A Review Of The Unusual Adaptations In Nazim Hikmet's ' Lines' Book
Dergi:
Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı
DOI:
/canakkalearastirmalari
Özet:
The review covers the discovery of unusual adaptations in the poems contained in Nazım Hikmet Ran's book ' lines'. In this framework, information was given about unusual adaptations. Unusual adaptations were discussed under subtitles in terms of word series, meaning and curvation, and unusual adaptation examples from the poems of Nazım Hikmet Ran were given. In the review, a source scan was made on unusual matchings. In this framework, the theoretical knowledge was collected from postgraduate theses and scientific articles. This information and the poems contained in Nazım Hikmet's book " lines" were analyzed and unusual adaptations were studied. The hypothesis of the review was determined as: "Nazim Wisdom poems used unusual adaptations." The hypothesis was confirmed by the examples identified. In the poems of Nazim Hikmet in his book ' lines', it was observed that by doing unusual associations, his poetry was enriched in aesthetic context, but it was found that unusual associations were not widely used in the poems in ' lines.
Edebiyatta Söz Sanatı İstiare (Eğreltileme) Özellikleri Nelerdir?
Aralarında benzerlik olan iki sözcükten birini, diğerini yeniden kullanma ile birlikte istiare sanatı gerçekleşir. Böylece bir sözcük kendi anlamı dışında başka bir sözcüğün yerine kullanmak suretiyle değerlendirilir. Aynı zamanda bu durum bir mecazi özellik ortaya çıkarır. Sonuç olarak herhangi bir durum veya konup çok daha etkili, abartılı bir şekilde anlatılabilir. Böylece konunun ya da durumun ne kadar güçlü ve önemli olduğunu gösterme özelliği ortaya çıkarır. Diğer taraftan açık istiare ve kapalı istiare olarak iki farklı biçimde ele alınır. Hem birçok farklı şiir üzerinden hem de düz yazı ile birlikte önemli oranda değerlendirilir.
İstiare Örnekleri
Örnekler üzerinden ele alındığı zaman istiare iki farklı biçimde kategori olarak gerçekleşir. Bunlardan biri kapalı istiare ve diğeri ise açık istiare şeklinde değerlendirilir. Bu doğrultuda sırasıyla şu şekilde örnekler vermek mümkün;
Açık istiare:
Haberin Devamı
‘’Bugün üniversiteden kuzum geliyor.’’ (Kuzu gibi masum ve körpe bir yavru)
‘’Elbet hayatında bir gün sabah olacak.’’ (Umut)
‘’İçime bir ateş düştü.’’ (Korku ve tedirginlik)
Bu şekilde görüldüğü gibi farklı örnekler vermek mümkün. Aynı zamanda kapalı istiare üzerinden de bazı örnekler verilebilir.
Kapalı istiare:
‘’Çatma kurban olayım çehreni, ey nazlı hilal.’’ (Mehmet Akif Ersoy)
‘’Bugün okula dörtnala gittim.’’
Yapılan bu kapalı istiare ise sadece benzeyenin kullanılması ile beraber gerçekleşir. Ancak söz konusu açık istiare olduğu zaman hem benzeyen hem de benzetilen ele alınmak suretiyle yapılır. Birçok farklı alanda Edebiyat üzerinden kullanılan en önemli yapılar içerisinde gelir.
İstiare (Eğretileme) Söz Sanatı
İstiare (Eğretileme) Nedir?
Temel öğelerden (benzeyen, kendisine benzetilen) sadece biri söylenerek yapılan benzetmeye istiare denir.
İstiare, bir sözün benzetme amacıyla, başka bir söz yerine kullanılması olarak da tanımlanabilir.
Bir başka tanım: Aralarında benzerlik ilgisi bulunan iki sözcükten birini diğerinin yerine kullanma sanatıdır. Böylece bir sözcük, kendi anlamını değil başka bir sözcüğün anlamını ifade ettiği için mecazî anlamda kullanılmış olur.
Teşbih sanatının iki temel unsurundan birini kullanarak yapılan söz sanatına istiare denir. Şu halde istiare, benzerliğe dayalı bir söz sanatıdır.
