Böbrek Taşı Ameliyatından Sonra Idrardan Kan Gelmesi

ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI:

Üriner sistem taşları; erkeklerde kadınlara oranla en az üç kat daha yaygın olarak görülür.  Daha önce taş düşüren insanların 5 yıl içinde  tekrar taş oluşturma ihtimali % 50 dir. Taş oluşumunda genetik faktörlerin de etkili olduğu bilinmektedir. Ailesinde taş öyküsü olanlarda taş hastalığı görülme olasılığı iki kat daha artmaktadır. Bu nedenle yazın en az 2,5 litre, kışın ise 1,5 litre su içilmelidir. Egzersiz de bu durumdaki hastalar için önemlidir. Hareketli insanlarda taş oluşma riski daha azdır. Aşırı kilo (obezite) taş oluşumunda önemli bir risk faktörüdür. Böbrek anomalileri  taşların oluşumuna zemin hazırlayabilir. Böbrek taşı tedavi edilmediği takdirde böbreğin kaybına kadar giden tablolar ortaya  çıkabilmektedir.

ESWL(VÜCUT DIŞI ŞOK  DALGALARI İLE TAŞ KIRMA)

ESWL, Üriner Sistem Taş hastalığı tedavisinde en sık kullanılan yöntemlerden biridir. Vücut dışında üretilen ultrasonik ses dalgalarının (şok) yumuşak dokulardan geçip taşa iletilmesi ve taş üzerinde oluşturulan titreşimler sayesinde taşın parçalara ayrılmasını sağlayan bir yöntemdir. ESWL ile taş kırma işlemi 4mm ile 2 cm çapları arasındaki taşlara uygulanmaktadır. Böbreğin alt pol taşlarına ESWL uygulanması önerilmemektedir. ESWL noninvaziv bir tedavi yöntemidir yani vücut içerisine bir girişim yapmayı gerektirmez. ESWL seanslar halinde yapılmaktadır. ESWL’nin böbrek ya da üreterdeki taşı bir seansta tamamen temizlemesi düşük bir olasılıktır. Genellikle birkaç seans taş kırma uygulanmaktadır.

ESWL tedavisinden sonra genellikle hastalar dakikalık dinlenme sonrası evlerine gönderilir.  Evde normal aktivitelerine devam etmeleri önerilir. Bol sıvı almaları istenir. gün boyunca hastanın idrarından kan gelmesi, idrar yaparken yanma sızı gibi belirtiler görülebilir. Genellikle ilk günde kan pıhtıları ve bunların yanında taşın ufak parçalar halinde geldiği görülür. Genellikle 1 hafta sonra hasta kontrole çağırılır, kontrol sırasında kalan taş parçası varsa veya taş kırılmamış ise 2. bir seans taş kırma uygulanır. Seans aralıkları gün olmalıdır.

 ESWL Kimlere uygulanmaz

• Hamileler,
• Aşırı şişmanlar,
• İdrar kanallarında tıkanıklık olanlar,
• Abdominal aorta da anevrizması olanlar,
• İdrar yolunda enfeksiyon olanlar,
• Kanama, pıhtılaşma bozukluğu olanlar.

Yine yüksek dozda kan sulandırıcı ilaçları kullanan hastalarda ESWL yapılırken dikkat edilmelidir. ESWL tamamen ağrısız bir prosedür değildir. İşlem sırasında anestezi ya da ağrı kesici uygulaması gerekebilir. ESWL tedavisinde kırılan taş parçaları kendiliğinden idrar kanalları vasıtası ile dışarı atılırlar.

Bazı durumlarda taş kırılınca taş parçalarının idrar kanalını tıkamaması için üretere D-J kateter takılması gerekebilir. Bazı taşlar ESWL ile kırılmayabilir. Özellikle sistin ve kalsiyum oksalatmonohidrat taşları ESWL ile kırılması güç taşlardır. ESWL’ ye direnç gösteren taşlar da başka tedavi yöntemleri uygulanmalıdır.

2 cm üzerindeki taşlarda ESWL için uygun değildir. Çünkü bu taşlar büyük parçalara ayrılır ve çok sayıdaki parçalar idrar kanallarında tıkanıklığa sebep olabilir ve bu durumda diğer tedavi yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir. Yine böbreğin alt kısmında yer alan taşlarda kendi kendine düşme şansı daha az olan taşlardır. Bu taşlara ESWL yapılması önerilmemektedir.

