Dünyanın Dönüş Yönünün Sonuçları
kaynağı değiştir]
Eğlence parklarındaki çoğu makinede dönüş kullanılmaktadır. Dönme dolap bir merkezi eksen etrafında sabitlenmiştir ve dönüş yapar. Her gondol için paralel bir eksen vardır ve yerçekiminden etkilenirler. Bu sebeple her gondol için herhangi bir anda dönüşten ziyade öteleme olmaktadır. Öteleme vektörünün uç kısmı bir çember oluşturur. Bir atlıkarınca dikey eksen üzerine sabitlenmiştir. Birçok makine çeşitli dönüş eksenlerinin birleşiminden yararlanmaktadır. Uçan salıncaklarda dikey eksen mekanik olarak elde edilmiştir bunun yanında oluşan yatay dönüş ekseni merkezkaç kuvvetinden oluşmaktadır. Çoğu roller-coasterda ise yatay eksen dönüşü kullanılır ve insanların savrulmamaları eylemsizliklerinden kaynaklanır.
Spor[değiştir kaynağı değiştir]
Euler dönüşü, dönüş tanımına yeni bir perspektiften bakar. Bu dönüş üç temel dönüş biriminin değiştirilmesi ile oluşturulur. Birimlerden (Euler açıları) birisi değiştirilip diğerleri sabit tutulur. Euler dönüşleri hiçbir zaman tek bir dış eksene göre veya merkezden geçen dönme eksenlerine göre yazılmaz ancak bunların birleşimi tarzında yazılabilir. Euler dönüşleri birden çok eksen dönüşler sistemlerinin birleşmesinden meydana gelir: bunlar ilki ilk açıdır ve z eksenine bağlıdır. Bu dönüşlere devinim, nütasyon ve esas dönüş denir.
Uçuş dinamiği[değiştir Güneş, Dünya ve Ay`ın Dönme ve Dolanma Yönleri
Güneș`in Hareketleri:
Güneș kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar. Güneș`in dönme hareketinin yönü saat yönünün tersinedir.
Dünya`nın Hareketleri:
Dünya hem kendi ekseni etrafında dönme hareketi, hem de Güneș`in etrafında dolanma hareketi yapar. Kendi ekseni etrafında dönme yönü saat yönünün tersinedir. Güneș`in etrafında dönme yönü
de saat yönünün tersi yönündedir.
Ay`ın Hareketleri:
Ay kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar. Kendi ekseni etrafında dönüș yönü saat yönünün tersinedir.
Ay Dünya`nın etrafında dolanma hareketi yapar. Dolanma hareketinin yönü de saat yönünün tersinedir. Ay`ın kendi etrafındaki dönme hareketi ile Dünya etrafındaki dolanma hareketlerinin süresi aynı olduğundan, Dünya`nın neresinden bakarsak bakalım Ay`ın hep aynı yüzünü görürüz. Ay Dünya`nın etrafında dolanırken aynı zamanda Dünya ile birlikte Güneș`in etrafında da dolanmış olur.
Dünya’nın Kendi Etrafındaki Dönme Hızında Ortaya Çıkan Değişiklikler
Bilim insanları gökcisimlerinin hareketleriyle ilgili hayli kesin hesaplar yapabiliyor. Bir gökcisminin konumunu, hareket hızını ve hareket yönünü biliyorsanız o cisme etki eden kuvvetleri kullanarak gelecekte hangi konumlarda bulunacağını hesaplayabilirsiniz. Örneğin günümüzde hangi kuyrukluyıldızın hangi zamanda Dünya’nın yakından geçeceği ya da ne zaman Güneş tutulması olacağı çok büyük bir kesinlikle hesaplanabiliyor.
Geleceğe dönük hesaplar gibi geçmişe dönük hesaplar yapmak da mümkün. Ancak yakın zamanlarda geçmişteki Güneş tutulmalarını hesaplayan araştırmacılar sonuçların kayıtlarla uyumlu olmadığını gördü. Örneğin MÖ 720 yılında Babil’de Güneş tutulması olduğuna dair kayıtlar var. Ancak hesaplara göre bu tutulmanın Babil’de değil Atlantik Okyanusu’nun batısında bir yerlerde gözlemlenmesi gerekiyordu. Hesaplarla kayıtlar arasındaki fark arada geçen zamanda Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızının yavaşlamasından kaynaklanıyor. Son 2740 yılda bir günün uzunluğu her yüzyılda bir ortalama 1,78 milisaniye uzadı.
Dünya’nın kendi etrafındaki dönüş hızının zamanla değişmesine sebep olan çeşitli etkenler var. Denizler ve karalar arasındaki sürtünme dönme hızını yavaşlatan etkenlerden biri. Hesaplara göre Dünya’nın dönme hızını etkileyen tek etken bu sürtünme olsaydı bir günün uzunluğu her yüzyılda bir ortalama 2,3 milisaniye uzardı.
Dünya’nın dönme hızının değişmesine sebep olan etkenlerin en önemlilerinden biri de yerkabuğunda meydana gelen değişiklikler. Buz patencileri kendi etraflarında dönerken kollarını açıp kapadıkları zaman dönme hızları değişir. Benzer bir durum Dünya için de geçerli. Son buz çağı sırasında kutuplara yakın bölgeler kalın buz katmanlarıyla kaplıydı. Dünya ısındıkça buzların erimesiyle beraber kutup bölgelerindeki ağır buz yükü azaldı ve yerkabuğu bu bölgelerde dışarıya doğru esnemeye başladı. Daha düşük enlemlerdeyse yerkabuğu içe doğru çöküyor. Görece yakın zamanlarda yaşanan bu değişiklikler Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızının artmasına neden oluyor.
