Kan Tahlili Yaptırmadan Önce Kaç Saat Aç Kalınmalı

HT GAZETE

Kan vermeye gelmeden önce gün normal bir diyetle beslenilmesi gerektiğini belirten Biyokimya Uzmanı Dr. Ilgın Hoşver, “Hasta kan vermeden önce 20 dakika dinlenmelidir” dedi.

Biyokimya Uzmanı Dr. Ilgın Hoşver, kan tahlili yaptıracak olanlara uyarılarda bulunarak hastanın kan vermeye gelmeden gün öncesinde normal diyetle beslenmesinin tahlil sonuçları için çok önemli olduğunu söyledi. Hastanın kan vermeden önce 20 dakika dinlenmesi tavsiyesinde bulunan Hoşver, “Hastalar kan vermeden önce bazı faktörlere dikkat etmelidir. Bu faktörler arasında hasta mutlaka saat aç olmalıdır. Genel olarak akşam saat 10’dan sonra hiçbir şey yememeli, sigara içmemelidir. Sadece su içebilir. Hastanın sürekli kullandığı ilaç varsa doktorundan bilgi almalıdır. Hasta kan vermeden önce 20 dakika dinlenmelidir. Özellikle takip edilen testi olan hastalar, bu takibi her zaman aynı zamanda kan vererek yapmalıdır (Yani sabahsa sabah, akşamsa akşam). Çünkü hormon testlerinin çoğunun kan düzeyi gün içinde değişiklik gösterir. Bu da takibin doğruluğunu bozar. Kan vermeye gelmeden gün öncesinden normal bir diyetle beslenme çok önemlidir (Aşırı tatlı, tuzlu ve yağlı yemeklerden kaçınma). Bu önemsiz görülen kurallar testlerin sonuç kalitesini çok büyük miktarda artıracaktır” dedi.

‘TOK KARNINA OLMAZ’

Tok karnına verilen kanın, tahlil için uygun olmadığını kaydeden Hoşver, “Kan şekeri ve kan yağları içinmutlaka ve mutlaka tok olunmalı fakat tok karnına verilen kanda lipit düzeyi fazla olduğu için bulanıklık yapar. O yüzden diğer tahlilleri dolaylı yoldan etkiler. Aç karnına tercih edilir. Akşamdan alınan alkol bazı hormon testlerini etkilerken, kronik alkol alımı birçok testte (özellikle glikoz, trigliserid ve bazı hormon testleri) etkili olur” diye konuştu. İdrar tahlili ile ilgili olarak bilgi veren Hoşver, “İdrar verecek hastalar mümkünse sabah ilk idrarı ile tahlil yaptırmalıdır. Kısa zamanda çok su içilerek yapılan idrar tahlileri yanlış sonuç vermektedir. İdrar, idrar kesesinde en az 4 saat kalmış olmalıdır” ifadelerini kullandı.

Öncelikle kan tahlili verirken, yapılan tetkiklerden doğru sonuç alınabilmesi için dikkat edilmesi gereken bazı önemli ayrıntılar bulunmaktadır. Örneğin; açlık – tokluk durumu, kanın verilme zamanı, sigara ve alkol kullanımı, çay, kahve veya gazlı içeceklerin tüketilmesi, öncesinde herhangi bir ilaç kullanımı, kişinin stres durumu, yapılan fiziksel aktiviteler veya egzersizler gibi faktörler kan tahlili sonuçlarını etkilemektedir.

Hastanın, kan tahlili vermeden önce, yarım saat kadar bir süre dinlenmesinin, günlük yorgunluğunu ve stresini azaltmaya yardımcı olduğu bilinmektedir. Bunun dışında hastalar kan tahlili vermeden önce, sabah kan verecekse akşam yemeğinden sonra bir şey yememeli, sigara – alkol kullanmamalıdır. Özel tetkikler dışında, diğer tetkiklerin tamamında 12 saat açlıktan sonra kan tahlil vermesi daha uygundur. Hastanın sürekli kullanılan bir ilacı varsa, bununla ilgili tahlilden önce doktoruna danışmalıdır.

Ayrıca uzmanlara göre, kan vermeye gitmeden birkaç gün öncesinde, ağır yemeklerden kaçınılması gerektiği ve normal hafif yemeklerin tercih edilmesinin daha doğru olacağı görüşü hakimdir.

Kan Tahlili Yaptırmadan Önce Kaç Saat Aç Kalınmalı?

Kan tahlili vermeden önce yapılması gerekenler hususunda, ilk akla gelen açlık – tokluk durumudur. Aç olunması gereken testlerde, açlık kan şekeri, şeker yükleme testi, açlık insülini, c-peptid, parathormon, trigliseridler, leptin, lipoprotein, serbest yağ asitleri gibi kan vermeden önce geceden bir şey yenmemelidir. Buna dikkat edilmesinin en önemli sebebi, yemek sonrasında oluşabilecek, kan değerlerindeki değişikliklerin olmasıdır. Bu durum, tetkikin yanlış sonuçlanmasına neden olmaktadır.

Tahlil Vermeden Önce Çay, Kahve, Su İçilir Mi?

Bazı tetkikler için, (kalsiyum, demir, total demir bağlama kapasitesi, vitamin B12, folik asit, ürik asit, fosfor, magnezyum, çinko vb.) kısa süreli 2 – 6 saatlik açlık yeterli olurken, örneğin trigiliserid ölçümünde, hastanın daha fazla aç kalması istenebilir ve hemen hemen 48 saat içinde hiç alkol kullanmamış olması gerekmektedir. Kan tahlili vermeden önce, su haricinde hiçbir şey tüketilmemeli, özellikle şekersiz bile olsa çay, kahve, gazlı içeceklerin tüketilmesi asla tavsiye edilmemektedir.

Kan verilmesi öncesinde, fiziksel aktivite ve zorlayıcı egzersiz yapılması da oldukça sakıncalı olup, egzersizden sonra en az 30 dakika dinlenmeli ve daha sonra kan verilmelidir. Çünkü, egzersiz sonrasında kısa süreli de olsa, kandaki laktak, CK, AST, LDH değerleri yükselmekte ve kandaki pıhtılaşma ile ilgili tetkik sonuçlarını etkilemektedir. Bu nedenle aşırı egzersiz sonrasında, hastanın kan vermeden kısa bir süre dinlenmesi istenilmektedir.

Sürekli ilaç kullanmak zorunda olan hastaların, mutlaka kan verme sırasında, kan alan sorumlu kişiye kullandığı ilaçla ilgili bilgi vermesi gerekir.

Hatta kullanılan ilaç, tahlil sonucuna etki edeceği düşünülüyor ise, hasta doktoruna danışarak ve doktoru uygun görürse, kan vermeden birkaç gün öncesinde ilacı kullanmamalıdır. Doktoru uygun görmezse, kesinlikle kendiliğinden ilacını bırakmamalıdır.

Kan tahlili öncesinde stres

Başka bir husus ise, kan tahlili vermeden önceki aşırı stres durumudur. İnsan vücudunda bazı hormonların aşırı stres halinden etkilendiği gözlemlenmektedir. Aşırı stresli olunan zamanlarda, özellikle kortizol, plazma katekolaminleri gibi hormonların değerleri değişkenlik gösterebilir ve bu da tahlil sonucu açısından doğru olmaz. Hasta, kan tahlili vermeden önce stresten uzak, sakin ve dinlenmiş olarak tetkiklerini yaptırmalıdır.

Yapılan tetkik için, alınan kanın hemolizli (kırmızı kan hücrelerinin parçalanmış) olması, bulanık (yüksek yağ düzeyi içermesi) vb. durumlarda, sonuçların daha güvenilir olması açısından tekrar kan alma işlemi yapılması gerekebilir.

Kan verme esnasında, sakin bir ortam, rahat ve dik oturma pozisyonunda olunmalıdır. Bu hususlara dikkat etmek, hem hasta açısından bir rahatlama sağlar, hem de tetkiklerin sonuçları açısından daha doğru bilgiler alınmasına olanak sağlar.                

Kan tahlili için kaç saat aç kalmak gerekir diyenler ve nedenini merak edenler için bunun esas sebebi, yemek ve meyve suyu gibi kalorisi yüksek içeceklerin kan değerlerini etkilemesidir. Bu yüzden, uzmanlar açlık değerlerini inceler ve hastalar kan tahlili için 6 saat aç kalmak yeterli mi diye sorar. Hangi kan tahlilleri aç karnına bakılır diyenler, birkaç farklı durum dışında neredeyse bütün kan tahlillerinin aç yapıldığını bilmelidir. Tam kan tahlili aç karnına mı yapılır yoksa tok mu?

Kan Tahlili için Kaç Saat Aç Kalmak Gerekir?

Günümüzde her hastalığın teşhisi için kan ve idrar gibi çeşitli tahliller yapılır. Kan tahlili ise bilindiği üzere çoğunlukla aç karnına yapılır. Sabah saatlerinde aç gelen hastadan alınan kan örneği incelenmek üzere laboratuvara gönderilir. Hasta, hangi şikayet nedeniyle bir uzmana başvurduysa o hastalığın nedeni araştırılır.

Doğru sonuca ulaşmak için kan tahlilinin aç karnına yapılması gerekir. Çünkü, vücuda alınan her gıda kan değerlerinin yükselmesine ve alçalmasına neden olur. Örneğin, bir kişi şeker hastası olmasa bile aşırı şekerli yiyecek ve içecekleri tüketmesi, kanda glukoz seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Bu ise yanıltıcı olduğu için hastanın aç olması istenir, ancak diyabet hastası olan kişilerin tokluk şekeri de önemlidir. Bundan dolayı, doktor hastasının tok karnına kan vermesini isteyebilir. Aynı şekilde, acil durumlarda da tokken kan tahlili yapılabilir. Ek olarak, bazı enfeksiyon hastalıklarının tanısı için yapılan kan tahlillerinde hastanın aç olması şartı aranmayabilir. Aç kalma süresi ise yapılan teste göre değişkenlik gösterse de ortalama olarak hastanın en az 8 ile 10 saat boyunca hiçbir şey yememesi gerekir.

Tam Kan Sayımı Açken mi Yapılır?

Tam kan sayımı (Hemogram) için hastanın aç karnına kan vermesine gerek yoktur. Bu test, kişi tokken de yapılabilir. Hemogram testinin yapılmasının amacı, kandaki hücre sayılarını tespit etmektir. Ek olarak, kandaki hücre sayısı ile ilgili veriler kemik iliğinin durumu hakkında bilgi almaya yardımcı olur. Kan kanseri (Lösemi), kemik iliği ile ilgili hastalıklar, kansızlık (Anemi, Talasemi), çeşitli otoimmün hastalıklar ve bazı enfeksiyonların belirlenmesi içim tam kan sayımı yapılır. Bu test ile aşağıdaki kan değerleri incelenir.

RBC: Kırmızı kan hücreleri

HGB: Hemoglobin

HCT: Hematokrit

MCV, RDW, MCH, MCHC: Kırmızı kan hücreleri indeksleri

PLT: Trombositler

WBC: Beyaz kan hücreleri

Kan örnekleri için:

• Kan vermek için en uygun zaman, sabah saatleri olarak kabul edilir.
• Günlük biyolojik ritim; kortizol, TSH, PTH gibi hormon düzeyleri ve anemi paneli başta olmak üzere birçok laboratuvar testini etkilemektedir. Standardizasyonu sağlamak amacıyla, sabah saatlerinde kan verilmelidir.
• Ağır bir yemekten veya aşırı alkol alımından sonra kan verilmemelidir. Kan glukozu için açlık gereklidir; ayrıca açlık kanı ile bazı testlerde yemek sonrası oluşan lipemiye bağlı hatalar da en aza indirilmiş olur.
• Bu nedenle, laboratuvar işlemlerinin standardizasyonu bakımından, tüm testler için yaklaşık 10–12 saatlik açlığı takiben kan vermeniz uygundur. Ancak açlık süresi, 16 saatten uzun olmamalıdır.
• Kan vermeye gelmeden önceki gece saat 'den sonra, suyun dışında, çay ve kahve dahil, hiçbir şey yemeyiniz ve içmeyiniz; sigara da kullanmayınız. Çünkü sigaranın nikotini, bazı hormon düzeylerini ve CBC değerlerini etkilemektedir.
• Kan lipid paneline bakılacak olduğunda, en az 12 saatlik açlığı takiben kan aldırınız. Özellikle trigliserit ölçümü için, yaklaşık 48 saat süreyle alkol kullanmamaya özen gösteriniz. Alkol kullanımı, plazma trigliserit, laktat, HDL-C, GGT ve ürik asit düzeylerini yükseltmektedir. En az üç hafta süresince uygulanacak aynı beslenme düzeni, kilodaki değişiklikleri de önleyecektir.
• Fiziksel aktivitenin testler üzerine kısa ve uzun süreli etkileri olduğu; örneğin CK, AST, LDH aktiviteleri gibi bazı testleri etkilediği bilinmektedir. Kan vermeden önce, ağır ve zorlayıcı egzersizler yapmayınız ve en az yarım saat dinlendikten sonra kan aldırınız.
 • Kan verirken, dik pozisyonda oturmaya özen gösteriniz.
 • Kullanmakta olduğunuz ilaçları, test(ler)i isteyen hekim(ler)e mutlaka bildiriniz. İlacın test sonucunu etkileyebileceği durumlarda, hekimin bilgisi dahilinde, mümkünse kan vermeden birkaç gün önce, ilaç kullanımı kesilmelidir. 

Bu nedenlerle;
    • Laboratuvar tetkikleri için 10 – 12 saatlik açlık sonrası sabah kan veriniz.
    •Tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersiz yapmayınız;
      kan vermeden önce yarım saat kadar dinlenmiş olunuz.
    • Gece saat 'den sonra su hariç hiçbir şey yemeyiniz ve içmeyiniz.
    •Düzenli kullandığınız ilaçları, doktorunuza bildiriniz.

İdrar örnekleri için:
Spot idrar örnekleri: Örnek Alma Üniteleri tarafından verilen idrar toplama kabının çatlak ya da kırık olmadığını kontrol ediniz.
Yirmi dört saatlik idrar örnekleri: Yirmi dört saatlik idrarda çalışılacak testler için, idrarın tam ve doğru olarak toplanması ve toplamayı takiben derhal laboratuvara teslim edilmesi gerekir. Bu nedenle, Cuma ve Cumartesi günleri idrar toplamayınız. Önerilen bir diyet varsa, toplama öncesinde ve süresince uygulayınız.
Yirmi dört saatlik idrar toplanması: İdrar toplanacak kapların temiz ve kuru olması gerekir. Bu amaçla, büyük hacimli pet su şişelerini kullanabilirsiniz.
İdrar toplanacağı gün, ilk idrarınızı tuvalete yaptıktan sonra, aynı gün ve gece boyunca yaptığınız tüm idrarları ve ertesi sabahın ilk idrarını, aynı toplama kabında biriktiriniz. Toplama süresince, idrar kabı, evin en serin yerinde ve karanlık bir ortamda tutulmalı veya karbon kâğıdıyla sarılarak ışıktan korunmalıdır.
Bazı testler için, idrara koruyucu bir maddeeklenmesi gerekebilir. İdrar, asit gibi yakıcı bir koruyucu madde ile toplanacak olduğunda; idrar toplanan kapları çocuklardan uzak tutunuz; elleriniz asitle temas ederse, derhal bol su ile yıkayınız ve her idrar ilavesinden sonra kapta toplanan idrarları karıştırınız.
0–3 yaş çocuklarda idrar toplanması: Bu amaçla ağzı yapışkan kağıtla kapalı, steril plastik torbalar kullanılır. Üretra (idrarın geldiği delik)’nın etrafı temizlenir. Torbalardan birinin bandı açılarak üretra etrafına yapıştırılır. Torbayı yerinden oynatmadan çocuğun eğer varsa bezi bağlanıp, giysileri giydirilerek kendini rahat hissetmesi sağlanır. Belli aralıklarla torbanın doluluğu kontrol edilir ve gerek duyulduğunda, torba yenilenir. Toplanan idrarlar, aynı saklama kabında biriktirilir.

Kültür örnekleri için:
• Kültür ile ilgili örnekler, antibiyotik kullanımından önce ya da antibiyotik kesildikten 48 saat sonra alınmalıdır; aksi takdirde mikroorganizmaların üretilmesi mümkün olmayabilir.

1. Bakteriyolojik kültür örnekleri için, Örnek Alma Üniteleri tarafından verilen steril kaplar dışında kaplar kullanmayınız.
2. Örnek kabının çatlak ya da kırık olmadığını kontrol ediniz.
3. Laboratuvara verdiğiniz örneklerde mutlaka barkod etiketi olup olmadığını ve barkod üzerindeki numara ile istek formu üzerindeki numaranın aynı olup olmadığını kontrol ediniz.
4. Her bakteriyoloji testi için, ayrı form doldurulması gerekmektedir. Her işlem için ayrı barkodlu istek kağıdının olup olmadığını kontrol ediniz.

Boğaz kültürü
Kültür alınmadan önce, bir şey yememeye özen gösteriniz; yediğiniz takdirde, birkaç kez ağzınızı çalkalayıp dişlerinizi fırçaladıktan sonra, kültür aldırınız. Kültür alınırken eküvyonun (steril, ucu pamuklu çubuk) dile ve dişe değmemesi için ağzınızı iyice açmaya özen gösteriniz ve tükürük ile bulaş olmamasına dikkat ediniz. Boğaz kültürleri taşıyıcı bir besi yeri içine alınması nedeniyle, 24 saate kadar bu ortamda bekleyebilmektedir. Ancak örneğin güneş ışığı altında kalmaması ve uygun ortamda tutulması çok önemlidir. Bu nedenle örnek alınır alınmaz en kısa zamanda Örnek Alma Ünitelerine teslim ediniz.

Balgam kültürü
Kültür için en uygun örnek, sabah çıkarılan ilk balgam örneğidir. Ağız birkaç kez su ile çalkalandıktan ve dişler fırçalandıktan sonra, derin bir nefes alıp ve öksürerek  balgam çıkartınız. Balgamın tükürük ile bulaşmamasına özen göstererek laboratuvardan alınan steril kaba koyarak Örnek alma Ünitelerine teslim ediniz.
İdrar kültürü
Kültür için "orta akım idrar" verilmelidir. Bu amaçla, kadınlarda genital bölge, su ile yıkanarak kurulanır. Ön yıkamadan sonra ilk gelen idrar dışarıya atılır. Orta akım idrar,  steril idrar kabı içine yapılır. Son kısım idrar, dışarıya yapılır.  İdrarını tutamayan küçük çocuklara muayene oldukları bölümde hemşireler yardımcı olmaktadır. Kültür için alınan  idrar bir saat içinde  laboratuvara getirilmeli,  beklemek zorunda kalınırsa mutlaka buzdolabında tutulmalıdır.

Dışkı kültürü
Muayene olunan bölümde steril eküvyon ile alınan dışkı veya rektal sürüntü örneği,  transport besi yerinde Örnek Alma Ünitelerine teslim edilir.

Püy kültürleri
Doktor tarafından steril taşıyıcı besi yerleri içine veya enjektör / tüp içine alınan kültürler, en kısa sürede Örnek Alma Ünitelerine ulaştırılmalı, püyün nereden alındığı istek kağıdında belirtilmelidir.

Vajen ve üretral akıntı, konjunktiva kültürleri
Örnekleri kültür isteyen doktor tarafından alınan ve steril taşıyıcı besi yerine konan kültürler, en kısa sürede Örnek Alma Ünitelerine teslim edilir.

Anaerob kültür
Doktor tarafından anaerob için özel taşıyıcı besi yerine alınan örneği, en kısa zamanda Örnek Alma Ünitelerine teslim ediniz.

Son olarak, Örnek Alma Ünitelerine verdiğiniz biyolojik örnek kaplarında barkod etiketi olup olmadığını ve barkod üzerindeki numaranın, laboratuvar istek formlarındaki numara(lar) ile aynı olup olmadığını kontrol ediniz.

İŞBİRLİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ.