Teslîs, hristiyanların “Baba, oğul ve Rûhu’l-Kudüs” üçlüsünden oluşan tanrı inançlarını ifâde eden bir kavramdır. Aslında Hristiyanlık, umûmiyetle tek Tanrı’ya inanan dinler arasında zikredilir. Hristiyanlığın dayandığı “Eski Ahid”de titiz bir şekilde üzerinde durulan tevhîd inancı, hristiyanların merkezi olan Kudüs’te aralarında sıkışıp kaldığı Hint ve Yunan kültürünün etkisiyle, tevhîde aykırı bir şekle dönüşmüştür.
Teslîsin Hristiyanlığa girmesi hayli sonra olmuştur. 325 yılında toplanan İznik Konsülü’nde henüz teslîs inancı yoktu. Orada sadece Baba ve Oğul’un Tanrı olduğundan ve onların aynı cevherden olduklarından bahsediliyordu. Daha sonra 381 yılında toplanan Konstantinopolis Konsülü ise, Rûhu’l-Kudüs’ü de Tanrılığa ilâve edip(!) teslîs inancını kabûl ederek, hristiyanlardan “üç uknum”a, yâni üç unsurlu tek ulûhiyete tapınmalarını istedi.
Bugün yapılan îtirazlar karşısında teslîs için te’vîl yoluna gidilerek; Tanrı tektir, güç ondadır; Îsâ ise sadece onun oğludur; Rûhu’l-Kudüs de gücüdür gibi ifâdeler, yapılan şirki tevhîde yaklaştırmaz. Ayrıca her türlü noksanlıklardan ve beşerî sıfatlardan münezzeh olan Allâh’a oğul isnâdı, dehşetli bir azâba dûçâr edecek büyük bir şirkten başka bir şey değildir. Bu hususta Cenâb-ı Hak şöyle buyurur:
“(O yüce bir sübhân olduğu hâlde) «Allâh çocuk edindi!» dediler. Hâşâ! O, bundan münezzehtir. Oysa göklerde ve yerde olanların hepsi O’nundur, hepsi O’na boyun eğmiştir.” (el-Bakara, 116)
قَالُواْ اتَّخَذَ اللّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ هُوَ الْغَنِيُّ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَات وَمَا فِي الأَرْضِ إِنْ عِندَكُم مِّن سُلْطَانٍ بِهَـذَا أَتقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ
“(Evet O yüce bir sübhân olduğu hâlde) «Allâh çocuk edindi!» dediler. Hâşâ! O, bundan münezzehtir. O’nun (çocuğa) ihtiyâcı yoktur. Göklerde ve yerde ne varsa O’nundur. Bu hususta yanınızda herhangi bir delil yoktur. Allâh hakkında bilmediğiniz bir şeyi mi söylüyorsunuz?” (Yûnus, 68)
“(Ey Rasûlüm!) De ki: Allâh katında yalan uyduranlar aslâ kurtuluşa eremezler.” (Yûnus, 69)
“Dünyâda bir miktar geçim (sağlarlar), sonra dönüşleri Biz’edir; sonra inkâr etmekte oldukları şeylerden ötürü onlara şiddetli azâbı tattırırız.” (Yûnus, 70)
“Allâh evlâd edinmemiştir. O’nunla beraber hiçbir ilâh da yoktur. Aksi takdirde (O’nunla beraber başka ilâhların bulunması hâlinde) her ilâh kendi yarattığını sevk ve idâre eder ve mutlakâ onlardan biri diğerine galebe çalardı. Allâh, (müşriklerin) yakıştırdıkları şeylerden münezzehtir.” (el-Mü’minûn, 91)
Başlangıçta pürüzsüz bir tevhîd anlayışına sâhip olan hristiyan akîdesine sonradan girmiş bulunan teslîs inancının, İncîl’lerde ciddî bir delîline rastlanmamaktadır. “Üçleme” mânâsına gelen teslîsin Batı dillerindeki karşılığı, “Trinite”dir. Trinite kelimesi, İncîl’lerin hiçbir yerinde geçmez. Hristiyanlık târihinde ilk defa M.S. 2. asırda Tertüllien tarafından kullanılmıştır.
Ayrıca Yeni Ahid’in hiçbir yerinde Hazret-i Îsâ “Ben Tanrı’yım” demez. Bilakis tam zıddını, yâni kul olduğunu söyler.[1] Yüce Allâh Kur’ân-ı Kerîm’de de Hazret-i Îsâ’nın kul olduğunu haber verir.[2] Îsâ -aleyhisselâm-, bu kulluk sıfatından kendisi rencide olmamış, bilakis Kitâb-ı Mukaddes’te beyân edildiği üzere bundan şeref duymuş,[3] ömrünü zirve bir kulluk muhtevâsı içinde yaşamıştır. Ayrıca Hazret-i Îsâ devamlı olarak, hattâ gece boyunca Allâh’a ibâdet ederdi. Hâlbuki ibâdet etmek, ulûhiyet şiârı değil, bilakis kulluğun tescîlidir.
