عبد الله بن سعد بن أبي السرح

USUL-İ FIKIH AÇISINDAN MALİ MÜEYYİDE OLARAK TAZİR CEZASI

Bu araştırma fıkıhta para cezası kesme şekliyle yapılıp Ceza Hukukunda “ta’zîr” kavramı altında ele alınan malȋ müeyyide konusunu ve bu konu altında zikredilen ama mahiyet bakımından tazirle bir ilgisi bulunmayan bazı konuları incelemektedir. Fıkıh ve Usȗl açısından dikkatli bir şekilde inceleme yapıldığında İslâm hukunda bulunan ve ta’zîrle karıştırılan birçok müeyyide bulunmaktadır. Bunlardan bir örnek olarak saz, put, çalgı aletleri ve bunlar gibi hoş karşılanmayan şeylerin itlafı husu gösterilebilir. Yani saz, put, çalgı aletleri ve bunlar gibi hoş karşılanmayan şeylerin itlafı mali mü-eyyide olması itibarıyla bazıları tarafından tazirden sayılmıştır. Hâlbuki bu husus ta’zîrden ayrılan müstakil bir mevzudur. Yine ta’zîrle karıştırılan bir diğer husus, haram yollarla elde edilen şeylerin, örneğin suyun karıştırıldığı süt ile ve farklı otların karıştırıldığı zaferanın dökülmesi gibi bozulmuş şey-lerin itlâfıdır. Hâlbuki bu itlâf; bir cânîye (suçluya) maksadının dışında ken-disiyle muâmele edilmesi kabilindendir. Çünkü bu kişi ifsad olan şeylerden yararlanmak istemiş fakat bu şeyler, bir cezâ olarak bu kişinin maksadının dışında imha edilmiştir. Binaenaleyh bu da bir önceki husus gibi farklıdır ve mal karşılığında yapılan ta’zîrle bir ilgisi yoktur. Bu karışıklık etkisiyle bazı âlimlere “malın alınması ile yapılan ta’zîr” görüşü isnâd edilmiştir ki bu ifade bu iddiayı red etmektedir. Dolayısıyla bu araştırma tazir konusunda yapılan karışıklıkları gidermek, para kesme cezası şeklinde cereyan eden malȋ mü-eyyideyi beyan ederek onun kendisiyle karıştırıldığı diğer uygulamalardan ayırmak amacıyla hazırlanmıştır. Araştırmamızda ana fikir olarak dört mez-hebe göre “malın alınması ile yapılan ta’zîrin” caiz olmadığı belirtilmekte, bu konuda İslâm âlimleri arasındaki farklı ictihatları beyan etmesi açısından örnek olarak İbn Kayyim el-Cevzî’nin bunu caiz gördüğünü açıklamakta-dır.

SAHİH-İ BUHARİ

Bablar-Konular-Numaralar

KİTABU’Z-ZEKAT

<< 750>>

باب: صدقة الفطر على العبد وغيره من المسلمين.

71- Fıtır Sadakasının Köle Ve Hür Müslümanlara Farz Olması

حدثنا عبد الله بن يوسف: أخبرنا مالك، عن نافع، عن ابن عمر رضي الله عنهما:

أن رسول الله صلى الله عليه وسلم فرض زكاة الفطر، صاعا من تمر أو صاعا من شعير، على كل حر أو عبد، ذكر وأنثى، من المسلمين.

[-1504-] İbn Ömer r.a. şöyle anlatır: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Köle, hür, erkek, kadın küçükk yada büyük olsun müslümanlara bir sa' hurma veya bir sa' arpayı fitr sadakası olarak vermelerini farz kılmıştır.

AÇIKLAMA:Kurtubi şöyle der: “Bu hadiste fıtır sadakası olarak verilecek miktar ve kimlerin fitr sadakasi vermesi gerektiği açıklanmak istenmiştir. Kimlerin kendi adına, kimlerin başkası adına vermesi gerektiğine temas edilmemiş, her ikisini de içine alacak bir ifade kullanılmıştır."

Tîbi ise şöyle demiştir: "Hadis, bütün Müslümanlara fıtır sadakasını farz kılmaktadır. Neden dolayı gerekeceği ve bunun kimin yerine getireceği İse başka nasslardan anlaşılmaktadır."

İbnü'l-Münzir şöyle nakleder: "Bazı alimler, İbn İshak'ın Nafi'den naklettiği İbn Ömer'in uygulaması konusundaki şu sözü delil olarak kullanmışlar ve "İbn Ömer, hadisten kasdedilen anlamı en iyi bilen kişi olduğu halde, kendisi kafir olan kölesi için fıtır sadakası vermekteydi" demişlerdir.

Bu görüş şu şekilde tenkit edilebilir: Eğer İbn Ömer'in böyle yaptığı doğru ise bu olayın, onun bunu, farz olduğu için değil de, tatavvu (nafile) olarak yaptığı şeklinde yorumlamak gerekir. Böyle yapmasına bir engel de yoktur.

Hadiste, "Müslümanlar" şeklinde kullanılması, şehirde yaşayan medenî ya da çöllerde yaşayan bedevî bütün Müslümanları içine aldığına bir delildir. Fakat Zührî, Rebîa fıtır sadakasının sadece şehirlilere vacip olduğunu savunmuştur. Bu konudaki ayrıntılı açıklamayı, inşaallah, "fıtır sadakası" bölümünün, "köle adına fıtır sadakası vermek" konusunda yapacağız.

باب: صدقة الفطر صاع من شعير.

