Boy Kac Yasina Kadar Uzayabilir

Çocuğu erişkinden ayıran en önemli özellik büyümesidir. Büyüme terimi, boy uzaması ve ağırlık artışı gibi vücudun boyutlarında; gelişme terimi ise yürüme ve konuşmaya başlamak gibi fonksiyonlarındaki ilerlemeyi anlatır. Çocuğun vücudu büyür, zihni gelişir. Büyüme ve gelişme geriliği bazen birlikte görülebilir. Ancak bu iki durum birbirinden ayrılmalıdır. Liv Hospital'da büyüme geriliği ile çocuk hastalıkları uzmanları ve özellikle çocuk endokrin uzmanları; gelişme geriliği olan çocuklar ile çocuk gelişimi ve nörolojisi uzmanları ilgilenir.

Büyüme geriliği var mı?

Bir çocuğun belli bir süredeki, örneğin 6 aylık veya 1 yıllık zaman dilimindeki uzama miktarı büyüme hızı olarak adlandırılıyor. Hayatın ilk yılındaki ortalama büyüme hızı 25 cm iken, ikinci yılda 12 cm, üçüncü yılda 8 cm, altı yaştan ergenliğe kadar olan dönemde ise yıllık cm kadardır. Büyüme geriliği ise bir zaman dilimindeki büyüme hızının yaşıtlara göre geri olmasıdır. Örneğin, altı yaş ile ergenlik arasındaki bir çocuğun yıllık büyümesi 4,5 cm’den az ise büyüme geriliği vardır. Büyüme hızını değerlendirirken büyüme eğrilerinden yararlanılır. Hayatın ilk iki yılında büyüme eğrisinde aşağı veya yukarı fizyolojik sapmalar gözlenebilir. İki yaşından büyük bir çocuğun büyüme eğrisinde aşağı kayma gözlenirse büyüme geriliği vardır. Çocuğun boyu normal olsa bile büyüme geriliği varsa hastalık araştırmak gerekiyor.

 

Güncel verilere göre Türkiye’de ortalama boy ölçüleri nedir?

Ortalama doğum boyu 50 cm’dir. Bir bebek ilk yıl 25 cm uzayarak doğum boyunun 1,5 katına ulaşır. Sonrasında büyüme hızı giderek yavaşlar; ikinci yıl ortalama 12 cm, üçüncü yıl 8 cm ve dördüncü yıl 7 cm olur. Dolayısıyla çocuklar 4 yaşta ortalama cm boy ile doğum boyunun 2 katına ulaşırlar. Sonraki yıllarda ergenliğe kadar yıllık büyüme hızları ortalama cm devam eder. Böylece 12 yaşta, erkekler ortalama cm ve kızlar cm ile doğum boyunun 3 katına ulaşır. Olcay Neyzi ve arkadaşlarının verilerine göre, ülkemizdeki nihai erişkin boy uzunluğu kızlarda ortalama cm ve erkeklerde cm’dir.

 

Çocuklarda büyümenin tamamlandığını nasıl anlarız?

Büyüme hızı yıllık 1 cm’nin altına düşmüşse büyüme tamamlanmak üzeredir. Ergenlik döneminin sonunda erişkin boyun yüzde 99’u tamamlanır. Uzun kemiklerin büyüme plakları kapandıktan sonra omur boylarının artması ve gövdenin bir miktar daha uzamasıyla nihai boya ulaşılır. Kızlar yaklaşık 16 yaşında ve erkekler 18 yaşında erişkin boya ulaşır. Aslında bu yaşlar kemik yaşıdır ve çoğunlukla kişilerin takvim ve kemik yaşları birbiri ile uyumludur. Ancak ergenliğin erken veya geç olması kemik yaşını etkiler ve büyümenin tamamlandığı takvim yaşı değişebilir. Ergenliğe erken girenlerde büyüme plakları daha erken kapanır ve büyüme daha erken tamamlanır. Bunu anlamak için çocukların el-bilek kemiklerinin radyolojik olarak değerlendirilmesi yani kemik yaşlarının belirlenmesi gerekir. Büyüme plaklarının hepsi kapanmışsa çocukta büyüme tamamlanmış demektir.

 

Ergenlik Döneminde Boy Ne Kadar Uzuyor?

Kızlarla erkeklerin büyümesi ergenlik döneminde farklılaşır. Bu farklılık erişkin boy ortalamalarının farklı olmasını sağlar. Kızların ergenlik büyümesi erkeklere göre 2 yıl önce başlar ve sonlanır. Kızların iki yıl daha az uzaması cm fark yaratır. Ergenlikte erkekler toplam cm uzarken, kızlar cm boy atarlar. Bu da cm civarında farka neden olur. Böylece erkeklerin ortalama erişkin boyu ( cm) kızlarınkinden ( cm) yaklaşık 13 cm uzun olur.

 

Erken ergenlik büyümeyi nasıl etkiliyor?

Ergenlik öncesinde yıllık cm uzayan çocuğun ergenlikle beraber büyümesi yeniden hızlanıyor. Ergenlikte artan cinsiyet hormonları, özellikle östrojen hormonu kemiklerin olgunlaşmasını ve dolayısıyla büyüme plaklarının kapanmasını hızlandırıyor. Ergenlik bir yandan büyümenin hızlandığı diğer yandan ise tamamlandığı bir dönemdir. Erken ergenlik çocuğun yaşıtlarına göre daha hızlı büyümesine yol açtığı için başlangıçta uzun boya neden oluyor. Ancak büyüme plakları daha erken kapandığı ve büyüme erken sonlandığı için nihai boy kısa kalıyor. Bu durum özellikle küçük yaşlarda başlayan ve hızlı seyir gösteren erken ergenlik için geçerlidir. Ergenliğin erkene kayması her zaman büyümeyi olumsuz etkilemiyor. Erken ergenlik şüphesi olan her çocuğun endokrin uzmanları tarafından özel olarak değerlendirilmesi gerekiyor.

 

Ergenlik gecikmesi de sorunlara yol açar mı?

Ergenlik gecikmesi olan çocuklarda büyüme atağı başlamadığı için yaşıtları ile boy farkı oluşabiliyor. Ayrıca ergenlik gecikmesine neden olabilen kronik hastalıkların kendisi de çocukta büyümeyi olumsuz etkileyebiliyor. Çocuklarda ergenlik gecikmesi en sık yapısal büyüme gecikmesinin bir parçası olarak görülür. Bu tür çocuklar genellikle yaş civarında boy kısalığı yakınması ile getirilirler. Yapısal gecikme olan çocuklarda kemik yaşı yıl kadar geriden gelir. Bu nedenle ergenliğe geç girerler; yaşıtlarından daha geç boy atarlar ve büyümenin tamamlanması yaşı bulabilir. Yani erken ergenliğin tersi bir durum söz konusudur: Başlangıçta boy yaşıtlara göre kısa iken büyüme plaklarının geç kapanmasıyla boy normal sınırlara ulaşır.
 

Orantısız vücut oranları olabilir

Ergenlik gecikmesi olan bazı çocukların kalıcı sorunları vardır; ergenlik ya hiç başlamaz ya da başlasa bile tamamlanmaz. Bu çocukların cinsiyet hormonları eksik olduğu için büyüme plaklarının kapanması gecikir ve bu nedenle boy uzaması devam eder. Bu dönemde daha çok kol ve bacak boyu uzadığı için vücudun oranı bozulur. Bacak boyu gövdeye göre orantısız uzun hale gelir; yine kulaç mesafesi boydan daha uzun hale gelir. Ergenlik gecikmesi olan çocuklarda uzun kol ve bacaklarla orantısız bir vücut yapısı oluşabilir.

 

Boy uzunluğu normal mi?

Çocuğun boy ölçüsü toplum için geliştirilmiş büyüme tabloları ve eğrileri üzerinde değerlendirilir. Eğer boy uzunluğu yaş grubuna göre yüzde 3’ün altında ise boy kısalığı vardır. Boy yüzde arasında ise normal sınırlar içindedir.

 

Çocukta boy uzamıyorsa?

Boyu yeterince uzamayan bir çocukta pek çok sorun olabilir. Diğer nedenler dışlandıktan sonra büyüme hormonu eksikliği olup olmadığı değerlendirilebilir. Büyüme geriliğinin en sık nedeni beslenme yetersizliğidir. Beslenme yetersizliği geri kalmış ülkelerde daha çok gıda alımında yetersizliğe bağlı iken, gelişmiş ülkelerde kronik hastalıklara bağlı gelişir. Büyüme geriliği, kronik hastalıkların ilk ve tek bulgusu olarak karşımıza çıkabilir. Kemik hastalıkları ve genetik hastalıklar da boy kısalığı yapabilir. Bu nedenle öncelikle beslenme yetersizliği, kronik hastalıklar ve iskelet ve genetik hastalılara yönelik araştırmalar yapılmalıdır. Büyüme duraklamasını açıklayacak bir neden bulunamıyorsa büyüme hormonu eksikliği açısından da testler uygulanır. Bunun için ilaç verilerek uyarı testleri yapılmaktadır