Hristiyanlar, teslîsin İncîl’lerdeki delîli olarak bula bula şu ifâdeleri zikrederler:
“Ve Îsâ vaftiz olunup hemen sudan çıktı. Ve işte gökler açıldı ve Allâh’ın rûhunun güvercin gibi inip üzerine geldiğini gördü ve işte göklerden bir ses dedi: «Sevgili oğlum budur, ondan râzıyım.»” (Matta 3, 16-17)
Benzer ifâdeler, İncîl’in diğer bölümlerinde de geçer.[4] Fakat dikkatle incelendiğinde görülür ki, bu metinlerden üç tanrı veya üç uknumlu, yâni üç unsurdan müteşekkil bir tanrı mânâsı çıkarmak mümkün değildir.
İfâde etmek gerekir ki, aslının tahrîf edildiği, Kur’ân-ı Kerîm tarafından da bildirilen Hristiyanlığın temel kitabı olan İncîl’lerde bile sağlam ve anlaşılır bir delili bulunmayan teslîs inancı, nasıl te’vîl edilirse edilsin veya hristiyanlar tarafından ne şekilde îzah edilmeye çalışılırsa çalışılsın, Allâh indinde son dîn olarak gönderilen İslâm’ın getirdiği “Tevhîd” inancıyla aslâ bağdaşmaz!
Öte yandan, hristiyanların Tanrı için kullandıkları “baba” tâbiri de çok alçaltıcıdır. Zîrâ insan nazarında kötü intibâlar uyandıran baba tipleri de vardır. Aynı zamanda baba mefhûmu, birer beşerî keyfiyet olan cinsî alâkaları, kendisinden sonra bir vâris bırakma düşüncesini ve ölümü hatırlatır ki, Allâh -celle celâlühû- bütün bunlardan münezzehtir.
Allâh Teâlâ’nın Îsâ -aleyhisselâm-’ı babasız olarak yaratması fevkalâde büyük bir mûcizedir. Fakat bu durum, O’nun ilâh olmasını gerektirmez. Zîrâ Hazret-i Âdem -aleyhisselâm- da babasız olarak yaratılmıştır. Üstelik O’nun yaratılışında bir anne de mevcut değildir. Hem anasız, hem de babasız yaratılan Hazret-i Âdem’e bu vasfından ve Hazret-i Havvâ’nın da kendisinden yaratılmış olmasından dolayı, nasıl ki ulûhiyet izâfe edilemiyorsa, Hazret-i Îsâ’ya da izâfe edilemez. Şâyet Allâh Teâlâ bir bâkireden babasız olarak bir çocuk yaratıyorsa bu, çocuğa değil bizzat onu yaratan Allâh’a kulluk etmeyi gerektirir.
İslâm, Allâh’ın, yüce sıfatlarla muttasıf, hiçbir mahlûka benzemeyen, her türlü noksanlıktan münezzeh, kendinden başka bir ilâh bulunmayan, azamet ve kudret sâhibi ve bir Rab olduğunu îlân eder. Bu ilân, pek veciz bir şekilde İhlâs Sûresi’nde beyân buyrulmuştur:
“(Ey Rasûlüm!) De ki: Allâh birdir. Allâh sameddir. Doğurmamıştır (hiç kimsenin babası değildir) ve doğurulmamıştır (hiç kimsenin evlâdı değildir). Hiçbir şey de O’nun dengi değildir!”
Bu kısa sûre, tevhîdin bütün husûsiyetlerini hülâsa ederek, Îsâ -aleyhisselâm- gibi doğum ve ölüm boyutlarıyla sınırlı yaratılmış bir varlığın, ulûhiyetle herhangi bir alâkası olmadığını beyân ile teslîsin muhâl olduğunu göstermeye kâfîdir.
