Yıllara Göre Dış Borç

Türkiye’nin brüt dış borç stoku, 30 Haziran itibariyle ,4 milyar dolar, net dış borç stoku ise ,5 milyar dolar oldu. Brüt dış borç stokunun milli gelire oranı yüzde 53,7 olarak gerçekleşti. Hazine garantili borçlar ise 15,8 milyar dolara ulaştı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, ’nin ikinci çeyreği (30 Haziran) itibariyle Türkiye’nin dış borç verilerini açıkladı. Türkiye’nin brüt dış borç stoku, ,4 milyar dolar oldu. Birinci çeyreğe göre 6,1 milyar dolar azalan brüt dış borç stoku, bir önceki yılın aynı dönemine göre 61 milyon dolar artış gösterdi.

Brüt dış borç stokunun ,2 milyar doları kamu sektörüne, 29,4 milyar doları Merkez Bankası’na ve ,8 milyar doları özel sektöre ait borçlardan oluşuyor. 

Milli gelirin yüzde 53,7’si

Brüt dış borç stokunun milli gelire oranı ise yüzde 53,7 oldu. Borç stokunun milli gelire oranı, yılının sonunda yüzde 60,4’e ulaşarak son zamanların en yüksek düzeyine ulaşmıştı. Bu düzeyde borçluluk oranı, AKP’yi iktidara taşıyan krizinin sonrasında, ’nin ikinci çeyreğinde yüzde 60 olarak görülmüştü.

Hazine garantili dış borç 15,8 milyar dolar

Hazine garantili dış borç stoku, yılı sonunda 15,4 milyar dolar iken, 15,8 milyar dolara çıktı. Hazine garantili borçların 3,9 milyar doları özel alacaklılara, 11,9 milyar doları resmi alacaklılara olan borçlardan oluşuyor. 

Mayıs itibarıyla kamu kesiminin en önemli parçası olan merkezi yönetimin toplam borç stoku 3,4 trilyon liraya yaklaşmış bulunuyor (iç borç stoku 1,6 trilyon lira, dış borç stoku milyar dolar ya da 1,8 trilyon lira.) yılının ilk çeyrek sonuçlarına göre Türkiye&#;nin toplam dış borç stoku , 2 milyar dolara yükselmiş görünüyor.

Aşağıdaki tablo borç stokunun ve borç yükünün (borç stoku / GSYH) son durumunu gösteriyor (veriler için kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Kamu Borç Yönetimi Raporu, Haziran yılına ilişkin GSYH tutarları tahmindir.)

Tabloda dikkat çeken noktaları sıralayalım: (1) Merkezi yönetim iç borç stoku yılında pandemi etkisiyle yaşanan büyük artıştan sonra daha yavaş artıyor görünse de yılının ilk beş ayındaki tempo sürerse yıllık artış yeniden ciddi düzeye yükselecek. (2) Merkezi yönetim dış borç stokunun artış hızı iç borç stokunun artış hızına göre çok daha temkinli bir ivme içinde görünüyor. (3) Dış borç stoku içinde en hızlı artan bölüm TCMB&#;nin borç stokudur. (4) &#;de gerilemiş bulunan Özel kesim dış borç stoku yeniden yavaş yavaş artmaya başlamış bulunuyor.

GSYH büyüdüğü sürece iç borç stoku artsa da iç borç yükü artmıyor. Bunun temel nedeni iç borçların da GSYH&#;nin de TL olarak hesaplanması. GSYH cari fiyatlarla hesaplandığında enflasyonu da içerdiğinden yüksek çıkıyor ( tahmini milyar TL. Bu tahmin yüzde 51 ortalama yıllık enflasyon ve yüzde 3,5 reel büyüme oranına dayanıyor. Cari fiyatlarla ölçülen GSYH&#;yi temel almak yanlış bir gösterim biçimi ama dünya uygulaması bu yönde olduğu için biz de bu ölçümü esas alıyoruz.)

Merkezi Yönetim İç Borç Yükü (%) = Merkezi Yönetim İç Borç Stoku (TL) / Cari Fiyatlarla (CF) GSYH (TL)  

Bu çerçevede merkezi yönetim iç borç yükü herhangi bir sorun oluşturmuyor.

Dış borç stokunun GSYH ile olan ilişkisi iç borçtan farklı. Burada dış borç stoku dolarla ölçüldüğü için dolarla hesaplanan GSYH&#;ye oranlanıyor. GSYH, TL ile hesaplandıktan sonra o yılın ortalama USD/TL kuruna bölünerek dolara çevriliyor.

Türkiye GSYH (USD) = Türkiye CF GSYH (TL) / USD - TL Yıllık Ortalama Kuru

Eğer TL&#;nin dolara karşı değer kaybı, enflasyondan yüksekse o zaman GSYH dolar cinsinden gerilemiş oluyor. Bunun sonucu olarak da dış borç yükü artıyor.

Türkiye Dış Borç Yükü (%) = Türkiye Dış Borç Stoku (USD) / Türkiye GSYH (USD)

Bunu tabloda yılında açık biçimde görmek mümkün. yılında bir yandan dış borç stoku artarken bir yandan da GSYH dolar cinsinden küçüldüğü için dış borç yükü de yüzde 54,7&#;den yüzde 60,4&#;e yükselmiş. Benzer bir durum &#;de de ortaya çıkacak gibi görünüyor.

Dış borçlar arasında TCMB&#;nin yer almaması gerekir. Çünkü merkez bankaları dış borçlanma yapan kuruluşlar değildir. Bununla birlikte TCMB &#;lerin ortasına kadar Türkiye adına dış borçlanma yapardı. Sonra bu görevi asıl sahibi olan Hazine&#;ye devretti. Ayrıca TCMB, eskiden yurt dışındaki Türklerin paralarını tıpkı bir mevduat bankası gibi kabul eder, onlara mevduat hesabı açardı. Bu da bir merkez bankasının görevi değildi, o da terk edildi ve vadesi dolan mevduatlar ticari bankalara yönlendirilerek kapatıldı. Son üç yılda TCMB swap işlemleri yoluyla borçlanmaya başlayınca yeniden bu tablonun önemli bir unsuru haline geldi.