Tahakkuk esas ve dönemsellik ilkesi kurum kazancnn tespitinde gözetilen iki temel ilkedir. Kesinleen kazancn ilgili olduu dönemde beyan edilmesini hedef alan bu iki temel ilke, genellikle ayn vergisel sonuçlara ulatrsa da çeliik sonuçlar da dourabilmektedir. Bu gibi durumlarda vergi idaresi tahakkuk esasna belirleyici ilevi yüklemektedir.
Anahtar Kelimeler: Tahakkuk Esas, Dönemsellik lkesi, Kurum Kazanc.
GR
Ticari kâr, bir iletmenin (kurumun) bir dönem zarfnda gerçekletirdii ilemler dolaysyla ortaya çkan gelir unsurlar ile gider ve maliyet unsurlar arasndaki müspet fark olarak tanmlanabilir. Bu farka gelir veya kurumlar vergisi kanunlarnn gider kabul etmedii ödemelerin eklenmesi ve Vergi Usul Kanunu'nun deerleme hükümleri sonucu ortaya çkan deerleme farklarnn ilavesi/çkarlmasyla gelir/kurumlar vergisi tarhna esas alnacak matraha ulalmaktadr.
Bir haslat/maliyet unsurunun gelir/gider olarak dikkate alnmas için onun tahakkuk etmi olmas art aranmaktadr. Öte yandan, tahakkuk etmi gelir/giderler de dönemsellik ilkesi gerei ilgili olduklar dönemlere paylatrlmaktadr.
Çou zaman vergilendirme açsndan birbiriyle uyumlu sonuçlar douran tahakkuk esas ve dönemsellik ilkesi, zaman zaman çeliik sonuçlara da neden olabilmektedir. Makalemizin konusunu anlan iki baat ilkenin farkl sonuçlara vard durumlarda hangi ilkenin uygulanmasna öncelik verilecei hususu tekil etmektedir.
Kurum kazanc, Gelir Vergisi Kanunu ("GVK")'nda belirlenmi ticari kazanç esaslarna göre tespit edilmektedir. Vergi Usul Kanunu ("VUK")'nun deerleme hükümleri ise kazancn tespitinde uyulmas zorunlu kurallar tekil etmektedir. Deerleme hükümlerini iki temel ilke tamamlamaktadr ki, bunlar "tahakkuk esas" ve "dönemsellik ilkesi"dir.
Tahakkuk esasna göre, bir gelir veya gider unsurunun kurumlar vergisi matrahnn tespitinde dikkate alnabilmesi için, gelir veya giderin miktar ve mahiyet itibariyle kesinlemi olmas, yani geliri veya gideri douran ilemin tekemmül etmesinin yan sra, miktarnn ve ilemden kaynaklanan alacan veya borcun ödeme artlarnn da belirlenmi olmas gereklidir. Bu esas dikkate alndnda, özel bir düzenleme bulunmad sürece, bir gelir veya gider unsurunun mahiyet ve tutar itibariyle kesinletii dönem kazancnn tespitinde dikkate alnmas gerekmektedir.
Tahakkuk esas finansal raporlamada da esas alnan bir ilkedir. Kamu Gözetimi Muhasebe Standartlar Denetim Kurumu'nca yaymlanan "Finansal Raporlamaya likin Kavramsal Çerçeve"ye göre; tahakkuk esasl muhasebede, ilemler ile dier olaylar ve durumlarn raporlayan iletmenin ekonomik kaynaklar ve talep haklar üzerindeki etkileri, ilgili nakit girileri ve ödemeler farkl bir dönemde gerçeklemi olsa bile, gerçekletii dönemde gösterilecektir. (para)
Tahakkuk esas nedeniyledir ki, iktisadi bir kymet tedariki için verilen avanslar kurum kazancnn tespitinde gider olarak yazlamamakta, temini için avans verilen iktisadi kymetin niteliine (stok, maddi duran varlk maddi olmayan duran varlk, özel tükenmeye tabi varlk gibi) göre , , veya funduszeue.info defteri kebir hesaplarnda aktifletirilmektedir. Buna paralel olarak henüz teslim edilmemi ticari emtia ve ifa edilmemi hizmetlerle ilgili alnan avanslar da gelir olarak kurum kazancna dahil edilmemekte, avansn niteliine ve karlk olarak alnd yükümlülüün ifa müddetine göre , , ve funduszeue.info hesaplarda pasifletirilmek suretiyle izlenmektedir.
Yine tahakkuk ilkesi nedeniyledir ki, vadeli mevduat sözlemesinden doan alacaklarn deerleme gününe kadar hesaplanacak faizleri tahsil edilmedii halde gelir yazlmakta; kredi sözlemesinden doan borçlarn deerleme gününe kadar ilemi faizleri de ödenmedii halde gider olarak kaydedilmektedir.
Kural olarak fatura düzenlenmesi tahakkuku takip eden yedi gün içerisinde gerçekleecek bir ilem olmakla birlikte, faturann düzenlenmi olmas her zaman tahakkukun gerçekletiine karine tekil etmemektedir. Örnein, önceki yln Aralk ayna ait olan elektrik, telefon, doalgaz ve su faturalar içinde bulunulan yln Ocak ay içerisinde düzenlenmektedir. Ancak bir önceki yln son aynda tüketilen elektrik, su, telefon, doalgaz vs. faturalarnda yer alan bedeller, Aralk ay içerisinde tahakkuk etmi olduundan, bu giderlere ilikin faturalar izleyen takvim ylnn Ocak aynda düzenlenmi olsa dahi bir önceki yla ilikin olarak beyan edilecek ticari kazancn tespitinde gider olarak dikkate alnmaktadr1. Yani tahakkuk önceki ylda gerçekletiinden, faturann takip eden yl düzenlenmesi, giderlere intikalin tahakkukun gerçekletii yl yaplmasna engel tekil etmemektedir.
Bu durumun tersi, yani tahakkuk gerçeklemeden önce fatura düzenlenmesi de mümkün olabilmektedir. Örnein, Savunma Sanayi Müstearl ile düzenlenen sözlemeye istinaden proje maliyetleri olumadan fatura düzenlemek suretiyle avans mahiyetinde tahsilatlar yaptn beyan ederek yaplan bu tahsilatlarn hangi dönem kurum kazanc ile ilikilendirileceini soran bir mükellefe vergi idaresince verilen muktezada2;
"irketiniz ile Savunma Sanayi Müstearl arasnda düzenlenen sözleme kapsamnda üstlenilen ilere ilikin olarakherhangi bir mal teslimi veya hizmet ifas olmakszn tahsil edilen avanslarn, Vergi Usul Kanununun nci maddesi hükmü gereincemukayyet deerleri üzerinden pasifletirilmesisuretiyle deerlenmesi vesözlemeye konu maln tesliminin veyahizmetin ifasnn gerçekletii dönemin kurum kazancnn tespitinde dikkate alnmas gerekmektedir. Maln tesliminden ve hizmetin ifasndan önceavans olarak tahsil edilen tutarlara ilikin olarak fatura düzenlenmi olmas kurum kazancnn tespiti açsndan bu durumu etkilemeyecektir."
görüü paylalmak suretiyle avans tahsilat için fatura düzenlenmi olmasnn, faturadaki bedelin faturann düzenledii dönemin kazancna dahil edilmesini zorunlu klmad vurgulanmtr.
Kurum kazancnn tespitinde kural tahakkuk esas olmakla birlikte istisnalar da yok deildir. Aada saylan hallerde kurum kazancnn tespitinde gelir veya giderin hesaba katlmasnda tahakkuk esas cari deildir:
Dönemsellik ilkesi ise gelir ve kurumlar vergisi kanunlarnda benimsenen "vergiye tabi kazancn yllk olarak tespit edilmesi" kuralnn bir gerei olarak ortaya çkmtr. Defterlerin hesap dönemi itibariyle tutulaca, kaytlarn her hesap dönemi sonunda kapatlaca ve ertesi hesap dönemi banda yeniden açlaca hükmünü içeren VUK'un maddesi de dönemsellik ilkesine kaynaklk eden bir baka düzenlemedir.
1 Seri funduszeue.info Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Teblii'nde dönemsellik ilkesi, "letmenin süreklilii kavram uyarnca snrsz kabul edilen ömrünün, belirli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarnn dier dönemlerden bamsz olarak saptanmasdr. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasna göre muhasebeletirilmesi, haslat, gelir ve karlarn ayn döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karlatrlmas bu kavramn gereidir." eklinde tanmlanmtr.
Dönemsellik ilkesi VUK'ta karln Kanun'un "Aktif Geçici Hesap Kymetleri" balkl ve "Pasif Geçici Hesap Kymetleri" balkl maddelerinde bulmutur. Söz konusu madde hükümleri gerei, gelecek hesap dönemleri ile ilgili olduklar halde pein ödenen giderler veya pein tahsil olunan haslat ödendii/tahsil edildii dönemin gideri olarak deil, ilgili olduu dönemin gideri/geliri olarak dikkate alnmaktadr. Bunun temin edilebilmesi için pein yaplan tahsilat veya ödemeler gelir tablosu hesaplarnda deil, bilanço hesaplarnda izlenmektedir. Pein yaplan tahsilat "Gelecek Aylara Ait Gelirler" ve "Gelecek Yllara Ait Gelirler" hesaplarna kaydedilmek suretiyle pasifletirilirken, pein yaplan ödemeler "Gelecek Aylara Ait Giderler" ve "Gelecek Yllara Ait Giderler" hesaplarna kaydedilerek aktifletirilmektedir.
Buna paralel olarak cari hesap dönemine ait olup tahsilat henüz yaplmam olan haslat unsurlar ile cari hesap dönemine ait olup ödemesi henüz gerçeklememi olan gider unsurlar da nakit hareketinin gerçekleecei dönemin deil, tahakkuk ettii dönemin kazanc ile ilikilendirilmektedir. Bunun temini de tahsilat ya da alacak kayd henüz yaplmam haslat unsurlarnn "/ Gelir Tahakkuklar" hesaplar kullanlarak aktifletirilmesi ve ödemesi henüz gerçeklememi ve hizmet sunucusu adna borç kayd henüz yaplmam olan gider unsurlarnn "/ Gider Tahakkuklar" hesaplarnda pasifletirilmesi suretiyle gerçeklemektedir.
Sigorta poliçesine göre iki takvim ylna sirayet eden bir sigortalama hizmetinde, sigorta giderlerinin ilk takvim ylnda tahakkuk ettiinin kabulüyle, tamam ilk takvim ylnda ödenmi olsa dahi iki takvim ylna yaylan sigorta giderinin sigorta gün saysna göre iki takvim ylna bölünmesi dönemsellik ilkesinin bir sonucudur. Buna paralel olarak binek otomobillerde kst amortisman uygulanmas da dönemsellik ilkesinin saf haliyle uygulanmasndan baka bir ey deildir.
Öte yandan, dönemsellik ilkesi bir yllk periyotta elde edilen kazancn vergilendirilmesini öngörmektedir. Bu bir yllk periyot kendilerine özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler için farkl olsa da genel itibariyle takvim ylna tekabül etmektedir. Aadaki durumlarda gelirin vergilendirilmesinde bir yllk periyottan sapma söz konusu olmaktadr:
Tahakkuk esas ve dönemsellik ilkesi, bir gelir veya gider unsurunun hangi dönemin geliri veya gideri olarak dikkate alnaca konusunda farkl sonuçlar ortaya çkarabilmektedir. Bu durumda hangi ilkenin öncelik tayaca hususu vergi uygulamasnda önem arz etmektedir. Aada hangi ilkenin öncelik tayaca hususunda Vergi daresi'nce verilen muktezalar esas alnarak deerlendirmeler yaplmtr:
"funduszeue.infon da anlalaca üzere, tahakkuk esasnn gerei ticari kazançta bir haslatn ya da giderin ilgili olduu dönemde ödenmi olmasnn bir önemi bulunmamaktadr. Ticari kazanç açsndan giderin ve gelirin tahakkuk etmi olmas yeterlidir. Ancak dönemsellik ilkesinin gerei olarak bir gelir veya gider tahakkuk etmi olsa bile ilgili olduu dönemle ilikilendirilmesi gerekir.
Buna göre,dönemsellik ilkesinin ilerlik kazanabilmesi ancak vergi uygulamas bakmndan tahakkuk etmi saylma vasfn tayan bir gelir ve giderin var olmasna baldr.
Sonuç olaraktahakkuk ilkesi her zaman önde gelmekte ise de; tahakkuk esas ile beraber dönemsellik ilkesi de belirleyici bir fonksiyon üstlenmektedir."
gerekçesi ile hesap dönemi kurum kazancnn tespitinde gelir yazlan komisyonlardan fazla ve yersiz tahsil edilen %10 orannn üzerindeki ksmn, geri ödeme koullarnn da belirlendii protokol gereince 31/03/ tarihinde mahiyet ve tutar itibaryla kesinletii ve bu nedenle ödeme tarihleri dikkate alnmakszn tamamnn yl kurum kazancnn tespitinde gider olarak indirim konusu yaplmas gerektii sonucuna varlmtr. Dikkat edilecei üzere, muktezada tahakkuk ilkesinin her zaman öncellikli olduu vurgulanm ve dönemsellik ilkesine göre dönemiyle ilikilendirilmesi gereken maliyet unsurunun geri ödeme koullarnn belirlendii (tahakkuk ettii) hesap döneminde gider yazlmas salk verilmitir.
Tahakkuk esas ve dönemsellik kavram ticari kazancn ve onun gibi tespit edilen kurum kazancnn belirlenmesinde esas alnan iki temel ilkedir. Bu ilkelerin yan sra VUK'un deerleme hükümleri de kurum kazancnn tespitinde uyulmas zorunlu kurallar belirlemektedir. Gelirin/giderin miktar ve mahiyet itibariyle kesinlemesi olarak adlandrlan tahakkuk esas ile gelirin/giderin ilgili olduu dönem ile ilikilendirilmesi olarak ifade edilen dönemsellik ilkesi, tahakkukun gelir/gider unsurunun ilgili olduu dönemde veya öncesinde gerçekletii genel durumda birbiriyle uyumlu sonuçlar dourmaktadr. Ancak gelir veya giderin tahakkukunun (kesinlemesinin) söz konusu unsurlarn ilgili olduklar dönemden sonra gerçekletii istisnai durumlarda bu iki ilke birbiriyle çelien vergisel sonuçlara varmaktadr. Bu gibi durumlarda Vergi daresi tahakkuk ilkesine üstünlük tanmakta ve gelir veya gider unsurunun kurumlar vergisi için geçmi dönemlere düzeltme beyannamesi verilerek ilgili döneme mal edilmesini deil, tahakkukun gerçekletii dönem kazancnn tespitinde dikkate alnmasn tercih etmektedir. Biz de mükellef haklar ve idari ilemlerde basitlik açsndan bu yaklamn doru olduunu deerlendirmekteyiz.