Bu bakımdan Cenâb-ı Hak teslîs akîdesindekileri şiddetli bir şekilde îkaz buyurur:
“And olsun ki «–Allâh, kesinlikle Meryem oğlu Mesîh’tir!» diyenler kâfir olmuşlardır. Hâlbuki Mesîh: «–Ey İsrâîloğulları! Rabbim ve Rabbiniz olan Allâh’a kulluk ediniz! Biliniz ki, kim Allâh’a ortak koşarsa, muhakkak Allâh ona cenneti haram kılar; artık onun yeri ateştir ve zâlimler için yardımcılar yoktur!» demişti.” (el-Mâide, 72)
“And olsun «Allâh, üçün üçünsüdür!» diyenler de kâfir olmuşlardır. Hâlbuki bir tek Allâh’tan başka hiçbir ilâh yoktur. Eğer diyegeldiklerinden vazgeçmezlerse, içlerinden kâfir olanlara acı bir azap isâbet edecektir.” (el-Mâide, 73)
“Hâlâ Allâh’a tevbe edip O’ndan mağfiret dilemeyecekler mi? Allâh, Gafûr ve Rahîm’dir.” (el-Mâide, 74)
“Meryem oğlu Mesîh, ancak bir Rasûl’dür. Ondan önce de birçok rasûller gelip geçmiştir. Anası da çok doğru bir kadındır. Her ikisi de yemek yerlerdi. Bak, delilleri nasıl açıklıyoruz; sonra bak ki (bunları görüp bildikleri hâlde ehl-i kitâb) nasıl (da hakîkatten) yüz çeviriyorlar!” (el-Mâide, 75)
Âyet-i kerîmede buyrulan “ikisi de yemek yerlerdi” ifâdesi, Îsâ -aleyhisselâm-’ın ve annesinin birer beşer olduklarını vurgulamak içindir. Çünkü onların yemek yemeleri, açlık ve tokluk gibi beşerî husûsiyetleri îcâb ettirir ki, Cenâb-ı Hak elbette bundan münezzehtir.
Buna rağmen ehl-i kitâbın onlar hakkında ulûhiyet isnâd edici bir inanca meyletmeleri, tamâmen kendi cehâlet ve gafletleri sebebiyledir. Yoksa Hazret-i Îsâ, bu hususta ehl-i kitâba en ufak bir kapı bile açmamıştır. Allâh Teâlâ buyurur:
“Allâh’ın, peygamberleri toplayıp da: «–Size ne cevap verildi?» dediği gün: «–Bizim hiçbir bilgimiz yok, şüphesiz gizlilikleri hakkıyla bilen ancak Sen’sin!» diyeceklerdir.” (el-Mâide, 109)
“(O zaman) Allâh: Ey Meryem oğlu Îsâ! İnsanlara: «–Beni ve anamı, Allâh’tan başka iki tanrı bilin!» diye Sen mi dedin, buyurduğunda, O (Îsâ diyecektir ki): «–Hâşâ! Sen’i tenzîh ederim; hakkım olmayan şeyi söylemek bana yakışmaz. Hem ben söyleseydim, Sen onu şüphesiz ki bilirdin. Sen benim içimdekini bilirsin, hâlbuki ben Sen’in zâtında olanı bilmem. Gizlilikleri eksiksiz bilen yalnızca Sen’sin.” (el-Mâide, 116)
“Ben onlara, ancak bana emrettiğini söyledim. Benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olan Allâh’a kulluk edin, dedim…” (el-Mâide, 117)
Sâlim akıl sâhipleri düşünürler ki, Hazret-i Îsâ, mîlâddan önceki senelerde hayatta olmayıp sonradan doğduğuna göre, Allâh’a sonradan bir ilâve mümkün müdür? Yuhanna İncîli’nde kendisine «Yâ Rab!» diye hitâb edilen Hazret-i Îsâ’ya isnâd edilen ulûhiyet kudreti, insanlar tarafından haça gerilecek kadar acziyetle mi muttasıftır? Zîrâ İncîl’lerde, Hazret-i Îsâ’nın istemeyerek asıldığını ifâde eden cümleler vardır. Bu cümlelere göre Hazret-i Îsâ, çarmıha gerilmeye götürülürken:
“–Allâh’ım, Allâh’ım beni niçin terk ettin?” (Matta 27, 46) diye yüksek sesle bağırmıştır.
Bu ifâdeler, acz ve isyan dolu beşerî zaaflar değil midir?
İslâm Dîni, tevhîd husûsunda son derece hassâsiyet gösterilmesini emreder. Tevhîdi zedeleyecek en küçük hususları bile şirk olarak vasıflandırır. Bir misâl verecek olursak, bir kişinin, Allâh’ın emirlerini bir kenara bırakıp kendi arzusuna uyması hâlinde: “hevâsını ilâh edindi” (el-Furkân, 43) hükmünü verir. Ayrıca Allâh’ın helâl kıldığını haram, haram kıldığını da helâl kılanları “rabler”, onların bu arzularına uyanları da “bunları rab edinen kimseler” olarak tavsîf buyurur. İbâdette gösteriş demek olan riyâyı da gizli şirk olarak zikreder.
Tevhîd konusunda bu kadar hassas davranan Kur’ân, hristiyanların bâtıl teslîs inancını şiddetle reddeder ve bunun küfür olduğunu bildirir.
Allâh Teâlâ son ilâhî kitâbı olan Kur’ân-ı Kerîm’de içine düştükleri teslîs dalâleti dolayısıyla ehl-i kitâbı şöyle îkâz buyurur:
“Ey ehl-i kitâb! Dîninizde aşırı gitmeyin ve Allâh hakkında, hakîkatten başkasını söylemeyin! Meryem oğlu Îsâ Mesîh, ancak Allâh’ın Rasûlü’dür; (O), Allâh’ın, Meryem’e ulaştırdığı «Kün = Ol» kelimesi(nin eseri)dir. O’ndan bir rûhtur. (Allâh tarafından gönderilmiş, te’yîd edilmiş, Cebrâîl tarafından üfürülmüş bir rûhtur). Şu hâlde Allâh’a ve peygamberlerine îmân edin! «(Tanrı) üçtür» demeyin! Sizin için hayırlı olmak üzere bundan vazgeçin! Allâh, ancak bir tek Allâh’tır! O, çocuğu olmaktan münezzehtir. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O’nundur. Vekîl olarak Allâh yeter!” (en-Nisâ, 171)
“(Biliniz ki), ne Mesîh, ne de Allâh’a yakın melekler, Allâh’ın kulu olmaktan geri dururlar. O’na kulluktan geri durup büyüklenen kimselerin hepsini (Allâh) yakında huzûrunda toplayacaktır.” (en-Nisâ, 172)
“«Şüphesiz Allâh, Meryem oğlu Mesîh’tir!» diyenler, and olsun ki kâfir olmuşlardır. De ki: «Öyleyse Allâh Meryem oğlu Mesîh’i, anasını ve yeryüzündekileri imhâ etmek isterse, Allâh’a kim bir şey yapabilecektir?! Göklerde, yerde ve ikisi arasında ne varsa hepsinin mülkiyeti Allâh’a âittir. O dilediğini yaratır ve Allâh, her şeye hakkıyla kâdirdir.»” (el-Mâide, 17)
Daha evvelce de ifâde edildiği gibi birçok araştırmacıya göre Hazret-i Îsâ’nın ulûhiyeti fikri, Hristiyanlığa, Yunan, İskenderiye ve Hind felsefelerinin tesiriyle girmiştir.
Nitekim Britanica Ansiklopedisi’nde şöyle denilmektedir:
“Îsâ, tabiat üstü bir unsurdan olduğunu asla iddiâ etmedi; beşer tabiatından üstün bir tabiatı olduğunu da söylemedi.” (5. cilt s. 636)
Hazret-i Îsâ şöyle demiştir:
“Dinle ey İsrâîl! Allâh’ımız Rab, bir olan Rab’dır.” (Markos 12, 29. Ayrıca bkz. Matta 23, 8; Luka 13, 33)
Yine başka yerlerde de şu ifâdeler bulunmaktadır:
“Herkesi korku aldı ve aramızdan büyük bir peygamber çıktı dediler.” (Luka, 7/16)
“İmdi Îsâ’nın yapmış olduğu alâmeti halk görünce dünyâya gelecek peygamber budur, dediler.” (Yuhanna, 6/14)
Görüldüğü üzere, aslında bizzat hristiyan kaynaklarındaki bilgiler bile Hazret-i Îsâ’nın Allâh’ın kulu ve Rasûlü olduğunu, O’nun ulûhiyetle bir alâkası bulunmadığını ispat etmeye kâfîdir. Fakat Pavlos gibi sahte din adamları, îman kisvesi altında din düşmanlığı yapmışlar ve Hazret-i Îsâ hakkında insanları yanıltmakla yetinmeyip sayısız yanlış bilgilerle onları dalâlete sürüklemişlerdir. Böyle olduğu hâlde hristiyanlar bugün, kendi kendilerini kandırarak Allâh’ın sevgilileri olduklarını ve cennete yalnız kendilerinin gireceğini ifâde ederler. Onların bu zanlarını Cenâb-ı Hak şöyle cevaplandırır:
“(Ehl-i kitâb:) «Yahûdîler ve hristiyanlar hâriç hiç kimse cennete giremeyecek!» dediler. Bu, onların kuruntusudur. (Ey Rasûlüm!) Sen onlara de ki: «–Eğer sâhiden doğru söylüyorsanız, delîlinizi getirin!»” (el-Bakara, 111)
“Hristiyanlar ve Yahûdîler: «Biz Allâh’ın oğulları ve sevgilileriyiz!» dediler. De ki: Öyleyse günahlarınızdan dolayı size niçin azâb ediyor? Doğrusu siz de O’nun yarattığı insanlardansınız. O, dilediğini bağışlar ve dilediğine azâb eder. Göklerde, yerde ve ikisinin arasında ne varsa mülkiyeti Allâh’a âittir. Sonunda dönüş de ancak O’nadır.” (el-Mâide, 18)
Hristiyanların içine düştükleri bu hazin âkıbet, onların da yahûdîler gibi kendilerine gönderilen ilâhî kitabı arzuları istikâmetinde bozmuş, muhtevâsını beşerîleştirmiş olmalarından kaynaklanmaktadır. Çünkü böyle yapmak, nefislerine daha câzip görünmüş ve irtikâb ettikleri cürümleri, ilâhî kitaplarına dâhil ederek onları meşrûlaştırma imkânı elde etmişlerdir. Ancak bu durum, tabiî olarak âhiret saâdetini kaybetmelerine mâl olmuştur. Allâh Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in teşrîfiyle bile intibâha gelemeyecek kadar bâtıla saplanmış olan pek çok ehl-i kitâbın hâli ne hazindir!
