Rışvanlı Aşireti

Doğu Anadolu'nun önemli aşiretlerinden Rişvan Aşireti üyeleri Adıyaman Valisi Ramazan Sodan'ı makamında ziyaret etti.

Rişvanlılar Kültür, Eğitim ve Dayanışma Federasyonu Genel Başkanı Ali Avcı, Rişvanlılar Derneği Kahramanmaraş Şube Başkanı Arif Sarıtürk, Adıyaman Şube Başkanı Osman Ölçer ve Kahta Şube Başkanı Abuzer Kaman Adıyaman Valisi Ramazan Sodan'ı makamında ziyaret ederek, federasyon olarak yaptıkları çalışmalar hakkında bilgi verdiler. Ali Avcı, "Bizleri makamında kabul eden Sayın Valimiz Ramazan Sodan'a çok teşekkür ediyoruz. Rişvanlılar Kültür, Eğitim ve Dayanışma Federasyonu olarak yaptığımız kültürel çalışmalarla ilgili Valimiz Ramazan Sodan'ı bilgilendirdik. Bilindiği gibi Rişvan aşireti çok geniş bir aşirettir. Rışvanlılar, Türkiye'de 31 ilde 47 oymak aşireti ile cemaat şeklinde yaşamaktadırlar" dedi.

Rişvan Aşireti Federasyonu Genel Başkanı Ali Avcı ve diğer dernek başkanların ziyaretinden memnuniyet duyan Vali Ramazan Sodan, "Rişvanlıların Türkiye'nin doğusundan batısına kadar geniş bir alana yayıldıklarını ve çoğunluğunun Adıyaman, Kahramanmaraş ve Gaziantep bölgelerinden yaşadıklarını belirterek, "Rişvan Aşiretinin özünde dostluk ve kardeşlik hakimdir. Rişvanlılar öz kültürlerini gelecek kuşaklara aktararak, milli benliklerini daima muhafaza etmektedirler" dedi.

Vali Sodan daha sonra Rişvanlılar Kültür, Eğitim ve Dayanışma Federasyonu Genel Başkanı Ali Avcı ve diğer dernek başkanlarına ziyaret anısına birer dolmakalem armağan etti. - ADIYAMAN

Son Dakika›Yerel›Rişvan Aşireti Vali Ramazan Sodan'ı Ziyaret Etti - Son Dakika

yapılan araştırmalara göre rışvan uruğu, bir boylar (konfederasyon) topluluğudur. dç dr. mehmet eröz, cevdet türkay ve dr. mahmut rışvanoğlu eserlerinde rışvanlar’dan “türkmen ekradı” olarak bahsetmektedirler. reş veya raş, siyah, esmer manalarına gelmektedir. farsça ve eski oğuz lehçesinde bulunan en/an çoğul eki alan kelime rışvan/reşvan şeklini almıştır. gerçekten rışvan boyu’nun insanları ince dalan, uzun boylu ve esmerdirler. son yüzyılda sekiz köşe şapka giyerler. bir başka deyişle adına “raşî, raşü” da derler. sonuna gelen “i” harfi, arapça ve farsçada aidiyet eki olduğundan, “rışvan’a mensup” anlamına geleceği gibi, raşi’yi “saçılmış” manalarına yorumlayanlar da vardır. beşiriye civarındaki rışvanlar’a raşkota, raşkotan denilmektedir. batman’daki rışvanlar raşkotan’ın manasının “siyah çadır” anlamına geldiğini iddia etmektedirler. bu görüşün doğru olabilmesi için raşkon olarak telaffuz edilmesi gerekirdi. rışvanlar, anadolu, iran, suriye, ırak ve türkmenistan’a kadar dağıldıkları için, “saçılmış” manası da mantıklı gelmektedir. suriye kurt dağındaki kürtler rışvan’a rujki, raşko diyorlar. selçuklu ve osmanlı döneminde devletin en güvendiği aşiretlerden olduğu için “devletin karaçizmelileri” olarak anılan rışvan aşireti, devlete asker verirmiş. her girdiği savaşta galip gelirmiş.
prof. yusuf halaçoğlu’nun anadolu’daki boyların dağılımını gösteren 7 ciltlik yeni eserinde rışvan aşireti oğuz boylarından “yıva, yiba” ya bağlı olduğu görülmektedir. bu bağlılığın siyasi mi, kan bağı mı olduğu belirtilmemektedir.
gaziantep’in araban ilçesinde rışvan soyadını taşıyan aile, rışvan aşiretinin reisliğini de yapmıştır. yakın tarihe kadar bilinen ali begoğlu, aşiretin reisliğini yapmıştır. adıyaman, şanlıurfa, cihanbeyli, kırşehir, sivas, çiçekdağı, ankara bala, haymana’ya kadar olan rışvanlar dahi ali begoğlu’na bağlılığını hala yinelemektedirler. şu anda torunları latif ağa (rişvanoğlu-vefat etmiştir) araban ilçesinde bu reisliği yürütmeye çalışmaktadır(vefat etmiştir). latif rışvanoğlu bize bazı bilgiler verdi; latif ağa’nın babası mustafa ağa(mısti ağé), onun babası usuf ağa, onun babası hasan ağa, onun babası yusuf ağa, onun babası ali begoğlu, onun babasının deli ibrahim ağa olduğunu öğrendik. ayrıca araştırmacı yazar dr. mahmut rişvanoğlu da arabanlı olup, aynı soyadını taşıyor. rışvanlarla ilgili önemli araştırmaları vardır.
rışvanların da türkler gibi 24’lü boy teşkilatlanması vardır. rışvan’a kan bağı ile bağlı olan 25 kadar kolu olduğunu öğreniyoruz. federasyonun genel başkanı ali avcı’ya göre aşirete bağlı 47 oymağı vardır. prof. faruk söylemez’e göre de yaklaşık 46-47 oymaktan söz eder. prof. yusuf halaçoğlu ise rışvan’a bağlı 120 oymaktan bahseder. bu kan bağı ile bağlı olan 24 aşiretin dışında kalanlar rışvan aşiretinin siyasi nüfuzundan faydalanmak için siyasi olarak bağlanmışlardır. günümüzde kan bağı ile bağlı olanları veya siyaseten bağlı olanları ayırt etme imkânı olmadığına göre, rışvanım diyen bütün aşiretleri kan bağı ile bağlıymış gibi kabul edip ona göre davranılmalıdır.
rışvan mensupları türkçe ve kürtçe, yani gurmançca konuşurlar. ancak türkçe konuşan oğuz'un 24 boyundan "beğ-dili" boyuna bağlı olduklarını kabul edenleri de vardır. bu boy, urfa'da "badıllı aşireti", diyarbakır ve batman’da “badıka, badıki” olarak anılmaktadır. “malabadi köprüsü”nü bu badıllılar yaptırmıştır. “rakka antlaşmasına” göre irişvanlı ve otmanlı-atmanlı(utmanlı) aşiretleri badıllı aşiretine bağlı kardeş aşiretler olarak karşımıza çıkmaktadırlar (dç. dr. murat çelikdemir. osmanlı döneminde aşiretlerin rakka’ya iskânı(1690–1840) doktora tezi. elazığ–2001. sf.110).
urfa ve adıyaman’da bulunan döğer kürdü, bayındır kürdü, karakeçili kürdü, badıllı kürdü ve kovi (kayı) aşireti ve rışvan aşireti gibi boylara oğuz kürt boyları diyoruz. şerefhan'ın yazmış olduğu şerefname'de kürt oğuznameleri tabiri geçmektedir. kürtler, oğuz türkmeni olmasa idi, “kürt oğuz nameleri” tabirini neden kullansın ki? ne var ki, türk olma şuuru bütün boylarda hâkim olmamıştır. bölücüler tarafından her an kullanılma tehlikesi mevcuttur. suriye, gaziantep, hatay ve urfa, adıyaman, malatya, kırşehir, konya, ankara/haymana, sivas bölgelerinde yaşayan kürtler'in çoğunluğu rışvan veya alt kolları olup buralarda yoğun olarak yaşamaktadırlar.
rışvan boyu, kendi arasında; şıhpojın(şıh bızın, şıh bircan, şıh pijan, pijan aşireti), togallı, mikail, herkatlı, torun, atmalı(khalıkon, ko’lıkon, doğuda atmaneki, iran’da atmani, suriye/rakka’da utmani, utmanlı, otmanlı, afrin tarafında katma, atma)(kaynak: dç. dr. mehmet eröz, doğu anadolu’nun türklüğü), berekatlı(ömerli cemaatinin bir koludur. antep’te umeran, mardin ömerli’de ömeriyan, suriye’de omık), ifrazlı, çakallu(çakali, muş taraflarında çaki), celikanlı (celali, cellıki, cılki)), hamadlı (hamadi, hamdıki, hamdanlı), mihmanlı (mihmanlı, mihmatlu, kürt mihmatlu, mahmatlı), dalyanlı (dalli, dallıkon, delikanlı, delyanlı, dalyan), rumiyanlı(mızrak manasınadır. rumi, urumi; iran urmiye’den gelenler. batman’da ra’mi, ramanlı), haveydili( besni de haveydi, barak ve suriye’de hüveydi, mardin nusaybin’de haverki), hıdırsor(hıdırsorani, hızır), cemaat-i hacı ömerli cemaati(cemaat-i ahmet veled-i hacı ömer(başka adı kaytanlı), ömeran, mahmatlı mihmatlu olarak da bilinir), kilor(kelerli, gelor, kıler, kulor), melikanlı (mülükanlu, mélıkon, melikşah’dan), mendollu (mendübali), zerukanlu (zirkan (çocuklar, zürriyet manasına), mansurganlu, izdeganlı, rişvan cemaati, boğrasi (bakrasa, arapça bakara; inek. inekle göçenler, bağrasi, boğthan, botan. bu aşiret şam’dan anadolu’ya döndüğünde dımışkılı denilmiş. şam’ın arapça adı dımışk; ilinden gelen manasına, dımışkı üzümü de şam üzümü demektir, çünkü dımışktan gelmedir), hacılar, hacı musa, hamolu (hama’lı, suriye’nin hama şehrinden. hamooğlu. hamavi soyadı da bu anlama gelebilir), hamildlu, ğoşnişin (hoştur, incitmez), şa’bıkan(şefikanlı), azizli, bektaşlı, peşke bi namlı (bé namlı; isimsiz, namsız. peşke, zamanla peçke, peçıkan olarak anılır. bunlar aslında oğuz’un torunlarından biri olan peçeneklerdir. zamanla rışvanın içerisinde sayılmışlardır), cudıkan(cudi dağı eteklerinden gelenler olabilir), ruttıkan (yolunmuş, tüysüzler), bazikli (bézikli, bézıki, bazıki, badıki, badıllı), dumanlı, heycebanlu (hacıgiller), hacı bereketoğlu, hıdıranlı, mıstıkon (mustafalar, mıstıkgil), okçuyanlı(okçu izzettinli aşireti, yozgat’ta okçuyanlı, suriye kobani civarında oği), keleçorlu (hem kel, hem çorlu), kösenli (kosi, kussiler ve kuttileri hatırlayalım. kuttiler; atmalı aşiretine bağlı ketüler ve ketikenler olabilir), şeyhbalanlı (şeyhbulan, şehbalabanlı olabilir), terkenli (tırkan, tırıkan, türkanlı, ziya gökalp’in aşireti, gaziantep nurdağına bağlı terken, diyarbakır’da tırıkan, kerkükte tırıkalan), derziyan(iğneciler, terziler), sevirli, kellelü, karlu, belikanlu, dalyanlu, nasırlı, sinkanlı(suriyede afrin’e ve araban ilçemizde sinki, maraş pazarcık’ta sinemilli) cemaatleri gibi kollara ayrılmaktadır. (kaynak: kısmen bilgiler dç. dr. faruk söylemez, osmanlı devletinde aşiret yönetimi. rışvan aşireti örneği. s. 20-37)
ayrıca ankara-bala-haymana, kırşehir çiçek dağı, konya cihanbeyli ve sivas-gürün ve diğer ilçelerinde de yoğun bulunmaktadırlar. ırak'ın bir bölgesi, iran ve türkmenistan arasındaki horasan(ğorésan) da da bulunmaktadırlar. rişvan uruğu, yaklaşık olarak türkiye'nin nüfusunun % 10’nunu teşkil etmektedir diyebiliriz.
devletimiz geçmiş isyanlardan dolayı bu aşiret kelimesine pek sıcak bakmıyor ancak, üniversitelerimizin tarih bölümleri de aşiret adının kullanılmasına önem vermektedirler. çünkü türk milleti 16 imparatorluğu ve bünyesindeki 200 devleti aşiret yapısına dayanarak yaşatabilmiş. arapça bir kelime olan aşiret veya aşair’in türkçe karşılığı “boy, boylar” manasına gelmektedir. boy ve soy'unu bilmeyenlerin soysuzlaştığı görülmektedir. bu arayışımız bir nevi kimliğini, öz benliğini korumak ihtiyacından doğmaktadır. özünü koruyabilmek; soyunu ve tarihini bilmekten geçmektedir.

Bu kitapta , XVI. yüzyılda Malatya ve Adıyaman çevresinde konar göçer hayatı yaşayan ve sonraki asırlarda Orta ve Batı Anadolu´ya oradan da Rumeli´ye kadar büyük bir sahaya yayılmış olan Osmanlı Devleti yöneticileri ile herhangi bir sorun yaşamadıkları gibi bulundukları bölgelerde büyük bir güce sahip olmaları nedeniyle Osmanlı taşra teşkilatında yaklaşık iki yüz yıl çeşitli sancak ve eyaletlerde yöneticilik yapmış beyler yetiştiren Rıdvan Aşireti konu edilmiştir. Arşiv belgeleri ve kaynaklar el verdiği ölçüde söz konusu aşiretin sosyal iktisadi idari yapısı ile iskân ve yaylak-kışlak hayatları üzerinde durulmuştur. Rişvan Aşireti mensuplarından beylerbeyliği , sancak beyliği, mutasarrıflık ve voyvodalıktan gibi Osmanlı Devleti´nin eyalet teşkilatında üst düzey görevlerde bulunanların devlete yaptıkları hizmetler ve bulundukları bölge halkı ile oran ilişkileri de ortaya koymaya çalışılmıştır.

Devamı