Askerlik Yoklama Kaçağı Cezası 2019

Çalışanlardan işe girerken istenen özlük evraklarından biri de askerlik durumunu gösteren belge. Peki, bu belge sadece çalışanın iş hayatının askerlik nedeniyle kesintiye uğrama ihtimalini görmek için mi alınıyor? Bu belgenin işe girerken zorunlu olarak özlük dosyasına eklenmesinin nedeni nedir?

Her T.C. vatandaşı erkeğin, askerlik çağı olarak belirlenen 20-41 yaşları arasında askerlik görevini yerine getirmesi yasal bir zorunluluk. Kanunda belirlenmiş istisnai durumlar dışında bu görevi yerine getirmekten kaçınan kişiler için, ilgili kanunlar birtakım cezalara hükmediyor. Vatani görevini yerine getirmemek toplumun tamamını ilgilendiren bir durum olması nedeniyle, cezai işlem sadece kaçak durumundaki kişi için değil bu kişileri çalıştıran işverenlere de uygulanıyor.

Kimler Asker Kaçağı Sayılır? Yoklama Kaçağı, Bakaya ya da Firari Nedir?

Ülkemizde askerlik görevi, 20 yaşına girildiği yılın ocak ayının birinci gününden başlayarak 41 yaşına girildiği yılın ocak ayının birinci gününde bitmek üzere en çok 21 yıl içerisinde yerine getiriliyor. Askerlik yaşı 20 ve askerlik süresi de 6 ay olarak belirlenmiştir. Öğrenimi devam eden kişilerin askerlik durumları, kanundaki yaş hadleri dikkat alınarak ertelenebiliyor.

Askerlik görevini yerine getirmekten kaçanlar genel anlamda “Asker kaçağı” olarak nitelendiriliyor. Fakat askerlikle ilgili işlemler yoklama aşamasıyla başlıyor. Yoklama, askerlik çağına gelmiş kişinin askerlik için uygun olup olmadığının tespit edilmesi anlamına geliyor. Herhangi bir mazeret bildirmeksizin kanunun belirlediği sürede yoklama yaptırmayan kişiler “yoklama kaçağı” olarak anılıyor.

Yoklamaya katılan, askerlik görevinin başladığı tarih ve yer belirlendiği halde, belirlenen sürede hizmet vereceği birliğine teslim olamayan kişiler ise “bakaya” durumuna düşer.

“Firari” ise, askerlik görevini yerine getirirken izin almaksızın firar eden ve kaçak durumunda olan kişileri ifade etmektedir.

Asker Kaçağını İşe Alan İşverenin Cezası Nedir?

İşverenlerin bu konudaki sorumluluğu 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’da yer alıyor. Bu kanun askerlikten kaçanlara yardım eden, kaçaklığı kolaylaştıran ve bu kişilere iş sağlayan kişilere de ceza uygulanmasına hükmediyor.

1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu
“Kaçaklara yardım edenlerin cezaları
Madde 75 – 1 – (Değişik: 30/4/1945-4726/2 md.) Asker kişileri kaçmağa kışkırtan veya kaçmalarını veya kaçaklığın devamını kolaylaştıran veya kaçakları, izinsizleri, bakayayı, yoklama kaçaklarını, saklıları ve çağrılıp ta gelmiyen yedek subaylar ve yedek astsubaylar ile yedek askeri memurları bilerek özel ve resmi hizmete alanlar veya gizliyenler veya Devlet, il ve belediyelerle bunların denetimi altındaki bütün kuruluş ve kurumlarda ve banka ve kamu faydasına çalışan dernek ve mesleki kuruluşlarda her ne suretle olursa olsun çalıştıranlar ve Hükümetten yapılacak tebligat üzerine özel işlerinden çıkarmıyanlar barışta üç aydan bir yıla ve tekerrüründe bir yıldan üç yıla, seferberlikte veya olağanüstü hallerde altı aydan iki yıla kadar hapis ve bu eylemin seferberlikte veya olağanüstü hallerde tekerrüründe yedi yıla kadar ağır hapis cezasiyle cezalandırılır.”

İlgili maddeden de anlaşılacağı üzere, yoklama kaçağı, bakaya ya da firari durumdaki asker kaçaklarının tüm kurum ve kuruluşlarda çalıştırılmaları yasak. Bu yasağa uymayan işverenler barış zamanında 3 aydan-1 yıla (tekrar etmesi durumunda 3 yıla) kadar hapis cezası ile cezalandırılabiliyor. Eğer savaş/seferberlik/olağanüstü hallerde bu kişileri çalıştırdıkları tespit edilmişse 6 aydan-2 yıla kadar (tekrar etmesi durumunda 7 yıla) kadar hapis cezası uygulanabilecek.     

Askerlik çağı olarak kanunda belirlenmiş 20-41 yaş aralığı içerisinde askerlik görevini yerine getirmekten kaçınmış ve kaçak durumuna düşmüş bir kişi, bu yaş aralığını geçmiş olsa bile kaçak durumunda olmaya devam eder. Bu konu ile ilgili 7179 sayılı Askeralma Kanunu’nda şu hüküm yer alıyor:

“Askerlik çağı ve hizmet süresi

MADDE 5- ….(11) Bu Kanunda tespit edilen esaslar dışında muvazzaflık hizmetini yapmadıkça veya yapmış sayılmadıkça hiçbir yükümlü askerlik çağı dışına çıkarılamaz.”

Yani kaçak konumundaki işçinin askerlik çağı geçmiş olsa dahi askere gitme zorunluluğu ortadan kalkmıyor, işverenin de cezai sorumluluğu da aynen devam ediyor.         

Askerlik Durumu Belgesinde Geçen İfadeler

Asker kaçağı çalıştırmanın işverene cezası ağır olmasına binaen, işe alım işlemlerinde özlük evrakları içerisinde istenen askerlik belgelerinin de dikkatle incelenmesi gerekiyor.

Erkek işçilerin muhakkak askerlik durumunu gösterir belgeyi temin ederek, iş yerindeki ilgili birime teslim etmesi ve bu belgenin özlük dosyasında kayıt altında tutulması gerekiyor.

Askerlik durumu ile ilgili evraklarda karşımıza neler çıkabilir? Bu belgelerdeki durumu gösteren terimler neyi ifade ediyor?

Tecilli: Askerlik durumunun tecilli olması, askerlik görevinin belirli bir süre zarfı için ertelenmiş olduğunu ifade ediyor. Tecil işlemi, kişinin bir sağlık problemi nedeniyle ya da öğrenimi devam ettiği için olabildiği gibi, kardeşi askerde olan kişiler ya da lisanslı sporcular için de yapılabiliyor.

Bu kişiler, tecil süresi tamamlandığında yeniden bir tecil söz konusu olmadığı durumda, askerlik görevlerini yerine getirmeli. Belge üzerinde yer alan erteleme tarihinden sonra, çalışandan tekrar askerlik durum belgesi talep edilmesi gerekiyor.

Muaf:  Askerlik yapmaya elverişli olmadığı sağlık muayenelerinde tespit edilmiş kişiler veya ilgili kanunda tanınmış bazı istisnai durumları olan kişiler askerlikten muaf olarak kayda geçiyor.

Yerine Getirmiştir/Terhis Olmuştur: Muvazzaf askerlik hizmeti ya da bedelli fark etmeksizin, görevini tamamlamış kişiler için, askerlik durumlarını gösterir belgede “askerlik hizmetini yerine getirmiştir” ifadesi yer alıyor.

Söz konusu belgelere e-Devlet üzerinden ulaşılabiliyor.

Buna göre, firar ve izin tecavüzü gibi suçlarla ilgili olarak hakkında ön inceleme yapılanın bulunamaması nedeniyle ifade almayı imkansız hale getiren zorunlu hallerde, ilgilinin ifadesi alınmayacak.

Yükümlü erbaş ve erlerden askeri araçları kullanmakla görevlendirilenler, araç kazası nedeniyle harp malzemesine zarar vermek suçundan kast veya ağır kusur nedeniyle mahkum olmaları durumu hariç, aracın kullanımı nedeniyle meydana gelen zararı tazminle sorumlu olmayacak.

Genelkurmay Başkanının yaş haddi, birer yıllık süreyle 72 yaşına kadar Cumhurbaşkanınca uzatılabilecek.

Astsubayların kademelerine düzenleme

Yüksekokul mezunu astsubaylar, bir kademe intibakı sağlanarak dokuzuncu derecenin ikinci kademesinden göreve başlatılacak. Görevde olan ve emekli personele de bir kademe intibakı sağlanacak.

Kanunla, en az 2 yıl ve daha uzun süreli yükseköğrenimini tamamlamış olan astsubayların bulundukları derece ve kademeye bir kademe ilave edilecek. Lise ve dengi okul mezunlarından, düzenleme yürürlüğe girdiği tarihten sonra en az 2 yıl süreli yükseköğretim bitirenler için bulundukları derece ve kademeye bir kademe ilave edilerek intibakları yapılacak. Bu kapsamda ilave kademe verilen astsubayların sonraki rütbelerinin ve rütbe kademeliliklerinin ilk kademeleri verilen ilave kademe miktarı kadar fazla olacak.

Emekli oldukları tarihteki öğrenim durumları esas alınmak suretiyle en az 2 yıl ve daha uzun süreli yükseköğrenim tamamlamış astsubaylardan bu görevleri üzerinden emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı ile dul ve yetim aylığı alanlar için de uygulanacak.

Bu düzenleme uyarınca yapılacak intibak ve buna bağlı ödemeler 3 ay içinde sonuçlandırılacak. Bu kapsamda emeklilik keseneği veya kurum karşılığı veya sigorta primi çalışan ve işveren paylarında oluşacak fark tutarı; gecikme cezası, gecikme zammı veya faiz uygulanmaksızın, düzenleme yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay içinde ilgili kurumlar tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenecek.

Kanunla, maaş derecelerinin üçüncü kademesinde bulunanlar, düzenleme kapsamında yapılan intibaklarla bir üst maaş derecesinin birinci kademesine; birinci derecenin üçüncü kademesinde bulunanlar birinci derecenin dördüncü kademesine yükseltilecek.

Bu düzenlemenin uygulanması nedeniyle geriye yönelik herhangi bir ödeme yapılmayacak.

Milli Savunma Bakanlığı kadrolarında çalışan kamu görevlileri ile Askeralma Kanunu kapsamında askerlik hizmetini yerine getiren yedek subaylar ve yedek astsubaylar ile erbaş ve erleri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların çözümünde ilgilinin görev yaptığı yerin idari yargı yetkisi yönünden bağlı olduğu bölge idare mahkemesinin bulunduğu yerdeki idare mahkemesi yetkili olacak.

İşletmelerin sermaye ihtiyacı

Personel Temin Daire Başkanlığı, Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı, müze, mehteran ve bando faaliyeti yürütenler ile üniversite gibi askeri kuruluşlarda da döner sermaye kurulacak.

Kanunla Milli Savunma Üniversitesi, kuvvet komutanlıkları, Askeri Fabrikalar Genel Müdürlüğü, Tersaneler Genel Müdürlüğü, Harita Genel Müdürlüğü ve Askeri Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesindeki döner sermaye işletmelerine tahsis olunan sermaye toplamı 100 milyon liraya çıkarıldı. Tahsis edilen sermaye miktarı Cumhurbaşkanı kararıyla 5 katına kadar artırılabilecek.

Milli Savunma Bakanlığınca yürütülen personel ve askeri öğrenci temin faaliyetleri için oluşturulan komisyonlarda görev yapan diğer kamu kurum ve kuruluşları personeline görev yaptıkları her gün için 750 gösterge ve ayda en fazla 12 bin gösterge rakamının memur aylık kat sayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarı geçmemek üzere döner sermaye gelirlerinden ücret ödenebilecek. Ödenecek ücret, damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmayacak.

Öğretim üyelerine proje bazlı döner sermaye

Kanunla Milli Savunma Üniversitesi bünyesinde daha güçlü bir kadro yapısının oluşturulması, diğer üniversitelerde olduğu gibi öğretim görevlilerine proje bazlı döner sermaye imkanlarının sağlanması, bu üniversiteyle özel sektör iş birliğinin artırılması, savunma sanayi alanında yeni ve özgün projeler geliştirilerek yerli ve milli teknolojilerin geliştirilmesine imkan sağlanacak.

Milli Savunma Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi gelirlerinden yapılacak kesintilerle tahsil edilecek vergiler, gelirlerin dağıtımı ve tahsisi ile bu gelirlerden üniversitenin rektör dahil akademik yöneticileri ve genel sekreteri ile sivil ve asker öğretim elemanlarına yapılacak ödemeler hakkında, Yükseköğretim Kanunu'nun döner sermayeye ilişkin hükümleri uygulanacak.

Aylıklarını Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu'na göre alanların bu şekilde ek ödeme matrahlarının belirlenmesinde, aylıklarını Yükseköğretim Personel Kanunu'na göre alan aynı akademik unvan ve derecedeki sivil öğretim elemanlarının mali hakları esas alınacak.

Milli Savunma Üniversitesine bağlı harp okulları, astsubay meslek yüksekokulları ve enstitülerde atamalı veya görevli sivil öğretim elemanlarına, almakta oldukları brüt üniversite ödeneğinin yüzde 30'u oranındaki ödemenin net tutarı, bu düzenleme uyarınca aynı aya ilişkin yapılacak net ödeme tutarından mahsup edilecek.

İşletmelere tahsis edilen sermaye miktarı ile halihazırda mevcut sermayeleri arasındaki fark, merkezi yönetim bütçesine mali yük getirmeden yalnızca mevcut sermayenin işletilmesinden elde edilen kardan karşılanacak. Buna göre, 100 milyon liraya çıkarılan sermaye tutarı mevcut sermayenin işletilmesinden elde edilecek karlarla karşılanacak.

Uzman erbaşlıktan astsubaylığa geçmek için gerekli başvuru şartlarına sahip ve 1 Ocak 2019'dan bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihe kadarki dönemde icra edilen harekat veya yurt dışı operasyon görevleri nedeniyle başvuruda bulunamayan veya seçme sınavına katılamayan uzman erbaşlardan istekli olanlar, hizmet yılı hariç belirtilen diğer şartları taşımaları kaydıyla kullanamadıkları sınav haklarını, hala sınav hakkı bulunanlar son sınav hakkının bitimi tarihinden, sınav hakkı bitmiş olanlarsa bu maddenin yürürlük tarihinden sonra yapılacak ilk seçme sınavından başlamak ve sınava giremedikleri süreyi geçmemek üzere kullanabilecek.

Bedelli ve dövizle askerlik

Kanunla yoklama kaçağı, saklı veya bakaya olup bedelli askerlik hizmetinden yararlanamayan yükümlülerin bu hizmetten faydalanabilmelerine imkan sağlanacak.

Buna göre, "askerliğe elverişli" kararı verilmiş olanlar bedelli askerlikten yararlandırılacak. Ödenecek bedel, ödemenin yapıldığı gün geçerli olan memur aylık katsayısı dikkate alınarak belirlenecek. Seçim sonrasında bedelli askerlikten yararlanma hakkı elde edip de vazgeçenlere yeni bir hak verilmeyecek.

Bedelli askerlik hizmetinden, fiili askerlik hizmetine başlayanlar; müracaat tarihine kadar yoklama kaçağı, saklı veya bakaya olanlardan, bedelli askerliğe müracaat edip de seçim öncesi vazgeçenler veya müracaat tarihinden itibaren iki ay içinde ödemelerini yapmayanlar yararlanamayacak.

Bakayalar diğer yükümlülerden daha fazla bedel ödeyerek yararlanacak

Kanunla yoklama kaçağı, saklı veya bakaya olan yükümlülerin, diğer yükümlülerden daha fazla bedel ödeyerek bedelli askerlikten sürekli faydalandırılması amaçlanıyor.

Müracaat tarihine kadar yoklama kaçağı, saklı veya bakaya olanlar hakkında, yoklama kaçağı, saklı veya bakaya kalınan tarihten müracaat tarihine kadar geçen sürenin her ayı için ödenecek tutara ilave ek bedel alınacak. Ek bedel, 3500 gösterge rakamının ödemenin yapıldığı gün geçerli olan memur aylık katsayısı ile geçerli mazeretler hariç yoklama kaçağı, saklı ve bakaya kaldıkları toplam sürenin her ayının çarpımı sonucu bulunacak.

Belirlenen ek bedele esas sürenin hesabında, 1 ila 30 gün bir ay kabul edilecek. Bir ayı aşan günler müteakip aya eklenerek hesaplanacak.

Dövizle askerlik kapsamından çıkarılanlardan; ödemeleri gereken yabancı ülke parasını ödemedikleri veya herhangi bir takvim yılında toplam olarak 184 gün ve daha fazla süreyle yurt içinde bulundukları için dövizle askerlik kapsamından çıkarılanlar, yurt dışı temsilciliklere veya askerlik şubelerine 31 Aralık 2025'e kadar müracaat etmeleri ve 40.000 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarı, müracaat tarihinde Merkez Bankasınca tespit edilen döviz alış kuruna göre avro veya karşılığı kadar konvertibl yabancı ülke parasını müracaat tarihinden itibaren 10 iş günü içinde ayrıca ödemeleri halinde; önceden ödemiş oldukları tutar, müracaat tarihinde düzenlemede öngörülen tutardan az olanlar, eksik kalan tutarı müracaat tarihinden itibaren 10 iş günü içinde ödemeleri halinde askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacak.

Önceden ödediği döviz tutarı, müracaat tarihinde ilgili düzenlemede öngörülen tutara eşit veya bu tutardan fazla olanlar ise askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacak. Ancak bunların fazladan ödedikleri döviz geri ödenmeyecek.

Bu düzenleme kapsamındaki döviz ödemeleri, yurt dışında yurt dışı temsilcilikleri, yurt içinde Merkez Bankasınca tahsil edilerek bütçeye gelir kaydedilecek.