Bebeklerde Idrar Tahlili Nasıl Yapılır

İdrar Örneği Alma

Çocuklarda böbrek ve idrar yolları hastalıklarının araştırılması ve tanısında idrar incelemesi gerekir. İdrar incelemesi ve kültürü için uygun koşulda idrar elde edilmelidir. Özellikle bebeklerde uygun idrar örneği alma kolay bir iş değildir.

Çocuklarda dört yöntemle idrar elde edilir:

1) İdrar torbası takarak

2) Orta akım idrarını alma

3) Sonda (kateter) ile

4) Enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme

1) İdrar torbası yöntemi

İdrar kontrolü henüz başlamamış bebeklerde ve küçük çocuklarda, özellikle de ayaktan takip edilen hastalarda başvurulan bir yöntemdir. İlk idrar incelemesi için (tam idrar tetkiki) için torba ile idrar alınabilir, ancak idrar kültürü almak almak için güvenilir bir yöntem değildir. Çünkü, dışardan bulaşan mikroplar (kontaminasyon) nedeniyle, gerçek enfeksiyon olmadığı halde %60 oranında yalancı mikrop üremesi olur. Bu nedenle, hastanın şikayet ve bulguları ile tam idrar tetkikinde idrar yolu enfeksiyonu olma ihtimali çok yüksek olan küçük bebeklerde idrar kültürü için sonda veya enjektör yöntemi ile idrar kültürü alınması daha doğrudur. Sonda ve enjektör yöntemi ile idara kültürü alınma koşullarının olmadığı ve idrar torbası yöntemine başvurulmasının zorunlu olduğu hallerde bazı kurallara uyulması kültür doğruluğu olasılığını artırır.

• Öncelikle idrar torbası takacak kişi ellerini sabunla uygun şekilde yıkar. Havada kendiliğinden ellerin kuruması beklenir.
• Bebek uygun bir yerde sırt üstü yatırılır. Steril gazlı bezler (petler) ile sabun ve su ile önce genital bölgeler, deri kıvrımları ve makat ve çevresi yıkanır ve silinir. Kendiliğinden havada kurumaya bırakılır.
• İdrar torbası koruyucu kılıfından çıkartılır. Yapışkan kısmının üstündeki parça, yapışkan kısmından kaldırılır. Kız çocuklarında deri kıvrımları gerilerek vajen görünür hale getirilir. İdrar torbasının yapışkan kısmı ilk olarak vajen-makat arasından başlanarak, idrar torbasının dar parçasının vajen ve makat arasına yapıştırılmasına dikkat edilerek, önce burası yapıştırılır ve daha sonra da torbanın diğer kısımları aşağıdan yukarıya doğru yapıştırılır. Erkek çocukta ise tam tersi yukarıdan aşağıya doğru, çocuğun penisi torbanın içinde kalaçak şekilde yapıştırılır.
• Bebekler, idrar torbası takıldıktan sonra dik pozisyonda tutulmalıdır.
• İdrar torbası takıldıktan sonra 30 dakikada idrar elde edilmez ise torba daha fazla bekletilmemeli ve değiştirilmelidir.

2) Orta akım idrarını alma:

İdrar kontrolü olan çocuklarda tercih edilen yöntemdir. Doğru uygulandığında güvenirliliği yüksektir. Sabun ve su ile kız ve erkek çocukların genital bölgeleri iyice temizlenir. Alınacak idrarın genital bölgede deriye veya herhangi bir yere değmemesi gereklidir. Bunun için kız çocuklarında vajen yaprakları aralanarak ve gerilerek; erkek çocukta sünnet derisi geri çekilerek; çocuklar işemeye başlar ve kesintisiz işerken, ilk idrar değil, işemenin ortasında örnek direkt olarak toplama kabına alınır.

3) Sonda (kateter) ile idrar elde etme:

Bebeklerde ve idrar kontrolü başlamamış küçük çocuklarda kullanılan bir yöntemdir. Doğruluk oranı çok yüksektir. Dışarıdan mikrop bulaşma oranı çok düşüktür. Deneyimli kişilerce uygulanır. Seçilmiş hastalarda tanının doğrulanması için de kullanılır. Torba kültüründe şüpheli üreme olanlarda veya enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme tercih edilmeyen veya bu yöntemin uygulanma koşulu olmadığı durumlarda uygulanan bir yöntemdir.

4) Enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme:

Doğruluk oranı en yüksek yöntemdir. Yenidoğanlar ve küçük bebeklerde, özelliklede hastanede yatanlarda kullanılan; uygulaması basit ve nispeten ağrısız bir yöntemdir. Damar girişiminden daha ağrılı değildir. Mümkünse ultrosonografi ile idrar torbasısı içinde idrar olup olmadığı değerlendirilir.

İSTANBUL (AA) - Medipol Üniversitesi Bahçelievler Hastanesi Başhekimi ve Çocuk Nefrolojisi Uzmanı Prof. Dr. Cihangir Akgün, çocuk sağlığı için büyük öneme sahip idrar tahlili alımını kolaylaştıran ve daha güvenilir sonuç sağlayan bebek bezi geliştirdi.

Medipol'den yapılan açıklamada görüşlerine yer verilen Akgün, idrar tahlili alırken kullanılan yöntemlerin bebek ve çocuklarda ciddi travmalara neden olabildiğini belirtti.

İdrar yolu enfeksiyonunun her şeyi taklit edebildiğini vurgulayan Akgün, 'Yenidoğan sarılığının, ishalin, kabızlığın, huzursuzluğun, kurdeşen tarzı döküntünün hatta bebeklerde öksürüğün altından bile idrar yolu enfeksiyonu çıkabilir. Mesela adenovirüs akciğerde öksürüğe, bağırsaklarda ishale neden olurken mesaneyi tutarak idrar yolu enfeksiyonu yapabilir. Benim bir tabirim var, uçan kuştan bile idrar tahlili alınmalıdır.' ifadelerini kullandı.

Akgün, tuvalet alışkanlığını kazanmamış çocuklarda idrar örneği almanın ciddi bir problem olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

'Bu durumda torba, sonda ya da suprapubik aspirasyon dediğimiz mesane içerisine iğne uygulama yöntemlerine başvuruyoruz. Torba yöntemiyle torbayı çocuğun genital bölgesine bağlıyoruz. Fakat bu yöntemde sonuç yüzde yanlış çıkabiliyor. Sonda yöntemi ise çok ciddi bir travmaya neden oluyor. Altın standart dediğimiz suprapubik aspirasyonda da ultrason eşliğinde lokal anestezi altında mesaneye iğneyle giriyoruz.

Biz, bu durumları aşabilmek için bir bez geliştirdik. Bu bezde ilk idrarı emen bir katman var ve sonrasında orta idrarı toplayan idrar toplama haznesi var. Biz bunu yakın zamanda idrar kültüründe yeni bir altın standart olarak sunacağız, çalışmamızı bu şekilde yapıyoruz.'

Aileler için çocuktan idrar almanın, hekimler içinse örneğin doğru alınıp alınmamasının büyük sıkıntı olduğuna dikkati çeken Akgün, 'Normal şartlarda çocuklar, 2 yaşında da olsa, yenidoğan bebek de olsa genital bölgeye poşet yapıştırdığınızda idrarını tutabiliyor. Ayağını sağa sola sallayarak torbayı çıkarabiliyor. Ayrıca torba yönteminde sonuç yüzde yanlış çıkabiliyor. Yaptığımız bezin kullanımı çok basit, normal bez gibi bağlanıyor. Çocuk idrarını yaptıktan sonra ilk idrar emiliyor, orta idrar da haznede toplanıyor. Hazne sökülebilir ya da enjektör yardımıyla içindeki örnek çekilip laboratuvara teslim edilebilir.

Çocukların genital bölgelerinde normal bir flora vardır. Floradaki bakteriler bazen yanlışlıkla idrar yolu enfeksiyonu olarak yorumlanabilir. Bu nedenle bezimizdeki ilk temas yeri antibakteriyel maddeden oluşuyor. Yaklaşık hastada denedik ve testlerin sonucu yüksek oranda doğru çıktı. İdrar yolu enfeksiyonları özellikle ateşli ise tek bir atakta bile yüzde 10’larda böbrek hasarı yapabilir. Tekrarlayan ataklarda böbrek hasarı oranı yüzde 55’lere kadar çıkabilir. Türkiye’deki kronik böbrek yetmezliği hastalarının çok büyük bir kısmının altında yatan sebep geç tedavi edilmiş ya da tanı konmamış idrar yolu enfeksiyonlarıdır. Dolayısıyla erken tanı çok önemlidir.' şeklinde konuştu.

-ABD'den 3 bin sipariş

Akgün, buluşun ortaya çıkmasıyla ilgili süreç hakkında şu değerlendirmelerde bulundu:

'Yaklaşık 20 sene önce asistanlık yaptığım dönemde gece nöbetinde acile gelen çocuk hastaya yatış verdiğimizde özellikle küçük çocuklardan idrar almakta oldukça zorlanırdık. Torba ile aldığımız sonuçlarda kontaminasyon dediğimiz yanlış sonuçlara sebep olurdu. Bu durumda sonda ile ya da iğne ile mesaneden idrar alma durumunda kalırdık ve bu küçücük çocuklara ciddi sıkıntı demekti.

Bizde o zaman bezin ortasını delip poşet yerleştirirdik. İdrar yaptığını görür görmez poşeti alıp laboratuvara gönderirdik. Bu uygulamamızın hastaların, ailelerin ve sağlık çalışanlarının rahatça ulaşabileceği bir projeye geçmesi gerektiğini düşündüm.

Medipol Hastanesine başlayınca projemi hayata geçirebilmek için teknoloji transfer ofisiyle görüştüm. Bu ofisin girişimleriyle kimya mühendisi, çevre mühendisi, endüstri mühendisi ve benim olduğum 4 kişilik ARGE ekibi kurduk. Bez çalışmalarımız 2 yıl sonucunda başarıyla son halini aldı. Şu anda yurtiçinde satışı yok.

Eylül ayı itibariyle yurtiçinde piyasaya çıkmış olacak. Ege Üniversitesi, İzmir Tepecik Eğitim Araştırma Hastanesi, Medipol Üniversitesi Çamlıca hastanesi ve Medipol Mega Üniversite Hastanelerine prototipleri gönderdik. İlk siparişimizi Amerika Birleşik Devletlerinden aldık. ABD’de düzenlenen bir teknoloji fuarına katılan AR-GE ekibimizdeki endüstri mühendisi arkadaşımız projemizden bahsetti. Projemiz çok beğenildiği için incelemek üzere adet sipariş verdiler. Şimdi bezimizi yaşlılar ve yatağa bağlı yaşayan hastalarımız için geliştireceğiz.'