Dünya’nın dönme hızında on yıllık zaman ölçeklerinde yaşanan ufak tefek değişiklikler de var. Bu değişiklikler Ay uzak yıldızların önünden geçerken yaşanan minyatür Ay tutulmaları hakkındaki gözlem kayıtlarından anlaşılabiliyor. Araştırmacılara göre kısa zaman aralıklarında yaşanan bu değişikliklerin sebebi Dünya’nın katı iç çekirdeğiyle sıvı dış çekirdeği arasındaki etkileşimler. Ancak şu an için iç ve dış çekirdek arasındaki bu etkileşimler tam olarak anlaşılabilmiş değil.
nest...
Güneş, Dünya ve Ay`ın Dönme ve Dolanma Yönleri
Güneș`in Hareketleri:
Güneș kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar. Güneș`in dönme hareketinin yönü saat yönünün tersinedir.
Dünya`nın Hareketleri:
Dünya hem kendi ekseni etrafında dönme hareketi, hem de Güneș`in etrafında dolanma hareketi yapar. Kendi ekseni etrafında dönme yönü saat yönünün tersinedir. Güneș`in etrafında dönme yönü
de saat yönünün tersi yönündedir.
Ay`ın Hareketleri:
Ay kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar. Kendi ekseni etrafında dönüș yönü saat yönünün tersinedir.
Ay Dünya`nın etrafında dolanma hareketi yapar. Dolanma hareketinin yönü de saat yönünün tersinedir. Ay`ın kendi etrafındaki dönme hareketi ile Dünya etrafındaki dolanma hareketlerinin süresi aynı olduğundan, Dünya`nın neresinden bakarsak bakalım Ay`ın hep aynı yüzünü görürüz. Ay Dünya`nın etrafında dolanırken aynı zamanda Dünya ile birlikte Güneș`in etrafında da dolanmış olur.
Dünya’nın Kendi Etrafındaki Dönme Hızında Ortaya Çıkan Değişiklikler
Bilim insanları gökcisimlerinin hareketleriyle ilgili hayli kesin hesaplar yapabiliyor. Bir gökcisminin konumunu, hareket hızını ve hareket yönünü biliyorsanız o cisme etki eden kuvvetleri kullanarak gelecekte hangi konumlarda bulunacağını hesaplayabilirsiniz. Örneğin günümüzde hangi kuyrukluyıldızın hangi zamanda Dünya’nın yakından geçeceği ya da ne zaman Güneş tutulması olacağı çok büyük bir kesinlikle hesaplanabiliyor.
Geleceğe dönük hesaplar gibi geçmişe dönük hesaplar yapmak da mümkün. Ancak yakın zamanlarda geçmişteki Güneş tutulmalarını hesaplayan araştırmacılar sonuçların kayıtlarla uyumlu olmadığını gördü. Örneğin MÖ 720 yılında Babil’de Güneş tutulması olduğuna dair kayıtlar var. Ancak hesaplara göre bu tutulmanın Babil’de değil Atlantik Okyanusu’nun batısında bir yerlerde gözlemlenmesi gerekiyordu. Hesaplarla kayıtlar arasındaki fark arada geçen zamanda Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızının yavaşlamasından kaynaklanıyor. Son 2740 yılda bir günün uzunluğu her yüzyılda bir ortalama 1,78 milisaniye uzadı.
Dünya’nın kendi etrafındaki dönüş hızının zamanla değişmesine sebep olan çeşitli etkenler var. Denizler ve karalar arasındaki sürtünme dönme hızını yavaşlatan etkenlerden biri. Hesaplara göre Dünya’nın dönme hızını etkileyen tek etken bu sürtünme olsaydı bir günün uzunluğu her yüzyılda bir ortalama 2,3 milisaniye uzardı.
Dünya’nın dönme hızının değişmesine sebep olan etkenlerin en önemlilerinden biri de yerkabuğunda meydana gelen değişiklikler. Buz patencileri kendi etraflarında dönerken kollarını açıp kapadıkları zaman dönme hızları değişir. Benzer bir durum Dünya için de geçerli. Son buz çağı sırasında kutuplara yakın bölgeler kalın buz katmanlarıyla kaplıydı. Dünya ısındıkça buzların erimesiyle beraber kutup bölgelerindeki ağır buz yükü azaldı ve yerkabuğu bu bölgelerde dışarıya doğru esnemeye başladı. Daha düşük enlemlerdeyse yerkabuğu içe doğru çöküyor. Görece yakın zamanlarda yaşanan bu değişiklikler Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızının artmasına neden oluyor.
Dünya’nın dönme hızında on yıllık zaman ölçeklerinde yaşanan ufak tefek değişiklikler de var. Bu değişiklikler Ay uzak yıldızların önünden geçerken yaşanan minyatür Ay tutulmaları hakkındaki gözlem kayıtlarından anlaşılabiliyor. Araştırmacılara göre kısa zaman aralıklarında yaşanan bu değişikliklerin sebebi Dünya’nın katı iç çekirdeğiyle sıvı dış çekirdeği arasındaki etkileşimler. Ancak şu an için iç ve dış çekirdek arasındaki bu etkileşimler tam olarak anlaşılabilmiş değil.