Uyuz Hayvandan Bulaşır Mı

Bağlılıklarını ve sevgilerini göstermekten hiçbir zaman çekinmeyen köpek dostlarımız, yaşadıkları sağlık sorunlarında hissettikleri rahatsızlığı gidermemiz için bize güvenirler. Köpek uyuzu söz konusu olduğundaysa hem onların hem de onlarla yaşayan kişilerin bu sorundan mümkün olduğunca çabuk kurtulması için bazı konulara dikkat edilmesi ve gereken adımların atılması gerekir. Bundan dolayı köpeklerde uyuz belirtileri, uyuzun nasıl bulaştığı ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi sahibi olunması son derece kritik bir öneme sahiptir.

Köpeklerde Uyuz Nedir ve Nasıl Bulaşır?

Köpek uyuzu, Sarcoptes scabiei akarının neden olduğu oldukça bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Bu akarlar yetişkin ya da yavru köpeklerin cildine yerleşerek yoğun kaşıntı, kızarıklık ve tüy dökülmesine neden olur. Cilt içerisinde ve yüzeyinde yer alan materyalleri tüketen akarlar köpeğin sağlığını ciddi derecede etkilemektedir.

Uyuz hastalığı oldukça bulaşıcıdır ve köpekler arasında enfekte hayvanlarla temas edilmesi ile doğrudan, kontamine olmuş bölgelerde bulunulması ile dolaylı olarak kolayca yayılabilir. Uyuzun insanlara bulaşması mümkün olsa da bu genellikle kendi kendini sınırlayan ve tedavi olmadan geçen bir durumdur.

Köpeklerde Uyuzun Belirtileri Nelerdir?

Köpeklerde uyuz hastalığı belirtileri farklılık gösterebilmektedir. En yaygın görülen belirtilerin başında ise kaşıntı gelir. Kaşıntı genellikle şiddetli ve inatçıdır, ciddi tüy kaybına ve deri hasarına yol açabilir. Enfekte köpeklerde kaşıntının yanı sıra kızarıklık, iltihaplanma ve deride döküntü oluşabilir. Uyuz, köpeklerde özellikle kulak, dirsek ve karın çevresinde tüy dökülmesine neden olabilir. Uyuz vakasının şiddetli olduğu durumlarda ise köpeklerin cildinde kabuklar veya pullar oluşabilir.

Uyuz olan köpeklerde görülen bir diğer belirti de ikincil enfeksiyonlardır. Köpeklerin cildini sürekli olarak kaşıması ve ısırması nedeniyle oluşan yaralardan ikincil bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilmektedir.

Köpeklerde Uyuzun Hangi Türleri Vardır?

Köpeklerdeki uyuz vakalarının tamamına yakınında sarkoptik uyuz ya da köpek uyuzu olarak da adlandırılan Sarcoptes scabiei görülür. Sarkoptik uyuz, her cins ve yaştaki köpeği etkileyebilir, diğer hayvanlara ve insanlara da bulaşabilir.

Nadir durumlarda, köpeklerde Demodex canis akarının neden olduğu demodektik uyuz gelişebilir. Demodektik uyuz, sarkoptik uyuza göre daha az bulaşıcıdır ve tipik olarak kaşıntılı değildir. Deride tüy dökülmesine, kızarıklığa ve pullanmaya neden olabilir. Demodektik uyuz genç ya da bağışıklık sistemi zayıf olan köpeklerde daha yaygındır.

Cheyletiellosis ve notoedric mange gibi diğer uyuz türlerinin de köpekleri etkilemesi mümkündür ancak bunlar nispeten az karşılaşılan vakalardır.

Köpeklerde Uyuz Nasıl Teşhis Edilir?

Köpeklerde uyuz genellikle fiziki muayene ve laboratuvar testleri ile teşhis edilir. Veteriner hekim, kaşıntının süresi ve şiddeti de dâhil olmak üzere köpeğinizin semptomlarının ayrıntılı bir geçmişini alır. Bununla beraber deri lezyonları, tüy dökülmesi ve kabuklanma gibi uyuzun karakteristik belirtilerini aramak için kapsamlı bir fiziki muayene yapacaktır. Teşhisi doğrulamak için akar, akar yumurtası ya da dışkısından örnek toplamak için etkilenen cildin yüzeyini nazikçe kazımayı içeren bir deri kazıma işlemi gerçekleştirebilir. Uygulama sonrası elde edilen örnek daha sonra mikroskop altında incelenir. Bazı durumlarda, diğer cilt rahatsızlıklarının olmadığından emin olmak için bir cilt biyopsisi de gerekebilir.

Köpeklerde Uyuz Nasıl Tedavi Edilir?

Köpeklerde uyuz tedavisi oldukça kapsamlıdır. Tedavi için veteriner hekim tarafından önerilen şartların sağlanması gerekir. Akarların tamamen temizlenmemesi ve ortamdan uzaklaştırılamaması durumunda uyuz hastalığı geçmeyecektir.

Köpeklerde uyuz, tipik olarak krem ve tablet ilaçların bir kombinasyonunun yanı sıra yeniden istilayı önlemek için çevresel yönetim ile tedavi edilir. Tedavide deri yüzeyindeki akarları öldüren ilaçlı şampuanlar ya da spreyler kullanılabilir. Veteriner hekiminiz bu ilaçların nasıl doğru şekilde uygulanacağı ve ne sıklıkta uygulanması gerektiği konusunda talimatlar verecektir. İlacın ne kadar kullanılacağı ve dozu köpeğin yaşına, ağırlığına, genel sağlık durumuna ve uyuz hastalığının şiddetine bağlı olarak belirlenir.

Köpeklerde Uyuzun Tedavi Sürecinde Nelere Dikkat Edilmelidir?

Köpeklerde uyuz tedavisi oldukça zahmetli bir süreçtir. İlaç tedavisine ek olarak, yeniden istilayı önlemek için çevre yönetimi de önemlidir. Bu, köpeğinizin varsa yatağını, oyuncaklarını ve diğer eşyalarını iyice temizlemeyi ve dezenfekte etmeyi, ayrıca yerleri ve mobilyaları süpürmeyi ve yıkamayı içerebilir. Veteriner hekimin talimatlarını yakından takip etmeniz ve uyuz köpek belirtilerigöstermemeye başlasa bile tedaviyi tamamlamanız önemlidir. Sürecin yarıda bırakılması akarların tam olarak ortadan kaldırılamamasına ve istilanın yeniden ortaya çıkmasına neden olabilir.

Köpeklerde Uyuz Nasıl Önlenir?

Köpeklerde uyuzun önlenmesi, hijyenik bir ortam oluşturmayı ve enfekte hayvanlara maruz kalmaktan kaçınmayı içerir. Atılacak bazı adımlar hem köpeğin hem de sizin uyuzdan korunmanıza yardımcı olur.

Köpeğinizin tüylerini düzenli olarak fırçalayabilir ve köpek şampuanı ile yıkayabilirsiniz. Düzenli bakım, köpeğinizin cildini ve tüylerini sağlıklı tutmaya ve uyuz riskini azaltmaya katkıda bulunabilir. İlk başta akla gelmese de beslenme uyuzun önlenmesinde rol oynayan bir etmendir. Köpeğinizin dengeli bir şekilde beslenmesini sağlamak, bağışıklık sistemini desteklemeye ve enfeksiyon riskini azaltmaya yarayabilir. Bununla beraber düzenli veteriner kontrolleri, cilt rahatsızlıklarının daha ciddi bir hâl almadan tespit ve tedavi edilmesini mümkün kılabilir.

Köpeklerde Uyuz İnsanlara Bulaşır mı?

Köpeklerde uyuz, çok yaygın olmasa da insanlara bulaşabilir. Köpeklerde uyuza neden olan Sarcoptes scabiei akarı, insanları da istila ederek insan uyuzu olarak bilinen bir duruma neden olabilir. Akarlar, enfekte bir köpekle doğrudan temas yoluyla ya da yatak, mobilya gibi kontamine nesneler, yüzeyler aracılığıyla bulaşabilir.

İnsan uyuzunun belirtileri arasında özellikle geceleri yoğun kaşıntı ve ciltte küçük, kırmızı yumrular ya da kabarcıklar görülebilir. Uyuzun köpeklerden insanlara yayılmasını önlemek için ellerinizi düzenli olarak yıkamak ve enfekte olmuş bir köpekle doğrudan temastan kaçınmak da dâhil olmak üzere iyi hijyen uygulamalarında bulunmak önemlidir. Köpeğinizin uyuz olduğundan şüpheleniyorsanız derhal bir veteriner hekime başvurmanız ve bulaşma riskini azaltmak için veteriner hekiminizin tedavi ve çevre yönetimi talimatlarını takip etmeniz önemlidir.

Köpeklerde Uyuzun Diğer Köpek Hastalıklarıyla Farkı Nedir?

Uyuz, akar yoluyla bulaşan ve ciddi cilt problemlerine yol açan bir hastalıktır. Oldukça bulaşıcı olan uyuz, köpeklerde görülen diğer birçok hastalığın aksine insanlara bulaşabilmektedir. Bununla beraber genellikle hem köpekler hem de insanlar için ölümcül değildir. Uyuz belirtileri köpeklerde görülen bazı diğer cilt problemleriyle karıştırılabilir.

Köpeklerde Uyuzun Tedavisi İçin Kullanılan İlaçlar Nelerdir?

Günümüzde uyuz tedavisinde genellikle kremler ve tablet ilaçlar bir arada kullanılmaktadır. Benzoil peroksit içeren şampuanlar ciltte meydana gelen kabukları ve pulları temizlemek, saç köklerinin açılmasına yardımcı olmak için tercih edilebilir. Ivermectin ise akarları öldürmek için kullanılabilen bir tablettir. Bu ilaç, Collie ve Sheltie gibi bazı köpek ırklarında ilaca karşı daha hassas olabilecekleri için dikkatli kullanılmalıdır. Bunların dışında akarların tamamen öldürülmesi ve temizlenmesi için milbemycin oxime içeren tabletler kullanılmaktadır. Bazı durumlarda bit ve pirelerin temizlenmesinde tercih edilen fluralaner içerikli kremlerden de yararlanılabilmektedir. Kremlerin ve tabletlerin kullanımı konusunda son derece özenli davranmanız ve veteriner hekimin önerdiği dozlara dikkat etmeniz son derece önemlidir. Uyuz belirtileri tedavi sürecinde hafifleyebilir ancak bu, uyuzun tamamen geçtiği anlamına gelmez. Belirtiler hafiflese dahi veteriner hekim tarafından aksi belirtilmedikçe tedaviye devam edilmelidir.

Uyuz Hakkında Bilgi Notu

Bu bilgi notu KLİMUD Tıbbi Parazitoloji Çalışma Grubu ve TMC Parazitoloji Çalışma Grubu tarafından hazırlanmıştır.

Uyuz, Sarcoptes scabiei var. hominis akarı tarafından oluşturulan ve bütün dünyada görülen bulaşıcı bir deri hastalığıdır. 0,3 -0,5 mm. boyutundaki bu ektoparazitin dişisi bulaş sonrası cildin üst katmanlarında tüneller açarak ilerler. Bu ilerleme sırasında tünele bıraktığı dışkısının içinde bulunan alerjenler 4 hafta sonrası alerjik reaksiyon oluşturur ve şiddetli kaşıntıya neden olur. Parazitin bütün aktif formları, diğer kişilere genellikle yakın temas ile bulaşır. Tüneller sıklıkla parmak araları, bilek, dirsek ve ayaklarda görülürken; alerjik reaksiyon bütün vücutta, özellikle de bacaklarda, göbek çevresinde ve koltuk altlarında görülür. Uyuz, kişinin genel sağlık durumu için tehdit oluşturmasa da hayat kalitesini oldukça düşürür. Kabuklu uyuz ya da Norveç uyuzu olarak bilinen ve daha ağır seyreden türü, genellikle bağışık yetmezliği olan yaşlılarda görülür.

YAŞAM DÖNGÜSÜ

S. scabiei var. hominis sekiz ayaklı krem-bej rengi bir akardır. Dişi akarlar erkeklerden daha büyüktür ve yaklaşık 0,,5 mm boyutlarındadır. Çiftleştikten sonra dişi akarlar, proteolitik enzimlerinin yardımıyla epidermise girerler. Açtıkları tünellerde ilerler ve haftalık ömürleri boyunca günde yumurta bırakırlar. Larvalar, gün içinde yumurtadan çıkarlar, üç aşamalı nimf formundan sonra yetişkinliğe ulaşır ve çiftleşerek döngüye devam ederler. Klasik uyuz tablosu olan hastalarda akar yükü genellikle düşüktür, ilk atak sırasında ortalama 10 ila 15 akar vardır ve eklenen döngülerde bu sayı gittikçe azalır. Buna karşılık, kabuklu uyuz olan hastaların vücudunda binlerce akar olabilir. Oda sıcaklığında ve ortalama nemde, akarlar konak dışında saat hayatta kalabilirler, ancakyüksek nem oranına sahip soğuk koşullarda yaşam süreleri biraz daha uzun olabilir.

EPİDEMİYOLOJİ

Uyuz, tüm dünyada yaygındır. Her yaş ve ekonomik durumdaki bireyi etkileyebilmekteyse de sosyoekonomik düzeyi düşük bölgelerde daha sık görülebilir. Coğrafik bölgeler arasında yaygınlık bakımından büyük farklılıklar vardır ve yapılan çalışmalarda %0,2 ile %71 arasında değişen prevalans bildirilmiştir. Kalabalık koşullar uyuz enfestasyonu riskini artırır. Salgınlar genellikle okul, uzun süreli bakım tesisi ve hapishane gibi kurumsal ortamlarda ortaya çıkar.

BULAŞ

Uyuzun bulaşması genellikle aile üyeleri veya cinsel partnerler arasında olabileceği gibi doğrudan ve uzun süreli cilt temasıyla da gerçekleşir. Kısa süreli cilt temasıyla (Örneğin el sıkmak) bulaş olmaz. Klasik uyuzlu bir kişi tarafından kullanılan giysiler, yatak örtüleri ile bulaşma nadirdir; ancak yüksek parazit yükü durumunda bu eşyalardan bulaş söz konusu olabilir.

Uyuz, hayvanlardan insanlara bulaşmaz. Hayvan uyuzundan sorumlu akarlar farklı alt türlere aittir ve insanlarda çoğalamaz. İnsanlarda, bu tür akarlara bağlı reaksiyonlar genellikle kendi kendini sınırlar ve etkilenen hayvanla temas kesilirse düzelir.

KLİNİK BULGULAR

Klasik uyuzun belirgin klinik özelliği kaşıntıdır. Kaşıntı akarın kendisine ve dışkılarına karşı gecikmiş tipte aşırı duyarlılık reaksiyonundan kaynaklanmaktadır ve şiddeti geceleri artar. Semptomlar tipik olarak bulaştan ortalama 4 hafta (3 ile 6 hafta) sonra görülür. Daha önce enfekte olmuş hastalarda, muhtemelen önceden duyarlılaşma nedeniyle semptomlar gün içinde başlar.

Tipik kutanöz bulgular sıklıkla çoklu küçük eritematöz papüllerdir. Veziküller, püstüller ve nadiren büller de funduszeue.infomisteki tüneller mm’lik, ince, gri, kırmızı veya kahverengi çizgiler olarak görülebilir.

Epidermisteki tüneller özellikle parmakların yanları ve araları, bileğin iç kısmı, dirsekler, kadınların meme bölgesinde, erkekleringenital organlarında, çocukların ayak tabanlarında görülmekle beraber vücudun herhangi bir kısmında bulunabilir. Alerjik reaksiyonlar ise kasıklar, koltukaltı, kalça ve göğüste görülebilir ve nadiren tek bir bölgede lokalize kalır. Sırt tutulumu nadirdir ve çok küçük çocuklar hariç lezyonlar kafada izlenmez. Çocuklarda ve bebeklerde lezyonlar genellikle yetişkinlerden daha enflamatuvardır, sıklıkla veziküler veya büller izlenir.

Kabuklu uyuz; AIDS, HTLV-1 enfeksiyonu, cüzzam ve lenfoma gibi hücresel bağışıklığı bozan koşullarda ortaya çıkabilir. Bu tip uyuz, yaşlı erişkinler yanı sıraDown sendromlu hastalarda da görülebilir. Kabuklu uyuz ayrıca topikalkortikosteroidlerin uzun süreli kullanımına eşlik edebilir.

Kabuklu uyuz, hızlı gelişen eritematöz yamalar ile başlar. Herhangi bir cilt alanı etkilenebilir, ancak kafa derisi, eller ve ayaklar özellikle hassastır. Tedavi edilmezse, hastalık hızla yayılır ve sonunda tüm vücudu kaplayabilir. Kabuklar ve çatlaklar ortaya çıkar ve lezyonlar kötü kokuludur. Kaşıntı minimaldir ya da hiç yoktur.

Klasik uyuzda nadiren görülmesine rağmen kabuklu uyuz olgularında sıklıkla ikincil stafilokok veya streptokok enfeksiyonları izlenebilir; glomerulonefrit dahi gelişebilir. Laboratuvar bulgularında eozinofili ve artan IgE seviyeleri mevcuttur.

TANI

Uyuz tanısı deriden bistüri yardımıyla alınan kazıntı örneklerinin mikroskopik incelemesiyle uyuz akarı, yumurta veya fekal peletlerinin saptanmasıyla doğrulanır. Klasik uyuzlu hastalarda az sayıda akar olduğundan olası tanı çoğunlukla öykü ve fizik muayeneye göre konulur. Geceleri daha şiddetlenen yaygın kaşıntı, klasik yerlerde görülen tüneller ile incimsi veziküller gibi karakteristik lezyonlar ve diğer aile üyelerinde benzer semptomlar olması durumunda klasik uyuz tanısından şüphelenilmelidir. Son yıllarda dermatoskopda tanı amacıyla kullanılmaktadır. Kabuklu uyuz ise yaşlı veya bağışıklığı baskılanmış hastalarda kalın, kabuklu plaklar görüldüğünde düşünülmelidir. Ayırıcı tanının zor olduğu olgularda histopatolojik incelemeye başvurulabilir.

Deri örneklerinin alınması ve incelenmesi: Kazıma, tünellerin bulunduğu birden fazla bölgeden yapılmalıdır. Anestezi gerekli değildir. Lezyonun yüzeyi boyunca kuvvetli bir kazıma yapmak için bisturi (15 numara) kullanılır. Kazıma işleminden önce, akarların çıkarılmasına yardımcı olmak amacıyla bölgeye veya bistüriye az miktarda mineral yağ konabilir. Kazıntı örneği lam üzerine konur ve lamel yerleştirilmeden önce bir miktar daha serum fizyolojik ya da mineral yağ ilave edilir. Potasyum hidroksit (KOH) uygulanması da kabuklu uyuzdan alınan numunelerin incelenmesinde yardımcı olabilir.

Alternatif olarak uyuz tanısı güçlü bir yapıştırıcıya sahip bir parça şeffaf bant kullanılarak yapılabilir. Bant cilt lezyonuna sıkıca uygulanır ve daha sonra hızla çekilir. Bant, lam üzerine yapıştırıldıktan sonra akarlar ve yumurtaları açısından incelenir. Yapışkan bant testinin avantajları, mikroskop dışında özel ekipmana ihtiyaç duyulmaması ve cilt kazınmasına tahammül edemeyen çocuklarda kolayca uygulanmasıdır. Uyuz preparatının duyarlılığı %46 ila 90 arasındadır; özgüllük %'dür.

TEDAVİ

Uyuzun başarılı tedavisi; etkilenen kişide akarların yok edilmesini, ilişkili semptom ve komplikasyonların yönetimini ve korunma için alınacak önlemleri içerir. Klinik görünüm, hasta özellikleri ve salgın ortamı gibi faktörler, tedavinin seçimini etkiler.

Klasik uyuzda; topikal permetrin(%5) en yaygın birinci basamak tedavidir. Benzilbenzoat, topikal kükürt, krotamiton, lindan ve topikalivermektin diğer tedavi seçenekleridir. Topikal permetrin ile tedavi oranları %90'a yaklaşmaktadır. Permetrin, çocuk, emziren kadın ve gebelerde ilk tercihtir. Oral ivermektin, uygulama kolaylığı avantajına sahipse de insan kullanımına yönelik preparatı ülkemizde bulunmayıp ayrıca hamile/emziren kadınlar ve 15 kg'ın altındaki çocuklarada önerilmemektedir.

Kabuklu uyuz tedavisinde; permetrin ve oral ivermektin birlikte kullanılır. Tedaviye direnç özellikle tekrarlayan olgularda bildirilmiştir. Bu vakalarda permetrin tedavisine lindan ve benzil benzoat eklenmektedir. Tedavi sonrası semptomların devam etmesi sadece direnç nedeniyle değil; yanlış tanı, tedavinin yetersiz uygulanması, reenfeksiyon, delüzyonel parazitoz ve parazit ürünlerinin devam eden alerjik etkisine bağlı olabilir.

KORUNMA YÖNTEMLERİ

Hastalığın önlenmesi ve kontrolü için uyuz olan kişi ile birlikte yaşayan herkesin aynı zamanda tedaviye alınması gereklidir. Aynı anda tedavi uygulanmadığı takdirde hastalık kişiden kişiye bulaşmaya devam edecektir.

Uyuz hastaları ve beraber yaşadığı kişiler tarafından kullanılan giysiler, çarşaflar ve havlular en az 60 °C’de yıkanmalı ve ütülenmelidir.

Yatak takımları birkaç gün havalandırılmalıdır. Yıkanamayacak eşyaların ağzı bağlı bir poşet içerisinde üç gün bekletilmesi gerekir. Bu süre içinde tüm canlı evreler ve yumurtalar ölecektir.

Kabuklu uyuz hastaları ve hane halkı üyeleri de dahil olmak üzere yakın temaslıları, salgınları önlemek için hızlı ve agresif bir şekilde tedavi edilmelidir. Kurumsal salgınların kontrol edilmesi zor olabilir ve hızlı ve sürekli bir müdahale gerektirir. Kabuklu uyuzlu bir hasta tarafından kullanılan odalar kullanımdan sonra iyice temizlenmeli ve elektrik süpürgesiyle süpürülmelidir.

Gerek klasik gerekse kabuklu uyuzda pestisit, sisleme gibi yöntemlerle çevresel dezenfeksiyon genellikle gereksizdir ve de önerilmez.

Ülkemizde son aylarda artan uyuz vakalarına ilişkin haberler basında sıklıkla yer almış ancak Sağlık Bakanlığı “Gerçek anlamda bir ilaç sıkıntısı ve hastalarda buna bağlı bir artıştan bahsedilemeyeceğini” bildirmiş ve “Önceki yıllara göre belirgin bir artış olmadığını” açıklamıştır.

KAYNAKLAR

1. KAYNAKLAR

2. CDC. DPDx- Laboratory Idenification of Parasites of Public Health Concern. funduszeue.info (’de ulaşılmıştır)
3. UpToDate. Scabies: Epidemiology, clinical features, and diagnosis funduszeue.info?csi=eab-6faa0df-9e35d&source=contentShare#H (’de ulaşılmıştır)
4. Fuller LC. Epidemiology of scabies. CurrOpinInfectDis ;
5. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Uyuz Hakkında Bilgi Notu. funduszeue.info (’de ulaşılmıştır).
6. Arlian LG, Morgan MS. A review of Sarcoptesscabiei: past, funduszeue.infot Vectors. Jun 20;10(1)

Uyuz Nedir?

Uyuz hastalığı bir diğer adıyla skabiyez, Sarcoptes Scabiei adlı akarın cilde yerleşmesi ile ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalıktır. Ülkemizde ve yaygın görülen hastalıklardan biri olmasının nedeni, insandan insana bulaşmasının yanı sıra giysi ve eşyalar aracılığıyla da bulaşabilmesinden kaynaklıdır. Bu sebeple genelde hapishane, kışla, huzurevi ve okul gibi kalabalık ortamlarda meydana gelir. Uyuza neden olan akar, yavaş hareket ettiği için ve zıplama, uçma gibi özellikleri olmadığından bulaşması için bir süre temasta bulunmak gerekir. Toplu ortamlarda uyuz gibi bulaşıcı hastalıklara yakalanmamak için kişisel eşyaları ortak kullanmamaya dikkat edilmelidir.

Uyuz Belirtileri Nelerdir?

Uyuz belirtileri, akar vücuda ilk girdiği anda değil, bıraktığı yumurtalardan yeni akarların vücuda yayılmasıyla başlar. Bu sebeple normalde bulaşma zamanından hafta sonra belirtiler görülürken uyuz hastalığını daha önce geçirmiş kişilerde ise daha hızlı yerleşir ve gün içinde belirtiler görülmeye başlar. Uyuz hastalığının en belirgin olarak kendini gösteren semptomu, hiç şüphesiz ki şiddetli ve uzun süre geçmeyen kaşıntıdır. Israrcı kaşıntıda özellikle geceleri artış görülür. Uyuz hastalığının zamanla kaşıntı dışında ciltte görülen başka belirtileri de ortaya çıkar. Uyuz hastalığının meydana getirdiği başlıca belirtiler şöyle sıralanabilir:

• Uzun süre geçmeyen ve geceleri artan kaşıntı
• Ciltte döküntü ve kızarıklıklar
• Deride kabarcık, kabuklanma ve yara oluşumu
• Ciltte hassasiyet, ağrı ve acı oluşumu
• Deride açılan tünellerden dolayı kollarda görülen çizgiler

Uyuz Neden Olur ve Nasıl Bulaşır?

Uyuza neden olan parazit, 0,3 mm ile 0,5 mm arasında değişen büyüklükte gözle görülemeyecek bir mikroorganizmadır. Sarcoptes Scabiei adlı akar, deriyi delerek içinde tüneller açarken dişi olanları da yumurtalarını bu tünellere bırakır. Genellikle vücutta diz, dirsek ve parmak arası gibi kıvrımlı bölgelere yumurtalarını bırakırlar. Yumurtalar ise ortalama 21 gün içinde gelişir ve yeni akarları oluşturur.

Uyuz hastalığı, ilk olarak akarın bulaştığı anda değil, iki üç hafta sonrasında yumurtalardan yeni akarların yayılmasıyla ortaya çıktığı için bir istila olarak sınıflandırılır. Akarların hareket kabiliyeti kısıtlı olduğundan insandan insana bulaşması için bir süre temas halinde olmak veya çok yakın durmak gerekir. Ayrıca insan vücudu dışında 36 saat kadar canlı kalabildiği için uzun süre oturulan koltuk, kullanılan havlu ve nevresim gibi eşyalardan da bulaşabilir. Uyuz hastalığı, insandan insana ve eşyadan insana bulaşabilse de hayvandan insana bulaşmaz. Hayvandan insana uyuz akarı geçebilir; ama bu akar çeşidi insandakinden farklı olduğu için insanda yaşayamaz ve uyuz hastalığı oluşturmaz.

Uyuz Nasıl Önlenir?

Uyuz hastalığı, insandan ve eşyadan geçebilen bir hastalık olduğu için kalabalık ortamlarda, okul, askeriye, hapishane, huzurevi gibi kurumlarda bulunanlar risk grubu altında yer alır. Ayrıca çocuklar, yaşlılar ve bağışıklığı düşük olanların uyuz hastalığına yakalanma riski daha yüksektir. Bu sebeple toplu ortamlarda kişisel eşyaların ortak kullanılmamasına ve gerekli olmadıkça yakın temasta bulunmamaya dikkat etmek gerekir. Özellikle uyuz hastalığı olan veya uyuzdan şüphelenilen kişilerle temas halinde bulunmamak önemlidir. Eğer bir aile içinde uyuz görülüyor ise tüm ailenin kontrolden geçmesi ve gerekirse tedavi olması gerekir. Ayrıca ev iyice temizlenmeli, havlu, nevresim ve kıyafetler 50 dereceden yüksek sıcaklıklarda yıkanmalıdır. Çünkü uyuz akarı, oda sıcaklığında yaşarken 50 derecenin üstü sıcaklıklarda 10 dakikadan fazla hayatta kalamaz.

Uyuz Teşhisi Nasıl Konulur?

Her geçmeyen kaşıntı durumu elbette uyuz hastalığı olduğu anlamına gelmez. Kaşıntıya neden olan pek çok hastalık olduğundan kaşıntı için uygulanan kremler ve ev ortamında yapılan tedaviler başarısız olabilir. Uyuz hastalığına benzer semptomlar olduğunda doktora gidilerek muayene olunur ve teşhis doktor tarafından konulur. Teşhis konulmadan uygulanan tedaviler yanlış olabileceği için hastalığı iyileştirmekten çok kötüleşmesine neden olabilir. Doktor muayenesi sırasında gerekli görürse dermatoskopik inceleme ile deri yüzeyini ışık altında görüntüler. Dermatoskop ile inceleme yapmak cilt doktorlarının çeşitli hastalıkların teşhisinde kullandığı başarılı bir yöntemdir. Bazı durumlarda ise deriden kazıma yoluyla alınan sürüntü mikroskop altında incelenir ve akar ile yumurtaların durumu gözlenir.

Uyuz ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Uyuz hastalığı sonucunda görülen rahatsızlıklar hem fiziksel hem de psikolojik semptomlar oluşturur. Israrcı kaşıntı, ciltte yıpranma, kabuklanma ve yara oluşumu fiziksel olarak rahatsız eder. Sürekli kaşınma hissi, insanlardan uzak durma ihtiyacı, insanlara bulaştırma endişesi ise psikolojik olarak semptomlar oluşturabilir. Uyuz hastalığı hem bedenen hem de ruhen yorucu bir hastalık olduğu için en kısa sürede doktora görünerek tedavi olmak gerekir. Zamanında tedavi olmayarak hastalık sürecini uzatan kişiler kaşıntı hissinden hiç kurtulamayacakmış gibi bir karamsar ruh haline girebilir.

