Gayretullah Ne Demek Tdk

Bu günlerde daha sık duyuyoruz; "böyle yapılması gayretullaha dokunur" deniyor. Bu ne demektir?

"Gayret" Türkçemizde, çalışma çabalama, bir işi yapmak için azimli, istekli ve heyecanlı olma anlamına gelir. Çok gayretli olana "gayûr" denir. Fikret"in, "Vatan gayûr insanların omuzları üstünde yükselir" mısraında olduğu gibi.

Kelimenin aslı Arapçadır, gayrimüslimdeki "ğayr" kökünden gelir. Gayr, başka, diğer anlamındadır. Bu kökten gelen "gayret" kelimesi, kişinin bir durum karşısında sanki değişmesini, başkalaşmasını anlatır. "Gayretullah" deyince de sanki ortada Allah"ın hoşlanmadığı, kızdığı, rahmetinin gazabıyla yer değişmesi gibi bir durum var demektir. Bu O"nun anında müdahalesini ve azabının inmesini, yani gayrete gelmesini sonuç verir.

Aslında iyi düşünüldüğünde, kızdığı ya da sevindiği için "gayrlaşmak", Allah"a yaraşmaz, bunlar kulun vasıflarıdır. Çünkü bunlar zaafı, değişmeyi ve eksikliği ihsas eder. Oysa Allah değişmez. O halde "gayret" Allah için mecaz olarak kullanılır. "Gayretullah"a dokunur" denir. Yani O"nun sevmediği, hatta gazabını tahrik eden, cezasının hemen gelmesine sebep olan bir durum olduğu anlatılır.

Mecaz ince manaları anlatmanın aracıdır. Allah kendisi için de mecaz kullanır. Mesela, "yapmadığınız bir şeyi başkasına yapın demeniz Allah"ı çok kızdırır" der. Yani böyle davranırsanız O da kızmanın gereğini yapar demektir.

Gayret bir de üzerine titrediği bir değere yapılan saldırıya, göz dikmeye karşı duyarlı, izzeti nefis sahibi ve korumacı olmak demektir. Bu sebeple kişinin mahremine ve mahremiyetine göz diken ve dil uzatana tepkisi de gayrettir. Türkçede "kıskançlık" denir. Ancak "gayret" bütünüyle olumlu bir savunma refleksini anlatırken kıskançlığın kötüsü ve marazi olanı da olabilir. Hiçbir sebep yokken kişinin hanımını kıskanıp huzursuzluk yapması marazi/patolojik bir kıskanmadır.

Aslında kıskançlık bütün canlılarda var olan bir sahiplenme ve koruma duygusudur, fıtrî bir programdır. Hiç olmaması halinde haklar zayi olur, himmetler körelir, asalet zedelenir, kişilik ölür. Ama marazî bir hal aldığında da hasara ve kargaşaya sebep olur. Bu durum aynı zamanda hakların sınırlanması ve herkesin kendi sınırında durması gereğini de anlatır. Allah"ın da bir mahrem alanı, hima"sı, tabir hoş olmasa da bir kamusal alanı vardır. İnsanın haddini aşması ve bu alanda keyfince ve fütursuzca at oynatması Allah"ın gayretine dokunur, O"nu kızdırır, gazabını ve azabını celbeder. Haramlar Allah"ın özel alanıdır.

Bilindiği gibi mahrem, harîm, harem ve harîm-i ismet kelimeleri hep "haram" kökündendir. Saygınlığı, korunmuş olmayı ve dokunulmazlığı anlatırlar.

Kişinin eşine ve yakınlarına kasteden kemgözlere karşı gazaplanıp tepki göstermesi gayrettir.

Hz. Peygamber"in arkadaşlarından Sa"d bin Ubade"ye, hanımınla birisinin beraber olduğunu görsen ne yaparsın diye sorulması üzerine, kılıcımı çeker ve gerekeni yaparım, diye cevap vermesi ağır bulunmuş ve durum Hz. Peygamber"e sorulmuştu. O da şöyle demişti: "Sa"d"ın gayreti sizi şaşırtmasın! Ben ondan daha gayretliyim, Allah da benden daha gayretlidir" (Buhari).

İslam"da da bir insan hanımıyla yakaladığı birisini öldüremez, bu caiz değildir. Çünkü öldürme zinadan çok daha büyük bir suçtur, günahtır. Buradaki üslup gayretin önemine vurgu içindir. Bununla birlikte böyle bir tepki ceza için hafifletici bir sebeptir.

Başka bir zaman da şöyle söylemişti: "Hiç kimse Allah kadar gayretli olamaz. Bu sebeple O gizli açık bütün fuhşiyatı yasaklamıştır… Hiç kimse özür dilemeyi Allah kadar sevemez. Bu sebeple O uyarıcı ve müjdeleyici olarak peygamberler göndermiştir" (Buhari, Müslim).

"Ey Muhammed ümmeti! Bilesiniz ki, kullarının zina etmesine Allah"ın gayreti, sizin kızınız ya da oğlunuzun zina etmesine gösterdiğiniz gayretten daha büyüktür" (Buhari, Müslim).

Tarih boyunca helak olmuş milletlerin helak sebeplerine bakıldığında, nelerin daha çabuk gayretullah"a dokunduğu anlaşılmış olur. Bunun için yine mecazen Arşın titremesi ifadesi de kullanılır.

Her suçun cezası vardır. Allah hiçbir şeyi ihmal etmez. Ama tövbe için mühlet verir. Fakat fuhşun ve cinsel sapıklıkların alenileşmesi ve normal görülmesi, insanlara ve hayvanlara karşı yapılan zulümler, haksızlıklar, anne babaya karşı saygısızlık gayretullah"a dokunan ve cezayı öne alan hususlardır.