&#;Yuvayı yapan dişi kuştur.&#;
Bir atasözü olan bu cümlede, &#;kadın&#;, &#;dişi kuş&#;a benzetilmiş, ancak benzeyen (kadın) kullanılmamıştır. Bu bir istiaredir.
İstiareler ikiye ayrılır:
» Açık İstiare: Sadece kendisine benzetilen kullanılır.
» Kapalı İstiare: Sadece benzeyen kullanılır.
Açık İstiare Nedir?
Açık istiare, teşbihin yalnızca &#;kendisine benzetilen&#; (güçlü) öğesi kullanılarak yapılan istiaredir.
Açık İstiare Örnekleri:
&#; Bir med zamanı gökyüzü kurşunla örtülü (Kurşun gibi bulutlarla örtülü)
&#; Doya doya sevemedim kuzumu (Kuzu gibi masum ve körpe yavru)
&#; Kadem kadem gece teşrifi o mehin Cihan cihan elem-i intizâre değmez mi (Nailî)
&#; Bu memlekette de bir gün sabah olursa, Haluk. (Tevfik Fikret)
&#; Bir hilal uğruna, ya Rab, ne güneşler batıyor! (Mehmet Akif Ersoy)
&#; Tekrar o alev gömleği giymiş gibi yandım. (Yahya Kemal Beyatlı)
&#; Bir ateş düştü canıma, Yanarım kimseler bilmez. (Gevheri)
&#; Şakaklarıma kar mı yağdı; ne var? (Cahit Sıtkı Tarancı)
&#; Ve ipek bir halıya benzeyen toprak Bu cehennem, bu cennet bizim (Nâzım Hikmet)
Kapalı istiare, benzetme&#;nin temel öğelerinden yalnızca benzeyen&#;in (zayıf öğenin) kullanılmasıyla yapılır. Kapalı istiarede, benzetme anlamı kaybolmasın diye &#;benzetme yönü&#; de söylenir.
&#; Çatma kurban olayım çehreni, ey nazlı hilal! (Mehmet Akif Ersoy)
&#; Kalbim yırtılıyor her nefesinde Kulağım, ruhumun avak sesinde (N. F. Kısakürek)
&#; Ve dörtnala, dümdüz bir mavilikte Kar yağıyor üstümüze, inceden (A. M. Dıranas)
Kement attım dala ben Düştüm haldan hala ben Çöp devşirdim yuva yaptım Uçurmadım bala ben
Maniyi söyleyen, kendisini &#;kuş&#;a benzetmektedir; ancak &#;kuş&#; kullanılmamış, onun özellikleri verilmiştir: çöp toplayıp yuva yapmak, yavru uçurmak.
Yüce dağların başında Salkım salkım olan bulut Saçın çözüp benim için Yaş dökerek ağlar mısın?
istiare &#;bulut&#;un kişileştirilmesiyle oluşmuştur. &#;Salkım&#;, &#;çözülüp iplik iplik sarkmak&#; anlamındadır. Üzüme benzetme yoktur.
Aşağıdaki cümlelerde koyu yazılı sözcükler bu yolla mecaz anlam kazanmıştır:
Bugün yine başım dalgalı.
Ortalığı soğuk bir sessizlik kapladı.
Bizim peşimizden onlar da damladılar.
Üçüncü bölüğün başında bir aslan vardı.
Örnek:
&#;Şakaklarıma kar mı yağdı, ne var?&#;
Şakaklardaki beyazlık kar&#;a benzetilmiş. Ancak benzeyen kullanılmamış. Bu, açık istiare örneğidir.
Örnek:
&#;Çatma kurban olayın çehreni ey nazlı hilâl!&#;
Şair, bayrağı kaşlarını çatmış bir insana benzetiyor; ancak &#;insan&#; (kendisine benzetilen) dizede açıkça geçmiyor. Sadece benzeyen öğesi kullanılmış. Bu, kapalı istiare örneğidir.
Not: Kapalı istiarelerde yalnız Benzeyenin (özellikte zayıf olanın) kullanıldığını biliyoruz. Bu tür benzetmelerde Kendisine Benzetilenin özelliklerinden (benzerlik yönünden) bazıları da ipucu olarak kullanılır.
Örnek:
&#;Çocuklar okula doğru adeta uçuyorlardı.&#;
Çocuklar &#;kuş&#;a benzetilmiş, &#;kuş&#; değil uçmak eylemi kullanılmıştır.
Örnek:
&#;Gözlerinden uyku akıyordu.&#;
&#;Uyku&#; akıcı bir maddeye (mesela suya) benzetilmiştir. &#;Akıyordu&#; eylemi ipucu olarak kullanılmıştır.
Not: Teşhis (Kişileştirme), insan olmayan varlıklara insan niteliği kazandırma, insana ait özellikleri o varlıklara mal etme, insandan diğer varlıklara aktarmadır.
Her teşhiste, bir kapalı istiare vardır; çünkü bu tür benzetmelerde &#;kendisine benzetilen&#; bir insandır ve söylenmemiştir. Her kapalı istiarede ise teşhis yoktur.
Örnek.
&#;Boynu bükük buğdaylar, yağmur özlemiyle gökleri gözlüyorlardı.&#;
Burada TEŞHİS ve KAPALI İSTİARE vardır. &#;Buğdaylar&#; insana benzetilmiş; &#;özlem çekmek&#;, &#;gözlemek&#; gibi özellikleri buğdaya mal edilmiştir.
Diğer Örnekler:
* &#;Derinden derine ırmaklar ağlar / Uzaktan uzağa çoban çeşmesi.&#; B: Irmaklar ve çoban çeşmesi KB: İnsan(?) BY: ağlamak(ipucu) TÜR: Kapalı İstiare
* &#;Gece akıp gitti / Çevirin gündüzün sayfalarını.&#; B: gece KB: akıp giden bir madde, su (?) BY: akmak(ipucu) TÜR : Kapalı İstiare
* &#;Gülüm beni terk edecek / Hasretiyle öldürecek.&#; B: sevgili (?) KB: gül TÜR : Açık İstiare
* &#;Nice dolaşık yolları çözdüm bıraktım.&#; B: yollar KB: ip, ip yumağı (?) BY: dolaşık, çözmek (ipucu) TÜR: Kapalı İstiare
* &#;Gönül her çiçekten bal almak ister / Kırıldı kanadı.uçamaz oldu.&#; B: gönül KB: arı (?) BY: çiçek,bal almak ve kanadı kırılmak(ipucu) TÜR: Kapalı İstiare
Asıl anlamı birinden bir şeyi ödünç isteyip almak olan istiare, bir kelimeye aralarındaki benzerlik sebebiyle temel anlamının dışında yeni bir anlam vermektir. İstiarenin temelinde teşbih vardır.
Teşbihin iki temel unsurundan benzeyen ve kendisine benzetilenlerden birinin doğrudan ya da dolaylı olarak söylenerek kaldırılan kısmının kastedilmesiyle istiare meydana gelir. Diğer bir deyişle istiâre, kısaltılmış bir teşbihtir. Bu açıdan bakıldığında istiare hem bir mecaz hem de bir teşbihtir. İstiareye konu olan kelimenin ya da cümlenin gerçek anlamının veya bu kelime veya cümlenin gösterdiği ilk anlamın anlaşılmasını engelleyen bir karîne bulunur. İstiareyi aralarındaki ilişki dolayısıyla teşbihi esas alarak anlatmak daha yerinde olur.
Teşbih ile istiarede iki unsur arasında bir ilişki kurulur. Hatta bu bazen gizli bir karşılaştırma gibidir. Fakat bu ilişki teşbihte açıkça bellidir; istiarede ise söylenmemiş sezdirilmiştir. Bunun sağladığı bir yarar da metni çözenin hayaline ve onun yorumlama gücüne bir şeyler bırakmaktır. İstiarede adı anılanın tüm yan anlamlarından, çağrışımlarından, bütün anlam değerlerinden yararlanılmaya çalışılır. Bu açıdan istiare, bir unsurun zihnimizde uyandırdığı başka bir unsur ile olan benzeyişinin yakalanıp verilmesidir. İstiare, kelimelerin temel anlamlarının sınırlarını aşma çabası olup kişinin iç âleminin derinliğini, sezgisinin sınırlarını, hayal gücünün genişliğini yansıtır. Ayrıca teşbih ve istiarenin amaçlarından biri de somutlaştırma, yani anlatılmak istenilen duygu ve düşüncenin daha etkili ve belirgin tarzda dile getirilmesidir. Başarı ihtimali az veya çok zor olan bir iş için uğraşmayı &#;iğneyle kuyu kazmaya&#; benzetmek ve bu ibare ile anlamı ifade etmek gibi. İstiare ile soyut şeyler, duygu ve düşünceler somutlaştırılır. Cansız varlıklar kişileştirilir ve konuşturulur. Lafızların anlamları zenginleşir, konuşana az sözle çok anlam ifade etme imkânı sağlanır ve söze îcâz özelliği kazandırılır.
İstiare, aralarında anlam açısından ilişki bulunan ya da öyle kabul edilen iki kelime veya cümlenin birini diğeri yerine kullanmakla meydana gelen bir dil olayıdır. İstiarenin hazır malzeme olarak günlük dilde birçok örneğine rastlarız. Bunların bir kısmında insan vücudundaki organların adları, dış dünyada benzetildikle-ri, işlev açısından yakın oldukları nesnelere verilirler. &#;Masa(nın) ayağı&#;, &#;dağ(ın) eteği&#; gibi. Bunlar aslında birer kişileştirmedir. Bu istiareler dilin bünyesinde tabiî olarak yer alırlar. Böyle istiareleri farkına varmadan günlük dilde sıkça kullanırız. Ayrıca bu kullanımlarda lafızların yan anlamları büyük ölçüde kaybolmuş durumdadır.
&#;Yüreğime ateş düştü&#; cümlesinde bir istiare vardır. Bu istiare şöyle meydana gelmiştir: &#;Istırap&#; ya da &#;dert&#; &#;ateş&#;e benzetilmiştir. Aralarında var olduğu kabul edilen benzerlik dolayısıyla bu iki unsurdan biri olan &#;ateş&#; zikredilerek &#;ıstırap&#; kastedilmiştir. Yani &#;ateş&#; lafzı &#;medlûl&#; değiştirmiştir. Burada &#;ateş&#; bir tutuşma sonucunda meydana gelen ısı ve ışık değil, &#;ıstırap&#;tır. Cümlede karîne-i mâni&#;a bulunduğundan &#;ateş&#;i lugat anlamıyla anlamamız mümkün değildir. Çünkü &#;ateş&#;in gönle düşmüş olması bunu gerektirmektedir.
İstiare ikiye ayrılır: Tek bir sözcükte meydana gelmişse müfred, birden fazla sözcükten oluşmuşsa mürekkeb istiare adını alır. Mürekkeb istiarenin bir adı da mürekkeb mecazdır. Mürekkeb istiare, müşebbehün bihin dile getirilen ve işaret edilen fikir ve tasavvurlarıyla söylenmeyen bir düşünce ya da tasavvur yerine kullanılmasıdır. Mürekkeb istiareye temsilî istiare de denir.
1. Müfred isti&#;âre: Tek bir kelimede meydana gelen istiarelerdir. İkiye ayrılır:
a) İstiâre-i musarraha (=açık istiare): Benzeyeni düşürülen teşbihtir. Bu istiareye &#;açık&#; denmesi kendisine benzetilenin açıkça ifade edilmesindendir. Teşbîh unsurlarından müşebbehün bih(=kendisine benzetilen)in söylenmesiyle yapılır.
&#;Akıyor nûr gördüğüm dereden&#; (Muallim Nâcî)
cümlesinde su &#;nûr&#;a benzetilmiş fakat kendisi söylenmeyerek onun yerine benzetildiği unsura yer verilmiştir.
&#;Bir tane idi o mâh gitti&#; (Abdülhak Hâmid)
Bu mısrada da sevgili &#;mâh(=ay)&#;a benzetilmiştir. Açık istiarede söylenilmeyen unsurun, yani benzeyenin anlaşılabilmesinin mümkün olması gerekir. Aksi takdirde zihin ona intikal edemez ve istiareden umulan yarar da gerçekleşmemiş olur.
b) İstiâre-i mekniyye (=kapalı istiâre): Kendisine benzetilenin açıkça söylenmediği, sadece onu hatırlatan, onunla ilgili bir unsurun bulunduğu istiaredir. Yani ibarede teşbihin iki tarafından yalnızca müşebbeh bulunur, fakat müşebbehün bih açıkça yer almaz.
Uçtukça hayâl-i yâr gözden (Muallim Nâcî)
cümlesinde sevgilinin hayâli bir &#;kuş&#;a benzetilmiş, ama müşebbehün bih, yani kendisine benzetilen söylenmeyerek onun uçma özelliğinin belirtilmesiyle yetinilmiştir. İstiare-i mekniyyede lafzın gerçek anlamında kullanılmadığını gösteren &#;karine&#; istiare-i tahyîliyye olarak adlandırılır. Yani kapalı istiarenin olduğu yerde bir de isti&#;âre-i tahyîliyye vardır. Bu örnekte &#;uçma&#; özelliğinin sevgilinin hayaline isnadı da &#;hâyâl-i yâr&#; sözünün kendi anlamında kullanılmadığını göstermekle birlikte kuşu da hayâl ettirmekte olduğundan buradaki isti&#;âre-i tahyîliyyedir. Kapalı istiareler iki şey arasındaki benzerlik üzerine kurulan teşbihin sınırlarını aşar. Diğer bir ifadeyle bu istiareleri birer teşbihe döndürmek bu istiarelerin çekiciliğini ve etkileyiciliğini yok eder.
İsim ve isim hükmündeki kelimelerle yapılan istiarelere isti&#;âre-i asliyye, fiillerle yapılan istiarelere de isti&#;âre-i tebe&#;iyye denir. Yukarıda verilen örneklerdeki istiareler isimlerle yapılan istiareler oldukları için &#;isti&#;âre-i asliyye&#;dirler. &#;Temiz yüzü güzel ahlâkını söylüyor&#; cümlesinde ise &#;söylüyor&#; fiili &#;delâlet ediyor, gösteriyor&#; anlamında kullanılmıştır. Bu tür istiareler de &#;isti&#;âre-i tebe&#;iyye&#; olarak adlandırılırlar.
2. Mürekkeb istiare: Mürekkeb istiare birden fazla kelime ile ifade edilen bir durumu, onun benzeri ya da bazı yönlerden onu andıran bir surete benzetme ve bunlardan ilkinin yerine ikincisini kullanma ile meydana gelir. Diğer bir ifade ile bu benzetmede unsurlar birer cümledir. Mürekkeb istiareye temsîlî istiare de denir. Bir adamın kararsızlığını ifade eden &#;Bir ileri bir geri gidiyor.&#; cümlesi bu türden bir istiaredir. Temsîlî istiareler yaygınlık kazanırsa mesel adını alırlar. &#;Ayağını yorganına göre uzat.&#; cümlesi artık ayak ve yorgan ile ilgili bir durumu değil, kişinin kendi imkânına göre davranması gerektiğini söyleyen bir cümledir. &#;Çarşıya pirince giderken evdeki bulgurdan oldu.&#; cümlesinde de böyle bir istiare vardır.
İstiarenin güzelliği ve değeri teşbihi hemen hatırlatmamasına, ayrıca vech-i şe-behin ne bilmece gibi kapalı, ne de ilk bakışta hemen anlaşılacak kadar basit ve sıradan olmamasına bağlıdır. İstiare belâgat açısından teşbihten daha üstün ve değerli kabul edilir. Bununla birlikte vech-i şebehin çok kapalı olduğu yerlerde istiare yerine teşbihin, çok açık olduğu yerlerde de teşbih yerine istiarenin kullanılmasına dikkat edilir. Ayrıca istiare bir ibarenin bir maksat dolayısıyla kendi anlamından başka bir anlamı göstermesidir. Yani istiarenin bir hedefi olmalıdır. Aksi takdirde kelimenin kendi anlamında kullanılması daha uygundur. İstiarenin özü teşbihtir. Ancak istiare, iki şey arasındaki benzetmede müşebbehin müşebbehün bih-le aynı olduğunu iddia eder. Bu da her istiarede bir mübalağanın mevcut olması demektir. İstiare iki varlığın anlam bakımından teke indirilmesidir. Bu iddianın olmadığı yerde istiare yoktur.
Kaynak: Prof. Dr. M. A. Yekta SARAÇ, Eski Türk Edebiyatına Giriş: Söz Sanatları
Metafor (eğreltileme)
Geçti&#;imiz hafta tak&#;m ruhu konusunu irdelemekten hareketle müzi&#;i bir metafor olarak (e&#;reltileme kelimesine pek &#;s&#;namad&#;m, kullan&#;m&#;n&#; gençlere havale ediyorum) kullanm&#;&#; ve ba&#;ar&#;l&#; bir örgütün ba&#;ar&#;s&#;n&#; bu metaforla aç&#;klamaya çal&#;&#;anlar&#;n yapt&#;klar&#; baz&#; varsay&#;mlara dikkatinizi çekmi&#;tim. Müzik metaforu bize &#;öyle dersler aktar&#;yor. K&#;saca tekrarlayal&#;m: Ba&#;ar&#;l&#; olmak için (1) Nereden ba&#;lay&#;p nereye gidece&#;inizi bütün olarak kafan&#;zda canland&#;r&#;p, tutup hiç unutmayacaks&#;n&#;z (müzik), (2) bu yol haritas&#;n&#; sizin oraya gitmenize yard&#;mc&#; olacak iyi e&#;itilmi&#;, kalifiye elemanlara herkesin ortak lisan&#;yla anlatacaks&#;n&#;z (notalar), (3) elemanlar&#;n ihtiyac&#; olan tesis ve gereçleri temin edeceksiniz (aletler); (4) hizmet sundu&#;unuz kitleleri sizi dinleyecekleri bir yere toplayacaks&#;n&#;z (konser salonu); (5) sundu&#;unuz hizmetin mükemmel olmas&#; için hizmeti sunmadan çal&#;&#;acaks&#;n&#;z, haz&#;r olacaks&#;n&#;z (prova). Metafora böyle bak&#;nca senfoni bestelemek &#;irket idare etmekten daha kolay geliyor. Bu derslerde ters hiçbir &#;ey yok. Hepsi do&#;ru. Yapabilirseniz &#;irketinizin ba&#;ar&#;l&#; olmamas&#; için kara talihten ba&#;ka bir neden bulmak zor olur. Ancak bunu yapabilecek, özellikle büyücek i&#;letmelerde yapabilecek i&#;letmeci say&#;s&#; ünlü bestekârlar&#;n say&#;s&#;dan azd&#;r.
Bunun en önemi nedeni bu tür bir çal&#;&#;man&#;n, geçen hafta da dedi&#;im gibi, ancak proje çap&#;nda yap&#;labilir olmas&#;d&#;r. Zaten proje çap&#;nda böyle çal&#;&#;m&#;yorsan&#;z sizin o projenin ba&#;&#;nda olma nedeninizi sorgulamak gerekir. Sonu belirsiz, büyücek &#;irketlerde ise bunu yapmak çok, ama çok zordur. Ne öyle sonu belli bir plan vard&#;r, ne elemanlar o kadar konuda uzmand&#;r, ne ortak bir lisan vard&#;r, tesis ve gereçler ne kolayl&#;kla tan&#;mlanabilir ne de her zaman tedarik edilebilir, hizmet (mal) sunulacak kitleleri hizmetinizi alabilecekleri yerde toplamak (pazar) zaten ana derttir. Eh! Zaten kimse i&#;letmecilik kolay kariyerdir, demedi.
Bu kadar uyar&#; yeter. Dönelim esas konumuza: Tak&#;m ruhu. Sizin de anlad&#;&#;&#;n&#;z gibi tak&#;m ruhu denilen &#;eyi tüm &#;irket çap&#;nda dü&#;ünmek sizi bir yere götürmeyecektir. E&#;er bu kavram proje baz&#;nda çal&#;&#;an küçük birimler için geçerliyse büyücek örgütlerde ilk yap&#;lacak i&#; örgütü küçük örgütlerin beraber çal&#;&#;t&#;&#;&#; bir hale getirmek olarak ortaya ç&#;k&#;yor. Bu yap&#;labilir mi? Nas&#;l? Bu iki sorunun cevab&#;n&#; hâlâ bilmiyorsan&#;z kalbimi k&#;rars&#;n&#;z. Kaç kere yazd&#;m. Yineliyorum.
Daha önce komuta yetkisi olan yöneticiler (line off icers) ve komuta yetkisi olmayan (staff -kurmay) yöneticiler ay&#;r&#;m&#; konusunu i&#;lemi&#;tim. Benim üniversitede san&#;yorum 3. s&#;n&#;ftayken ald&#;&#;&#;m personel yönetimi dersinde bu konu uzun uzun anlat&#;l&#;yordu. Üniversite 3. s&#;n&#;fta daha çok memleketi kurtarmak ve o s&#;ralar evlenmek üzere oldu&#;um &#;imdiki e&#;imle zü&#;ürtlükten kendimizi kurtarmak aras&#;nda s&#;k&#;&#;t&#;&#;&#;mdan bu konuya fazla e&#;ilememi&#;tim. Saçlar&#;ma ak dü&#;tükten ve bir i&#;letmecilik paradigmas&#; olu&#;turacak deneyime ula&#;t&#;ktan sonra konunun önemini ve neden literatürün konudan uzakla&#;t&#;&#;&#;n&#; anlad&#;m. Konu önemliydi çünkü bir i&#;letme-yönetim ay&#;r&#;m&#; paradigmas&#; kurulmas&#;na olanak sa&#;l&#;yordu. Literatür konudan uzakla&#;t&#;, çünkü böyle bir paradigma yoktu.
Bu ‘line ’komuta yetkili’ ve ‘staff -kurmay’ ay&#;r&#;m&#;n&#; yaz&#;lar&#;m&#; takip eden okurlar daha önce inceledi&#;imi hat&#;rlayacaklard&#;r. K&#;saca hat&#;rlayal&#;m. Bir &#;irkette kendi alan&#;n&#;n d&#;&#;&#;nda, yani &#;irketin ‘i&#;i’ üzerinde, komuta yetkisi olmayan be&#; tip yönetici vard&#;r. Bu yöneticiler insan gücü, finansman, alt yap&#; ve fiziki kaynaklar, ili&#;kiler ve i&#;birlikleri, ve bilgi ve know-how yöneticileri yani “kaynak” yöneticileridir. &#;irketin i&#;i üzerinde komuta yetkisi olanlar da pazarlama ve üretim yöneticileridir. Bu i&#;letme (pazarlama ve üretim) ve yönetim (kaynak kararlar&#;) ay&#;r&#;m&#;n&#; defalarca i&#;ledim. O nedenle tekrar etmeyece&#;im. Kaynak kararlar&#;n&#;n birbirleriyle örtü&#;en planlama (miktar, kalite, eder ve zamanlama); tedarik ve tahsis olarak özetlenen kararlardan olu&#;tu&#;unu, i&#;letme yönetiminin ise da&#;&#;t&#;m, ileti&#;im ve sat&#;&#; i&#;lerinden olu&#;an pazarlama; &#;irketin pazarlara sunmak istedi&#;i mal ve / veya hizmeti planlanan kalite, miktar ve maliyette zaman&#;nda üretmekten olu&#;an üretim oldu&#;unu hat&#;rlayacaks&#;n&#;z.
Kan&#;mca bir örgütü bu biçimde birbirini d&#;&#;layan (mutually exclusive) ve birlikte kapsay&#;c&#; (collectively exhaustive) parçalara bölmeden tak&#;m ruhu kuraca&#;&#;m diye u&#;ra&#;mak adam&#; dü&#; k&#;r&#;kl&#;&#;&#;na u&#;rat&#;r. Halbuki yukar&#;da özetledi&#;im gibi büyük ve proje tipi olmayan örgütleri i&#;letme-yönetim; line-staff olarak küçük örgütler halinde kaos yaratmadan bölümlemek olanakl&#;d&#;r. &#;&#;te o zaman di&#;er gerekleri de yerine getirirseniz &#;u tak&#;m ruhu denilen &#;eyle u&#;ra&#;abilirsiniz. Bu di&#;er gerekleri ileride irdeleriz. Yoksa hiç zahmet etmeyin. Örgüte k&#;sa bir süre bir ‘ruh’ kazand&#;rm&#;&#; gibi gözükseniz bile bu ruh nane ruhu misali uçucudur, yok olur gider.