Uyuz Tedavisi

Uyuz hastalığının tedavisi geniş kapsama sahip olduğu için hassas bir şekilde doktorun söylediklerinin uygulanması gerekir. Tedavi sadece uygun ilaç, krem ve losyonların kullanılması ile değil, aynı zamanda çeşitli önlemlerin alınmasıyla gerçekleştirilir. Tedavi başladığı andan itibaren yaşanılan ortam ve kullanılan eşyalar uygun şekilde temizlenir. Gerekli durumlarda hastanın birlikte yaşadığı kişiler de tedaviye dahil edilir. Uyuz aile içindeki diğer bireylere bulaştığı zaman semptomların ortaya çıkması zaman alacağından belirti görülmese de diğer aile bireylerinin de losyon ve kremleri kullanması istenir. Tedavide kullanılan krem ve losyonlar, baş hariç boyundan itibaren aşağıya kadar tüm vücuda uygulanır. Permetrin, kükürt gibi tedavide kullanılan maddeleri içeren losyon ve kremler genellikle akşamları uygulanır ve en az 8 saat olacak şekilde beklenilir. Sabah olduğunda ve gerekli süre dolduğunda ise duş alınabilir.

Uyuz tedavisinde oral yolla kullanılan ilaçlar ise daha çok uyuzun ciltte oluşturduğu alerjik reaksiyonu tedavi etmeye yöneliktir. Genellikle akşamları alınan antihistaminik ilaçlar, uyuzun neden olduğu hassasiyeti ve kaşıntıyı geçirmeye yardım eder. Direkt uyuzun tedavisinde kullanılabilecek oral tabletler ise henüz yakın zamanda piyasaya sunuldu ve kullanılmaya başlandı. Uyuza neden olan akarları sinir paralizi yoluyla öldüren oral tabletler, hasta tarafından tek doz olarak alınır. Hastanın kilosuna göre kaç adet tablet alması gerekiyorsa o sayıda tablet tek seferde arka arkaya kullanılır. Tablet ya da tabletler alındıktan yaklaşık 4 hafta sonra semptomlar hala tam olarak geçmediyse yine kiloya göre ikinci bir tedavi uygulanır. Uyuz hastalığını tedavi eden tablet formları 15 kg altındaki çocuklara ve böbrek rahatsızlığı olanlar için uygun değildir.

Siz de sebebini bilmediğiniz ve geçmeyen bir kaşıntı rahatsızlığı yaşıyorsanız çok geçmeden doktorunuza başvurun. Böylece hastalık ilerlemeden ve kaşıntı cildinizde ciddi hasarlar oluşturmadan tedavi olabilirsiniz.

İnsandan insana uzun süreli direk temas ile bulaşır. İnsan uyuzu hayvanlara bulaşmaz dolayısıyla hayvanlardan insanlara da bulaşmaz. Hayvanlarda görülen uyuz hastalığı ise nadiren insanlarda da hastalığa sebep olabilir.

Kaşıntı parazitin bulaşmasıyla birlikte  hafta içinde başlar. İlk dönemlerde sadece gece olan kaşıntı tedavi edilmezse ilerleyen dönemlerde tüm gün devam edebilir.

Parazit erişkinlerde el parmak araları, bilekler, ayaklar, erkeklerde genital bölge kadınlarda meme başı çevresinde daha yoğunken bebeklerde avuç içi ayak tabanı , saçlı deri ve vucutta görülebilmektedir.

Parazit derinin en üst tabakasında ilerlerken tipik bulguları olan ve tünel olarak adlandırılan dalgalı çizgileri oluştururlar.

Tanı tünellerinin görülmesiyle veya gece kaşıntıları, aile anamnezi gibi subjektif bulguların varlığında konulur.

Uyuz Hastalığının Tedavisi Nasıl Gerçekleşir?

Tedavi aynı evde yaşayan tüm bireyleri kapsayacak şekilde yapılmalıdır.(o anda kaşıntıları olmasa bile) Tedavi için kullanılan kremler ve losyonlar yetişkinlerde kafa hariç tüm vucuda uygulanırken bebeklerde tedaviye kafa da dahil edilmelidir.

Kremin vucutta kalması gereken süreler içinde el veya vucudun başka bir yeri yıkanırsa krem veya losyon o bölgeye tekrar uygulanmalıdır.

Son 1 hafta boyunca kullanılan tüm eşyalar en az 60 derecede yıkanmalı, yıkanamayan eşyalar ağzı kapalı bir torbada en az 1 hafta bekletilmelidir. Kullanılmayan eşyaların temizlenmesi veya evin ilaçlatılması gibi işlemler gereksizdir.

Kaşıntı tedaviden sonra hafta kadar azalarak devam edebilir. Tedavi sonrası hasta tekrar uyuz olan hastalarla temas ederse tekrar bulaşabilir.