Visseral ve parietal perikard dahil olmak üzere kalp duvar tabakaları
Kalp duvarı üç tabakadan oluşur: iç endokardiyum, orta miyokard ve dış epikard. Bunlar perikard adı verilen çift zarlı bir kese ile çevrilidir. Dışta bulunan "perikart", kalbi dıştan saran fibro seröz yapıda bir zardır. Bu zarın arasında sürtünmeyi azaltan bir sıvı bulunur.
Kalbin en iç tabakasına endokard denir. Tek katlı yassı epitel astarından oluşur ve kalp odacıklarını ve kapakçıklarını kaplar. Kalbin damarlarının ve atardamarlarının endoteli ile süreklidir ve ince bir bağ dokusu tabakasıyla miyokardiyuma bağlanır.[8] Endokardiyum endotelinler salgılayarak miyokardın kasılmasını düzenlemede de rol oynayabilir.[8] Kalbin iç yüzeyini örten bu tabaka, içeriye doğru uzantılar vererek kalpteki dört kapağın temelini oluşturur.[14]
Miyokardın dönen modeli, kalbin etkili şekilde pompalamasına yardım eder
Kalp duvarının orta tabakası, bir kollajen çerçevesiyle çevrili istemsiz çizgili kas doku tabakası kalp kası olan miyokarddır. İki ventrikülün etrafında 8 şekli oluşturup apekse doğru ilerleyerek, kulakçıkların çevresinde ve büyük damarların ve iç kasların tabanlarının çevresinde 8 modeli şekil oluşturan dış kaslarla kas hücreleri kalbin odalarının etrafında dönüp dururken, kalp kası modeli zarif ve karmaşıktır. Bu karmaşık dönme düzeni, kalbin kanı daha etkili bir şekilde pompalamasına olanak tanır.[8]
Kalbin en kalın tabakası miyokarttır. Pompalama görevi yapan karıncıklar, kulakçıklara göre özellikle sol karıncıkta daha kalındır.
Kalp kasında iki tür hücre vardır: Kolay kasılma yeteneğine sahip kas hücreleri ve iletme sisteminin kalp atım (ing: pacemaker) hücreleri. Kas hücreleri, atriyum ve ventriküllerdeki hücrelerin büyük kısmını (%99) oluşturur. Bu kasılabilir hücreler, kalp atım hücrelerinden gelen hareket potansiyeli darbelerine hızlı yanıt sağlayan arakatkılı disklerle bağlanır. Arakatkılı diskler, hücrelerin bir sinsityum gibi davranmasına ve kanı kalpten ve ana arterlere pompalayan kasılmaları sağlar.[8]
Kalp atım hücreleri, hücrelerin %1'ini oluşturur ve kalbin iletim sistemini oluşturur. Genellikle kasılma hücrelerinden çok daha küçüktürler ve onlara sınırlı kasılma sağlayan birkaç miyofibril içerirler. İşlevleri birçok açıdan nöronlara benzer.[8] Kardiyak kas dokusu, tüm kalbin kasılmasını tetiklemek için uyarıyı hücreden hücreye hızla yayan, sabit hızda kardiyak hareket potansiyeli başlatmak için eşsiz yetenekli otoritmikliğe sahiptir.[8]
Kalp kas hücrelerinde spesifik ifade edilen proteinler vardır.[15][16] Bunlar çoğunlukla kasın kasılması ile ilişkilidir ve aktin, miyozin, tropomyosin ve troponin ile bağlanır. MYH6, ACTC1, TNNI3, CDH2 ve PKP2 içerirler. İfade edilen diğer proteinler, iskelet kasında da bahsedilen MYH7 ve LDB3'dür.[17]
Uyarı ve ileti sistemi[değiştir
Kalp nedir? Kalp nasıl çalışır? Kalbin yapısı ve görevleri
Kalp; göğüs arasında kaburgaların altında sol kısmına yakın yer alan ve birçok kastan oluşmuş bir organdır. Tam olarak solda olmayan göğüs çizgisi arasında sol tarafa daha yakın durur. Kalp ağırlığı erkeklerde 340 gr civarı iken; kadınlarda ağırlık biraz daha düşüktür. Kalp atışlarının duyulduğu kısma tıpta apeks denilir.
Kalbin görevi, vücuda göndermiş olduğu temiz kanın kullanılması aşmasından sonra geri alarak sonra temizlenmesi için akciğere gönderir geri alır ve tekrar vücuda gönderir. Kalbin temel işlevi kan pompalamaktır bu nedenle kaslarla örülü bir yapıya sahiptir. Kan akciğerlere gidiş gelişi ile pulmoner dolaşım (küçük dolaşım) gerçekleşir; sonrasında vücuda dağılması ile sistemik kan dolaşımı(büyük dolaşım) gerçekleşmektedir. Atardamarlar ile kan kalpten organlara taşınır ve toplardamarlar ile de geri toplanır.