ESWL tedavisinde komplikasyon görülme ihtimali oldukça düşüktür.  ESWL tedavisi sonrası birkaç gün boyunca idrarda kan görülmesi normal kabul edilir. ESWL uygulanan bölgede hafif kanamalar, ciltte morarmalar, ağrı-sızı olması görülebilmektedir. Kan sulandırıcı ilaç kullanımı bu tip yan etkileri arttırabilir. Parçalanan taş parçaları idrar kanalında düşerken ağrı, bulantı, kusma gibi rahatsızlıklara yol açabilir. Bazen kırılan taş parçaları üst üste yığılarak taş yolu adını verdiğimiz bir tıkanıklık meydana getirir. Bu üst üste kum saati gibi yığılmış taşların idrar kanalının tamamen tıkanması durumudur. Taş yolunun en altındaki parça genellikle diğerlerinden büyüktür ve tıkanıklığın ana kaynağıdır. Bu parça kırılabilirse tüm yol açılabilmektedir.

İdrar yolu taşı hakkında bilmeniz gerekenler

Böbreklerimizin kandan süzdüğü, vücut için gereksiz ya da zararlı bazı maddeleri içeren sıvı, idrar olarak vücuttan atılır. İdrarı oluşturan suyun azlığı veya vücuttan atılması için idrara karışan katı maddelerin fazlalığı, idrarı daha yoğun hale getirir ve idrar yollarında çöken bu katı maddeler idrar yolu taşlarını oluşturur. İdrarda bulunan bazı koruyucu maddelerin azlığı da taş oluşumunu kolaylaştırır.

İdrar yolu taşı neden oluşur?

İdrar yolu taşları çok farklı yapılarda olabilir. Oluşum nedenleri, taşın yapısına göre değişkenlik gösterir. Kalsiyum oksalat taşları en sık görülen idrar yolu taşlarıdır. Bunun dışında kalsiyum fosfat, ürik asit, sistin, ksantin, enfeksiyon taşları gibi daha birçok taş türü idrar yollarında oluşabilir. Yetersiz sıvı alımı, aşırı sıvı kaybı, bazı mikropların neden olduğu idrar yolu enfeksiyonları, yapısal nedenler ve yenilen içilen şeylerin de idrar yolu taşları oluşumunda etkisi vardır.

İdrar yolu taşları her yaş grubunda görülebilir. Erkeklerde kadınlara göre biraz daha fazla görülmektedir. Fazla hareket etmeyen, az su içen, böbreklerinde yapısal farklılıklar olan, genetik yatkınlığı olan kimselerde taş oluşumu daha fazla görülür.

İdrar yolu taşı belirtileri

İdrar yolları gerilmeye çok duyarlıdır. Böbrekten çıkıp mesaneye doğru inen kanal içine giren taşın yarattığı tıkanıklık nedeniyle idrar akışının durması ya da çok yavaşlaması, idrar yolları içinde basınç oluşturur. Taş sancısı denen (böbrek koliği) şiddetli ağrıya bu basınç neden olur. Bu esnada sıklıkla bulantı, kusma da görülür. Tıkanıklık yapmayan taşlar şiddetli taş sancısı nedeni olmazlar. Bazı iri böbrek taşları hatta tüm böbreği dolduran taşlar hiç ağrı yapmadan, genel kontrol tetkikleri sırasında raslantısal olarak saptanabilir.

İdrar yolu taşı tanısında tomografi önemli

Genellikle taş ağrısı şüphesi ile gelen hastalarda ilk etapta yapılan idrar tetkiki ve ultrason tanıda yardımcıdır. İdrar rengi normal görünse bile mikroskopik tetkikte saptanacak kan hücreleri taş veya kum dökme tanısını destekler. Ultrasonik incelemede böbrek içindeki milimetreden büyük taşların tanısını koymak kolaydır. Ancak şiddetli sancı yapan taşlar genellikle böbrekten çıkmış ve mesaneye doğru kanal içine girmiş taşlar olduğundan ultrason ile yapılan görüntülemede genellikle saptanamazlar. İdrar yolunun tıkanmış olmasının yarattığı böbrekteki genişleme (şişme) bulgusu anlamlıdır. Kesin tanı genellikle kontrast madde vermeye gerek olmadan çekilecek bilgisayarlı tomografi ile konur. Böylece taşın varlığı ve büyüklüğü saptanır ve daha doğru bir tedavi planlaması yapılabilir.

İdrar yolunuzda taş varsa bunlara dikkat!