Footnotes
1. Adana Vergi Dairesi Bakanl'nn tarih ve BGBKDV-7 sayl özelgesi
2. Ankara Vergi Dairesi Bakanl'nn tarih ve [/27] sayl özelgesi
3. stanbul Vergi Dairesi Bakanl'nn 23/03/ tarih ve BGB sayl özelgesi
4. Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Bakanl'nn tarih ve ()-2 sayl özelgesi
5. Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Bakanl'nn tarih ve BGBKVK sayl özelgesi
6. Balkesir Vergi Dairesi Bakanl'nn tarih ve BGBGVK sayl özelgesi
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
AUTHOR(S)
POPULAR ARTICLES ON: Tax from Turkey
Katten Muchin Rosenman LLP
London partner Charlotte Sallabank and associate Christy Wilson, Transactional Tax Planning, authored an article for the International Tax Review about tax avoidance in the UK.
Jersey Finance Limited
The global tax environment has never seen such fundamental change at such a rapid pace. As a result, funds, their managers, investors and advisers may be uncertain of the impact on their current and future structures.
Muhasebenin temel kavramları şunlardır :
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı,
2. Kişilik Kavramı,
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı,
4. Dönemsellik Kavramı,
5. Parayla Ölçülme Kavramı,
6. Maliyet Esası Kavramı,
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı,
8. Tutarlılık Kavramı,
9. Tam Açıklama Kavramı,
İhtiyatlılık Kavramı,
Önemlilik Kavramı,
Özün Önceliği Kavramı.
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı :
Bu kavram, muhasebenin işlevini yerine getirme hususundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacını göstermektedir. Sosyal sorumluluk kavramı; muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.
2. Kişilik Kavramı :
Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür.
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı:
Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir. İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturur.
Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
4. Dönemsellik Kavramı :
Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.
Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
5. Parayla Ölçülme Kavramı :
Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder.
Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.
6. Maliyet Esası Kavramı :
Maliyet esası kavramı; para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder.
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı :
Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.
8. Tutarlılık Kavramı :
Tutarlılık kavramı; muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler, uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarında açıklanması zorunludur.
9. Tam Açıklama Kavramı :
Tam açıklama kavramı; mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.
Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.
İhtiyatlılık Kavramı
Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin gözönüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve kârlar için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.
Önemlilik Kavramı :
Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mâli bir olayın nispî ağırlık ve değerinin mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.
Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.
Özün Önceliği Kavramı :
Özün Önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder.
Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır.
Muhasebenin genel olarak dört temel görevi bulunmaktadır. Bunlar; kayıt, sınıflandırma, raporlama ve analiz olarak kabul edilmektedir. Dönemsellik ilkesi, bir muhasebecinin işlem yaparken tam anlamıyla bağlı kalması gereken bir zorunluluktur. Muhasebe süreçlerinde dönemsellik kavramına uyulmaması, eksik veya yanlış olarak görülmektedir. Tahakkuk kavramı ise gelir tablosu ile doğrudan alakalıdır.
İçindekiler
Dönemsellik, işletmenin sürekliliği ile doğrudan bağlantılıdır. İşletmenin sürekliliği ise bir işletmenin belirli bir süre içerisinde kurulmaması ile ilgilenmektedir. Teoride tüm işletmeler sonsuza kadar varlığını devam ettirecektir. Burada, süreklilik ortaya çıkmaktadır. Sonsuza kadar devam edeceği varsayılan bir işletme için belirli dönemlerde vergi ve muhasebe açısından değerlendirilmesi gerekir. Bu işlemler için işletmenin varlığı belirli dönemlere ayrılmaktadır. Dönemler eşit uzunlukta ve en uzun dönem 12 ay olmalıdır. 12 aydan kısa süreler bazı durumlarda kabul görür. 1 Ocak ile 31 Aralık arası 12 aylık mali yıl adını almaktadır. Mali yıl ve takvimlerin farklı olmasına ise özel hesap dönemi denilmektedir. Bu dönemlerde Ticaret Odası’ndan durumun tescil edilmesi gerekmektedir.
Özetleyecek olursak dönemsellik kavramı, bir işletme ömrünün sonsuz kabul edilerek belirli dönemlere ayrılması demektir.
Tahakkuk etmek, gerçekleşmek anlamına gelmektedir. Tahakkuk ilkesinin muhasebedeki yeri ise, bir gelirin veya giderin gelir – gider tablosuna eklenmesi ile ilişkilidir. Yazımızın başında bahsettiğimiz “gelir – gider tablosu ile doğrudan ilişkilidir” ifadesi buradan kaynaklanmaktadır. Bir işletmenin, gelir veya gideri ait olduğu dönemin gelir tablosuna muhakkak dahil edilmelidir. Gelir veya giderin tahsis edilmemiş olması, faturasının kesilmemiş veya alınmamış olması, ödenmemiş olması tamamen önemsizdir. Tahakkuk, mutlaka doğru döneme denk getirilmelidir. Gelir tablosunun dip toplamı üzerinden gelir vergisi ödenir. İşletme, kritik raporları için yine dip toplamını kullanmaktadır. Bu nedenle oldukça önemlidir.
Bilançonun 18 – 28 – 38 – 48 numaralı hesap gruplarında dönemsellik ve tahakkuk ilkesi yer almaktadır. Tüm hesap grupları, gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları olarak iki alt başlığa ayrılmaktadır. Gelecek aylara ait giderler, dönemsellik ilkesini temsil eder. Gelir tahakkukları, tahakkuk esasına dayanır. Ancak, 18 ve 28 nolu hesapta gelir tahakkukları söz konusudur. 38 ve 48 numaralı hesaplarda ise gider tahakkukları düzenlemesi mevcuttur.
Muhasebede dönem sonlarında, o döneme ait hesaplanacak miktarlar bahsi geçen gelir hesapları karşılığında gelir tahakkukları hesabına borç olarak kaydedilmektedir. İleriki dönemde ise gelirin tahsil edilmesiyle beraber alacak kaydedilerek hesap kapatılmaktadır. Bu işlem, gelir tahakkukları hesabında gerçekleşmektedir. Bunun yanı sıra, gider tahakkukları hesabı; sonraki aylarda ödenecek ve belgeye dayalı olması zorunlu olan, tutarları net olarak bilinen giderlerin izlendiği bir hesaptır. Gider tahakkukları hesabı; giderin tahakkuk ettirilmesinde veya uzun vadeli gider tahakkukunun kısa vadeli olmasında alacaklanmaktadır.
Öncelik konusu özellikle vergi ödemeleri için büyük önem taşımaktadır. Bu açıdan bakıldığında, tahakkuk ilkesi her zaman önde gelmektedir. Dönemsellik ilkesinin uygulanabilirliği için tahakkuk etmiş sayılma vasfına sahip olan bir gelir veya gidere ihtiyaç duyulmaktadır.
funduszeue.infoŞ
Ticari kazanç açısından gelir ve giderlerde tahakkuk ve dönemsellik kuralı ve bu paralelde muhasebeleştirme esasları makalemizin konusunu oluşturmaktadır.
funduszeue.infoUK KAVRAMI
Vergi mevzuatımız ticari kazanç açısından gelir ve giderlerin tahakkukunu, bunların hukuki olarak doğduğu, yani taraflar arasında bir hak ve borç durumuna geldiği anda tahakkuk etmiş saymaktadır. Tahakkuk aşamasında gelirin kısmen yada tamamen tahsil edildiğinin yada giderin kısmen yada tamamen ödendiğinin bir önemi bulunmamaktadır. Keza Gelir Vergisi Kanunu’nun maddesinde; “Elde edilen hasılat, tahsil olunan paralarla tahakkuk eden alacakları; giderler ise, tediye olunan ve borçlanılan meblağları ifade eder.” denilmektedir. Bir gelir yada giderin vergi mevzuatı açısından tahakkuku, sayılı VUK’da sayılan belgelerden uygun olanına (fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu v.d) dayanılarak yapılması yasal zorunluluktur. Ayrıca gelir yada giderin doğduğu andan itibaren (Ay içinde kalmak koşuluyla. KDV kanunu bir sonraki aya sarkmasını engellemektedir) 7 gün içinde belgesinin düzenlemesi gerekir.
(Mal teslimlerinde 7 günlük süreyi kullanmak, teslim anında sevk irsaliyesi düzenlenmesi halinde geçerlidir.)
Bir gelir veya giderin tahakkuk kaydı yapılırken dönemsellik ilkesi gereği söz konusu gelir ve giderlerin hangi döneme ait olduğunun ayrımını da dikkat etmek gerekir.
funduszeue.infoTTA DÜZENLENEN DÖNEMSELLİK İLKESİ KURALLARI
Mevzuatımızda düzenlenen dönemsellik kavramı özetle aşağıda verilmiştir.
1. Vergi mevzuatında dönemsellik ilkesi.
2. TDHP dönemsellik ilkesi
3. TMS’ de dönemsellik ilkesi
4. SPK mevzuatında dönemsellik ilkesi
Vergi mevzuatında dönemsellik ilkesi
VUK/maddesinde; “Gelecek bir hesap dönemine ait olarak peşin ödenen giderler ile cari hesap dönemine ait olup da henüz tahsil edilmemiş olan hasılat, mukayyet değerleri üzerinden aktifleştirilmek suretiyle değerlenir…”
VUK/ maddesinde ise;“Gelecek hesap dönemlerine ait olarak peşin tahsil olunan hasılat ile cari hesap dönemine ait olup henüz ödenmemiş olan giderler mukayyet değerleri üzerinden pasifleştirilmek suretiyle değerlenir.” denilmektedir.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6. maddesi; “kurumlar vergisi birinci maddede yazılı mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır.” denilmekte olup, yine Kurumlar Vergisi Kanunu’nun maddesinin birinci fıkrasında “ Beyanname ilgili bulunduğu hesap döneminin sonuçlarını içerir” denilmektedir. Ayrıca aynı Kanun’un maddesinde; “kurumlar vergisinde vergilendirme dönemi hesap dönemidir” denilmektedir.
TDHP dönemsellik ilkesi
1 Seri funduszeue.info Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde Muhasebenin temel kavramlarından dönemsellik kavramı: ‘’ İşletmenin sınırsız olarak kabul edilen ömrü belli dönemlere ayrılır ve her dönemin faaliyetleri birbirinden bağımsız olarak sürdürülür. Muhasebede bu dönem genellikle bir yıldır. Her dönem birbirinden bağımsızdır. Her dönemin gelir ve gideri birbiri ile karşılaştırılarak o döneme ait kar ya da zarar rakamı bulunur.’’ şeklinde tanımlanmıştır.
TMS’ de dönemsellik ilkesi
Muhasebenin Tahakkuk Esası: İşletme, nakit akış tablosu hariç, tüm finansal tablolarını muhasebenin tahakkuk esasına göre düzenler. (TMS.1 funduszeue.info Sunuluşu)
Mal satışı: Hasılat ancak işleme ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından elde edilmesinin muhtemel olması durumunda finansal tablolara yansıtılır. Bazı durumlarda bu, tahsilat yapılana veya bir belirsizlik ortadan kaldırılana kadar mümkün olmayabilir. Örneğin yabancı bir ülkede yapılan satışta, yetkili otoritenin bedelin yurt dışına transferine izin vermesi konusunda belirsizlik olabilir. İzin verildiğinde belirsizlik ortadan kalkar ve hasılat finansal tablolara yansıtılır. Daha önce finansal tablolara yansıtılmış olan hasılat tutarının tahsil edilebilirliği konusunda bir belirsizliğin ortaya çıkması durumunda, tahsil edilemeyen veya tahsil edilebilme olasılığı muhtemel olmaktan çıkan tutar, başlangıçta muhasebeleştirilen hasılatın düzeltilmesi yerine, gider olarak finansal tablolara yansıtılır. (TMS 18 Hasılat)
Hizmet Satışı: Hizmet sunumuna ilişkin bir işlemin sonucunun güvenilir biçimde tahmin edilebildiği durumlarda, işlemle ilgili hasılat işlemin bilanço tarihi itibariyle tamamlanma düzeyi dikkate alınarak finansal tablolara yansıtılır. (TMS 18 Hasılat)
SPK mevzuatında dönemsellik ilkesi
Sermaye Piyasası mevzuatında dönemsellik; ” İşletmenin sınırsız sayılan yaşam sürelerinin sınırlı uzunlukta belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden ayrı olarak saptanmasını ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.
funduszeue.info İLİŞKİN ÖRNEKLER
ÖRNEK 1: X şirketi Y şirketi ile bayilik sözleşmesi yapmış, söz konusu sözleşmede; X şirketinin dört yıl süreyle sadece Y şirketinin mallarını satması koşuluyla X şirketine her yıl ,00 TL olmak üzere ,00 TL karşılıksız finansman katkısında bulunacağını ve söz konusu bedeli 8 ayda 8 eşit taksitle ödeyeceğini belirtmiştir.
X şirketi ,00 TL KDV hariç faturasını düzenleyerek Y firmasına göndermiştir.
- Muhasebe kaydı (X şirketi açısından)
/
ALICILAR ,00
Yurt İçi Alıcılar
Y şirketi
GELECEK AYLARA AİT GELİRLER ,00
Yılı Gelirleri
Ocak-Mart/ Gelirleri
Nisan-Haziran/ Gelirleri
Temmuz-Eylül/ Gelirleri
Ekim-Aralık/ Gelirleri
GELECEK YILLARA AİT GELİRLER ,00
Gelecek Yıllara Ait Gelirler
Yılı Gelirleri
Yılı Gelirleri
Yılı Gelirleri
HESAPLANAN KDV ,00
Hesaplanan KDV
%18 KDV
/
Not: Her dönem sonunda takip edilen yıla ilişkin gelir hesaptan hesaba geçici vergi dönemlerine göre ayrıştırılarak virman edilmelidir.
- Muhasebe kaydı (Y şirketi açısından)
/
GELECEK AYLARA AİT GİDERLER ,00
Yılı Giderleri
Ocak-Mart/ Giderleri
Nisan-Haziran/ Giderleri
Temmuz-Eylül/ Giderleri
Ekim-Aralık/ Giderleri
GELECEK YILLARA AİT GİDERLER ,00
Gelecek Yıllara Ait Giderler
Yılı Giderler
Yılı Giderler
Yılı Giderler
İNDİRİLECEK KDV ,00
İndirilecek KDV
%18 KDV
SATICILAR ,00
Yurt İçi Satıcılar
X şirketi
/
Not: Her dönem sonunda takip edilen yıla ilişkin gider hesaptan hesaba geçici vergi dönemlerine göre ayrıştırılarak virman edilmelidir
funduszeue.infoÇ
Gelir ve giderlerin muhasebeleştirilmesinde tahakkuk esası ve dönemsellik ilkesi mevzuatta belirlenen esaslar çerçevesinde birlikte düşünülerek açık bir şekilde yapılmalıdır. Bu düzenlemelerin aksine kayıt, vergi matrahının olması gerekenden az yada fazla tespit olunmasına sebep olmaktadır.
Kaynak: funduszeue.info
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemizekayıt olun.
>> Vergi Affı Rehberi ( Soru - Cevap) Ücretsiz E-Kitap:hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.
GÜNDEM
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası