Alerjik Rinit Diğer Adı

Tıp alanındaki gelişmeler sayesinde, alerjik hastalıkların türleri daha iyi anlaşılmaya başlanmıştır. Toplumda oldukça sık görülen alerjik rahatsızlıklar, kişilerin günlük hayat kalitesini ciddi anlamda olumsuz etkileyen sağlık sorunlarının başında gelir. Bu alerjik hastalıklardan biri, saman nezlesi olarak da bilinen alerjik rinittir.

Saman Nezlesi Nedir?

Saman nezlesi veya alerjik rinit; özellikle solunum yoluyla vücuda giren çeşitli alerjik maddelere karşı duyarlı hâle gelen kişilerde, vücudun reaksiyon göstermesiyle oluşur. Hastalık, burun ve genizde gelişen çeşitli semptomlarla seyreder. Toplumda oldukça sık görülen saman nezlesi, burun iç duvarını döşeyen mukoza dokusunun tahriş olması ve iltihaplanması (enflamasyonu) ile karakterizedir.

Alerji, bağışıklık sisteminin yabancı bir maddeye karşı reaksiyon göstermesi hâlidir. Alerjen maddeler, sağlıklı kişilerde vücutta belirgin bir hastalığa yol açmaz; alerjik kişilerde ise bağışıklık sistemi bu maddeleri tehdit olarak algılar ve antikor adı verilen, bağışıklık sağlayan proteinleri üretir. Antikorlar aynı maddeye tekrar maruz kaldıklarında, bazı hormon ve biyokimyasal maddelerin vücutta üretilmesini uyararak alerjik belirtilerin ortaya çıkmasına neden olur.

Alerjik rinitte alerjen maddeler solunum yoluyla vücuda girdiğinden, vücuttaki ilk temas noktası burun boşluğunda yer alan mukozadır. Alerjik bünyeye sahip kişilerde, burun mukozasında yer alan bağışıklık elemanları alerjik reaksiyon geliştirerek bu bölgede belirgin hissedilen klinik belirtilere yol açar.

Saman Nezlesi Neden Olur?

Alerjinin neden ortaya çıktığı tam olarak bilinmese de yapılan araştırmalar, bazı özelliklere sahip kişilerde çeşitli maddelere alerjik reaksiyon gelişebildiğini göstermiştir. Özellikle genetik faktörler, saman nezlesinin gelişmesinde risk faktörü olarak kabul edilir.

Alerjik bünyeye sahip kişilerin; polen, çiçek tozu, küf, hayvan tüyü, parfüm veya sigara dumanı gibi çeşitli maddelere maruz kalması durumunda saman nezlesi belirtileri ortaya çıkabilir. Bazı etkenlerin varlığında saman nezlesinin belirtileri daha da şiddetlenebilir. Bu etkenler arasında hava kirliliği, rüzgâr, parfüm ve deodorant kullanımı, ortam sıcaklığı ve neminde değişiklik yaşanması sayılabilir.

Saman nezlesinin ortaya çıkma zamanı ve şiddeti, ilgili alerjen maddenin ortamda bulunma yoğunluğuyla yakın ilişkilidir. Bu doğrultuda, yılın belirli zamanlarında havaya karışan maddelere bağlı olarak; ağaç polenlerine alerjik olanlar erken bahar aylarında, çimen alerjisi olanlar baharın son dönemi ile yaz aylarında; toz, küf ile ev hayvanlarına alerjisi olanlar ise yıl boyu saman nezlesi semptomları gösterebilir.

Saman Nezlesi Belirtileri Nelerdir?

Saman nezlesinde izlenen semptomlar, soğuk algınlığı veya sinüzit semptomlarına benzer olabilir. Ancak, bu hastalıkların aksine saman nezlesi herhangi bir enfeksiyondan kaynaklı değildir. Alerjik rinit seyrinde aşağıdaki belirtiler sıklıkla izlenir:

• Burun ve geniz akıntısı

• Burun tıkanıklığı

• Gözlerde yaşarma

• Hapşırma ve öksürük

• Damakta kaşınma hissi

• Koku duyusunda azalma

• Hâlsizlik, yorgunluk

• Göz altı bölgesinde renk değişiklikleri ve koyulaşma

• Baş ağrısı ve boğaz ağrısı

• Özellikle yatar pozisyonda kuru kesik öksürük

Bu belirtiler, özellikle uyku kalitesi veya solunum rahatlığı gibi önemli konularda ciddi sorunlara yol açabilir. Burun mukozasının uzun süre alerjik reaksiyona maruz kalması sonucunda bu bölgedeki salgı miktarı artar. Artan salgı, geniz akıntısı oluşması sebebiyle boğaz ağrısı ve pozisyona bağlı kuru kesik öksürüğe yol açabilirken; orta kulak ve sinüs boşluk ağızlarını ödemlendirerek buralarda da iltihaplanmanın önünü açabilir.

Saman Nezlesi Tanısı Nasıl Konur?

Saman nezlesi üst solunum yollarında görülebilen farklı hastalıklarla benzer semptomlara yol açtığından, uzman bir hekim tarafından değerlendirme sonrası tanının konulması doğru ve etkili bir tedavinin planlanması açısından oldukça önemlidir.

Alerjik rinit tanısı genellikle sadece klinik inceleme ile konulabilir. Alerjiye yönelik testler sayesinde hastaların hangi alerjenlere karşı duyarlı olduğu da tespit edilebilir. Bu sayede, günlük yaşamda alerjenlerle olan temas azaltılarak semptomlar kontrol altına alınabilir.

Saman Nezlesi Tedavisinde Neler Yapılır?

Alerjik rinitin kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Bununla birlikte, uygulanan çeşitli tedavi yöntemleri sayesinde hastalığın belirtileri kontrol altına alınabilmektedir. Hastanın tedaviyle birlikte uygulayacağı çeşitli yaşam tarzı değişiklikleri, hayat kalitesinin artırılması adına oldukça faydalıdır. Bu bakımdan, saman nezlesinin tedavisinde aşağıdaki uygulamalar yapılabilir:

• Semptomların ortaya çıktığı ya da şiddetlendiği dönemlerin ve ortamların doğru olarak belirlenmesi gerekir. Bu dönemlerde alerjenlerin bulunduğu ortamlardan uzak durulmalı, odalar iyi havalandırılmalı, el temizliğine önem verilmelidir.

• Burun bölgesindeki semptomlarının giderilmesi adına özel burun yıkama solüsyonlarından yararlanılabilir.

• İlaç tedavisi olarak burun içine uygulanan kortikosteroid ve veya antihistaminik içerikli spreyler, nazal dekonjestanlar, ağızdan alınan antihistaminikler, lökotrien reseptör antagonistleri ve veya mast hücre stabilizatörü tabletler; göz bölgesindeki rahatsızlıklar için yine steroid ve veya antihistaminik damlalar reçete edilmektedir.

• Saman nezlesi belirtileri yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisi ile kontrol altına alınamayan hastalarda immünoterapi uygulanabilir. Bu yöntemde amaç, günlük dozlar hâlinde vücuda az miktarda verilen alerjen maddeler sayesinde, vücudun alerjen maddeye karşı duyarsızlaşması ve alerjik reaksiyon göstermeyi durdurmasıdır.

Alerji semptomları, vücudun bağışıklık sisteminin yabancı bir maddeye (antijen) yanıt vermesiyle başlıyor. Bunu da alerjenin giriş yerine antikor göndererek yapıyor. Alerjen ve antikor arasındaki savaş kana çeşitli kimyasal maddelerin salınımına neden oluyor. Kimyasal maddeler de alerjik hastalık belirtilerine yol açıyor. Alerjik rinit, son 10 yılda Avrupa’da sıklığında artış olsa da, hayatı tehdit eden bir hastalık olmaması ve tavsiye üzerine alınan ilaçlarla doktora gitmeden geçici yararlar sağlanabilmesi nedeniyle nadiren ciddi bir problem olarak değerlendiriliyor.

Alerjik rinit belirtileri nelerdir?

Alerjik rinit belirtileri; hapşırma, gözlerde, burunda kaşıntı, burun tıkanıklığı, burun akıntısı ve bazen baş ağrısı olarak sıralanıyor. Bazı hastalarda işitme problemleri, boğaz ağrısı, ses kısıklığı ve öksürük görülebiliyor. Alerji yakınmaları bazı kişilerde bütün bir yıl boyunca sürerken, bazılarında belli mevsimlerde artış gösteriyor. Mevsimsel alerjik rinit ya da bahar nezlesi olan kişilerin yakınmaları ilkbahar ve sonbahar aylarında ortaya çıkıyor. En sık neden olan alerjenler; çim, ağaç ve yabani ot polenleri. Yıl boyu alerjik rinit yakınması olanlarda ev tozu akarı, küf mantarları ve hayvan tüyleri en sık rastlanılan alerjenler. Diğer taraftan hava kirliliğinin alerji yakınmalarını arttırdığını gösteren çalışmalar da bulunuyor. Bu konuda İstanbul’da yapılan bir araştırmada, hava kirliliği olan bölgelerde alerji yakınmalarının daha fazla olduğu tespit ediliyor.

Türkiye’nin alerjeni: Çim poleni

Polenler, gıdalar, mantar, toz, hayvan tüyleri, kimyasal maddeler, bazı ilaçlar ve çevresel iritanlar alerjik reaksiyonlara neden olabiliyor. Saman nezlesi polenler nedeniyle oluşuyor. Türkiye’de en sık rastlanılan alerjen ise çim poleni. Bazı alerjenler her zaman var; ev tozu akarı, evcil hayvanlar, gıdalar, bazı kimyasal maddeler gibi. Bu alerjenlerin yol açtığı belirtiler, sıklıkla kış aylarında evler kapalıyken artıyor. Küf mantarları da polenler gibi alerjik reaksiyonlara neden oluyor ve hem evde hem dışarda bulunuyor. Ev içi bitkileri, nemli bölümler, banyo mantarlarının ekseriyetle bulunduğu yerler. Renkli veya kokulu çiçekler sanılanın aksine nadiren alerjiye neden oluyor.

Alerji ciddi bir hastalık olabilir mi?

Alerjik rinit nadiren ciddi bir problem olarak değerlendiriliyor. Buna rağmen, alerjik rinitin önemli oranda sosyal, klinik ve ekonomik zararları söz konusu. Sıklıkla hastaların yarısında yılda 4 aydan fazla alerjik rinit belirtileri görülüyor ve bu da hayat kalitesini etkiliyor. Rinit aynı zamanda erişkinlerde iş günü kaybı, çocuklarda okul günü kaybı gibi etkilerinin yanı sıra, tanı ve tedavi masrafları nedeniyle de ekonomik problem yaratıyor. Alerjik rinit aynı zamanda başka hastalıklarla beraber de görülebiliyor. Astım, sinüzit, çocuklarda burun tıkanıklığı nedeniyle diş ve ağız yapısında gelişme bozuklukları, orta kulak hastalıkları, konjuktivit, besin alerjileri, alerjik rinitle birlikte görülebilen hastalıklar olarak sıralanıyor.

Alerjik rinit nasıl teşhis edilir?

Alerjik rinit teşhisinde sorgulama önemli yere sahip. Hastanın yaşı, hangi ortamlarda şikayetlerinin arttığı, daha önce hangi ilaçları kullandığı ve özellikle ailesinde alerjisi olan başka kimse olup olmadığı mutlaka irdelenmeli. Alerji genetik bir hastalık olduğundan, ailede başka bireylerde alerji olması tanıda çok yardımcı oluyor. Ayrıca alerjik rinit sıklıkla çocuk ve genç erişkinlerin hastalığı olarak görülüyor. Daha sonra ayrıntılı bir kulak burun boğaz muayenesi yapılması gerekiyor. Hastanın sorgulaması ve muayene bulguları alerjiyi düşündürüyorsa, alerji testleri uygulanıyor. Alerji testleri, deri testleri ya da kanda alerjenlerin incelenmesi yöntemleriyle yapılabiliyor. Özellikle alerji tedavisine cevap vermeyen kişilerde burun muayenesi detaylı olarak yapılıyor, çocuklarda geniz eti, erişkin hastalarda kıkırdak eğriliği, burun polipleri, sinüzit olup olmadığı araştırılıyor. Özellikle çocuklarda eşlik edebilecek orta kulak iltihabı da araştırılıyor. Diğer taraftan sık orta kulak iltihabı geçiren çocuklarda da alerji olup olmadığı sorgulanıyor.

Alerjik rinit sinüzitle ilgili olabilir

Alerjik rinit belirtileri sıklıkla sinüzit ile karışabiliyor. Bazı alerjik rinitli hastalara yıllarca sinüzit teşhisi nedeniyle antibiyotik tedavisi uygulanabiliyor. Diğer taraftan yoğun tedaviye rağmen alerjik rinit yakınmaları düzelmeyen baş ve yüz ağrısı, yeşilimsi burun akıntısı gibi yakınmaları olan hastalarda sinüzit olup olmadığının araştırılması gerekiyor. Son yıllarda yapılan araştırmalarda rinit ile sinüzit arasında yakın bir ilişki olduğu gösteriliyor. Dolayısıyla tekrarlayan sinüzit yakınması olan kişilerde alerjik rinit olup olmadığının araştırılmasında yarar görülüyor.

Alerjik rinit tedavisi ve korunma

Alerjik belirtilerin kontrolü, birden fazla tedavi yönteminin birlikte uygulanmasıyla sağlanıyor. Alerjenle karşılaşmanın önlenmesi, ilaç tedavisi ve aşı tedavisi bu yöntemler arasında sayılabilir. Öncelikle yapılması gereken; alerjik yakınmalara neden olan alerjenden uzaklaşmak. Çevrenizdeki alerjenleri uzaklaştırmak için bazı öneriler:

• Klimalardaki filtreleri her ay değiştirin 
• Polen mevsiminde pencere ve kapıları kapalı tutun 
• Evinizin içindeki bitkileri uzaklaştırın 
• Evinizde tüylü hayvan beslemeyin 
• Kuştüyü yastık, yün yastık, yorgan, yatak yerine sentetik olanlarını kullanın.
• Sigara içmeyin ve yanınızda içirmeyin  

Alerjik rinit ilaç tedavisi

Alerjik rinit tedavisinde en çok uygulanan bir diğer seçenek ilaç tedavisi. Ancak unutulmaması gereken, ilaçların kullanıldığı sürece şikayetler üzerinde etkili olacağı. İlaç tedavisi kesildiğinde, alerji belirtileri kısa sürede tekrarlıyor. Alerjik riniti olanlar alerji mevsimi başlamadan en az 2 hafta önce ilaç kullanmaya başlaması gerekiyor. Alerjik rinit tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, yan etkileri nedeniyle kullanım güçlüğü yaratabiliyor, bu konuda uzman bir doktora danışılması gerekiyor. Günümüzde en sık kullanılan ilaçlar ise antihistaminikler ve steroid spreyler.

Alerjik rinit aşı tedavisi

Aşı tedavisi, sebebe yönelik bir tedavi yöntemi olarak tanımlanıyor. Ancak aşı tedavisi öncesinde alerji testleri yapılıp, kişinin yakınmalarına neden olan alerjen ya da alerjenler ile tedaviye başlanılması gerekiyor. Bu tedavi yöntemiyle alerjik belirtilere yol açan maddeler giderek artan dozlarda uygulanarak, kişinin söz konusu alerjene karşı bağışıklığının sağlanması amaçlanıyor. Aşı tedavisi ile enjeksiyonlar önce haftada bir, sonra da idame dozuna ulaşıldıktan sonra ayda bir yapılıyor. Aşı tedavisi alerji yakınmaları üzerinde uzun süre etkili olan, hatta sona erdirildikten sonra bile etkinliğini devam ettiren bir tedavi yöntemi. Yapılan araştırmalarda aşı tedavisinin yeni alerjilerin gelişmesini önleyebileceği, çocuklarda astım gelişme riskini azaltabileceği gösteriliyor. Ancak aşı tedavisinin, yan etki riskleri nedeniyle, bu konuda deneyimli kişiler tarafından ve donanımlı merkezlerde yapılması gerekiyor. Son yıllarda aşı tedavisi ağızdan verilen damlalar yoluyla da uygulanıyor. Ancak hangi yöntemin uygulanacağına hasta ve doktorun birlikte karar vermesi gerekiyor.