Bol su içmek ve hareketli olmak önemlidir. Günde yaklaşık 1,5 litre kadar idrar çıkarmalı, idrar rengi mümkün olduğunca su gibi olmalıdır. Bunlar bütün taş türleri için önemlidir. Eğer tıkayan taş varsa hastanın ağrısı kesilmeli, yakın takip edilmelidir. Düşme ihtimali yüksek olan taşlarda hastalar takip edilebilir. Şiddetli ağrı, enfeksiyon, idrarda kanama, böbrek fonksiyonunun ciddi risk altında olduğu durumlarda idrar yolundaki tıkanıklığın hızlıca açılması (taşa müdahale edilmesi) gerekir. Ayrıca taşın türüne özgü bazı dikkat edilmesi gereken noktalar da vardır. Enfeksiyon taşlarında uygun antibiyotiklerin kullanımı, kalsiyum içerikli taşlarda fazla tuzlu yenmemesi, hayvansal proteinlerin ölçülü tüketilmesi, ürik asit taşlarında yine hayvansal gıdaların ölçülü alınması, idrarı alkali hale getiren tedavilerin yapılması gerekir. Limon suyu, idrardaki taş oluşumu için koruyucu olan sitrat maddesini sağladığı için sudan sonraki en önemli içecektir.

Küçük idrar yolu taşları kendiliğinden düşebilir

Genellikle yarım santimetre boyutundaki taşların düşme ihtimali yüzde 50 gibi kabul edilir. milimetreden büyük taşların düşürülmesi oldukça zordur ve doğrudan girişim kararı verilebilir. Bol su içilmesi, ip atlama, merdiven inip çıkma gibi hareketler ve bazı ilaçlar taşların düşürülmesinde yardımcı olabilir.

İdrar yolu taşı tedavisi

Taş tıkanmaya neden oluyorsa, yarattığı ağrı için ağrı kesiciler kullanılır. Bazen oldukça kuvvetli ağrı kesicilere gerek olabilir. Taşın düşme ihtimali varsa buna yardımcı olabilecek ilaçlar kullanılır. İdrar yollarını bir miktar genişleten, temizleyen ve ağrıyı giderecek ilaçlar tercih edilir. Taş tıkamıyor ancak çok sık nüks ediyor ve taşın türü biliniyorsa (daha önce düşen veya alınan taşın analizi yapılmışsa) buna göre ilaç kullanılması gerekebilir. Kalsiyum oksalat taşlarında bazı idrar söktürücüler, potasyum sitrat tabletleri, enfeksiyon taşlarında uygun antibiyotikler, ürik asit taşlarında yine potasyum sitrat tabletleri, kan ürik asit seviyesi yüksekse bunu düşürmeye yönelik ilaçlar kullanılabilir.

Günümüzde idrar yolu taşlarına yönelik uygulanan girişimsel tedaviler şok dalga tedavisi ve endoskopik ameliyatlardır.

Şok dalga tedavisi

Çok iri olmayan böbrek taşlarında veya böbrekten çıkmış kanal içine girmiş ancak makul süre içinde düşürülememiş taşlarda vücut dışından gönderilen ses dalgalarının taşın üzerine odaklanması şeklinde uygulanan bir tedavi yöntemidir. Taş idrar yolu içinde yeterince kırılırsa hastalar bol su içerek bu taş kırıntılarını dökmeye çalışırlar. Tomografide belli sertliğin üzerinde olduğu saptanan taşlarda ve aktif idrar yolu enfeksiyonu varlığında uygulanmamaktadır.

Perkütan böbrek cerrahisi

Genellikle 1, santimden büyük böbrek taşlarının tedavisinde ideal kabul edilen yöntemdir. Sırtın yan tarafından 1 santimlik bir kesi yerinde içeriye doğru ince bir boru yerleştirilir. Bu boru vasıtasıyla doğrudan böbreğin içine girilerek taşlar kırılıp çıkarılır. Tüm böbrek taşla dolu olsa bile uygulanabilen bir yöntemdir.

Üreteroskopik taş tedavisi

İdrar yolunun çıkışından girilerek taş ya da taşlara ulaşıp lazerle kırılması, kırılan taşların çıkarılması veya toz haline getirilerek hastanın dökmesi için bırakılması şeklinde uygulanabilen yöntemdir. Böbrek içindeki taşlarda daha uzun ve esnek, ucu yönlendirilebilir (fleksıbl) cihazlar kullanılarak ulaşılan taşlar yine lazer cihazı yardımı ile kırılmaktadır.

İdrar yolu taşı ameliyatı sonrası iyileşme süreci

Şok dalga tedavisi seans şeklinde uygulanır. Narkoz almadan yapılır ve hastanede kalmaya gerek yoktur. Hasta, kırılan taşlarının dökülmesini takip eder. Seans tekrarları gerekebilir. seanstan fazla uygulama önerilmez. Perkütan böbrek cerrahisinde genellikle 2 gece hastanede kalınır. Taburcu olurken yara yeri bantla kapatılır, sonrasında pansuman veya dikiş almaya gerek kalmaz. Bir hafta on gün içinde kişi normal yaşamına döner. Üreteroskopik taş tedavisinde aynı gün taburcu olunabilir. Eğer idrar yolu içine (tamamen vücut içinde kalacak şekilde) kateter yerleştirilmişse genellikle bir hafta içinde çıkartılır.