Nadir oluşu ve güzel görünmesi nedeniyle mavi, yeşil ve diğer tonlardaki göz renklerini kahverengi gözlere göre daha çok beğeniriz. Ancak bu noktada bilinmesi gereken bir şey var. Söylenene göre aslında hepimizin göz rengi kahverengi. Gözünüzün mavi yada yeşil görünme nedeni ise aslında sadece bir göz yanılsaması.
Bilim insanlarının bu iddiasının nedenini anlamak için bir göz renginin arka planındaki biyoloji ve fiziği bilmek gerekir. Bir göz rengi sadece genetikten değil, aynı zamanda beynimizin rengi nasıl algıladığından da kaynaklanıyor.
Göz Rengi Nasıl Oluşur?
Bir kişinin göz rengi, gözün merkezindeki (gözbebeği) küçük kara deliği çevreleyen ve göze ne kadar ışığın girebileceğini kontrol etmeye yardımcı olan iris adı verilen bir yapının pigmentasyonundan kaynaklanır. İrisin rengi, çok açık maviden koyu kahverengiye kadar değişir. Çoğu zaman göz rengi mavi, yeşil/ela veya kahverengi olarak sınıflandırılır. Kahverengi dünya çapında en sık görülen göz rengidir.
Göz rengi, bir kişinin genlerindeki varyasyonlarla belirlenir. Bu genlerin çoğu da, melanin adı verilen bir pigmentin üretimi, taşınması veya depolanmasıyla ilgilidir. Kişinin göz rengini, irisin ön katmanlarındaki melanin miktarı ve kalitesi belirler. Kahverengi gözlü insanların irisinde çok miktarda melanin bulunurken, mavi gözlü insanlarda bu pigment çok daha azdır.
P proteini olarak bilinen OCA2 geninden üretilen protein, melanin üreten ve depolayan hücresel yapılar olan melanozomların olgunlaşmasında rol oynar. OCA2 genindeki birkaç yaygın varyasyon (polimorfizm), üretilen fonksiyonel P proteini miktarını azaltır. Daha az P proteini, iriste daha az melanin bulunduğu anlamına gelir. Bu nedenle de ve bu kişilerin gözleri kahverengi yerine mavi olur. Ancak bir göz rengini belirlemede bir çok başka gen de işin içine karışır.
Daha fazlasını bu yazımızda okuyabilirsiniz: Göz Rengi Nasıl Oluşur? Mavi Gözlü Anne Babaların Nasıl Kahverengi Gözlü Çocukları Olabilir?
Mavi Ya da Kahverengi: Göz Rengimizin Arka Planındaki Fizik
Buraya kadar açıklananlardan anlamış olmanız gereken kısım şudur. Kahverengi gözler rengini teninizi de renklendiren pigment olan melaninden alır. Bir kişinin kahverengi gözleri varsa, irisinin hem alt hem de üst katmanlarında bol miktarda melanin bulunması muhtemeldir.
Ancak mavi gözlü insanların irislerinin üst tabakasında ise çok az melanin vardır veya hiç yoktur. Bu kişilerin göz rengini mavi olarak algılamamızın nedeni, denizi veya gökyüzünü mavi algılamamız ile aynıdır.
İşin arka planında da fizik kanunları rol oynar. Bu durum Rayleigh saçılımı ile açıklanır. ’de Lord Rayleigh, saçılan ışık miktarının saçılan moleküllerin boyutuna ve ışığın dalga boyuna bağlı olduğunu gösterdi.
Güneş’ten gelen beyaz ışık Dünya atmosferinde yol alırken birçok parçacıkla çarpışır. Oluşan saçılmanın miktarı ışığın dalga boyuna bağlı olarak değişir. Dalga boyu kısaldıkça saçılmanın miktarı artar. Bunun sonucunda, kısa dalga boylu mavi ışık, uzun dalga boylu kırmızı ışığa göre daha büyük oranda saçılır. İşte bu olay gökyüzünün ve gözlerinizin neden mavi gözüktüğünü açıklar.
Göz Rengi Çoğu Zaman Sabit Değildir
Genetik araştırmalar, mavi gözlerin muhtemelen yalnızca son ila yıl içinde ortaya çıktığını göstermiştir. Ondan önce herkesin gözleri kahverengiydi. Mutasyon, saçımıza, gözlerimize ve cildimize renk veren pigment olan melanin üretiminde yer alan OCA2 genini etkiledi. Mavi gözler, muhtemelen, insanların bu gözlerin görünüşlerini beğendiği ve mavi gözlü insanlardan çocuk sahibi olmayı seçtiği için nüfusa yayılmıştır.
Mavi ve yeşil/ela gözler rengini gelen ve geri yansıyan ışıktan aldığından, aydınlatma koşullarına bağlı olarak farklı renkler olarak da görünebilirler. Bebekler doğduklarında irislerinde genellikle fazla pigment olmaz. Bu yüzden gözleri daha çok mavi gibi görünür.
Ancak zaman içinde, genellikler doğumdan bir kaç ay sonra, gözlerde giderek daha çok pigment birikmeye başlar. Bu nedenle de mavi gözler giderek daha koyu renk alır ya da kahverengiye döner. Çoğu çocuk için göz rengi ilk yıldan sonra sabit hale gelir. Ancak bazı çocuklar için renk birkaç yıl daha değişmeye devam edecektir. Ayrıca göz atmak isterseniz: Doğada Mavi Renk Neden Nadir Görülür?
Kaynaklar ve İleri Okumalar
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
