPOR OLARAK SUNULACAK

Uygulamada sona gelindiği ve bilim adamlarının ölçümleri ile akustik yapılmış sınıfla yapılmamış sınıf arasındaki gürültü kirliliği farkının bilimsel veri haline getirilip, somutlaştırılacağını kaydeden Erdoğan, “Daha sonra Milli Eğitim Bakanlığı'na bir rapor olarak sunacağız. Devlet okullarında proje aşamasında bunun planlanması, daha sağlıklı ve daha akustiğe duyarlı okulların yapılmasını teklif edeceğiz. Biz bu işe öncülük yaptık" dedi.

ÖĞRETMENLER ÇOK MEMNUN

Akustik uygulama öncesinde öğretmenlerin akşam kendilerini çok yorgun hissettiğinden bahseden okul müdürü Coşkun Deniz Kaya, yapılan ilk sınıf sonrası öğretmenlerin eskisine göre kendisini rahatlamış hissettiğini söyledi. Öğretmenlerin daha az efor harcadıklarını söylediğini belirten Kaya, “Koridorlardakini ben bizzat hissettim. Mesela sabah koridora dolaşmak için çıktığımda, kendi aralarında konuşarak gelen üç öğretmenden biri, 'Ya çocuklar bugün halsiz mi, bitkin mi' diye diğer öğretmene sordu. Diğer öğretmen, 'Daha uyanamamışlardır' gibi şeyler söyledi. Ben de dedim ki 'Akustik yapıldı, haberiniz yok mu' diye. Gerçekten çok büyük bir farkı var. Aynı zamanda odama misafir geldiğinde, örneğin teneffüslerde koridordaki gürültüden konuşamazdık. Konferans salonunda da aynı şekilde, bir etkinlik varsa teneffüs sırasında ara vermek zorunda kalıyorduk. Ama şimdi çok daha rahat, çok faydasını gördük" dedi.

İlk uygulamanın yapıldığı sınıfın öğretmeni Güliz Çoban ise ders anlatırken çok fazla sesinin geri döndüğünü, bu durumun kendisini çok yorduğunu belirterek, “Bu sistem yapıldıktan sonra baş ağrılarımın geçtiğini, daha rahatladığımı hissettim. 6 saat sürekli ayakta ve konuşmak zorundayız" dedi.

Kirliliği genellikle tespit edilebileceği yere göre düşünürüz: hava, su veya toprak kirliliği. Bununla birlikte, insanlara ve yaban hayatına zarar veren çok özel bazı kirlilik türleri de vardır.

Şu anda beş Avrupalıdan en az biri, sağlığa zararlı olduğu düşünülen düzeyde karayolu trafiği gürültüsüne maruz kalmaktadır. Bu sayı kentsel alanlarda daha da yüksektir ve sorun Avrupa›daki çoğu şehirde yaygındır. Kara yolları, demir yolları, havaalanları ve sanayi kaynaklı gürültüyü inceleyen güncel AÇA gürültü raporuna göre karayolu trafiği, Avrupa›da açık ara en büyük gürültü kirliliği kaynağıdır. Bu kaynaklar Çevresel Gürültü Direktifi ile uyumludur. Bu direktif, örneğin, ev içindeki faaliyetleri veya komşuları ya da iş yerlerindeki gürültüyü kapsamamaktadır.

Gürültü, sağlığınıza zarar verebilir

Tahminen milyon Avrupalı, gündüzakşam-gece saatlerinde en az 55 desibel düzeyinde trafik gürültüsüne uzun süre boyunca maruz kalmaktadır. Buna ek olarak 22 milyon Avrupalı demir yollarından gelen yüksek sese, 4 milyondan fazla kişi yüksek düzeyde uçak gürültüsüne ve 1 milyondan az kişi ise endüstrilerin neden olduğu yüksek seviyeli gürültüye maruz kalmaktadır.

Pek çok insanın muhtemelen bilmediği konu ise kentsel alanlarda alışkın olduğumuz bir düzeyde bile uzun süre gürültüye maruz kalmanın önemli sağlık etkileri olduğudur. Çoğu Avrupa ülkesinde kentsel alanlarda yaşayanların %50‘sinden fazlası gündüz, akşam ve gece oluşan 55 desibel veya üzerinde trafik gürültüsü seviyelerine maruz kalmaktadır. Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) göre bu düzeye uzun süre maruz kalmanın sağlık üzerinde olumsuz bir etkisi olması muhtemeldir.

AÇA, çevresel gürültüye uzun süreli maruz kalmanın Avrupa‘da her yıl erken ölüme neden olduğunu ve yeni iskemik kalp hastalığı vakasında etkisi olduğunu tahmin etmektedir. Ayrıca 22 milyon kişinin bu durumdan kronik olarak rahatsız olduğu ve 6,5 milyon kişinin önemli ölçüde kronik uyku bozukluğundan muzdarip olduğu tahmin edilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre söz konusu sağlık etkileri, gündüz-akşam-gece saatleri için 55 desibel gürültü seviyesinin ve gece saatlerinde 50 desibel gürültü seviyesinin bile altında görülmeye başlamaktadır. Bu seviyeler, AB’nin Çevresel Gürültü Direktifi’nde belirlenen bildirim eşikleridir. Bu nedenle, bu rakamlar muhtemelen küçümsenmektedir.

Ayrıca AB yasaları kapsamında ülkeler tarafından sağlanan bilgiler tüm kentsel alanları, yolları, demir yollarını ve havaalanlarını ya da tüm gürültü kaynaklarını kapsamamaktadır.

Yaban hayatı da etkileniyor

Gürültünün hem karada hem de suda yaban hayatı üzerinde de olumsuz etkisi vardır. Gürültü kirliliği, hayvanlar üzerinde çeşitli fiziksel ve davranışsal etkilere neden olabilir ve stres düzeylerini artırabilir.

Örneğin, yoldaki trafik gürültüsü kurbağaların ve ötücü kuşların özellikle çiftleşme mevsiminde birbirleriyle iletişim kurmasını zorlaştırabilir. Bu, üreme yeteneklerini azaltabilir veya onları habitatlarından kaçmaya zorlayabilir.

Denizcilik, enerji üretimi, inşaat ve diğer faaliyetlerden kaynaklanan su altı gürültüsü bir başka endişe kaynağıdır. Örneğin, araştırmalarda balinaların işitme hasarı yaşadığı görülmüştür. Bu durum balinaların birbiriyle iletişim kurma ve yiyecek bulma becerilerine zarar verebilir.

Şişt! Sessizlik lütfen!

Avrupa ülkeleri gürültü seviyelerini azaltmak ve yönetmek için bir dizi önlem almıştır. Bununla birlikte, AÇA‘nın gürültü raporuna göre bu önlemlerin faydalarını sağlığa olumlu etkileri açısından değerlendirmek zor olmuştur.

Şehirlerde gürültü seviyelerini azaltmaya yönelik en yaygın önlemlerden bazıları şunlardır: eski yolların daha düzgün asfaltla kaplanması, trafik akışlarının daha iyi yönetilmesi ve hızın saatte 30 kilometre ile sınırlanması. Bazı şehirler, şehir merkezlerine kulağa daha hoş gelen sesler (ör. şelale sesi) yerleştirerek trafik gürültüsünü maskelemeyi amaçlayan projeler de uygulamıştır. Kişilerin farkındalığını arttırma ve bisiklete binme, yürüme ve elektrikli araçlar gibi daha az gürültülü ulaşım araçlarını tercih etme açısından davranışlarını değiştirmeye yönelik önlemler de mevcuttur.

Çok sayıda şehir ve bölge, insanların şehir gürültüsünden kaçmak için gidebilecekleri ve çoğu parklar ve diğer yeşil alanlardan oluşan sessiz alanlar da oluşturmuştur. Oluşturulması, tasarlanması ve korunması AB yasalarınca teşvik edilen bu alanlar, AÇA’nınAvrupa’daki sessiz alanları konu edinen tarihli bir raporuna göre çevre ve insan sağlığını ciddi ölçüde olumlu yönde etkileyebilir.

Fakat AÇA araştırması, özellikle  insanların evlerinden 10 dakikalık yürüme mesafesinde sakin yeşil alanların bulunmasının zor olduğu gürültülü şehir merkezlerinde, bu alanların mevcudiyeti ve erişilebilirliği ile ilgili sorunlar tespit etmiştir.

Sesi kısma

Ses ve gürültü olmadan yaşayamayacağımız açıktır ve gürültü kirliliğini “sıfıra” düşürmek gerçekçi değildir. Ancak AB, gürültü seviyelerinin azaltılmasını ve böylece çevre ve sağlığımıza daha az zarar vermesini sağlamak için çalışmaktadır. Bu, büyük bir görevdir.

AB’nin gürültü kirliliğini azaltmaya ve DSÖ tarafından önerilen gürültü düzeylerine ulaşmaya yönelik 7. Çevre Eylem Programı’nda gürültü kirliliğini azaltma konusunda tanımlanan hedefine ulaşılmayacağı zaten açıktır. Birçok AB Üye Devleti, özellikle AB›nin Çevresel Gürültü Direktifini uygularken gürültü kirliliğini ele almak için gereken adımları atmak için daha fazlasını yapmalıdır.