Necran hristiyanlarından bir hey’et Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e gelerek:
“–Kur’ân-ı Kerîm de Hazret-i Îsâ’nın babasız doğduğunu kabûl ettiğine göre O Allâh’tır!” dediler.
Bunun üzerine şu mübâhele (haklının ortaya çıkması için karşılıklı lânetleşme) âyeti inzâl oldu:
فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ
“(Ey Rasûlüm!) Sana bu ilim geldikten sonra Sen’inle bu hususta çekişenlere de ki: Geliniz, sizler ve bizler dâhil olmak üzere, siz kendi çocuklarınızı biz de kendi çocuklarımızı, siz kendi kadınlarınızı biz de kendi kadınlarımızı çağıralım. Sonra da duâ edelim de Allâh’tan yalancılar üzerine lânet dileyelim.” (Âl-i İmrân, 61)
Allâh Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, âyet-i kerîme muktezâsınca teklifini yaptığında Necranlı hristiyanlar buna yanaşamadılar. Müslümanların himâyesine girmeyi kabûl eden bir anlaşma imzâlayarak memleketlerine döndüler.
Allâh Teâlâ, ehl-i kitâbı îkaz sadedinde şöyle buyurur:
“Ey ehl-i kitâb! (Gerçeği) görüp de bildiğiniz hâlde niçin Allâh’ın âyetlerini inkâr edersiniz?” (Âl-i İmrân, 70)
“Ey ehl-i kitâb! Neden doğruyu eğriye karıştırıyor ve bile bile gerçeği gizliyorsunuz?” (Âl-i İmrân, 71)
“Ey ehl-i kitâb! (Gerçeği) görüp bildiğiniz hâlde niçin Allâh’ın yolunu eğri göstermeye yeltenerek mü’minleri Allâh yolundan çevirmeye kalkışıyorsunuz? Allâh, yaptıklarınızdan habersiz değildir.” (Âl-i İmrân, 99)
Hristiyanların, âyet-i kerîmelerde ifâde edilen görüp bildikleri gerçek, kendi dinlerinin tahrîf edilmiş olup aslından uzaklaşmış bulunduğu, bu sebeple son ilâhî kitap olan Kur’ân-ı Kerîm ile Hazret-i Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in Cenâb-ı Hak tarafından gönderildiğidir. Onlar bunu açığa vurmasa da Allâh Teâlâ açık bir şekilde beyân buyurur:
“Kendilerine kitap verdiklerimiz, O’nu (Peygamberi), öz oğullarını tanıdıkları gibi tanırlar. Buna rağmen onlardan bir grup, bile bile gerçeği gizler.” (el-Bakara, 146)
“(Lâkin bilsinler ki) indirdiğimiz açık delilleri ve kitapta insanlara apaçık (bir şekilde) gösterdiğimiz hidâyet yolunu gizleyenlere hem Allâh, hem de bütün lânet ediciler lânet eder.” (el-Bakara, 159)
Allâh indinde tek makbul dîn olan İslâm’a son derece uzak duran ehl-i kitâba çok yazık! Ancak onlardan yüce hakîkati anlayarak Allâh’a gerçek mânâda kulluğa yönelenlere de ne mutlu! Nitekim âyet-i kerîmede, ehl-i kitâbın, âhir zamanda Hazret-i Îsâ’nın yeryüzüne inmesiyle birlikte îmân edecekleri ifâde buyrulmaktadır:
“Ehl-i kitâbdan her biri, ölümünden önce O’na muhakkak îmân edecektir. Kıyâmet gününde O, onlara şâhid olacaktır.” (en-Nisâ, 159)
Hristiyanların bugün içinde bulundukları dalâleti terk edemeyişlerinin yegâne sebebi ise, İncîl’lerin durumudur. Onları kaleme alanlar, İncîl’leri kendi arzuları istikâmetinde o hâle getirmişlerdir ki, gerçek İncîl-i Şerîf’i gönderen Cenâb-ı Hak:
“Elleriyle (bir) kitap yazıp sonra onu az bir bedel karşılığında satmak için «Bu Allâh katındandır» diyenlere yazıklar olsun! Elleriyle yazdıklarından ötürü vay onların hâline! Ve kazandıklarından ötürü vay onların hâline!” (el-Bakara, 79) buyurmuştur.
Çünkü onların yaptıkları ilâhî kitâba müdâhale meselesi, peygamberlere dahî müsâade edilmeyen ilâhî bir yasaktır. Nitekim bu husustaki ilâhî ferman, Allâh Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz hakkında dahî vârid olmuştur. Cenâb-ı Hak buyurur:
“Eğer (Peygamber) Biz’e atfen bazı sözler uydurmuş olsaydı, elbette O’nu kıskıvrak yakalardık! Sonra O’nun can damarını koparırdık (O’nu yaşatmazdık). Hiçbiriniz buna mânî de olamazdınız!” (el-Hâkka, 44-47)
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Nebiler Silsilesi-3, Erkam Yayınları
[1] Bkz. Matta, 12/18.
[2] Bkz. en-Nisâ, 172.
[3] Bkz. Matta, 12/18; İşaya, 42/1.
[4] Bkz. Yuhanna, 1/1, 14.
İslam ve İhsan
Ülkemizde en çok yanlış anlaşılan konulardan bir tanesi, “Tevhid’te Teslis” (Üçlü-Birlik) inancıdır. Tek Tanrılı inançlar arasında bu konuda tek farklı olan inanç Hristiyanlık’tır. Çünkü Hristiyanlık, tek Tanrı derken, aynı zaman da Üçlü Birlik inancını benimser. Günümüzde ise birçokları şunu söyleyerek bu inancı eleştirmeye çalışır: “Üçlü-Birlik” kelimesi Kutsal Kitap’ın hiçbir yerinde geçmez.
İşte o anda akıllara takılan soru şu olmaktadır: Nereden çıktı o zaman bu “Üçlü Birlik”? Herkes şöyle düşünür: Yahudiler tek Tanrı’ya inanıyorlar. Hristiyanlar da tek Tanrı’ya inanıyorlar. O zaman nereden çıktı bu kavram? Okumuş olduğunuz bu yazı dizisi boyunca bu sorunun cevabını araştıracağız.
Yöneltilen eleştirideki tek tutarlı şey, Kutsal Kitap’ın içerisinde birebir olarak “Üçlü Birlik” diye bir kelimenin var olmamasıdır. Üçlü Birlik diye bir kelime ya da terim Kutsal Kitap’ın içerisinde bulunmaz. Ama bu, böyle bir öğretişin Kutsal Kitap’ta olmadığını söylemek için yeterli bir neden midir?
İstanbul Protestan Kilisesi Vakfı Ruhani Lideri Carlos Madrigal, bu konuyla ilgili olarak kendi kitabında şöyle der:
“Üçlü Birlik” kelimesi Kutsal Kitap’ta yer almıyor. Ama bu, onun yanlış olduğunu göstermez. Tanrı “aşkın”, “içkin”, “her yerde hazır ve nazır”dır gibi bir çok ifade de Kutsal Kitap’ta bu şekilde geçmiyor. Kimse bunun için Tanrı’nın bu sıfatlarını inkar etmiyor. Çünkü bu ifadeler bir çok ayetle açıklanan önemli bir gerçeği tanımlayan en uygun terimlerdir. “Üçlü Birlik”de öyledir. [1]
Ünlü Teolog R.C. Sproul kendi kitabında bu konuyu irdeler. John Calvin’den alıntılar yaparak konuyu açıklamaya çalışır ve şöyle der:
John Calvin, özellikle bu eleştiri karşısında oldukça hassastı. Teoloji dilini, Kutsal Yazılar’da yazan sözcüklerle sınırlamak ve kısıtlamak isteyen bu kişilere yanıt veren Calvin, şöyle diyordu:
Eğer, Kutsal Kitap’ta harfi harfine bulunmadığı için bu ifadeye yabancı bir terim diyorlarsa, kesinlikle haksız bir kuralı kabul ettirmeye çalışmaktadırlar. Bu kural da, tüm Kutsal Kitap yorumlarının Kutsal Yazılar’da bulunan sözcüklerin dışındaki sözcüklerle yazılmadığını belirten bir kuraldır. (Institutes (Esaslar) I/XIII/3)
Calvin’in ve diğer teologların iddia ettikleri şey, meselenin Kutsal Yazılar’dan özel bir söz grubunun alınıp alınmaması değil; bu kavramın Kutsal Kitap’a ait olup olmadığı idi. Kutsal Kitap’a ait kavramları belirttikleri sürece, teolojik ifadelerimizde Kutsal Kitap dışı kelimeler kullanabiliriz. [2]
Bu noktada şunu çok iyi kavramalıyız ki, “Üçlü Birlik” sözcüğü yukarıda da denildiği gibi, Kutsal Kitap’ta öğretilen ve Tanrısal doğayı açıklamada kullanılan uygun bir terimdir. Bu terimin kullanılmasını zorunlu kılan nedenleri aşağıda irdelemeye çalışacağım:
Yukarıda Teslis teriminin literal olarak Kutsal Kitap’ta geçmemesine rağmen, doğru bir öğretiş olarak inanılmasının nedenlerine bir giriş yapmıştım. Bu devam yazısında da Üçlü Birliğin Kutsal Kitap temelini anlatmaya çalışacağım.
Tevrat, Zebur ve İncil’i (Kutsal Kitap’ı) okuduğumuzda, bazı çarpıcı gerçekler ile karşılaşıyoruz. Kutsal Kitap, Tanrı’nın doğası ile ilgili öncelikle şunu bildiriyor: Dinle, ey İsrail! (Yasanın Tekrarı 6:4)
Kutsal Kitap’ın her aşamasında aslında bu bildiri ile karşılaşıyoruz: RAB Tanrı tek Rab’dir! Fakat bu bildiri ile beraber Kutsal Kitap bizlere Tanrı’nın doğası ile ilgili başka çarpıcı bir bildiri daha sunuyor. RAB Tanrı tek olmasına karşın, kendisini insanlığa 3 kişide açıklamıştır: “Baba, Oğul ve Kutsal Ruh”.
Kutsal Kitap açıkça bizlere şunu öğretir: Teslis’teki, “Baba” Tanrı’dır; “Oğul” Tanrı’dır ve “Kutsal Ruh” Tanrı’dır. Hristiyanlık dışındaki diğer tek Tanrılı inançlar Baba Tanrı’nın Tanrılığını yani, diğer bir deyişle kendisini, tek öz ve tek kişide gösteren bir Tanrı’yı kabul ederler. Hristiyanlıktaki Tanrı kavramını diğer inançlardan ayıran şey, Oğulun ve Kutsal Ruh’un Tanrılığıdır. Diğer bir deyişle, Tanrısal Özdeki tekliğe karşın, İlahi kişiliklerdeki çoğulluktur.
İncil’in Yuhanna kitabı şu meşhur sözlerle başlar:
Başlangıçta Söz vardı. Söz Tanrı’yla birlikteydi ve Söz Tanrı’ydı. Başlangıçta O, Tanrı’yla birlikteydi. Her şey O’nun aracılığıyla var oldu, var olan hiçbir şey O’nsuz olmadı. Yaşam O’ndaydı ve yaşam insanların ışığıydı. (Yuhanna 1:1-3)
Bu ifade Mesih İsa’nın ilahi doğası ile ilgili en açık ifadelerden birisidir. Kutsal Kitap’ın daha birçok yerinde Mesih İsa’dan Tanrı olarak bahseder. ( Bu konu ile ilgili ayrıntılı bilgi için: https://www.gotquestions.org/Turkce/Uclu-Birlik.html)
Aynı şekilde Kutsal Kitap, “Kutsal Ruh” için de aynı şeyi beyan eder:
Elçilerin İşleri kitabına baktığımız da şunları okuruz:
Petrus ona, “Hananya, nasıl oldu da Şeytan’a uydun, Kutsal Ruh’a yalan söyleyip tarlanın parasının bir kısmını kendine sakladın?” dedi. “Tarla satılmadan önce sana ait değil miydi? Sen onu sattıktan sonra da parayı dilediğin gibi kullanamaz mıydın? Neden yüreğinde böyle bir düzen kurdun? Sen insanlara değil, Tanrı’ya yalan söylemiş oldun.” Hananya bu sözleri işitince yere yıkılıp can verdi. Olanları duyan herkesi büyük bir korku sardı. (Elçilerin İşleri 5:3-5)
Bunlarla birlikte ayrıca İncil’de çok sayıda yer de, “Üçlü Birlik” öğretisi direkt olarak vurgulanır. Örneğin, Matta’nın son pasajlarında İsa öğrencilerine buyruk verir. Buyruğun içerisinde öğrencilerini yeryüzündeki halklara gönderir ve onları, Mesih’in öğrencileri olarak yetiştirmelerini ve Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adıyla vaftiz etmelerini buyurur:
Bu nedenle gidin, bütün ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin; onları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un adıyla vaftiz edin.. (Matta 28:19)
Matta, Markos ve Luka kitaplarının tümünde bahsedilen İsa’nın vaftizinde, Teslis çok özel ve açık bir şekilde gözümüze çarpar. Kutsal Ruh bedensel görünümde gökten iner, Baba Tanrı konuşur ve Oğlundan duyduğu memnuniyetini ilan eder:
Dua ederken gök açıldı ve Kutsal Ruh, bedensel görünümde, güvercin gibi O’nun üzerine indi. Gökten, “Sen benim sevgili Oğlum’sun, senden hoşnudum” diyen bir ses duyuldu. (Luka 3:21-22)
Kutsal Kitap’ta Teslis’teki kişilerin/benliklerin her birinin Tanrı olduğu bizlere söylenir. Aynı zamanda Kutsal Kitap bizlere tek Tanrı’nın olduğundan bahseder.
Kilise Babaları, tarih içerisinde birçok eleştiri, suçlama ve sapkın öğretişler ile karşı karşıya kalmışlardır. Tarihteki konsüller bunların birer işaretidir. Örneğin, İznik Konsülünün toplanma amacı, ülkemizde çoğu kişinin yanlış bildiği gibi birçok İncil içerisinden dört tane İncil seçmek değildir. İznik Konsülü, Kilise içerisinde Arius adındaki sapkın bir psikopos’un Mesih İsa’nın kimliği hakkındaki düşünceleri üzerine toplanmıştır. Ünlü Teolog R.C. Sproul bu konudan şöyle bahseder:
Teslis formülüne ihtiyaç olduğunu açıkça gösteren şey, dördüncü yüzyıldaki Arian kriziydi. Tartışmanın asıl, “hilekar yılanı”, Arius adındaki bir rahipti. Arius, Mesih’in, “Tanrı” ve “Tanrı’nın Oğlu” olduğunu kabul ediyordu. Ancak, dikkatli bir araştırma ile Arius’un, Tanrı sözcüğünü neredeyse boş bir terim haline getirecek kadar yeniden tanımladığı görülüyordu. Arius’un söz dağarcığındaki Tanrı sözcüğü, belirsiz bir anlama sahipti. Arius, İsa’nın tanrısal bir evlat edinme işlemi ile Tanrı olduğuna fakat yine de yaratılmış bir varlık olduğuna dair ısrar ediyordu. (Eğer Tanrı artık sonsuz Tanrı anlamını taşımıyorsa, o zaman Tanrı sözcüğü boş bir sözcüktür.) [3]
R.C.Sproul’un da anlattığı gibi; Arius, İsa Mesih’in Tanrılığı konusuna yeni açılımlar getirmiş ve onun Baba Tanrı tarafından yaratılan ilk yaratık olduğunu söylemiştir. Bu nedenle kilise psikoposları toplanmış ve bu görüşü tartışmışlardır. Burada karşımıza çıkan önemli nokta şudur, Mesih İsa’nın ezeli Tanrılığını inkar eden Arius bile görüşlerini Kutsal Kitap’tan desteklemeye çalışmıştır. Kullandığı referanslar İncil’dendir. Bu da bizlere Kutsal Kitap’ın güvenirliliği konusunda çok önemli bir delil sağlamaktadır. Bu konseyin sonucunda Kilise Babaları, Arius’un öğretisinin Kutsal Kitap açısından yanlış ve sapkın olduğunu ilan etmişler ve bir inanç bildirgesi düzenlemişlerdir.
Tüm bu konsüller ya da süreç boyunca Kilise, Kutsal Kitap’ın bu konu da ne öğrettiğini vurgulamıştır. Ayrıca bu öğretiyi gösteren bir formülizasyon üzerinde düşünmüşlerdir. “Teslis” terimi bizlere bunu gösterir. Tek Tanrı ama Baba, Oğul ve Kutsal Ruh kişilerini kapsayan bir Tanrı. Tek Tanrısal Öz, ama Üç İlahi Kişi. İşte tüm bunlar bize, “Üçlü Birlik” (Teslis) teriminin neden ve nasıl ortaya çıktığını ve kelimenin nasıl Kutsal Kitap’a dayandığını göstermektedir. Bu nedenle Üçlü Birliğin (Teslis) insan icadı değil, ama Tanrı Kelamı’nın öğrettiği, Tanrı’nın kendi sözlerine dayalı olarak doğasını açıklamada kullanılan bir terim olduğu açıkça görebilmektedir.
__________________________________
Dipnot:
1. Kişi terimi insan kişiliği tanımıyla karıştırılan bir terimdir. Bu nedenle benlik kavramı daha kullanışlı olabilir (bknz Üç Tanrı mı Tek Tanrı mı?, Carlos Madrigal, syf 63-64). Bu konu ilerideki yazılarda işlenecektir.
2. Kutsal Kitap’tan alıntılanan bu pasajlar sadece birer örnektir ve bu örnekler çoğaltabilir.
3. Kutsal Ruh Gizemi, R.C.Sproul, 3. bölüm.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası