Uyku Eğitimi Nasıl Olmalı

Bebeklerde uyku eğitimi konusu giderek önem kazanmaya başlıyor. Uykunun, bebeğin gelişiminde ve beyinsel gelişiminde ne kadar önemli bir yere sahip olduğunu artık hepimiz biliyoruz. Pek çok ebeveyn, çocuklarının düzenli ve kesintisiz bir uykuya sahip olması gerektiğinin farkında. Bu amaçla verilen uyku eğitimlerinin bilinirliği, geçtiğimiz yıllar içinde giderek arttı. Bu yazıda sizlerden sıklıkla duyduğum “Bebeklerde uyku eğitimi ne zaman başlamalı? Nasıl Başlamalı?” gibi sorulara yanıtlar sunacağım.

İlgili Video:

Bebeklerde Uyku Eğitimi Ne Zaman Başlamalı?

Sorunun en kısa ve özet cevabı; uyku eğitimine doğumdan itibaren başlanabileceği şeklinde olacaktır. Ancak bu nokta bebeğin gelişiminde oldukça önemli bir yere sahip olan “güven&#; duygusunun altını çizmek gerekiyor.
Bebeğinizin dünyaya gelişini takip eden ilk dört ay, onun güven duygusunun gelişimi için oldukça önemli bir dönemdir. Yaklaşık dokuz ay boyunca son derece korunaklı ve kendini güvenli hissettiği bir yer olan karnınızda vakit geçiren bebeğiniz, dünyaya geldikten sonra da aynı sessizlik ve huzur içinde uyku düzenine sahip olmak için benzer bir güven duygusunu edinme ihtiyacı duyar. İlk dört ay; hem anneye hem de dış dünyaya alışma süreci olarak geçer ve bu süre içinde güven duygusu belirli bir gelişim eğrisine bağlı olarak güçlenir. Bu noktada ebeveynlerin sabırlı olması oldukça önemli. Yenidoğan bebeğinizin bir anda sağlıklı ve kaliteli bir uyku düzenine sahip olamayacağını bilmeniz gerekiyor. Zira, bebeğinizin hem size hem de dış dünyaya alışmakta olduğu ve güven duygusunun günbegün arttığı bir dönemdesiniz.

İlk dört aylık dönemde uyku eğitimini engelleyen unsurlardan birisi güven inşası süreciyken, bir diğer unsur da bebeğinizin yaşadığı biyolojik sıkıntılar olabilir. Örneğin; gaz sancısı, kolik (nedeni bilinmeyen gaz sancıları), reflü gibi biyolojik problemler ve alerjik reaksiyonlar, bebeğin ilk dört aylık dönemindeki uyku eğitimi çalışmalarını sekteye uğratabilir.

Bu durumları göz önünde bulundurduğumuzda, 4 &#; aydan itibaren sağlıklı bir şekilde bebeklerde uyku eğitimine başlanabileceğini söyleyebiliriz. Uyku eğitimi konusunda ebeveynlerin sabırlı olması ve düzen kurma çalışmaları sırasında esnek olması gerektiğinin bir kez daha altını çizmek isterim.

Bebeklerde Uyku Eğitimi Nasıl Başlamalı?

Bebeklerde uyku eğitimi sürecini başlatmadan önce yapmanız gereken ilk şey; “çocuğunuzu okumak” olmalıdır. Çocuğunuzu okumaktan kastım şu; çocuğunuz ne zaman acıkıyor, ne zaman uykusu geliyor, hangi eyleminize nasıl tepki veriyor. Bu sorular daha da çoğaltılabilir ancak ne demek istediğimizi anladığınızı düşünüyorum. Çocuğumuzu gerçekten ne kadar tanıyoruz? Onun karakterine dair hangi ipuçlarına sahibiz.

Konuyla ilgili olarak şu tespitimi sizinle paylaşmak isterim. Özellikle emziren annelerde maalesef emzirme konusunda önemli bir yanlışın yapıldığını gözlemliyorum. Çocuk acıkıyor, emziriyoruz; uykusu geliyor, emziriyoruz; bir nedenle ağlıyor, yine emziriyoruz. Var olan durumun nedenlerini bilmeden, tek çözüm olarak emzirmeye bel bağlıyoruz. Hâl böyle olunca, ilerleyen dönemlerde çocuğumuzda bir meme bağımlılığı ortaya çıkıyor ve biz bunun nedenini bilmiyoruz. Bu problemin altında yatan sebeplerden birinin yine “çocuğu okumakla” ilgili olduğu ortada. Ebeveynler olarak yapmamız gereken şey, bebeğimizi okumak ve onun tutum ve davranışlarının nedenlerini öğrenmeye çalışmak olmalıdır.

İlginizi Çekebilir:Anne Sütü ve Emzirme Hakkında Merak Edilen 7 Soru

Çocuğun Alışkanlıklarını Not Alın

Çocuğunuzun davranışlarını doğru bir şekilde analiz etmek amacıyla yapabileceğiniz şeylerin başında bebeğinizin alışkanlıklarını not etmek gelmektedir. Kişisel olarak uyku eğitimi yaptığım ebeveynlerde en azından üç gün boyunca bebeklerinin davranışlarını analiz etmelerini ve bu davranışları bir yere not etmelerini talep ediyorum. Not edilen davranışlar arasında, bebeğinizin kaçta kalktığı, kaçta kahvaltı yaptığı, gün içinde hangi aralıkla gündüz uykularını uyuduğu ve kaç defa beslendiği gibi bilgilerin yer alması gerekiyor.

Örneğin, altı aylık bir bebeği ele alalım. Bu bebeğin gündüz uyuma davranışları, ilk gün iki saatte bir bir saatlik süreyle ve ikinci gün 4 saat aralıkla yarımşar saat olarak not almış olalım. Ve bebeğimizin ilk gün daha huzurlu ve ikinci gün daha huysuz olduğunu varsayalım. Böylesi bir durumda, bu bebeğimiz için uygun gündüz uyku süresinin iki saat aralıklarla , bir saat sürecek şekilde organize edilmesi gerektiği sonucuna ulaşırız. Böyle bir çıkarım yapabilmek için, bebeğimizin uyku davranışıyla ilgili not almış olmamız gerekir.

İlgili Yazı:Bebeğinize Uygun Uyku Ortamı Nasıl Olmalı?

Çocuğum için Hangi Uyku Modeli/Yöntemini Tercih Etmem Gerekir?

Çocuklara uyku eğitimi konusunda birbirinden farklı yöntem ve modeller vardır. Bu konu hakkında bilinmesi gereken en önemli şey, tek bir eğitim modelinin tüm çocuklar üzerinde etkili olamayacağıdır. Çocuğunuza en uygun uyku modelini belirlemek için, çocuğunuzun karakter yapısının belirlenmesi ve uyku düzensizliğine ya da bozukluğuna yol açan asıl sebeplerin belirlenerek yaşanan probleme en uygun metodun uygulanması gerekmektedir. Bu noktada ebeveynlerin, çocuklarını diğer çocuklarla kıyaslamaması gerekir. Her yöntem her çocukta işe yarayacak diye bir kural yoktur. Ebeveynlerin, uyku eğitimi yöntemlerini araştırması, bebeklerinin uyku alışkanlıklarıyla ilgili notlar alması ve bebeklerine en uygun uyku metodunun belirlenmesi için uzmanlardan destek alması gerekmektedir.

İlgili Yazı:Bebek Uyku Eğitiminde Doğru Bilinen Yanlışlar

Bebeklere uyku eğitimi nasıl verilir ve uyku düzeni nasıl oluşturulur sorularını yanıtlarken dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli nokta ise bebeğiniz için ideal uyku ortamını sunuyor olmanız. Peki bebeğinizin rahatça uyumasını sağlayacak bir uyku ortamı için nelere dikkat edilmesi gerekiyor?

İlk olarak bebeğinizin uyuduğu odanın ne çok sıcak ne de çok soğuk olmaması gerekiyor. Bunun için oda sıcaklığını 20 ya da 21 dereceye sabitleyebilirsiiz.

Buna ek olarak bebeğinizin uyuyacağı odanın yeteri kadar karanlık olması, uykuya daha kolay bir şekilde dalmasına yardımcı olacaktır. Bunun için geceleri uyurken odasını yalnızca küçük bir gece lambası ile aydınlatabilirsiniz. Öğlen uykusunda da perdeleri örterek yeteri kadar karanlık bir ortam yaratmanız iyi olur.

Hem kaliteli bir uyku hem de bebeğinizin fizyolojik sağlığı için göz önünde bulundurulması gereken bir diğer nokta ise bebeğinizin yatağı. Hava geçirgenliği sağlayan yataklar, bebeklerin terlemesini önlerken uykularının bölünmesine de engel olur. Böylece minik bebeğiniz kendisini pembe düşler göreceği bir uykunun kollarına bırakarak gece boyu mışıl mışıl uyuyabilir.

Son olarak, bebeğinize ve kendinize ideal uyku ortamı sunmanıza yardımcı olacak ve uyurken rahat etmenizi sağlayacak yatak, yorgan ve yastık seçenekleri için Lova ürünlerine göz atmanızı önerelim.

Uyku eğitimi kadar önemli olan bir diğer konuda bebekler için yatak seçiminin nasıl yapılması gerektiği. Bu konuda bilgi edinmek isterseniz Ayrıntılarıyla Yenidoğan Yatak Seçimi Nasıl Yapılır? başlıklı içeriğimize mutlaka göz atmanızı öneririz.

Uyku, çocuğun sağlığı ve büyümesi için gerekli, hayati bir ihtiyaçtır. 

Çocukların yeterli bir şekilde uykularını alması, işlevlerinin artmasına ve davranış sorunlarının azalmasına yardımcı olur. 

Erken yaşta çocuğunuza uyku alışkanlığını kazandırmak ve gelişmesine yardımcı olmak bu yüzden çok önemlidir.

Uyku Öncesi Yapılması Gerekenler

1. Bebeğin uyku döngüleri, süresi ve kendi uyumasının önemi ve yönetimini belirlemek,
2. Bebeğin giyeceklerinin, yatak ve battaniyesinin yünden yapılmış olması,
3. Yatağının korunaklı olması,
4. Bebeğin yatağına uyanık halde bırakılması ve kendi kendine uyumayı öğrenmesinin sağlanması, 
5. Bebeğin sallanma, emme gibi bir aracı kullanmadan uyumayı öğrenmesi, 
6. Uyuduktan sonra yerinin değiştirilmemesi,
7. Bebek yatağa bırakılırken sevdiği bir nesne (ayıcık, bebek, tülbent, battaniye gibi) ile beraber uyumasına izin verilmesi,
8. Uyku saatlerinin aile tarafından belirlenmesi ve ödün verilmemesi,
9. Uyku saatleri konusunda ailenin kararlı olması ve çocuklara uygun sınırlar çizmesi:

• Uykudan önce sakin ve aile ile beraberce zaman geçirilebilecek etkinlikler, uyku törenleri (masal anlatmak, ninni söylemek gibi) düzenlenmesi,
• Yatağa aç olarak yatırılmaması, hafif ve onu tok tutacak yiyecek veya içecek verilmesi (miktar önemli),
• Gece uyarıcı özelliği olan besinlerden uzak tutulması (çikolata vs.), 
• Odasının çok karanlık olmaması, ortamın nem ve ısının (18 derece) yeterli olması ve odanın havalandırılması,
• Direkt güneş ışığı altında, ateş ya da ısıtıcı yanında uyutulmaması gerekmektedir.

Neden Odaları Ayırmalıyız?

• Ebeveynlerden biri horluyor ya da uykusunda konuşuyor olabilir. Bebeklerdeki uyku döngüleri yetişkinlerden daha sık aralıklarda olduğundan bu uyku geçişleri kısmında anne ya da babasının sesine uyanabilir ve tekrar uykuya dalmakta zorlanabilirler.
  
• Bebeklerin uykuları seslidir; mırıldanmalar, hafif ağlamalar, emme sesi çıkarmalar, sağa sola dönmeler görülebilir. Bebeğinizin yaşadığı uyku geçişidir ve her uyku geçişinde müdahale etmeniz onun kendi başına uyku geçişi yapmasını engeller.

Ne Zaman Kendi Odasına Geçmeli?

• Odaları ayırma zamanı normal şartlarda emzirme dönemi sonlandıktan sonra uygun görülmektedir. 
• Bu ayrılma sürecinin en geç yaş civarında tamamlanmış olması önerilir. 
•  Önemli olan, durumsal analizlerin doğru yapılması; ihtiyaçların gözetilmesi ve ayrılma süreci ertelendikçe güçlüklerin artacağının akıldan çıkarılmaması gerektiğidir. 

Uyku Terörü (Parasomnia)

“Gece terörü” olarak da bilinmektedir. Genellikle uykunun 2. ve 3. saatinde meydana gelmektedir.  Çocuk dehşet içinde ağlayarak kalksa da tam olarak uyanmadığından sabah olayı hatırlayamamaktadır. Gece terörü 30 saniye ile 3 dakika arasında sürebilmektedir. 

Erkek çocuklarda daha sık görülen uykuda korku (uyku terörü) genellikle 7 yaşından önce başlar. 

Çocuk çığlık atarak yatağında oturur, gözleri fal taşı gibi açılmıştır. Uyanık gibi görünse de uyanık değildir. Anne babayı tanımaz, iletişim kurmaz. Ebeveynler paniğe kapılabilirler. Bu sırada çocuğu uyandırmaya veya konuşturmaya çalışmak doğru değildir. Uyandığında bir şey hatırlamaz. Kaygılı ve korkulu çocuklarda bu durumun görülme sıklığı artabilir.

Neler Yapılmalıdır?

• Ebeveyn öncelikle sakin bir tutum sergilemelidir. 
• Çocuğun bu durumu psikolojik bir durumdan ötürü yaşadığı unutulmamalıdır. Endişe yaratacak bir tavırda bulunulmamalıdır.
• Çocuk yatak odası güvenliği sağlanmalıdır.
• Kendini güvende hissettiği bir obje yatağına konulabilir.
• Çocuk yatak odasında gece lambası kullanılabilir.

Uyku Eğitimi Hakkında Ön Bilgi

• Uyku eğitimi için doğru zaman geldiğinde öncelikli olarak aşamalı bir geçiş süreci oluşturmak çok önemlidir. 
• Bu süreçte ilk olarak çocuğa anlayacağı dilde yapılacak olan değişikliği açıklamak, ihtiyaç duyarsa ilk günler yanında uzanmak, 
• Ardından odada ama yanına yatmadan uykuya dalana kadar beklemek, kısa aralıklarla odadan çıkıp geri gelmek,
• Uyanıp yanınıza geldiğinde tekrar odasına beraber gidip, uykuya geçmesine yardımcı olmak,

Uyku Eğitimine Başlamadan:

• Uyku eğitimine başlamadan önce mutlaka bebeğinizi tanıyarak ilerlemelisiniz. Her çocuğun eğitime vereceği tepkiler farklıdır ama her çocuk için de doğru adımlar vardır. 
• Uyku eğitimine başlamadan önce en az 3 gün bebeğinizin gündüz ve gece uykularını bir yere not etmekle başlayın. Böylece bebeğinizin biyolojik uyku saatini anlayabilecek ve onu doğru saatlerde yatağa götürmüş olacaksınız.

Rutin = Düzen ve Uyku

Uyku Eğitimi;

Uyku eğitimi bebeği kendi yatağında kendi kendine uyumayı öğretmek demektir. Kendi kendine uyumayı bilen bebek 5. ayını doldurduysa her gece rahatlıkla saat uyuyabilir. 

Uyku eğitimi için gerekli koşullar sağlandıktan sonra, 

• Anne ve çocuk uyku öncesini odada beraber geçirirler. 
• Uyku hazırlığı sonrasında yatağında uyumaya başlanılır. Anne dik pozisyonda çocuğa dokunarak yatakta bulunur. Uykuya daldığına emin olduktan sonra odadan çıkılır. 
• Uyku arasında uyanan çocuğun yanına gidilip, aynı aşama tekrarlanır. (Çocuğun kendi yatağında)
• Süreklilik ve istikrar çocukta düzeni oluşturur. Her yenilgi daha zor başlangıca sebep olabilmektedir.

*Uyku eğitimi ortalama hafta veya daha az sürer. Gündüz uykularının düzene girmesi biraz daha zordur. 

Güvenli Bağlanma ve Uyku Eğitimi

Güvenli bağlanma sadece uykuda kurulan bir ilişki değildir. Doğumdan sonraki ilk iki yıl içinde kurulur ve derin bir ilişkidir. Güvenli bağlanma bebeğinize yaşam için uygun bir temel sunar. Bebeğinizde; öğrenmeye isteklilik, sağlıklı iç görü, güven, sağduyu ve öz güvenin temelini oluşturur. 

Eğer bebeğinizi bağımlılıklarla; sallayarak, emzirerek, pışpışlayarak vb. uyutuyorsanız; bebeğinizle aranızda zaten güvenli bir uyku ilişkisi yok demektir. 

Bağımlılık ve bağlılık farklı iki kavramlardır. Çocuklarımızı çoğu zaman nasıl uyutacağımızı bilemediğimizden, onları kendimize bağımlı hale getirebiliyoruz. Önemli olan yanında olup ona güven aşılayarak uyku eğitimini vermektir. 

Yanlış Uyutma Yöntemleri

• Sallayarak uyutma
• Emzirerek uyutma
• Beraber uyuma                        
• Kucakta uyuma                        
• Pışpışlayarak uyutma               
• El tutarak uyutma * 

*: bazı durumlarda geçiş aşamasında gerekli olabilir.

Bu maddelerdeki yöntemler sürekli hale gelip, yalnızca bunlardan biriyle uyuyabiliyorsa alışkanlık haline gelmiş demektir.

Hazal Reyhan Çelikkol
Psikolog / Oyun Terapisti