Kalbin Yapısı Nasıldır?
Kalp kan pompalama görevini dört ayrı bölümde gerçekleşmektedir. Bölümlerde sıkışınca kanı ileri iten kaslardan oluşan odacıklar bulunur. Her odacığın çevresine göre kas kalınlığı değişiklik gösterir. Sol karıncık duvarı pompalamanın en çok gerçekleştiği yer olması nedeniyle en kalın kasa sahip kısımdır. Toplardamarlar ile kalbe gelen kan; kalbte iki yanda bulunan ince duvara sahip kulakçıklara dolmaya başlar. Kalın kas yapısına sahip olan karıncıklara pompalanan kan karıncıklar tarafından da atardamarlara pompalanır.Karıncıklar üzerinde arka kısımda kulakçıklar yer alır ve kulakçıklar ile karıncıklar arasında da ayrıca bölme vardır.
Kalp Nasıl Çalışır?
Akciğerler tarafından temizlenen kan, akciğer toplardamarlardan geçmesi ile kalp sol karıncığa ulaşmaktadır. Bu esnada sol kulakçık kasılma suretiyle mitral kapaktan geçmesi ile sol karıncığa kanın dolmasını sağlar. Bu durumda sol karıncık kasılarak mitral kapağın kapanmasını sağlar ve kan aort kapağından geçiş yaparak vücuda dağılmaya başlar ve dokulara temiz kan olarak taşınır. Oksijen solu kan vücuttan alt ana toplardamar ve üst ana toplardamar aracılığıyla büyük toplardamarlarla birlikte kalbe geri döner ve sağ kulakçığa dolar, kulakçığın kasılması ile triküpid kapaktan sağ karıncığa geçiş yapar.
Sağ karıncıktaki kasılma ile akciğerlere atardamarlar vasıtası ile kan gönderilir. Burada temizlenen kan tekrar toplardamarlardan geçmesiyle kalbe ulaşır ve tekrar vücuda dağılır. Bu şekilde bir devir daim söz konusu olmaktadır.
Kalp Kapakları
Aort kapakçığı ile akciğer atardamarı girişinde bulunan kapakçıklar birbirine benzerdir. Sarı ve beyaz renkte çizgili olan zarla kaplı olan kapakçıklar; kanın akış yöne göre açılma yapar ve sonrasında eski haline dönerek kanın tekrar geri akmasını engellemek için düzelir.
Triküspid kapak ile mitral kapak görünüş olarak benzerlik taşısa da yapıları farklı ve karmaşıktır. Triküspid kapak üç parçadan, mistral kapak ise iki parçadan meydana gelir. Kapak parçaları içerisinden karıcık çevresine doğru uzanan kaslarda bulunan lifler chordaetendineae adıyla anılır. Karıncıkta meydana gelen her kasılmada karıncık kasları bu lifleri de germe suretiyle kapanmasını sağlayarak kanın geri kulakçığa kaçmasına engel olur.
Kalbin Zamanlaması Ne Şekilde Gelişir?
Kalp her vuruş yaşadığında iki kulakçık aynı anda kasılma sağlar ve karıncıklara kan pompalamaya başlar. Sonrasında karıncıklarda kasılma yapar. Bu bir elektriksel zamanlama sistemi ile gerçekleşir. Bu durum da oldukça karmaşıktır. Sino-atrial düğüm adı verilen ve kalbin sağ kulakçığı üstünde yer alan odak noktası kalbin çalışmasını denetleyen kilit kısımdır. Bu kısımdan elektriksel uyarı yayılarak kulakçıkların kasılmasına imkan tanır. Karıncıklar ve kulakçıkların birleşme noktalarında atrioventriküler düğüm bulunmaktadır. Kasılma uyarısının gelmesi bu kısımda az bir gecikmeye neden olur buna his demeti adı verilir. Bu kısımdan lifler sayesinde önce karıncıkların arasındaki bölmeye yayılarak sonrasında kasılmalar şeklinde devam eder.
Kalp; göğüs boşluğunun merkezine yerleşmiş, yumruk büyüklüğünde ve kan pompalama görevini üstlenmiş organdır. Kalp, bir pompa gibi çalışarak sağ yarısıyla akciğerlere, sol yarısıyla ise vücudun diğer organlarına kan pompalanmasını sağlar. 4 odacıklı olan insan kalbi, ikişer adet kulakçık (atrium) ve karıncık (ventrikül) adını alan odacıklardan oluşur.
Kalbin üst kısmında yer alan odacıkları kulakçık, alt kısmında yer alan odacıkları karıncıklardır. Kulakçıklar, karıncıklar için ön pompadır, kanın karıncıklara geçişini sağlar. Karıncıklardaki basınç kulakçıklardan daha fazladır ve karıncıklar kanın tüm vücuda dağıtılmasında ana pompa görevini üstlenmektedir.
Sağ karıncıktan akciğere, sol karıncıktan akciğer hariç diğer organlara kan pompalanır. Kalbin sol bölümündeki odacıklarında, akciğerlerden gelen oksijeni fazla olan temiz kan bulunur. Sağ bölümündeki odacıklarında ise vücuttan gelen karbondioksiti fazla olan kirli kan bulunur.
Kalpte bol miktarda otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilen otonom sinir lifleri bulunur. Bu sinir lifleri, kalp atışını hızlandırır veya yavaşlatır.
Kalp duvarının yapısı dıştan içe doğru; perikart, miyokart ve endokart olmak üzere üç tabakadan oluşmuştur:
Perikart, kalbin dış zarıdır. Çift katlı olan zarın arasını özel bir sıvı doldurmuştur. Kalbin çalışması esnasında sürtünmeyi azaltan bu sıvı perikart sıvısı adını alır. Perikart sıvısı, kalp atımında ortaya çıkan basıncın emilmesini sağlayarak akciğerlerin korunmasına yardımcı olur.
Miyokart, kalbin bir pompa gibi çalışmasına olanak sağlayan özel kas tabakasıdır. Kalp kası hücreleri, dallanmış çizgili kas yapısındadır fakat düz kaslar gibi istemsiz çalışır. Tüm kalp kası hücreleri, birbirine bağlıdır. Böylece fonksiyonel bir bütünlük sağlanır.
Miyokart kalbin kulakçıklarında ince, karıncıklarında ise kalındır. Sol karıncık duvarı sağ karıncık duvarından daha kalın bir miyokart tabakası içerdiği için daha güçlü kasılmalarla kanın kalpten tüm vücuda dağılımı kolaylaşır ve hızlanır.
Kalp kendi içindeki kandan faydalanamaz. Aorttan ayrılan ve kalbi besleyen koroner damarlar bu tabakada yer alır. Kalp gevşediği zaman, sağ ve sola ayrılmış hâlde bulunan koroner damarlar kalbi besler. Kalpte, koroner atardamarın kılcalları ağ oluşturarak kalbin besin ve oksijen ihtiyacını karşılar. Kalbin kan pompalama gücü zayıflayınca yeterli miktarda kan vücuda ve akciğerlere ulaşamayacağından otonom sinirler tarafından uyarılarak kalp atım hızı arttırılır.
Koroner Damarlar: Aorttan ayrılarak tüm kalbin yüzeyini saran damarlardır. Koroner arterlerde yanlış beslenmeden kaynaklanan veya yaşlılık nedeniyle meydana gelen bozulma veya tıkanma kalbin beslenmesini önler ve kalp krizine (kalp enfarktüsü) neden olur. Koroner damarların bu şekilde tıkanmasına aterosklcroz denir. Koroner damarlardaki bu tıkanıklık, kalp kaslarını oksijensiz bıraktığından kalp kısa sürede durur.
Endokart (kalp iç zarı); ince tek katlı yassı epitel dokudan meydana gelen, kalbin iç yüzeyini örten zardır. Bu tabaka, endotel denilen epitel doku ve bunu miyokarda bağlayan bağ dokudan oluşmuştur. Oldukça kaygan ve pürüzsüz bir yapıya sahiptir.
Kalbin yapısında kanın geri akışını önleyen bağ dokudan yapılmış kapakçıklar bulunur. Kulakçıklar ile karıncıklar arasında olan atrioventriküler (AV) kapakçıklardan üçlü kapakçık (triküspit) kalbin sağ yarısında, ikili kapakçık (biküspit ya da mitral) sol yarısında yer alır. Bu kapakçıklar kanın, kulakçıklardan karıncıklara tek yönlü olarak geçmesine izin veren kapakçıklardır.
Akciğer atardamarı ve aortun kalpten çıktığı noktalarda yarım ay (semilunar) kapakçıkları bulunur. Bu kapakçıklar karıncıkların gevşemesi sırasında kapanarak damarlara pompalanmış kanın geri dönmesini önler. Kapakçığın görevini yerine getirememesi sonucunda kan akım hızı azalır. Bu durumda kalp kanın akım hızını artırmak için çalışmasını hızlandırır.
Yarım ay kapakçıkları, vücudun alt kısmındaki toplardamarların içinde de yer yer bulunur ve yer çekiminin tersi yönde kan akışını gerçekleştiren toplardamarlarda kanın geri çekilmesini önler.
