5 Dakikalık Konuşma Konuları

Bir konuda bilgi vermek, kamuoyu oluşturmak, deneyimleri paylaşmak… gibi sebeplerle amacı, konusu, yeri, zamanı önceden belirlenen ve dinleyiciler huzurunda yapılan sunuş konuşmaları hazırlıklı konuşmalardır. Bu konuşmalar siyasi, hukuki, ilmî, dinî, ticari vb. gibi konularda olabilir.

Hazırlıklı Konuşmalarda Dikkat Edilecek Hususlar

Konu ne olursa olsun dinleyicilere hitaben yapılacak konuşmalarda başarılı olabilmek için yukarıda sıralanan yanlışlardan sakınma, konuşma kurallarına uyma dışında aşağıda sıralananlar da dikkate alınmalıdır:

1. Dinleyici Analizi:Belli bir gruba hitap edecek konuşmacı, (radyo dinleyicilerini ve televizyon seyircilerini dikkate almazsa) konuyu tespit etmeden önce ilk olarak dinleyicilerin niteliğini öğrenmelidir. Çünkü konuyu buna göre seçmesi ve hazırlığını da dinleyicilerin özelliğine göre yapması şarttır.

Dinleyicilerin sayısı, yaşları, cinsiyetleri, eğitim durumları, ilgi alanları, sosyal çevreleri gibi etkenler konu ve hitap tarzının tespiti için önemlidir.

2. Konuşma Amacının Belirlenmesi:Konuşmacının amacı, şöhretini arttırmak, sayılmak, beğenilmek, taraftar kazanmak, oy toplamak, para kazanmak, inançları pekiştirmek, deneyimlerini paylaşmak, insanlara doğruyu öğretmek, dinleyenleri bilgilendirmek, düşündürmek, avutmak, onları harekete geçirmek vs. olabilir. Amaç belirlendikten sonra bu amacı gerçekleştirmeye uygun konu seçilmelidir.

3. Konu Seçimi: Konu bazen programı düzenleyenler tarafından belirlenerek konuşmacıya bildirilir. Ancak esasen konu tespitinin hatibe bırakılması daha uygundur. Hatip, dinleyicilerin özelliklerini göz önünde bulundurarak hem kendi hem dinleyici için ilginç bir konu seçmelidir. Bu konu onun uzmanlık alanıyla ilgili, işlenebilir, geliştirilebilir olmalıdır. Seçilen konunun sınırlandırılabilir ve bol kaynaklı olması daha uygundur.

Konuşma metni hazırlanırken sunuşun özgün olması ve tekrara düşmemek için (varsa) önceden yapılan konuşmaların metinleri incelenmelidir. Konuşma süresi dikkate alınarak değişik kaynaklardan kapsamlı bir hazırlık mutlaka yapılmalıdır. Alınan notlar, yararlanılacak kaynaklar, konuşma planına göre sıralanmalıdır.

Hatip, konuşma metni ayrıntılı ve ciddi biçimde hazırlanırken dinleyenlerin beklentilerini göz ardı etmez. İyi bir başlangıçla dikkat çeker. Dinleyenlerin düzeylerine uygun, yalın, kısa, samimî cümleler kurar. Gereksiz ayrıntılara yer vermez. Konunun özelliğine göre enteresan olaylardan, merak uyandırıcı hatıralardan, nüktelerden yararlanır, örnekler verir. Yapıcı bir üslup kullanır.

5. Hazırlığın Denenmesi: Hatip, konuşma metnine son şeklini verdikten sonra düşüncelerinden ve uyarılarından yararlanacağı biri huzurunda/ayna önünde konuşmasını birkaç kez denemelidir.

Konuşmanın kaç dakika sürdüğü tespit edilerek dinleyenin tavsiyeleri de dikkate alınmalı, son düzeltmeler buna göre yapılmalıdır.

Deneyimli konuşmacılar böyle bir provaya ihtiyaç duymayabilirler.

Konuşma metninde bazı terimler veya yabancı kelimeler varsa sunuş sırasında gülünç duruma düşmemek için bunların nasıl okunduğu/telaffuzu mutlaka öğrenilmelidir.

6. Sunuştan Önce Yapılacaklar: Konuşmanın yapılacağı yeri önceden görmekte yarar vardır. Kürsüye nereden gelinecek, giriş ve çıkış nereden yapılacak, kapalı bir yerde konuşulacaksa ışık düzeni nasıldır, sunuş sırasında birtakım araç ve gereçlerden faydalanılacaksa bunlar hazır ve çalışır durumda mıdır, ses düzeni nasıldır gibi soruların cevaplarını bilmek hatibi rahatlatır.

Konuşmanın çeşidine göre sunuş sırasında kullanılabilecek haritalar, grafikler, istatistikler, raporlar, notlar, belgeler, kupürler vs. varsa konuşmacı bunları yanında bulundurmalıdır.

Sunuş sırasında dinleyicilerin dikkatini dağıtabilecek (çelenk, sürahi, çanta, çiçek vb. gibi) fazlalıklar kürsüden uzaklaştırılmalıdır. Birilerinin hatibin yanında veya arkasında dolaşmasına izin verilmemelidir.

Büyük bir salonda, sayıca az dinleyici grubuna hitap edilecekse önceden tedbir alınarak dinleyicilerin salonun ön tarafına toplanmaları sağlanmalıdır.

Konuşmacı, kılık kıyafetin önemini ihmal etmeyip sade bir kıyafetle vaktinden önce sunuş yapacağı yerde hazır bulunmalıdır.

Kürsüye davet edilmeden (varsa) hitapta bulunacağı protokolün orada olup olmadığını bilmelidir. Planlandığı hâlde protokolden gelmeyenler varsa hitap sırasında bunlar söylenmeden geçilmelidir.

Dinleyenler üzerindeki etkiyi artırmak için konuşmacıyı mutlaka bir başkası kürsüye davet etmelidir.

7. Sunuş: Kürsüye/sahneye davet edilen konuşmacı, canlı adımlarla gelmelidir. Dinleyicilerin karşısına düzgün bir kılık kıyafetle çıkan konuşmacının dış görünüşünde (yüzünde, bakışlarında, tavırlarında), sesinde konusunu iyi anlatabilme heyecanı ve güzel konuşma isteğinin sezilmesi dinleyenleri olumlu etkiler. Bu yüzden konuşmacı, dinleyiciler karşısında rahat olmalı, (kravat düzeltmek, tespih çekmek, elini cebine sokmak, düğmelerle veya mikrofonla oynamak gibi) dikkat dağıtan hareketlerden sakınmalıdır.

AÇILIŞ KONUŞMALARI

Açılış konuşmaları bir kurumun, iş yerinin, derneğin, okulun, yolun, barajın… açılışı sırasında yapılan konuşmalardır. Bu konuşmalarda genellikle buranın hangi hizmetlere vesile olacağından, inşası/kuruluşu için harcananlardan, gösterilen gayretlerden, kuruluş aşamalarından, emeği geçenlerden bahsedilir. İyi dileklerde bulunulur, katkısı olanlara teşekkür edilir.

Yetkililerin/ilgililerin akademik ve sosyal toplantılarda, törenlerde… programa dair açış/bilgilendirme amacıyla yaptıkları ilk konuşmalar, açış konuşmalarıdır.

Bu tarz konuşmalarda genellikle teknik bilgilerle, etkinliğin kapsamı, önemi, niteliği gibi hususlardan bahsedilir; dinleyiciler bir anlamda asıl konuşmalar için hazırlanmış olur.

Açış konuşmasını yapan kişi protokolü, katılımcıları, dinleyicileri selamlamayı ve konuşmasının sonunda onlara teşekkür etmeyi unutmaz.

Yukarıda bahsi geçen programlarda konuşacak kişi/kişiler, kürsüye/sahneye davet edilmeden öz geçmişlerine dair bilgilerle kısaca tanıtılır. Bu takdim/sunuş yapılırken yavan ifadeler ne kadar uygun değilse aşırı övgü ve çok süslü, abartılı cümleler de bir o kadar yersizdir.

MÜLAKAT (GÖRÜŞME)

Mülakatlar genellikle şu plana göre hazırlanır/yapılır: Görüşülecek kişiden randevu alınır. Mülakatı yapacak kişi, muhatabı hakkında ayrıntılı bir araştırma yapar. Özenle hazırladığı soruları sıraya koyarak yazar. Randevusuna vaktinde gider, önce kendini tanıtır, muhatabı üzerinde iyi bir etki bırakmak için önceden hazırladığı giriş konuşmasını yapar. Konuyu kısaca özetler, sorularını sormaya başlar. Bu sorular okuyucuların/dinleyicilerin merak ettiği, o güne kadar bilinmeyen yönlere ait, nitelikli, tarafsız ve ilginç olur. Mülakat yapılan kişiyi zor durumda bırakabilecek özel sorulara, görüşlere, yorumlara yer verilmez. Görüşmede, herkesin anlayabileceği yalın ve açık bir kullanılır. Görüşme bittikten sonra güzel ve etkili sözlerle teşekkür edilir. Kaydedilen bu görüşme, düzenlendikten sonra yayınlanır.

1. Öncelikle m ülakatın sözlü/uygulamalı sınav olmadığı, adaya cevaplayamayacağı soruların yöneltilmeyeceği bilinmeli, sınav kaygısı yaşanmamalı, rahat olunmalı ve aday kendine güvenmelidir.

2. Mülakat ve mülakatlarda sorulan/sorulabilecek sorular hakkında ön hazırlık yapmak, yararlı olabilir. Bu hususla ilgili olarak

gibi bağlantılara bakılabilir.

3. Müracaat edilen kurum hakkında mutlaka bir araştırma yapılmalıdır. Aday, buraya sağlayabileceği katkıları önceden bilmelidir.

4. Mülakat için yer ve zaman belirtilmemişse mutlaka randevu alınmalı ve görüşmeye vaktinde gidilmelidir.

5. İyi bir kıyafetin en iyi tavsiye mektubu olduğu, komisyonun aday hakkındaki ilk izlenimlerini kılık kıyafetten edinecekleri asla unutulmamalıdır. Bu yüzden (aşırılığa gitmeden) kılık kıyafete gereken özen gösterilmelidir.

6. Kapıyı vurarak içeri giren aday, komisyonu selamlanmalı, kendini tanıtmalı, mülakata hazır olduğunu belirtmelidir. Görüşme sırasında k omisyonun aday hakkında  “kılığıyla kıyafetiyle, saygısıyla, güveniyle, işe ilgisiyle, konuşmasıyla, görgüsüyle istenilen niteliklere sahip bir aday”  şeklinde düşünmelerini sağlamaya gayret edilmelidir.

7. Sorular dikkatle dinlenmeli ve sadece sorulanlar cevaplanmalı; söz gereksiz yere uzatılmamalıdır. Görüşmede tuzak soruların sorulabileceği de hesaba katılarak temkinli konuşulmalıdır.

8. Komisyon üyeleri adayı,  konuşmada açıklık, anlama, anlatma, idrak ve ikna kabiliyeti, zihnî kıvraklık, kendine güven ve tolerans  gibi ölçütlerle değerlendireceği için konuşma kurallarına dikkat edilmelidir.

9. Görüşme tamamlandıktan sonra teşekkür edilmeli ve iyi dileklerde bulunulmalıdır.

Mülakatta sorulabilecek birkaç soru örneği: En son hangi kitabı okudunuz? Sizi diğer insanlardan ayıran olumlu üç özelliğiniz nedir? Sizce ülkemizde son bir haftada yaşanan en önemli gelişme hangisidir? Sizi tanımlayan beş sıfat sayınız. Son işinizden neden ayrıldınız? Niçin bizimle çalışmak istiyorsunuz?

TARTIŞMA

Tartışma (münakaşa) bir grubu/çoğunluğu ilgilendiren ve önceden belirlenen konu/sorun hakkında farklı düşünceleri olan kişilerin bu mevzudaki görüşlerini açıklamak, konuyu/sorunu çözmek, muhatabın zayıf yönlerini aramak amacıyla yaptıkları karşılıklı konuşmadır.

Tartışmanın konusu, araştırılmaya ve hakkında konuşulmaya değer nitelikte olur. Tartışma sırasında konu dışına çıkılmaz, doğruluğu kanıtlanmış meselelerde ısrar edilmez. Söylenmeye değer hususlardan bahsedilir, boş konuşulmaz. Karşı tarafın fikirlerine saygı gösterilir. Konuşanın sözü kesilmez. Normal bir ses tonuyla konuşulur. Kişilik yapılmaz, dedikodu edilmez. Bu hususlar bütün tartışma çeşitleri için geçerlidir.

Tartışmalar, bir başkan tarafından yönetilir. Başkanın görevlerini bilerek ona yardımcı olunmakla bir anlamda tartışma kurallarına da uyulmuş olunur.

Tartışmalarda Başkanın Görevleri:

1. Konunun niteliklerini ve sınırlarını dinleyicilere belirtmek,

2. Konuşmacıları dinleyicilere tanıtmak,

3. Tartışma için uygun bir ortam oluşturmak,

4. Uygun sorularla tartışmayı başlatmak,

5. Konu dışına çıkanları uyarmak,

6. Herkese eşit konuşma süresi vermek, tarafsız olmak,

7. Konuşmacılara yerine göre sorular yöneltmek,

8. Tartışma kurallarına uymayanları uyarmak,

9. Kısa özetlerle konuyu toparlamak,

Tartışmanın sonucunu açıklamak.

Dinleyiciler huzurunda yapılan münazara, açık oturum, panel, forum ve bilgi şöleni toplu tartışma çeşitlerindendir.

MÜNAZARA

Münazara birer cümleyle ifade edilen bir tezle antitezin, iki grup arasında bir hakem heyeti (jüri) huzurunda savunulduğu, tartışıldığı hazırlıklı konuşmalardır.

Öğrencilerin topluluk karşısında konuşma ve dil becerilerini geliştirmek amacıyla da düzenlenen münazaralar, birer fikir ve söz yarışmasıdır. Amaç doğruyu bulmak değil yanlış olsa bile bir fikri inandırıcı biçimde savunmaktır.

Münazara, ekip çalışmasını gerektirir. Gruplar kendi tezlerini daha iyi savunmak için (karşı tarafın bu tezleri çürütmek için neler söyleyebileceğini de hesaba katarak) özel bir hazırlık yaparlar. Kimin ne söyleyeceğini önceden kararlaştırırlar.

Bir başkan yönetiminde, jüri önünde yapılan münazarada gruplardaki konuşmacı sayısı bir ile dört arasında değişebilir. Her grup kendi sözcüsünü/başkanını önceden belirler. Münazaranın uygulanış şekilleri arasında küçük farklılıklar olmakla birlikte grup sözcüleri sırasıyla gruptaki arkadaşlarını tanıtırlar ve konuyu hangi yönlerden ele alacaklarını belirtirler. Daha sonra grup üyeleri konuşurlar. Sözcülere son kez söz verilerek münazara tamamlanır. Jüri, değerlendirmesini yapar ve galip tarafı ilan eder. Bu değerlendirmenin daha nesnel olması için bilgi, diksiyon, özgünlük, inandırıcılık, buluş, zihnî kıvraklık, tartışma kurallarına uygunluk gibi ölçütlerin bulunduğu bir cetvel hazırlanmasında yarar vardır.

Açık oturumun dinleyiciler önünde yapılması esastır. Stüdyolarda yapılan açık oturumlara imkânlar ölçüsünde dinleyici alınmasında yarar vardır.

Açık oturumdan amaç, doğruyu bulmak veya bir karara varmak değil, dinleyicilerin ufkunu açmak, değişik bakış açıları kazandırmaktır.

Bilgi şöleni iyi bir organizasyonu gerektirir. Bilgi şöleni için düzenleme kurulu oluşturulduktan sonra, konu belirlenir, önemli tarihler tespit edilir, iletişim sekreteryası marifetiyle bu duyurulur. Etkinliğe katılmak isteyen uzmanlar, bildiri başlıklarını ve bildiri özetlerini, belirtilen tarihe kadar gönderirler. Düzenleme kurulu bunları değerlendirerek uygun görülenleri tespit eder, oturumları belirler, etkinlik programını bastırır. Bu duyuruda bilgi şöleninin adı, oturumlar, katılımcılar, bildiri başlıkları, yer ve zaman belirtilir.

Konuşmacı sayısının üç ile altı arasında belirlendiği, bunların konuşma sürelerinin de en az beş dakika, en fazla yirmi dakika ile sınırlandığı ve diğer konuşma türlerine göre daha bilimsel ve ciddi bir üslupla yapıldığı bilgi şölenini, oturum başkanı yönetir. Başkan, oturumun konusunu, konuşmacıları ve bunların sunacağı bildirileri takdim eder. Sırayla bunlara söz verir, süreyi kontrol eder. Her bildiriden sonra kısa bir değerlendirme yapar. Bildiriler sunulduktan sonra dinleyicilerden birkaç soru alınarak bunlar cevaplandırılır, oturum tamamlanır.

Burada sunulan bildiriler, düzenleme kurulu marifetiyle bastırılır. Bu yüzden konuşmacılar, tebliglerine sadık kalırlar.

Bilgi şöleninden amaç, konuyu tartışmak değil, yararlı bilimsel çalışmalar yapmak ve bunları paylaşmaktır.

Panel toplumu ilgilendiren bir konunun/sorunun o alanın uzmanları tarafından dinleyiciler önünde, sohbet havası içinde tartışıldığı konuşmalardır.

Özellikleri bakımından birbirlerine çok benzerdiği için bazı kitaplarda panel ile açık oturum aynı konuşma türü olarak verilir. İkisi arasında sadece üslup farklılığı vardır.

Panelden amaç bir konuda uzlaşmaktan, karara varmaktan ziyade sorunu çeşitli yönleriyle aydınlatmak, farklı anlayışları ortaya koymaktır.

Panelde konuşmacı sayısı üç ile altı arasında değişebilir.

Paneli de bir başkan yönetir. Konunun ve panelistlerin takdimini başkan yapar. Konuşmacılar, uzmanı oldukları konunun ayrı birer yönünü ele alırlar. Konuşmalar, açık oturumda olduğu gibi başkanın belirlediği sıraya ve süreye göre yapılır.

Panelin sonunda, dinleyiciler panelistlere soru sorabilirler. Tartışma dinleyicilere de geçerse o zaman tartışma, foruma dönüşür; panelden foruma geçilmiş olur.

Forumtoplumu ilgilendiren bir konunun/sorunun değişik meslek gruplardan oluşan dinleyiciler arasında bir başkan yönetiminde tartışıldığı konuşmalardır.

Panele forumla devam edilecekse bu önceden duyurulur ve genellikle panelin süresi bir saat, forumun süresi ise yarım saat olarak belirlenir.

Forum, toplu tartışmaların başlı başına bir çeşidi sayılmamakla birlikte, dinleyicilerin konu üzerinde daha aktif ve farklı bakış açılarıyla düşünmelerini sağlar.

Foruma, bilgisinden yararlanılmak üzere birkaç uzman davet edilebilir. Forumda dinleyiciler aynı zamanda konuşmacıdır. Forumda söz alan dinleyiciler, konuyla ilgisi olmayan özel sorunlarına değinmezler. Sorular kısa, açık ve net olmalı; tartışma, genel ahlak kurallarına uygun, samimî bir havada yapılmalıdır.

Forumdan amaç, bazı kararlar almak değil, konuyu değişik anlayışlarla, farklı boyutlarla ortaya koyarak bir beyin fırtınası gerçekleştirmektir.

Seminerler herhangi bir konuda yapılan araştırma sonuçları hakkında bilgi vermek ve birkaç yetkilinin yönetiminde bunları tartışmak amacıyla düzenlenen toplantılardır. Seminer, aynı zamanda özellikle siyasi partilerin, vakıfların, derneklerin de çoğunlukla tercih ettiği öğretim yöntemlerinden biridir.

Üniversitelerde bir öğretim üyesinin danışmanlığında genellikle yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin yaptıkları araştırmalarla ilgili rapor hazırlama, tartışma biçiminde yönetilen grup çalışmaları da seminerdir. Aynı zamanda lisansüstü öğretimdeki derslerden/sorumluluklardan biri olan bu seminerlerde öğrencinin araştırdığı/hakim olduğu bir konuyu anlatabilme ve topluluk önünde konuşabilme yeteneğini geliştirme amacı da vardır.