72. Fitr Sadakasının Bir Sa Arpa Olarak Verilmesi

حدثنا قبيصة: حدثنا سفيان، عن زيد بن أسلم، عن عياض بن عبد الله، عن أبي سعيد رضي الله عنه قال: كنا نطعم الصدقة صاعا من شعير.

[-1505-] Ebû Saîd şöyle demiştir: "Biz (fitr) sadakasını bir sa' arpa olarak verirdik."

Tekrar: 1506, 1507 ve 1510

باب: صدقة الفطر صاع من طعام.

73- Fitr Sadakası Olarak Bir Sa' Buğday Vermek

حدثنا عبد الله بن يوسف: أخبرنا مالك، عن زيد بن أسلم، عن عياض بن عبد الله بن سعد بن أبي سرح العامري: أنه سمع أبا سعيد الخدري رضي الله عنه يقول:

كنا نخرج زكاة الفطر، صاعا من طعام، أو صاعا من شعير، أو صاعا من تمر، أو صاعا من أقط، أو صاعا من زبيب.

[-1506-] Ebu Said el-Hudrî r.a. şöyle demiştir: "Biz fitr zekatını bir sa’ taam (yiyecek maddesi - buğday), arpa, hurma, kurutulmuş yoğurt veya kuru üzüm'den verirdik."

باب: صدقة الفطر صاعا من تمر.

74- Fitr Sadakası Olarak Bir Sa Kuru Hurma Vermek

حدثنا أحمد بن يونس: حدثنا الليث، عن نافع: أن عبد الله قال: أمر النبي صلى الله عليه وسلم بزكاة الفطر، صاعا من تمر أو صاعا من شعير. قال عبد الله رضي الله عنه: فجعل الناس عدله مدين من حنطة.

[-1507-] Nafi'in naklettiğine göre Abdullah İbn Ömer şöyle demiştir:

"Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem fitr zekatını, bir sa' hurma veya bir sa' arpa olarak vermemizi emretti. İnsanlar, iki müdd'ü, yarım sa'ya denkleştirdiler."

باب: صاع من زبيب.

75- Fitr Sadakası Olarak Bir Sa Kuru Üzüm Vermek

حدثنا عبد الله بن منير: سمع يزيد العدني: حدثنا سفيان، عن زيد بن أسلم قال: حدثني عياض بن عبد الله بن أبي سرح، عن أبي سعيد الخدري رضي الله عنه قال:

كنا نعطيها في زمان النبي صلى الله عليه وسلم صاعا من طعام، أو صاعا من تمر، أو صاعا من شعير، أو صاعا من زبيب، فلما جاء معاوية، وجاءت السمراء، قال: أرى مدا من هذا يعدل مدين.

[-1508-] Ebu Saîd el-Hudrî r.a. şöyle demiştir: "Biz Resûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamanında iken, (fitr sadakasını) yiyecek maddesinden, kuru hurmadan, arpadan veya kuru üzümden bir sa' olarak verirdik. Muaviye devlet başkanı olup, Şam'ın buğdayları gelince, 'bir müdd (buğday) diğerlerinden iki müdde denktir' görüşünü belirtmiştir."

AÇIKLAMA:"Resûlullah zamanında iken" denilmesi, O'nun (s.a.v.) bu uygula­mayı bildiği ve kabul ettiği anlamını vermektedir. Özellikle de bu uygulamada, onun huzurunda toplanıp dağıtıldığı için böyledir.

İbnü'l-Münzir şöyle demiştir: "Resulullah'tan (s.a.v.), buğday konusunda üzerine hüküm bina edebileceğimiz herhangi bir nakil bulunma­maktadır. O dönemde Medine'de buğday çok az bir miktarda bulunmaktaydı. Sahabîler buğday artınca, yarım sa' buğdayın, bir sa' arpaya denk düştüğü görüşünü belirtmişlerdir. Onlar, ümmetin önderleridir. Onların görüşüne, ancak onlar gibi olan diğer sahabîlerin görüşü denk olabilir.

Osman, Ali, Ebu Hureyre, Cabir, İbn Abbas, İbnü'z-Zübeyr ve annesi Esma binti Ebu Bekir'in de fıtır sadakasının, yarım sa' buğday olarak verilebileceği görüşünü benimsediği nakledilmiştir ki bunlar sağlam nakillerdir."

Müslim'deki rivayette şöyle bir ek bulunmaktadır: "Biz, Muaviye, hac veya umre için gelip de minberde insanlara hitap edene kadar, fıtır sadakasını bu şekilde vermeye devam ediyorduk."

İbn Huzeyme ise, "O, o zaman halife İdi" ilavesini nakletmiştir.

Müslim'deki rivayette, "İki müd Şam buğdayının, bir sa' kuru hurmaya denk olduğu görüşündeyim" ifadesi yer almaktadır.

Her hakkı mahfuzdur.TDV İslâm Ansiklopedisi’nin her türlü telif hakkı TDV İslâm Araştırmaları Merkezi’ne ait olup 5846 sayılı Kanun hükümlerine tâbidir. TDV İslâm Ansiklopedisi internet sayfalarındaki yazıların bütün olarak elektronik ya da matbu bir ortamda yayımlanması yasaktır; ancak kaynak gösterilmesi (TDV İslâm Ansiklopedisi internet sitesinde yer aldığının ifade edilmesi) ve doğrudan aktif bağlantı verilmesi şartıyla yazılardan kısa bölümler iktibas edilebilir. TDV İslâm Ansiklopedisi internet sayfalarında yer alan resim, fotoğraf, grafik, çizim, cetvel vs. her türlü görüntü malzemesinin başka bir ortamda yayımlanması kesinlikle yasaktır.

TDV İslâm Ansiklopedisi'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?

BAŞKA BİR MADDE GÖSTER