Sulu Kağan

&#;in’de T’ang h&#;nedanı, yılında Batı G&#;kt&#;rkleri’ni kendisine bağlayıp Tanrı dağlarının g&#;neyindeki şehir devletleri &#;zerinde otorite tesis ederken Batı G&#;kt&#;rkleri’nden gelen T&#;rgişler bağımsızlıklarını uzun s&#;re s&#;rd&#;rm&#;şlerdi

Çin ordusu, İslâm ordularıyla, Talas (Tarâz) nehri kıyısında (bugünkü Evliyaata'nın doğusunda) savaşa tutuştu. Fergana ordusu da Çinliler'in yanında yer aldı. Ebû Müslim'in gönderdiği İslâm ordusuna Ziyâd b. Sâlih kumanda ediyordu. Kuzeyden Karluklar yardıma geldiler. Zilhicce 'te (Temmuz ) Talas nehri kıyısındaki Atlah mevkiinde cereyan eden savaş beş gün sürdü. Muhtemelen savaşın son günü Karluk Türkleri Çin ordusuna arkadan saldırdı (Yıldız, İslâmiyet ve Türkler, s. 36). İki ateş arasında kalan Çinliler ağır bir yenilgiye uğradı. Makdisî'ye göre Talas Savaşı'nda kişiyi aşkın Çin ordusundan kişi öldürülmüş, kişi esir alınmıştır (el-Bedʾ ve't-târîḫ, VI, 74). Savaşın sebebi ve sonucuyla ilgili olarak önemli bilgiler veren İbnü'l-Esîr, Fergana ihşîdi ile Taşkent (Şâş) meliki arasında ihtilâf çıkınca ihşîdin Çin imparatorundan yardım istediğini, onun gönderdiği kişilik bir ordunun Taşkent'i kuşattığını, Taşkent melikinin de Çin imparatorunun hâkimiyetini kabul ettiğini, Çin ordusunun geldiğini haber alan Ebû Müslim'in Ziyâd b. Sâlih'i onlara karşı sevkettiğini, savaşı müslümanların kazandığını, Çinli'nin öldürüldüğünü ve 'inin esir alındığını, kurtulanların Çin'e kaçtığını, savaşın Zilhicce (Temmuz ) tarihinde meydana geldiğini belirtir (el-Kâmil [trc. Yunus Apaydın], V, ). Çin kaynakları ise ordularının asker sayısını diye kaydeder. Kaynaklardaki bilgilerden, Çin'in ilk hedef olarak Taşkent'i seçmesinin sebebinin Batı Türkistan'ın içinde bulunduğu siyasî durumla ilgili olduğu anlaşılmaktadır. Göktürk ve Türgiş devletlerinin yıkılmasının ardından kendileri için yegâne tehlikenin Göktürk şehzadelerinin hâkimiyeti altındaki Taşkent'ten geleceğini bilen Çinliler muhtemelen öncelikle Taşkent'i ele geçirip şehrin hâkimini itaat altına almayı planlamışlar, öte yandan birlik içinde olmayan ve Çinliler'in önünü kesmek isteyen Türkler, Çin ordusuyla tek başlarına mücadele edemeyeceklerini bildiklerinden Çin üzerine bir sefer düzenlemek niyetinde olan Ebû Müslim-i Horasânî'yi Kuça, Karaşar, Hoten ve Kâşgar'ın işgaline ikna etmişler, bu durumu öğrenen Kao Sien-Chih büyük bir orduyla harekete geçmiştir.

T'ang hânedanı bu yenilgiden sonra Batı Türkistan'a hâkim olma emellerinden vazgeçmek zorunda kaldı ve Türk boyları Çin baskısından kurtuldu. Batı Türkistan'da sarsılan Türk nüfuzu yeniden kuruldu. Karluklar 'da Tanrı dağları yöresinde bağımsız devletlerini oluşturdular. Bu yeni siyasî ortam ve nüfus hareketleri Karahanlı Devleti'nin oluşumuna zemin hazırladı. Hz. Ömer zamanında Sâsânî Devleti'nin yıkılmasının ardından bölgede İslâm fütuhatı sırasında başlayan ve bir asır devam eden Türk-Arap mücadelesi Talas Savaşı'ndan sonra yerini dostluğa ve iş birliğine bırakmış, sağlanan barış ortamında İslâmiyet Türkler arasında hızla yayılmış, Müslümanlığı benimseyen Türkler, Abbâsî halifeliğinin askerî ve siyasî kadrolarında yer almaya başlamıştır. Talas Savaşı kültür tarihi açısından da önemli gelişmelere yol açmıştır. Çin'de keten ve kenevirden imal edilen kâğıt bu savaşta esir alınan Çinliler vasıtasıyla Çin dışında ilk defa Semerkant'ta imal edilmiş, () yılında Bağdat'ta bir kâğıt imalâthanesi kurulmuş, bunu Mısır'daki imalâthaneler takip etmiştir. III. (IX.) yüzyıldan itibaren Endülüs'ten Hindistan'a kadar bütün İslâm ülkelerinde kâğıt yapımına başlanmıştır. Kâğıt Avrupa'ya Sicilya ve Endülüs üzerinden girmiştir (Yıldız, İslâmiyet ve Türkler, s. ).

Kaynak: TÜRKİYE DİYANET VAKFI İSLAM ANSİKLOPEDİSİ

Araplar İslam&#;ı yaymak için Türkistan Coğrafyasına akınlar ettiğinde Türkler dağınık halde, başsız bir şekilde yaşıyordu. Büyük Arap İstilası karşısında Türkler bir bir dökülüyordu. Bazı Türkler ise örgütlenerek bu istilaya karşı çıktı. Bunların başında Türgişler geliyordu. Oğuz Türklerinin atalarının kurduğu Türkeş (Türgeş/Türgiş) Kağanlığı, Emevi ordusunu Maveraünnehir&#;de 3 gün susuz bırakıp kılıçtan geçirmiştir. Bazı Araplar bugünü Yevmil Atash (Susuzluk Günü) olarak anmaktadır ve tarih kitaplarında Türkeş Kağanı Sulu Kağan&#;a Ebu Muzahim (Zahmet Veren) denmektedir. Sulu Kağan vefat ettiğinde ise Türkler için tekrar sıkıntılar başlar ve bir süre sonra Türklerin bazıları zorla bazıları ise kendi istekleri ile Müslüman olur&#;

Acaba Sulu Kağan günümüz de Türkiye&#;de yaşayan milyonlarca Suriyeli Arap&#;ı görse ne düşünürdü?

Not: Sulu Kağan&#;ın adının Arapları susuz bırakması ile alakası yoktur.