Danışmanın onayı alınarak tespit edilen konu, bilimsel ilkelerle araştırılıp metin hâline getirildikten sonra çoğaltılarak seminere katılacaklara dağıtılır. Öğrenci, belirlenen tarih ve saatte seminerini sunar. Yöneltilen soruları cevaplar. Bunda başarılı olursa seminer dersini de geçmiş olur.

On beş dakikası soru ve cevaplara ayrılmak üzere seminerin kırk beş dakikada tamamlanması önerilir ancak konunun özelliğine göre bu süre uzatılabilir.

SELAMLAŞMA

Herhangi bir yerde birbirleriyle karşılaşan uygar insanlar, sözle veya davranışla birbirlerini selamlayarak iyi dilekte bulunurlar.

Kültürümüzde önemli bir yeri olan selamlaşmanın da bir adabı vardır. Selam vermek sünnet, selamı almak farzdır. Selamünaleyküm, merhaba, hayırlı sabahlar, günaydın, iyi günler… gibi selam sözleri aynı zamanda iletişimi başlatmanın sihirli anahtarıdır. Yaş, mevki, konum itibariyle küçük olanlar büyüklere, erkekler kadınlara, az olanlar çok olanlara, ayaktakiler oturanlara, yürüyenler duranlara, yokuşu inenler yokuşu çıkanlara, binektekiler yayalara, arkadan yetişenler önden gidenlere selam verirler. Verilen selamı almamak, karşılığında iyi dilekte bulunmamak kabalığın, saygısızlığın göstergesidir. Selamlaşanlar birbirlerine tebessüm ederler.

Kültürümüze bulunmayan hi, by, çav, n’aber kız, selam millet, n’aber moruk… gibi sözler söylenmekle selamlaşılmış olmaz.

Selamdan kelama geçmeden muhatabın tanınması, konuşmanın buna göre sürdürülmesi uygundur.

Değişik vesilelerle bir araya gelen ancak birbirlerini tanımayan kimseler, usulüne göre kendilerini takdim ederek diğerleriyle tanışırlar. Mesela; “Merhaba, iyi akşamlar. Ben Tekin Çelik. Muhasebe müdürüyüm. Sizi tanıyabilir miyim?”

Kişiler birbirleriyle tanışırken adlarını mutlaka söylemelidirler. Kişinin kendini ben Metin Bey, Tuğrul amca, Ayten Hanım, Sevinç abla gibi takdimi, gülünçtür.

Sosyal ortamlarda birlikte bulunan bir kimsenin birbirlerini tanımayanları tanıştırması nezaket gereğidir. Kişiler, adları söylenerek belli görgü kurallarına göre tanıştırılır: Yaşı, ünü, makamı küçük olanlar büyüklere; memurlar amirlere, erkekler kadınlara, misafirlikte sonra gelenler önce gelenlere takdim edilir. İsimleri sonra söylenenler, tokalaşmak için ellerini önce uzatırlar. Birbirleriyle tanıştırılanlar karşılıklı olarak memnuniyetlerini ifade ederler.

Oturan bir erkek, biriyle tanıştırıldığında ayağa kalkar ancak bir bayan, kendisinden çok yaşlı biriyle tanıştırılmamışsa ayağa kalkmayabilir.

Bayanlar, istemedikleri baylarla tanışmayı reddedebilirler ama bayların böyle bir seçeneği yoktur.

Örnek

KUTLAMA

İnsan, yaratılışının gereği olarak kendi için önemli olanları, mutluluklarını dostlarıyla paylaşmak, sevincini katlamak ister. Bu yüzden doğum, sünnet, mezuniyet, muvaffakiyet, nişan, evlenme, terfi gibi durumlarda, tanıdıklarının kendini kutlamasını bekler. İşte bu ve buna benzer sebeplerle yapılan kutlamalarda, bundan duyulan sevinç ve memnuniyet abartısız, içten bir üslupla belirtilmelidir.

Tebrik edilen kimse de tevazu göstermeli, alçakgönüllülükle kutlamayı kabul ederek karşı tarafa teşekkür etmelidir:

Örnek:

SORUYA KARŞILIK VERME

İnsan, hayatın doğal akışı içinde birçok kişiyle değişik vesilelerle iletişim kurma ihtiyacındadır. Bu sebeple herhangi bir şeyi öğrenmek amacıyla çevremizdekilere soru sormak gerektiğinde önce izin alınmalı, muhataba uygun bir hitap tarzı seçilmeli, verilen cevap için de teşekkür edilmelidir. Sorunun muhatabı, cevabı bilmiyorsa “özür dilerim, bilmiyorum” demeli, yalan yanlış şeyler söyleyerek soru sahibini yanıltmamalıdır.

Grup içinde orada bulunanlardan birinin uzmanlık alanına giren bir soruya muhatap olan kimse, tereciye tere satma durumuna düşmemek için uygun bir üslupla soruyu oradaki uzmana yönlendirilmelidir:

― Bir dil bilgisi kitabında, şart anlamında kullanılan -sa/-se ekinin çekim eki değil yapım eki olduğunu okudum. Siz ne dersiniz? Bu doğru olabilir mi?

ADRES SORMA, YER TARİFİ

Örnek:

― Afedersiniz bir yer sorabilir miyim?

(Komik) Adres tarifleri - 1

FIKRA ANLATMA

Yeri gelir de bir fıkra anlatmak gerekirse bu fıkrayı anlatmadan şu hususlar göz önünde bulundurulmalıdır: Her şeyden önce anlatılacak fıkra; yere, zamana ve kişiye uygun ise anlatılmalıdır. Dinleyiciler süratle gözden geçirilmeli, bu grubun espriyi anlayacağından emin olunmalıdır. Anlatılacak fıkradan kendine pay çıkaracaklar/alınacaklar varsa bu fıkrayı anlatmaktan vazgeçilmelidir. Fıkrayı anlatan, herkesten önce gülmemeli, asıl espriyi taşıyan unsur uygun yerde ve şekilde anlatılmalıdır. Aksi hâlde fıkranın bütün güzelliği kaybolur. Şayet fıkra, bir ağız özelliği gerektiriyor, anlatan da bunu çok iyi taklit edebiliyorsa bu fıkra özgün şekliyle anlatılabilir. Ancak fıkrayı anlatan bu konuda başarılı değilse, fıkra normal şekilde anlatılmalıdır.

Dinleyiciler anlatılan fıkrayı daha önce duymuş veya okumuş olabilirler. Böyle olsa bile anlatana müdahale edilmez, nezaketen dinlenir. Zira kibar bir insan, her defasında o fıkrayı ilk kez dinliyor gibi davranır.

Köyde Ne Var Ne Yok?

TELEFONLA KONUŞMA

Telefon/cep telefonu, günümüzün vazgeçilemez bir iletişim aracı oldu. Gelişen teknolojiyle körüklenen rekabetinin insafsız kurallarına bağlı olarak lüks tüketimde ve israfta, sınırlar zorlanmaya başlandı. Bugün gazete bayiinden çok telefon bayii olması, maddi imkânları iyi olmayan bireylerin bile cep telefonları ve bunların faturaları için ödedikleri yüklü miktarlar durumun vehametini göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Teknolojik kolaylıklardan yararlanmak elbette doğaldır ve güzeldir. Ancak bu teknoloji, birtakım sorumlulukları ve görgü kurallarını da beraberinde getirmektedir. Telefondan vazgeçilemeyeceğine göre buna dair sorumlulukların ve inceliklerin öğrenilmesi gereklidir. Telefonla konuşurken aşağıdakilere özellikle dikkat edilir:

1. Telefon etmek gerektiğinde önce vaktin uygun olup olmadığına bakılır. Çok erken ve geç saatlerde, yemek saatlerinde telefon edilmez. Yalnız acil bir durum olması hâlinde vakit gözetilmez.

2. Numara dikkatli bir şekilde çevrilir/tuşlanır. (Sayısal santrallerde numaranın yanlış düşmesi ihtimali çok zayıftır.)

3. Telefon açılınca, arayan önce selam verir, sonra hemen kendini tanıtır. (Seslerinden birbirlerini tanıyan kimselerin kendilerini tanıtmalarına gerek yoktur. Ayrıca telefon edilen yerdekiler için bizim kimliğimizin önemsiz/gereksiz olması hâlinde buna ihtiyaç duyulmaz.)

4. Kısaca hâl hatır sorulduktan sonra niçin telefon edilmişse o konu konuşulur.

5. Konuşma tamamlandıktan sonra iyi dileklerle telefon kapatılır.

Telefonu/cep telefonunu kullanırken göz önünde bulundurulması gereken sorumluluklar ve incelikler ise şöyle sıralanabilir:

1. Gerektiğinde not almak üzere telefon makinesinin yakınında kâğıt, kalem bulundurulur. (İş yerleri için kimin, kimi, ne zaman, niçin aradığının ve arayanın notunun yazılacağı hazır telefon defterleri vardır.)

2. Kapıdaki misafir bekletilmediği gibi, telefon çalınca en geç beşinci çalışta mutlaka açılmalıdır. Radyo, televizyon vb. açıksa telefonu açmadan bunların sesi kısılmalıdır.

3. Telefonla, acil ve önemli konular kısaca konuşulur. On dakikayı geçen konuşmalar, uzundur. Telefon faturası bir başkası tarafından ödeniyor olsa bile hatlar/şebeke meşgul edilmez. Olur olmaz yerde önemsiz konularla konuşma uzatılmaz.

4. Elektronik cihazlara zarar verebileceği için cep telefonlarının kapatılması istenen yerlerde telefonun mutlaka kapatılması gerektiği gibi herhangi bir uyarı olmasa bile ibadethanelerde, derslikte, sinema, tiyatro gibi seyirlik ortamlarda, konferans salonlarında, toplantılarda, törenlerde, uçakta… cep telefonu kapatılmalı; en azından çevrimdışı/sessiz moda alınmalıdır. Bu ve bunlara benzer ortamlarda cep telefonunda oyun oynamak, mesaj göndermek, postalara bakmak, internete girmek oradakilere saygısızlıktır.

5. Yukarıda sayılan ortamlarda, gelen çağrıyı cevaplayan kimse, konuşmacıya/oradakilere küfretse daha az saygısızlık etmiş olur. Derste/toplantıda mesajlaşan veya çağrı geldiğinde izin alma ihtiyacı bile duymadan ortamdan çıkan kimsenin görgüden/nezaketten haberi yoktur.

6. Araç kiti bulunmayan araçlarda, sürücünün seyir hâlindeyken cep telefonuyla konuşması, mesaj yazması tehlikeli ve yasaktır.

7. Başkasının telefonunu kullanmak gerektiğinde izin alınmalı, konuşma çok kısa tutulmalı ve teşekkür edilmelidir.

8. Resmî veya özel iş yerlerinde çalışan personelin, mesai saatleri içinde üstelik dakikalarca cep telefonlarıyla özel konuşmalar yapması yanlıştır, hak ihlalidir.

9. Tarifenin uygun/ucuz olması cep telefonlarıyla saatlerce konuşulabileceği anlamına gelmez. Konuşma süresi arttıkça cep telefonunun ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği asla ihmal edilmemelidir.

Cep telefonunu kullananlar, bütün konuşma ve mesaj kayıtlarının en az beş yıl saklandığını bilmelidirler.

GÖREVLİLERLE KONUŞMA

Herhangi bir konuyu/sorunu danışmak, resmî bir işi yerine getirmek, bir işi takip etmek gibi sebeplerle görevlilerle/memurlarla konuşmak gerektiğinde şu hususlar göz önünde bulundurulmalıdır: Önce selam verilmeli, izin istenmeli, konu/sorun/istek anlaşılır bir dille açıkça belirtilmeli, nazik ve saygılı olunmalı, cevaplar/yönlendirmeler dikkatle dinlenmeli, ayrılırken iyi dileklerde bulunulup teşekkür edilmelidir.

Görevlilere/memurlara/amirlere asla ablacığım, ağabeyciğim, dayı, amca, hala, teyze, ablam, annem, müdür hanım gibi sözlerle hitap edilmez. (Müdür bey, müdire hanım, memur bey, memure hanım, beyefendi, hanımefendi…) Onların masalarına/bankolarına abanılmaz.