Rasim Özdenören Kitapları Pdf

Son yllarda yazarlar ve airler iin hazrlanan kuatc, tantc ve bilimsel

nitelii ne kan armaan kitaplar oalmaya balad. Her bakmdan sevindiri-
ci bir durum bu. Dncenin mimarlar, toplumun klavuzlar ve dilin sultanlar sa-
ylan bu yaratc zeklar, bu zel yetenekleri hakkyla tanyp tantmazsak onlara
kar borcumuzu deyemeyiz. Beri yanda bir milleti, onun kltrn, dilini ve sa-
natn ykseltmenin yollarndan biri de bu trden almalardr.
Rasim zdenren, yirminci asrda Trkede boy veren byk yazarlardan
biridir. Bir kesim okur, onu ilkin Dirili ve Mavera dergisindeki ykleriyle, Edebiyat
dergisindeki yazlaryla tanmtr. Evvela ykleriyle, sonra denemeleriyle Trk
edebiyatna, dnce hayatna mhim katklarda bulunmutur zdenren. yk-
de bir ncdr. Kimi anlatm tekniklerini kullanmasnda, Anadolu insann ele al-
ta ve anlatta kendine zg biriciklii vardr. Dnce hayatmzn birok soru ve
sorunlarna cevap olabilecek izahlar, k yollar ortaya koymutur.
Bu lkede yaayan gnmz insanlar, Mslmanca dnmeyi ve ya-
amay, ciddi biimde onun eserleri sayesinde sorgulamaya, yaamalarn ona
gre ekillendirmeye balamlardr. Her olaya ve olguya, slam nokta- nazarn-
dan da zge bir bakn olabileceini o bize hatrlatmtr. u fani dnyadaki ace-
mi yolculuumuzda kafamz kartran kelimelere kar bizi hazrlkl klan odur.
Yllardr klie haline gelmi ezberleri bozan, zihinleri doru dnmeye sevk eden
red yazlarn o yazmtr.
Sevgili Gkhan zcann deyiiyle zdenrenin ilk harfini beyaz kdn
stne brakt gnn stnden yarm asrdan fazla bir zaman gemi. Ortada
gpta edilecek bir klliyat var. On yk kitab, bir roman ve yirmi iki deneme kita-
b. eviri kitabn da bu toplama dhil edersek, imdilik, zdenrenin bize ar-
maan ettii byk bir klliyata sahibiz. Okunmay, zerinde dnmeyi ve yazl-
may hak eden nemli bir klliyat.
Elinizdeki kitap, ite bu byk klliyatn sahibi/ mellifi Rasim zdenreni
ve eserlerini tantmak amacyla hazrland. Krk akn Trk aydn, bu vesileyle
zdenren ve kitaplar hakkndaki intibalarn, hatralarn, dncelerini ve ara-
trmalarn ortaya koydular. Hepsi de sevgiyle ve byk bir emek harcanarak orta-
ya kan bu yazlar, zdenreni deiik ynlerden ve eserleri erevesinde anlat-
may amalamaktadr. Yazarlarn her biri, yazarmzla ilgili farkl bir konuyu ele al-

1
mtr. Bu bakmdan, bir sanat ve dnce adamn btn cepheleriyle nasl anla-
trzn sonucudur bu kitap. Kukusuz, yazlarda benzer dncelerin daha doru-
su tespitlerin dile getirilmi olduu grlecektir. Bu, ayn insan etrafnda vcut bu-
lan yazlarda kanlmazdr.
Kitaba aldmz yazlarn birka mstesna, hemen hepsi bu kitap iin ya-
zlmtr, ilk kez bu kitapla okurun huzuruna kmaktadr. Daha nce dergilerde ya-
ymlanan ve oralarda unutulup kalmasna gnlmzn raz olmad birka yazy,
yazarlarnn istei ve izniyle kitaba almakta saknca grmedik.
Kitabmz, bir yazar anlatmann gereine ve yazlarn karakteristiine gre
drt blmden olumaktadr. Birinci blmde, yazarmzn hayat ve ahsiyeti/ ki-
ilii etrafnda kaleme alnan yazlar bir araya getirildi. kinci blm, tabiatyla ki-
tabn en oylumlu ksm oldu. nk zdenrenin ykleri ve ykcl evre-
sinde oluan yazlar burada topland. nce tek tek yk kitaplarn tantan, incele-
yen yazlar sonra da ykclne dair genel incelemelere yer verildi. Kitabmzn
nc blm, Rasim zdenrenin deneme/ dnce kitaplar etrafndaki yaz-
larla ekillendi. Kitabn sonunda kapsaml bir Rasim zdenren Bibliyografyas
yer ald. Yazar hakknda yaymlanan eitli trdeki yazlarn knyelerine yer veri-
len bibliyografyann eksiksiz olduunu syleyemeyiz, ama imdiye kadar yaplan-
larn en kapsamls. Aratrmaclara byk kolaylklar salayacan umuyorum.
Kitabn ortaya kmasnda emei geen herkese, bata yazlaryla katkda
bulunan yazarlarmza, destekleyici olan kurululara ve bu kitab karma dn-
cesini ortaya atan ve kmas iin her aamada katkda bulunan, bir bakma koor-
dinatr olan Ali Dursuna teekkrlerimi sunuyorum.

2
BRNC BLM
HAYAT AHSYET
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

BR PORTRE

ARF AY

kiz; ikizi Alaeddin zdenren air. ykde ikizi yok.

lk ve ortay St mamda okudu. Varlk lisesine devam etti.
Byk Dou niversitesinden mezun oldu. Dirili slm Medeniyeti
Enstitsnde yksek lisans, EdebiyatOrtadou ve Yeryz Enstitsnde doktora
yapt.
Maveradakrs at; rencilerini mezun etmedi.
Kendi takmndan baka takm tutmaz. Didinin beyaz; iki lek kltlm.
Etnikle deil, etikle ilgilendi.
Cmle mhendisi; yazlarna pusula koyarsanz, hep kbleyi gsterdiini g-
rrsnz.
Kentin ortasnda Anadolu bozkr; tabiata kmad, nk kendi tabiat.
Evi bahe katnda olduundan mdr bilmem; Gl Yetitiren Adam yazd.
imdilik tek roman.
Bildim bileli Dede Efendide oturur; post-nin.
eksiz-phesiz, Muhammedi insan ve yazar.
Hi k olmam izlenimi verir; oysa, aksz klliyat sahibi olunur mu?
Borgesin en yerlisi.
Yzyle gler; gamn gamzeleriyle gizler.
Onu hep ayn yata bilirim; genliin cokunluuyla, yalln gnl tokluu-
nu, mutedilliini meczeden bir miza: Orta yata durdu biteviye.
Kahvede oturmaz. Nicedir le sonlar gittii giyotinde, cehenneme (bu iki
szck Nuri Pakdile ait) onyedinci kattan bakar.
Ne vakit cankurtaran grsem, siren sesi duysam, Hastalar ve Iklar, ardn-
dan da ok Sesli Bir lm yaarm.
Gazetelerdeki kesini dergi gibi kulland. Piyasa gndemine taklmad.
Kendi gncelini nsanln gncelini gndemletirdi.

4
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

Trkiye leinde, insan idrakinde gerileme durur ve bugnden itibaren ge-

lime balarsa, ancak yzyl sonra, yazdklar zihinlerde karlk bulur. Bu cmleye
Necip Fazl, Sezai Karako, Nuri Pakdil de dhil. ncelikle de, yllarca korkutula
korkutula sindirilmi insanmz, bu sendromdan kurtarmak iin bir yzyl da salt
okama rehabilitasyonu gerekmektedir.
Hilm: tm szckler iinde, onu en gzel tanmlayan.
(lgilisine not: Devam, Hasan Aycnn Asasnn 7. sayfasnda.)

5
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

RASM ZDENRENN HAYAT HARTASI

DRS NEB UYSAL

Gezindii dil corafyasnda zengin bir dnyann baarl bir temsilcisi olarak
edebiyatmza iz dren, ykleriyle belleklerde hi silinmeyecek izler brakan,
yk tadnda denemelere imza atan, szn ltsn mana derinlii ile birletirip
zenginletiren bir sz ustasnn, Rasim zdenrenin, yaam yksn kaleme
almak zor bir i olsa gerek. Nursel Duruelin deyimiyle ykleri bile zetleneme-
yen bir ustann yaamn birka sayfaya sdrmak, onu ne kadar tantp anlata-
caktr bilinmez. Bilinmelidir ki maksadmz, okurun zihin dnyasnda ksa bir Ra-
sim zdenren belgeseli canlanmasna yardmc olmaktr.
Rasim zdenren, ylnn mays aynda bir bahar gn Marata ikiz
kardei daha dorusu by sayd Aleddinden yaklak bir saat sonra dn-
yaya gelir. Kendisine baba tarafndan dedesinin ad olan Rasim, Adn biz vere-
lim, mrn Allah versin. dualaryla balanr. lk ocuklar da ikiz olarak dnya-
ya gelen baba Hakk Bey aslen stanbul Eypl, anne Aye Hanm ise Maraldr.
Aile, anne tarafndan Necip Fazl ile de akrabadr.
Henz alt aylkken yrmeye, dokuz aylkken de konumaya balayan Ra-
sim, dedesi ve ninesinin canlandrarak anlatt masal, destan ve trkleri dinleye-
rek byr. Babasnn memuriyeti nedeniyle evde daha ok annesi ile vakit geiren
zdenren, baba otoritesinden ok anne hassasiyeti ile rlm bir disiplin etra-
fnda yetiir. kizi Aleddin, kardeine gre daha cana yakn bir ocuktur. Bu zel-
lii ile aile ve dostlar arasnda ok sevilir, itibar grr. Rasim ise ona gre daha
atk kal ve ask suratldr. Rasimin, ikizine kyasla aile tarafndan dlandn
dnen anne, onu daha ok sever ve tutar. ocuklarn ticaretten ok okumaya
ynlendiren baba Hakk Beyin grev yerinde yaanan hareketlilik, aileyi Malatya,
Tunceli, Mara hattnda dolatrr durur.
Kk Rasimin Maratan ilk ayrl, baba oca olan stanbulla tanma-
sna vesile olur. Bu ziyaretten bir yl sonra sonbaharnda, iki karde el ele
okulun yolunu tutar. Marata balayan ilkretim gnleri, Malatyada devam eder,
Tuncelide nihayete erer. zdenren kardelerin bu dnemde hayatna giren iki
ey, bisiklet ve kitap, onlar iin ei benzeri olmayan birer elence arac olur. Bun-

6
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

lardan ikincisi, zamanla hayatlarnn vazgeilmezi hline gelir. lkretim yllarn-

da kitapla kurulan bu sk dostluk, onlar sarp sarmalar, bir daha hi brakmaz.
zdenrenin okul yllarnn bir blmn geirdii Tunceli gnleri, kendisi
iin kazanm saylan birka mspet gelime dnda pek ho gemez. Marata
alt ortamdan uzak kalan Rasim iin Tunceliden geri kalanlar unlardr: Ga-
zete ile tanp onunla nsiyet kurmas, daha nce izlerken bir anlam veremedi-
i halk oyunlar ile ilgili deien kanaatleri ve ilk yaz denemesi olan Mara konu-
lu kompozisyon.
Rasimin liseye balamas onun iin unutulmaz bir hatraya tesadf eder.
Okula kayt yaptrd srada okul idaresinden ald derginin kapan ssleyen
portredeki kiinin -Sait Faikin- okul mdr olmayp usta bir ykc olduunu -
renince yanaklar kpkrmz olur. Bu tatl hatra ile liseye balayan yazarn Haba-
bam Snfn andran snfndaki arkadalar arasnda Erdem Bayazt, Sait ve Ca-
hit Zarifolu kardeler, Hasan Seyithanolu gibi isimler vardr. Rasimin bu sima-
larla lise yllarnda balayan yaknl, tazeliini ve canlln hi kaybetmeden yl-
larca devam edecektir.
Rasim zdenren, yk yazmaya lise yllarnda balar. Bu balangta s-
nf arkadalarndan Ali Kutlayn rol ok byktr. yle ki usta yazar, kendisinden
daha gzel yazdna inand Kutlayn, Rasim zdenren imzal yklerin filizle-
nip bymesinde oynad rol ve onun yk vadisindeki baarsn, Ali Kutlayn
lmnn ardndan kaleme ald yazsnda bir kez daha itenlikle dile getirmek-
ten kendini alamaz (9 Kasm , Yeni afak).
Lise gnleri, Rasimin yazma heyecann doyasya tatt gnlerdir. Yazar, li-
seye devam ettii dnemde Tuncelide iken tanma imkn bulduu gazeteyle
olan irtibatn memleketi Marata biraz daha ilerletme frsat elde eder ve zaman-
la burada kan gazetelerde yazmaya balar. Yerel gazete Hizmette kan bu ya-
zlar, ierik ynyle sanat ve edebiyat dnyasndan uzak olsa da onun iin nem-
li ve yararl admlardr.
Rasim zdenrenin kendi deyimiyle yazarlk pasaportunu almas, Akar Su
baln tayan yksnn Varlk dergisinde (1 Ocak , S. ) okurla bu-
lumasyla gerekleir. Yazarn gen yata byle bir dergide kendisine yer bul-
mas, onu, snf ve okulu bata olmak zere ehrin her kesinde ilginin merkezi
hline getirir. Artk Varlkta varln duyuran zdenrenin hayatnda yeni bir d-
nem balamakta, yeni bir sayfa almaktadr.
lkler nemlidir. lk ak, ilk ocuk, bir ynetmen iin ilk film, bir yazar iin ilk
yaz Yaymlanan ilk yksne bakarak, zdenrenin bu vadide nerelere ulaa-
bilecei ve yazarlk kabiliyeti tahmin edilebilir.
Rasim zdenrenin yaz hayatna adm att gnler, dnce/inan dn-
yasnda da birtakm araylarn yaand zamanlara rastlar. Karlat birtakm
olaylar neticesinde inan ve dnce dnyasnda yaanan hareketlilik, onu d-

7
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

nmeye, sorgulamaya sevk eder. Zira baz fikirleri kr krne kabullenmek iste-
mez. Zaten mizac da buna msaade etmez. Onun bu tarz araylar iinde olduu
lise yllar, sanat ve edebiyata dnk etkinlikler asndan hayli dolu geer. Bu d-
nemde alkan ve dinamik bir duru sergileyen Rasim zdenren, ilerleyen d-
nemlerin nemli sanat ve fikir adamlar olarak toplum nne kacak olan Cahit
Zarifolu, Erdem Bayazt, Akif nan gibi isimlerle birlikte hareket eder.
Rasim zdenren, Eyll de stanbul Hukuk Fakltesine kaydolur. Tah-
silini tamamlamak zere geldii stanbul, onun iin bir anlamda baba ocana d-
ntr. Nitekim bu dn, birka yl iinde tm aile bireylerini kapsayacak ekil-
de geniler. Genileyen yalnzca aile fertlerinden oluan halka deildir. Akif nan,
Erdem Bayazt ile Marata atlan arkadalk tohumlar, bu isimlerin de stanbula
gelmesiyle geliir, kkl bir nar hline dnr. Bu deiim, Rasimin inan ve fi-
kir dnyasndaki talar da yerine oturtur; glgeler, yerini belirgin ekillere brakr.
zdenren, sonbaharnda nemli bir yazarla tanr: Dostoyevski.
Onunla zaman ve meknn tesinde bir ba kurar. nl romancya duyulan bu
samimiyet ve hayranlk, yazara Dostoyevskinin btn eserlerini okutturur. yle ki
yazarn panel, sylei, konferans gibi programlarda kendisine kimleri/ neleri oku-
yalm eklinde yneltilen sorulara verdii cevap, hep ayn olmutur: Dostoyevs-
ki.
Tanmalar, de Sezai Karakola ve anne tarafndan hsm olan Necip
Fazlla srer. Karakou yakndan tanmak ve onun anlattklarn kendi azndan
dinlemek, zdenreni birka yl yazmaya ara verecek ekilde derinden etkiler.
Nuri Pakdilin tevik ve gayretleri ile kurulan bu dostluklar, Gen Rasime ok ey
retir, kazandrr. Yazar ayn yl, gazetecilik enstitsne yazlr. Zamann okuma,
yazma ve dostlaryla sohbet ederek geiren zdenren, kendi ifadesiyle, tahsili-
ni bu ekilde srdrr.
, zdenrenin okurun huzuruna ilk kez bir kitapla kt yldr. George
Orweln mehur eseri Hayvan iftliini Trkeye eviren yazar iin bu alma,
adeta bir vitrine ktr. Yazar, ayn yl gazetecilik okulundan mezun olur.
ylnda Karakoun yazarca emir telakki edilen szleri, onu tekrar ka-
lemle ktla buluturur, yeniden yazmaya yneltir. Mart da Karako tarafn-
dan karlan Dirili dergisi, alt yllk bir hasretin ardndan okuyucusunu selamlar-
ken Rasim zdenrenin sahne arkasnda ve nnde aktif olarak yer ald g-
rlr/ bilinir. Diriliin mutfanda yaynclk hayat boyunca yararlanaca bilgileri
renen zdenren, ylnda hukuk fakltesinden mezun olur, almak iin
Ankaraya gider, ardndan Devlet Planlama Tekilatnda uzman yardmcs olarak
ie balar.
Ankara, yazarn kader birlii ettii kiilerle tekrar bir araya geldii yerdir. Tu-
ran Karata, Rasim zdenren Szl balkl yazsnda birok entelektelin
aksine yazarn Ankarada kaln dikkate deer bir zellik olarak grr ve deer-
lendirir. Ancak zdenrenin bir kula hep stanbulda, yani Sezai Karakotadr.

8
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

Yazar de yklerinden oluan Hastalar ve Iklar adl eserini Karakoun

rehberliinde yaymlarken byk bir tecrbeden yararlandnn bilincindedir.
yl, Nuri Pakdil tarafndan karlan ve Rasim zdenren, Akif nan, Er-
dem Bayazt gibi isimlerin katkda bulunduu Edebiyat adl dergiyle balar adeta.
Ancak bu balang, kendisine kar bir giriim olduu gerekesiyle Karako tara-
fndan ho karlanmaz ve Edebiyat ekibi ile Karako arasndaki ilikiler bozulur.
Byk Dou ve Diriliin sanat ve edebiyata bakyla beslenen Edebiyat, o d-
nemin ilgi gren dahas ses getiren dergilerinden biri olmay baarr ve n
son gnlerine kadar varln srdrr. Yazar, ayn yl (), Aye Hanm ile ya-
rm yamalak bir grten sonra gyabnda yaplan bir trenle nianlanr. Evet, t-
ren gyabnda yaplmtr, nk damat aday alt kurumdan (DPT) izin ala-
mamtr. stelik hemen o gnlerde nianlsn ok fazla gremeden Amerikaya
gitme meselesi ortaya kmtr.
Yazarn Amerikadaki ilk gnleri, yazmalardan kaynaklanan bir yanll-
n dzeltilmesine ynelik abalarla geer. Bu arada ngilizcesi de sorun olmu-
tur. Ancak o, kararll ve alkanl sayesinde nne kan engelleri birer birer
aarken bir taraftan ngilizcesini gelitirir, dier taraftan yeni dnyay kefe ve id-
rake alr. zdenrenin merak ve istekle rl Amerika seyahati, doup by-
d lkenin kaderi gibi, muhtra nedeniyle kesintiye urar. Bu nedenle yksek li-
sansn yarm brakmak durumunda kalan yazar, getirdii kitaplar bile snrndan
ieri sokamayacak ekilde dner lkesine.
zdenren, Amerika dn evlenir. Tercme almalarna ve yazlarna
kald yerden devam eder. slam Devletinde Mali Yap adl evirisini yaymlar.
Yazar bir sre sonra askere gider. Askerde iken daha nce eitli dergilerde
yaymlanan yklerinden oluan zlme okurla buluur. Askerlik srasnda ba-
balk duygunu da yaayan yazarn ok Sesli Bir lm adl yk kitab o yllarda
vitrinlerdeki yerini alr.
Rasim zdenren, te DPTdeki grevinden istifa eder, Kltr Bakan-
lnda mavir olarak almaya balar. Ancak bu yl, birtakm olumsuzlukla-
rn cereyan ettii bir yl olur yazar iin. Kadim dostu Nuri Pakdil ile aralar alr,
Karakola devam eden samimiyet ve kardelik havas ksmen bozulur. Dostlukla-
rn bozulmas, dergilerin ve dergileri besleyen kalemlerin susmasna neden olur.
Suskunluk aslnda yeni bir arayn ve balangcn habercisidir. Nitekim bu bekle-
yi uzun srmez, Rasim zdenren ve arkadalar nn son gnlerinde Ma-
vera adn koyduklar dergi ile edebiyat dnyasndaki yerlerini alrlar. Mavera, ya-
zarn kendi ifadesiyle, z varlmz yeniden yrrle koymak isteyenlerin ede-
biyat alanndaki buluma yeridir. Takm ruhuyla hareket eden, izgisini belirlenen
ilke ve disiplinler etrafnda srdren, dergicilie yeni bak alar getiren, kard-
zel saylarla byk beeni toplayan ve hi ara vermeden yayn hayatna de-
vam eden Mavera, kukusuz, Trk edebiyatnn nemli dergilerinden biri olmu-
tur. kt yolda yerellikle evrensellii birletiren bir anlayla yryen Mavera,

9
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

orba datldka byyen, bydke bereketlenen bir sofra olur adeta.

Maverada nemli grevler stlenen zdenren, zaman zaman gnlk ga-
zetelere de yazlar verir. Kendisine ayrlan kesinde yazarken gnlk olaylardan
ve siyasetten uzak bir izgi benimser, srarla sanat ve edebiyat dairesi iinde ge-
zinir. Selim lerinin yazar iin yapt u tanmlama, onun bu tavrn anlatmas ba-
kmndan olduka nemlidir: Rasim zdenren kulaklar btn kesimlere tkal,
kendi inand yolda yryen, yazan birisi.
yl, Rasim zdenren iin gzel anlarla dolu bir yldr. ok Sesli Bir
lm adl yksnden uyarlanan film, Uluslararas Prag TV Filmleri yarmasn-
da jri zel dl alr. Ksa bir zaman sonra, zlme adl yks TRT tarafndan
sinemaya uyarlanr.
, yazarn hayatna yn veren -ki birincisi Sezai Karako ile tanmas-
dr- ikinci bir dnm noktas olur. Yazlarndaki tasavvuf ruhunun mayas bu yl ya-
anan olaydan sonra geliir. Ayn yl bakanlktaki grevinden istifa eden zden-
ren, tm zamann ve enerjisini dergiye ayrmaktadr artk. O yl yazarn deneme
dalnda Trkiye Milli Kltr Vakf tarafndan jri zel dlne layk grld yl-
dr. Ayn zamanda Gl Yetitiren Adam romann yaymlad yldr. lgiyle karla-
nan bu roman, zamanla yazarn adyla zdeleir.
Mays de alma hayatna balad ilk yer olan DPTdeki grevine
tekrar dner. Aile adl yks, iki yl sonra Srpaya evrilerek Belgratta ya-
ymlanr. 25 Mays de babasn kaybeden usta yazar, bir yl sonra ayn ta-
rihte Necip Fazln lm haberini alr. gn arayla yaanan bu iki ac olay,
zdenreni derinden etkiler.
Geni kitlelere yky sevdiren ve yk vadisinde ciddi almlar yapan Ra-
sim zdenren, ylnda, kendisine bir yl sonra Trkiye Yazarlar Birlii Yln
Hikyecisi dln kazandracak olan Denize Alan Kap adl yk kitabn ya-
ymlar. Artk usta bir ykcdr.
Kurulup gelimesinde yazarmzn byk emek harcad Mavera dergisi,
te stanbula tanr, yaplan btn itirazlara ramen anonim irket kimliine
brnr. Derginin yapsnda planlanan bu deiiklie kar kan zdenren ve
Bayaztn dergiden kopmas ise edebiyat evrelerinde, dergi iin sonun balang-
c eklinde alglanr, deerlendirilir.
Rasim zdenren, li yllarn ortalarnda, o gne kadar bir edebiyat der-
gisi gibi kulland gazetelerde yazd yazlar derleyip kitaplatrma iine koyulur.
Yazarn en ok bask yapan eserlerinden biri olan Mslmanca Dnme zerine
Denemeler ve Yaadmz Gnler adl eserleri, bu abalarn bir sonucudur. Ru-
hun Malzemeleri (), Yeniden nanmak ()yazarn bu dnemde sanat ve
edebiyat evresine kazandrd dier eserlerdir.
7 Haziran , yazar iin ac bir tarihtir. Yedi Gzel Adamdan birisi olan
Cahit Zarifolu, krk yedi yandayken bir daha geri dnmemek zere aralarndan

10
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

ayrlr. Bu, ekip iinde yaanan ilk kayptr. lm haktr, kadere teslimiyet arttr.
Ve hayat olanca hzyla akmaktadr. Yola zarif insan olmadan devam edilecektir
artk.
slup ve setii konulardaki zgnlk, zdenren ile okurun bulumasn
daha geni leklere eker. 90l yllara doru yazarn eserlerine ynelik bu ilgi,
muhtelif yaynevlerini harekete geirir ve yazarn, eserlerini birbiri ardnca neret-
meye balad grlr.
zdenrenin doup bymesinde byk emek verdii Mavera, da sah-
neden tamamen ekilir. Onunla birlikte yazar da uzaklar ortamdan ve yaklak
yl hibir dergide gstermez kendini. Bu ka, Hrtve Okaliptsyklerinin
te yaymlanmasna kadar srer. Yazarn yk vadisindeki sessizlii deneme
vadisine de sirayet eder. Bu hl, ylna dek devam eder, Yeni Dnya Dzeni-
nin Sefaleti ile son bulur. Kent likilerinin okurla bulutuu yl (), yazar ken-
disi hakknda yaplan yky brakt (m?) tarzndaki yorumlara Kuyu ile cevap
verir.
zdenrenin son yzyla ve dolaysyla ikinci bin yla vedas, Yzler ve K-
peke Dncelerin neri ile olur. Bu veda, yeni (bin) yln ilk gnlerinde kaybe-
dilen, daha doru bir ifadeyle lmszle hicret eden kadim dost Akif nan iin-
dir aslnda. Akif nan, 6 Ocak de doum yeri olan Urfada, toprann alnd
yerde ebed meknna yolcu edilir sknet ve teslimiyet iinde. Yeni bin yln getir-
dii aclar, can dostun vefat ile kalmaz, aileye de srar. de anne Aye Ha-
nm, te ikizi Aleddin hakkn rahmetine kavuur.
te gerekletirilen kutsal yolculuk sonras Akn Diyalektii eserini ka-
leme alan yazar, bir yl sonra en hacimli eseri olarak dikkatleri eken Dnsel
Duruu okuyucunun beenisine sunar.
te DPTden emekli olan Rasim zdenren bir yl sonra sanat yln
kutlar. Yedi Gzel Adamn airi Erdem Bayazt de ebediyete yolcu eden
yazarmz, ylnda mknsz ykleri karr. Ayn yl TBMM tarafndan her
yl verilen stn Hizmet dl ile mkfatlandrlr.
zdenren, hlen kendisi iin bir tutku olan yazmaya devam etmektedir. lk
eseri bir yk olan yazarn yaam yks imdilik srmektedir. Kendisine hayr-
l, uzun bir mr dileriz.
Elli yl akn yaz hayatnn sonunda zdenrenin yazdklar 33 kitap zarfn-
da okurun huzuruna kmtr. evirisini de bu sayya dhil edersek 35 kitaplk
muazzam bir klliyattr bu bereketli mrn hslas.
Kitaplaan Eserleri

yk
Hastalar ve Iklar (stanbul )

11
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

zlme (Ankara )

ok Sesli Bir lm (Ankara )
arplmlar (Ankara )
Denize Alan Kap (stanbul )
Kuyu (stanbul )
Anszn Yola kmak (stanbul )
Hrt (stanbul )
Toz (stanbul )
mknsz ykler ( )

Roman
Gl Yetitiren Adam (Ankara )

Deneme / Edebiyat
Ruhun Malzemeleri (stanbul )
Kpeke Dnceler (stanbul )
Yaz, mge ve Gereklik (stanbul )

Deneme / Hayat ve Edebiyat

Yumurtay Hangi Ucundan Krmal (stanbul )
Ben ve Hayat ve lm (stanbul )
pin Ucu (stanbul )
Acemi Yolcu (stanbul )
Kent likileri (stanbul )
Yzler (stanbul )
Akn Diyalektii (stanbul )

Deneme / Dnce
ki Dnya (Ankara )
Mslmanca Dnme zerine Denemeler (stanbul )

12
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

Yaadmz Gnler (stanbul )

Yeniden nanmak (stanbul )
Kafa Kartran Kelimeler (stanbul )
apraz likiler (stanbul )
Mslmanca Yaamak (stanbul )
Red Yazlar (stanbul )
Yeni Dnya Dzeninin Sefaleti (stanbul )
Eikte Duran nsan (stanbul )
Dnsel Duru (stanbul )
Siyasal stiareler (stanbul )

eviri
Hayvan iftlii (George Orweldan, stanbul )
slamda Devlet Nizam (Mevdudiden, Ankara )
slam Devletinde Mali Yap (Dr. S. A. Sddkiden, stanbul )

KAYNAKA
Eryarsoy, M. Nezir (), Gl Yetitiren Adam Rasim zdenren, stanbul:
lke Y.
Haksal, Ali Haydar (), Rasim zdenren -Ruh Denizinden ykler-, s-
tanbul: nsan Y.
Kahraman, lim (), Iyan Kelimeler Rasim zdenren, stanbul: Kak-
ns Y.
Karata, Turan (), Rasim zdenren Szl, funduszeue.info
().
zdenren, Rasim (), Messif Bir Yitim: Ali Kutlay ld Yeni afak,
9 Kasm

13
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

funduszeue.info VE DOSTLUKLA
DOLU BR HAYAT

IMarata Bir Eypl

Rasim zdenren, ikinci dnya savann olduu yllarda Anadoluda
memurluk yaparak geimini temin eden bir ailenin ikiz ocuu olarak Marata
domutur.1 Annesi ev hanmdr ve kendisinden nce yine ikiz ocuk dnyaya
getirmitir. Ailesi, maddi manevi adan Anadoluda yaayan herhangi bir aileden
farkszdr.
Yazarn babasnn anne taraf ankr, babasnn baba taraf ise Gnenlidir.
Yazarn anlattna gre dedeleri yl nce stanbula, Eype, g etmitir.2
Yazarn dedesinin ad: Rasim; dedesinin babasnn ad ise Neciptir. Babas-
nn slalesi Eypte Kahveciler veya Kahvecioullar olarak bilinmektedir. Ancak
ylnda soyad kanunu ktnda nfus memuru oullar olmaz, der. Bunun
zerine yazarn babas ren soyadn almak ister. Ancak bu soyad daha nce
alnd iin yazarn days bizimki de zdenren olsun. der. Days kardelerine,
ailesine bu soyadn almalar iin telgraf eker. Ancak telgraf oraya gittiinde her
nasl olduysa zdenren soyad zdengile dnr. Bu nedenle slalenin bir
ksm zdengil soyadn kullanmaktadr.3
Yazarn anne taraf ise Maraldr. Annesi, anne tarafndan Necip fazl Ksa-
krek ile akrabadr. Annesiyle babas, babasnn memuriyeti nedeniyle Marata
alt srada evlenirler.
zdenren, ocukluunun ilk yllarn dede (annesinin babas) sevgisiyle
dolu dolu geirmitir. Dedesi Hac Nuri Beyi 2,5 yandan itibaren hatrlayan ya-
zar; dedesinin, kendisini ve kardeini ok sevdiini belirtir. Dedesi vefat ettikten
sonra bu kez ninesinin, (annesinin annesi) Hatice Hanmn sevgisi ve ilgisini g-
rr. Ninesi kiiliinin oluumunda nemli bir rol stlenir. Ninesinin anlatt heyket-
ler (masallar), masal kahramanlarn canlandrarak anlatmas, syledii trkler
yazarn ocukluundan unutamad en gzel hatralardr.4

1 ZDENREN, Rasim Yeni afak, 9 Mart

2 Buradaki bilgiler, Rasim zdenrenle yaptmz mlakata dayanlarak yazlmtr.
3 a.g.m.
4 KAHRAMAN, lim, Rasim zdenrenle Mavera Yolculuu, konuma, Bur FM

14
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

Yazarn babas Hakk Bey, inaat mhendisi olup eitli illerde fen memuru
olarak almtr. Hakk Bey, Maraa memuriyet mnasebetiyle li yllarn
sonlarnda veya otuzlu yllarn balarnda geliyor. Yazarn, anne- babas y-
lnda evlenmilerdir. Anne- babasnn arasndaki ya fark yldr.5
() ylnda Eypte domu olan Hakk Bey, uzun sre Rasim
zdenrenle ayn evde yaar. Hakk Bey, 26 Mays tarihinde vefat etmitir.6
Yazarn annesi Aye Hanmdr. Aile arasnda ise Nezahat diye bilinir. nk
annesinin ninesinin ad Ayedir. Akranlar da onu kzdrmak iin ona nine diye
hitap etmektedirler. Annesi, durumu babas Hac Nuri Beye ikyet edince ba-
bas, ismini deitirir ve o andan itibaren ona Aye veya nine diyene para cezas
uygular.7
Yazarn annesi ayn zamanda anne tarafndan Ksakrek slalesine men-
suptur. Aile, l yllara kadar Dulkadirolu diye bilinmektedir. Ancak o yzylda
bir ktlk olur. Maddi durumu iyi olduu iin dedeleri ktlk ylnda yardm isteyenle-
rin uvallarn krekle doldurur. Dedelerinin yardm datt krein sap krktr.
Krein sap krk olduu iin de ailenin ad bir sre sonra Ksakrek olarak anl-
maya balar. Necip Fazl Ksakrekin dedesi, mecelle komisyonu yesi, hukuku
Hilmi Bey ile Rasim Beyin annesinin dedesi kardetir.

Iocukluk Dnemi
Rasim zdenren, 20 Mays tarihinde Marata domutur. Yazarn,
kardei vardr. Bunlardan birisi kendisinden bir saat nce domu olan ikizi
Aleddin, dier iki kardei ise kendi doumundan yirmi ay nce doan ikiz abla-
lar Necibe ve Nedimedir. Ablalarndan birisi olan Necibe, henz dokuz aylkken
ishalden lm, dier ablas Nedime ise halen hayattadr.8
zdenren, annesinin anlattklarna dayanarak kendisinin alt aylkken yr-
meye, dokuz aylkken de konumaya baladn syler. kizi Aleddin ise, doum
esnasnda ebenin ayan krmas nedeniyle bir buuk yana geldiinde yrme-
ye, daha sonra da konumaya balamtr.9
zdenren; ylnda, daha sonra kendisi iin byk bir tutkuya dne-
cek olan sinemayla tanr. Kendisini ve kardeini sinemaya ilk kez gtren, kom-
ularnn oludur. Seyrettikleri filmin kum lnde cereyan eden bir sava filmi
olduunu syleyen yazar, evdekiler Film gzel miydi? diye sorduklarnda karde-
iyle ok gzeldi cevabn verirler. Filmi anlat. dediklerinde ise Aleddinle siz
5 HAKSAL, Ali Haydar, Rasim zdenrenle yks ve Sanat zerine Bir Konuma, Yedi klim,
s, nu, ubat- Mart
6 Buradaki bilgiler, Rasim zdenrenle yaptmz mlakata dayanlarak yazlmtr.
7 a.g.m.
8 Aleddin zdenrene gre ablalar Necibe iki yandayken lmtr. Bkz: Unutulmuluklar, s,
z Yay., stanbul,
9 Aleddin zdenren, Unutulmuluklar adl eserinde iki yan doldurduu gn yrdn yaz-
maktadr. b.k.z., Unutulmuluklar, s,

15
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

benim arkamda durun, onlar gibi yryelim. der ve askerler gibi ellerini sallayarak
rap rap diye yrr. Mara klasnn evlerine yakn olmas nedeniyle askerlerin
yrynn kendisini her zaman etkilediini belirten yazar, askerlerin syledii
marlar vesilesiyle ortaya kan ritmin de kendisi iin ho bir an olarak kaldn
anlatr
Yazar, ylnda ilk kez Mara dna karak stanbula, baba oca
Eype, gider. Gelen telgrafta amcasnn vefat ettii yazldr. zdenren, babas-
nn aladna ilk kez o gn ahit olur. Vefat eden amcas, daha nce ad geen
Basri Beydir. O yllarda stanbula gitmek iin karayolu henz yaplmam olduu
iin seyahat, posta treniyle yaplr. zdenren, gn gece sren bu yolcuu
unutamaz.
Yazar, ilkokula ikiz kardeiyle retim ylnda Marata, Sakarya
lkokulunda balar. zdenren, okula balad ilk gn unutamad anlarndan
birisini yle anlatr:
O gn annem bizi, yani ikiz kardeim Aleddin, ablam, mz sabah na-
maz vakti uyandrd. mze de yeni nlkler dikilmiti. Evimizin alt katndaki
mutfakta eme suyu vard. O suyla defalarca ykandk. Abdest aldk. Gene y-
kandk abdest aldk Artk bilemiyorum; ykanmaya m doyamyorduk, yoksa okul
vaktine kadar zaman nasl geireceimizi mi bilemiyorduk.
Ellerimizi, ayaklarmz, bamz ykayp birbirimizle karlatryor, bir daha
ykanyorduk. Bu manzaray hi unutamam. Nihayet okula gittiimizde kendimi ilk
defa yetikin, byk bir adam gibi grmtm
zdenrenin Marataki ilkokul renimi sadece iki yl ile snrl kalacaktr.
zdenren, retim ylnda ikinci snftan nc snfa getii yl, ba-
basnn tayini knca Malatyaya tanrlar..
ocukluk gnleri ayn zamanda yazar ve kardeinin okuma zevki kazana-
caklar yllardr. Yine lkokul nc snfta iken okuduklar, Deniz Suyu Neden
Tuzludur? ve Krmz apkal Kz adl masallar ilk okuduklar kitaplardan aklla-
rnda kalan masallardr. lkokulun beinci snfndayken kardei Aleddinle bera-
ber bir kitapdan kiraladklar funduszeue.info Kozanolu ile F. Fazl Tlbentinin roman-
lar ve Hazreti Ali Cenkleri bata olmak zere bulduklar kitaplar byk bir evkle
okurlar.
Malatyada be yl kalp ilkokulu orada bitiren, ortaokula da Malatya
Ortaokulunda balayan zdenren, ortaokul nc snfa getii ylnn
Haziran aynda babasnn tayini Tunceliye knca ortaokulu orada bitirmek duru-
munda kalacaktr. Tayinin nedeni ilgintir. Btn brokratlarn Cumhuriyet gazete-
si okuduu bu yllarda yazarn babas Hakk Bey, Ulus gazetesi okumaktadr. Bu
gazeteyi okuduu iin dnemin valisi Ahmet Tekelioluna ikyet edilir. Vali, Hak-
k Beyi hemen artarak Sen Ulus gazetesi okuyormusun diye azarlar. Hakk
10 a.g.r.p., 1. konuma
11 Bu blmdeki alnt zdenrenle yaptmz bir sohbete dayanlarak yaplmtr.

16
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

Bey her ne kadar, Muhaliflerimiz bakalm bizim iin neler sylyor, onun iin takip
ediyorum demise de bu, Vali Tekelioluna inandrc gelmez. Yazarn babas,
Tunceliye bayndrlk (nafia) mdr olarak srgn gnderilir
Yazar, kardeiyle beraber balad okul hayatna ortaokul ikinci snfa ka-
dar birlikte devam eder. Ancak kardei bu snftayken haylazlk yaparak okuldan
kamaya balaynca ayn yl snfta kalr. Bundan sonra iki karde okul hayatlarna
ayr snflarda devam edeceklerdir. Ortaokul nc snfa gelindiinde, okulun
son gnleri Hakk Bey emekli olur. Aile, Hakk Bey emekli olunca hemen Maraa
tanr. Ne var ki emeklilik gnleri tam da o gnlerde yaplmakta olan ortaokul bi-
tirme snavlarnn balayaca gnlere denk dmtr. Aile, Maraa geri dner;
ancak zdenren, ortaokul bitirme snavlarn verip diplomasn alncaya kadar
Tuncelide kalacaktr.

ILise Yllar ve lk yk
yl, ayn zamanda yazarn liseye balad yldr. Mara Lisesine kayt
yaptrd srada mdr yardmcs her renciye 50 kurua satlan dergiyi ona da
uzatr. Hamle adndaki bu renci dergisinin kapandaki elle yaplm bir portre
dikkatini eker. Portrenin altnda yle yazmaktadr: Sait Faike Sayg Yazar, o
gn iin, Sait Faik hakknda bir bilgi sahibi deildir. Onun okula hizmetleri gemi
vefat eden nceki okul mdr olabileceini dnr Bu derginin lisenin yayn
organ olarak edebiyat retmenlerinin gzetiminde Nuri Pakdil adndaki mezun
olmu bir renci tarafndan karldn da okul baladktan sonradan renir
Yazar, bylece liseye balam olur. Yazarn okuduu snf kiiliktir
ve Hababam Snfnn adeta canl bir rnei gibidir. Btn haylazlar, yaramaz-
lar, muzipler sanki bu snfta seilip toplanmtr. Snf rencilerinin arasnda ok
zeki olanlar olduu gibi okumay henz doru drst skemeyenler de vardr.
Haylazlarla dolu olan snfn rencileri arasnda, yazarn yan sra Cahit Zarifolu
ve aabeyi Sait, Erdem Bayazt, Ali Kutlay, Hasan Seyithanolu, zcan Tamer ve
hsan zkan gibi sonradan adlarn Trkiyenin duyaca kiiler de vardr
zdenren, Tunceliden edindii alkanlklarn da etkisiyle snfta varln
hemen hissettirir. Tuncelide 13 kiilik bir snfta okuyan yazar, kiilik snfn
en aktif rencilerindendir. retmenlerin sorduu hemen her soruya cevap ver-
mektedir. Ancak bu durum arkadalarnn houna gitmez. Her derste, her soru-
yu cevaplamamas konusunda onu uyarrlar. Buna ramen bir sre sonra snfn
baka rencileri de kendilerini gstereceklerdir. zcan Tamer, resim ve mzie
olan kabiliyeti, Sait ve Cahit Zarifolu kardeler ise matematik ve fen derslerindeki

12 Buradaki bilgiler, yazarn 7 Nisan tarihinde Aratrma Kltr Vakfnda gerekletirdii ve bi-
zim de katldmz Gemiten Gelecee Ko(nu)anlar adl sohbet programnda verdii bilgilere
dayanlarak yazlmtr.
13 RMY, konuma
14 ZDENREN, Rasim, Kubak, Hece, nu//, s. 14, Haziran-Temmuz-Austos
15 b.k.z: a.g.d.,s

17
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

yetenekleriyle temayz edeceklerdir

Bylece aylar geip gider. Ders ylnn ortasna gelinmitir. knn ilk-
baharna den gnlerinden birinde, ders arasnda yazarn arka srasnda oturan
Erdem Bayazt, yazara Ali bir hikye yazm der. Yazar, Ya yle mi grebilir mi-
yim? diye sorar. Ancak Ali Kutlay, hikyesini gstermek istemez. Yazar, grmek,
okumak iin srar eder. Bu arada yky nasl yazdn da sorar. Ali, hikyeyi ver-
memekte kararldr. zdenren, Erdem Bayazttn anlattklarndan Ali ile Erdemin
birka yldan beri yk, iir gibi eyler yazdklarn hatta bunlardan bazlarnn
mahalli bir gazetenin ocuk sayfasnda yaynlandn renir. Yazarn ikiz kardei
de daha ilkokuldayken iire balamtr. Ancak yazar, o gne kadar kendiliinden
bir ey yazmamtr. Ev devleri dnda tek yazd ey daha nce de bahsi ge-
en, Mara anlatt bir kompozisyondur. Yazar, gn boyu, Kutlayn hikyesini
okumak iin srar eder. Fakat Kutlay, nazlanr ve hikyeyi vermez. zdenren,
bunca srarna ramen, hikyeyi okumak iin yanp tututuum sanlmasn. im-
den Alinin bu hikyesini okutmak, beenilmek, takdir edilmek, istediini d-
nyor, asl bu yzden hikyeyi okumak istiyordum. diye anlatr. zdenrenin
asl amac arkadan motive ederek onun hikye yazmaya devam etmesini
salamak, motive etmektir. Hikyeyi bir trl okuyamayan yazar, ders bitiminde
de Kutlayn peini brakmaz. Hikyeyi isteyip durur. Kutlay, bir artla hikyesini
verebileceini syler. art: zdenrenin de bir hikye yazmasdr. Sen de bir
hikye yaz, ben seninkini okuyaym, sen de benimkini okursun 17der. ki arkada
bylece anlam olur. O gne kadar sadece bir kompozisyon yazm olan yazar,
hikye yazmaya baladmda anlatacak baka birok hikyelerim olduunu da
fark etmitim18 demektedir. zdenren, verdii sz tutarak bir hikye yazar. Er-
tesi gn bu hikyeyi Kutlaya verir ve onun hikyesini okur. zdenren, bir an iin
aakalr. nk Kutlayn hikyesi manzumdur. Kutlay, yksek bir tepeden, belki
de Mara Kalesinden uarak gkyzne alan bir ocuun hikyesini anlatmak-
tadr. Hikyenin sonunda ise bu olaanst olayn bir d olduu anlalr. Hikye,
basit grnmesine ramen zdenren, arkadann yazmaya devam etmesini is-
tedii iin, yknn harika olduunu syler. Okuma sras Kutlaya geldiinde ise
o, zdenrenin hikyesini beenmez. Yazarn ifadesiyle hain eletirilerde bu-
lunur. Hikyenin kahraman olan ocuun sonunda lmesi hlinde hikyenin dahi
etkili olabileceini syler. zdenren, bunun yeni bir hikye olacan, hikyenin
yapsn deitirmek gerekeceini, fakat byle bir hikyenin de olabileceini, ken-
disi yeni bir hikye yazarsa byle bir hikyeyi de yazabileceini belirtir. ki arka-
da, yeni bir hikye yazmak konusunda anlap vedalarlar. Bu tatl rekabet, hi
aksamadan aylarca ayn ekilde, devam edecektir

16 b.k.z: a.g.d.
17 a.g.d.
18 a.g.d.
19 a.g.d.

18
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

IFikr Araylar
Yl, dir. zdenren, bir gn gazete bayisinde bir kitap grr. Kitabn
ad: Nereye Gidiyoruz? Yazar ise, Varlk dergisinden aina olduu, yazlarn
devaml okuduu, ayn zamanda derginin bayazar olan Yaar Nabi Nayrdr.
funduszeue.info ylnda yaplm olan kitab hemen alarak okumaya balar. O gne
kadar Atatrk kiilii ile tand Nayrn Atatrk hakknda kitapta yer alan u
anlamdaki ifadeleri dikkatini eker:
Mustafa Kemal, geri diktatrd ama iyi bir diktatrd. ayet o, gerekte
diktatrln tam manasyla yapacak olsayd anayasay ilga ederdi ve diktatr-
ln devam ettirirdi. Fakat hedefi diktatrlk olmad, demokrasi olduu iin
anayasay ibka etti anayasay yrrlkte brakt; fakat kendisi maharetini kullan-
mak suretiyle bu devrimleri gerekletirdi ve devam ettirdi. ayet, gerek anlamy-
la diktatr olsayd, bu ileri yapamazd. Hedefi de demokrasiydi
Kitapta yer alan baz dncelerle ilgili kafasnda soru iaretleri olumaya
balayan zdenren, okumaya devam ettii kitabn sayfa sonrasnda Bugn
hala baldr plak bir l bedevisinin arkasndan m gideceiz? eklindeki tanm-
lamalar okuyunca, kendi ifadesiyle beyninden kaynar sular dklm gibi olur.
Yaar Nabinin, l bedevisi dedii kii, Hz. Muhammedtir. Byle bir dnce-
nin dile getirilebildiine inanamayan yazar, Evimizde, evremizde, annemizden,
ninemizden Efendimizin adnn salvatsz anlmamas gerektii renmitik. Bir
yazar, bizim ylesine hrmetle andmz bir isme nasl olur da baldr plak l
bedevisi diyebilir. diye adeta isyan ederek kitab kapatr. Yazar, bir yandan da
bu szleri kullanan bir insann mutlaka helak olmu veya arplm olmas ge-
rektiini dnr. Aradan be- on gn geer. Abonesi olduu Varlkn yeni says
eline geen zdenren, Yaar Nabinin adyla derginin daha ilk sayfasnda tekrar
karlanca onun hala helak olmam, arplmam ve yayor olmasna hayret
eder. Kafasndaki soru yumaklar artmaya devam eden zdenren, buna ramen
aboneliini devam ettirmekte ve dergiyi okumaktadr
zdenrenin fikr araylarnn balad bu yllarda, Varlk, Yeditepe, Yeni-
lik, Seilmi Hikyeler gibi dergiler yaynlanmaktadr. Yazarn ifadesiyle bu der-
gilerin ortak paydas, hepsinin Kemalist dergiler olmasdr. Zaten o yllar, memur
brokrat snfn ve retmenlerin Cumhuriyet gazetesi okuduu ve gazetenin
Cumhuriyet bal dtan okunacak ekilde katlanp ceplerde gezdirildii za-
manlardr. Yine o yllar, farkl bak alarna sahip dergilerin fazla olmad d-
nemlerdir. Olanlardan da zaten yazarn haberi yoktur.

20 Buradaki alnt, yazarn 14 Nisan tarihinde AKVde gerekletirdii sohbet programnda dile
getirdii ifadelerdir. Yazarn bir anlamda alnt yapt bu ifadeler iin Yaar Nabi Nayrn Varlk
Yaynlar arasnda km olan Nereye Gidiyoruz? Adl eserinin sayfalar arasnda yer alan
Biz de Ak Konualm adl birinci blmne baklabilir.
21 a.g.p

19
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

Bir gn Erdem Bayaztn amcasnn olu olan Mehmet Bayazt, genellikle

zdenrenin bazen de baka arkadalarnn evlerinde mutad olarak yaplan ede-
biyat sohbetlerinden birisine katlr. Sehpann zerinde az nce ad geen dergile-
ri gren Bayazt, bu komnist der bir kenara brakr, bu mason der, br kenara
atar, bu Siyonist, bu solcu bylece devam edip gider. Bu szleri duyan zde-
nren, aknlkla, Eer bu dediklerin doruysa, u sorumun cevabn vermen la-
zm: Bunlar dediin gibi iseler, hepsinin birbirini tutmas lazm, hlbuki bunlar basit
bir dl iin birbirlerine girmi durumdalar. der. Zira o gnlerde bu dergiler arasn-
da iddetli bir tartma yaanmaktadr. Tartmann sebebi de Necati Cumalnn
Deiik Gzle isimli hikye kitabna Sait Faik Hikye Armaannn verilmesidir.
Kimi dergiler, Cumalnn bu dl hak etmediini, Nezihe Meri, zcan Erg-
der gibi isimlerin bu dl almas gerektiini yazmaktadrlar. Mehmet Bayazt,
zdenrenin bu tartmay kastederek sorduu soruyu Bu menfaat kavgasdr,
bu tr meseleleri onlar her zaman tartr bouup dururlar. Onlara aldr etme
sen gibi szlerle geitirir. Yaplan izahlardan tatmin olmayan zdenren, ertesi
gn Mehmet Bayazt alt bankann i k saatinde yakalar ve Bana dnk
sorunun cevabn vereceksin. Ya sylediin sz geri al yahut da bu sznn he-
sabn ver. Dnk sorunun cevabn renmek istiyorum. diyerek tatmin edici bir
cevap ister. Mehmet Beyle bir ay bahesinde oturup uzun uzun sohbet ederler;
ama konu bir trl sorduu sorunun cevabna gelmez. Bayazt, baka meseleler
etrafnda konuup durur. zdenren, soru zerinde bu kadar srarl durmasnn
nedenini aklarken, imdilerde komnist nitelemesi fazla bir anlam ifade etme-
yebilir ama o yllarda komnist nitelemesinden kendisinden her trl ktlk sa-
dr olacak adam anlalmaktadr. Yine o gnlerde birini komnistlikle itham etmek
ok ciddi bir sulama olarak kabul edilmektedir. Eer bu itham ispatlanacak olursa
adam maddeden hapse atarlard. demektedir
Mehmet Beyin, okuduklar dergilerle ilgili sarf ettii szleri ok ar bulan
zdenren, sohbet esnasnda tekrar, iddialarn ispat etmesini ister. Bu srarn
arkasnda, aslnda yazarn sz konusu kavramlarn ne olduunu renme merak
da vardr. Mehmet Beyazt bakar ki, bu delikanldan kurtulu yok, Gel bizim eve
gidelim, orada sana baz dergiler vereceim. O dergiler sana sorduun sorunun
cevabn verecektir. der. Eve gittiklerinde zdenrene Serdengeti mecmuas-
n verir. Serdengeti ismi pek houna gitmez zdenrenin. Buna neden olarak
yazar, Biz o yllar Varlk dergisinin, Cumhuriyet gazetesinin sylemine alm-
z; bu tr kelimeler itici geliyordu bize. demektedir. Her neyse diyerek dergiyi
aar ve Gln Hakikatler bal altnda bir Ky Enstitsnde bir kz rencinin
okul tuvaletinde doum yaptndan bahseden haberi okur. Bu haber ona pek
ciddi gelmez, dolaysyla dergiyi de kle almaz. Aabey, ben bunlar okumam,
bana daha ciddi bir dergi varsa onu ver. der. Bayazt, bunun zerine ona Byk
Douyu uzatr. zdenren, bu dergiyi atnda da, olacak bu ya, Dedektif X 1in
faat balkl bir yaz grr. Bu yaz da ona ok basit gelir. Ciddi bir ey varsa
ver, yoksa szn geri alsan da almasan da ben senin deerini anladm. Bana

22 a.g.p.

20
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

msaade diyerek evden ayrlr. Oysa o yaznn yazar olan Necip Fazln ismini
daha nceden bilmektedir. Nitekim ylnda Tuncelide okurken bir arka-
dann Durun kalabalklar, bu cadde kmaz sokak / Haykrsam, kollarm makas
gibi aarak msralaryla balayan Destan adl iiri okumas esnasnda adeta
arplm ve hemen arkadandan iiri rica ederek alp ezberlemitir. Hatta daha
nceki yllardan Necip Fazln Geen Dakikalarm isimli iirini bir ders kitabnda
grm ve o iire de hayran kalmtr. Ardndan Sonsuzluk Kervan isimli iir
kitabn alp onu da okumutur. Ancak Mehmet Bayaztla bir araya geldikleri gn,
Necip Fazln eserleriyle daha ileri bir tanma gereklemez. Necip Fazln ge-
rek kendisi gerekse eserleriyle olan asl tanma daha sonraki yllarda gerekle-
ecektir. Nitekim zdenren, Nereye Gidiyoruz? adl eseri okumaya baladktan
sonra kafasnda oluan soru iaretlerinin ve Mehmet Bayazta sorduu sorularn
istedii gibi bir cevabn da sonraki yllarda renebilecektir.

IGenlik Gazetesi ve Nuri Pakdil ve funduszeue.info nan ile Tanma

zdenrenin ve Kutlayn, ylnda dergilerle olan gyab ilikileri iyice
ilerlemeye balarken ayn yln yaz balarnda Maraa Doan Keeciolu gelir.
Doan Bey, Cumhuriyet gazetesinde muhabirlik yapm, askerlie gitmek ze-
re gazeteden ayrlm, yeni askerliini bitirmi gen bir sanatseverdir. Marata
matbaas vardr ve gazete karmaya hazrlanmaktadr. Doan Keeciolunu
genlerle yine bir sre nce askerliini bitirip Maraa dnm olan Hamle dergisi
ekibinden, iirler de yazan erif Turhan tantm ve onlara bu gazete giriiminden
sz etmitir. zdenren ve Kutlay, Doan Beye, gazetede gnlk yaz yazma,
rportajlar yapma, haftada veya on be gnde bir sanat-edebiyat sayfas hazr-
lamay teklif ederler. Keeciolu, nerilerini scak bir ilgiyle karlar. Gazetenin
hazrlk almalar abuk biter. Doan Bey gazeteye Genlik adn vermeyi d-
nmektedir. nk ona gre bunun dndaki isimler, herkesin kolaylkla bir kulp
takabilecei isimlerdir. Nitekim o dnemlerde Ahmet Emin Beyin kard gazete
iin, Vatan on be kurua satyor denmektedir. Ancak ona gre Genlike kim-
se kulp takamaz. Doan Beyin ne srd bu gereke o an genlere de makul
grnr. (zdenren, sonradan akllarna Vatan gazetesi iin sylenen eylerin
aslnda Genlik iin de sylenebileceinin geldiini syler
Sanat-edebiyat almalarna bu derece merak salm bu yetenekli gen-
ler ders ylnn banda kendilerinden nce Nuri Pakdilin kard ve bir renci
dergisi olmasna ramen Trkiyedeki btn edebiyat evrelerince tannm olan
Hamleyi tekrar karmaya alm; ancak okul idaresini ve retmenlerini bu
ii baaracaklarna inandramamlardr. Bu gen kadro, lise ikiyi bitirip lise e
balayacaklar yaz tatili dneminde, tatilini geirmek zere Maraa gelmi olan
Hamlenin kurucusu Nuri Pakdil ile tanma frsat bulurlar. Pakdili bir gn, Genlik
gazetesinin ynetim yerinde Doan Keeciolu ile sohbet ederken gren genler,
onunla tanma frsatn karmazlar. Pakdil de mtevaz kiiliiyle genlerle ilgile-
23 a.g.d.

21
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

nerek hazrladklar edebiyat sayfas iin yaz verir.

zdenrenin lise son snfa getii senesinde aralarna Urfa Lisesinden
bir arkada daha katlr. retmenini dvd iin tasdiknameyle okuldan uzak-
latrlm olan bu arkada, Mehmet Akif nandan bakas deildir. Onu gyabn-
da zdenrene kendisiyle ayn snfta okuyacak olan kardei tantr: Urfadan
bir arkada geldi: Akif. iir yazyor, mthi iirleri var, hem de aruzla Yazar,
Akif nanla o yl sadece birka kez karlar. Artk lise son snfta olduu ve ayn
snfta da olmadklar iin onunla asl dostluklar, okul bittikten sonra geliecektir.
zdenren, liseyi bitirdikten sonra niversiteyi okumak ister. Ancak hangi
blmde okuyacana nceleri karar veremez. Yazarn tek hedefi retmen ol-
mamaktr. nk lisedeki snf yaramaz bir snftr ve bu snf, onu korkutmutur.
retmen olmay gze alabilseydim ngiliz filolojisinde okumak isterdim. diyen
zdenren, O da olmazsa Sosyoloji, o da olmazsa arkasndan Felsefe okumak
isterdim. demektedir. zdenrenin okumay dnmedii tek blm ilgintir ki
Edebiyattr. retmenlii istemeyen yazar iin tek seenek kalr: Hukuk. Aslnda
hukuk, bata annesi olmak zere dier byklerinin de en ok istedii blmdr. 25
zdenren, ylnn Eyll aynda Hukuk Fakltesine kaydolmak zere
stanbula gider. Yazarn arkadalarndan Cahit Zarifolu o ders yl Maran Pa-
zarck ilesinde vekil retmen olur, ders yl sonundaysa Maraa geri dnerek
Hizmet gazetesinin sanat-edebiyat sayfasn ynetir Erdem Bayazt da Genlik
gazetesinde alr ve bir sreliine Cumhuriyet gazetesinin muhabirliini yapar
Ayn yl Ali Kutlay da yazar gibi stanbul Hukukta okumaya balar. Aleddin zde-
nren ve Mehmet Akif nan ise bir yl geriden geldikleri iin ertesi sene yine liseye
devam ederler.

Iniversite Yllar ve Dostoyevski Okumalar

zdenren, stanbula, baba evine, gittiinde Eypte Tahtaminare Mahal-
lesindeki Bayldm kmaz Sokakta bulunan dededen kalma evde kalmaya
balar niversitedeki ilk yl youn okumalarla geer. Mmtaz Turhan, Peyami
Safay, Trk nklbna Baklar okur. Mmtaz Turhan ve Peyami Safa yazarn
lise yllarndan, bir ksm Yaar Nabi Nayrdan kalma bulank fikirlerinin bir d-
zene girmesine vesile olurlar. Yazar, birinci snfta ayn fakltenin son snfnda
beklemeli olan Nuri Pakdili de daha yakndan tanma frsat bulur. Sk sk oku-
lun kafeteryasnda ve eitli kraathanelerde buluup sohbet etme frsat bulurlar.
Snav zamanlarnda zdenren, daha iyi ders alabilmek iin bazen Pakdilin
kald yurtta, Namk Kemal Yurdunda kalr. Pakdille kraathanelerde ve yurtta
yaptklar sohbetler ona yeni ufuklar aar. zdenren, bu arada okulda Pakdil
24 a.g.d.
25 a.g.d.
26 ZDENREN, Rasim, Kubak, Hece, nu//, s. 14, Haziran-Temmuz-Austos
27 TURNA, Murat, a.g.t.
28 KAHRAMAN, lim, Iyan Kelimeler, s

22
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

ile Necip Fazln kard Byk Dou dergisini de datr. Nuri Pakdil, Byk
Dounun kt gnler, on- on be dergiyi alr, eer renciler henz gelmemi-
se, masalara birer veya ikier brakr gider. renciler gelmise unutur gibi yapa-
rak dergiyi yine brakr. Bu dergiler bylece bir hafta boyunca oralarda okunmu
olur. Yazar, niversitenin birinci ylnda tm bu ilerden arta kalan zamanlarnda
bol bol sinemaya gitmitir.
Yazarn okul dndaki ilerle hem ilk yl hem de sonraki yllarda bu dere-
ce younlamas, iki ylda bir snf gemesine neden olacaktr. Dolaysyla yazar,
funduszeue.info beklemeli duruma der.
ylnda eski dostlardan birisi, Erdem Bayazt da stanbula gelir. Hu-
kuk Fakltesine kaydn yaptran Bayazt, o yl ikinci snfta okuyan; ancak birka
dersten de beklemeli olan zdenrenle baz dersleri ortak okur. Bayaztn da
gelmesiyle stanbuldaki kadro yava yava tamamlanmaya balar. Nitekim
ylnn gznde Mehmet Akif nan da kadroya katlr stanbulda ksa bir sre
kalp niversite renimi iin Ankaraya geecek olan Akif nan, liseye ge geldii
iin kendisiyle kurulamayan dostluk ba stanbula geldiinin ilk gn kurulacak-
tr. Akif nan, stanbula geldiinde yazar, Erdem Bayazt ve Akif nan buluarak
Caalolundan Yeni Kapya kadar yrrler, Yeni Kapda bir ky kahvesinin ha-
sr iskemlelerine oturan arkadan sohbet konusu edebiyat ve iirdir. Ahmet
Haimi seven nan, gr sesiyle Haimden iirler okumaya balar. O okuduka
arkadalar unu da oku, bunu da oku! demekte, o da isteklerini yerine getir-
mektedir. Anlalr ki Akif nan, Haimin btn iirlerini ve daha nice iirleri ezbere
bilmektedir. zdenren, biraz da hayret ve hayranlkla nana bu kadar iiri nasl
ezberleyebildiini sorar. nan: Aslnda Haimin iirleri sanld kadar ok de
il, btn iirleri 80 kadardr. der. Akif nan, aslnda bu sayy Haimin iirlerinin
azlndan ok, kendi hfz hususundaki tevazuu vurgulamak iin sylemitir. Ger-
ekte kendisinin Haimin iirleri dnda ezbere bildii iir says o rakamdan ok
daha fazladr. Yazar, o gn Akif nan daha ok sevecek, daha ok snacaktr
ders ylnn yazar iin kayda deer olaylarndan birisi Aleddin
zdenrenin stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesinde Felsefe renimine
balamasdr. Bu yln asl nemli olay ise yazarn Dostoyevski ile tanmas ola-
caktr. Yazar, bu yl snf geeyim diyerek ders almaya balamtr. Ancak o
arada, ylnn sonbaharnda, Erdem Bayazt onu arar ve Dostoyevskinin
Beyaz Geceler romanndan uyarlanm bir film oynuyor. der. emberlitataki
Marmara Sinemasnda filmi seyreden iki arkada, filmi ok beenirler. O gnden
sonra yazarn hayat yeni bir dnemece girmi olur

29 Mehmet Akif nan, stanbulda bir sre kaldktan sonra Ankaraya geer. ylnda Ankara
DTCFnin Trk Dili ve Edebiyat blmne kayt yaptrr ve ylnda oradan mezun olur.
30 RMY, konuma,
31 a.g.r.p.

23
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

Yazar, sinemadaki filmden birka gn sonra, Erdem Bayazt ve Ali Kutlayn

Bayaztta birlikte kaldklar yurda gider. Bayaztn elinde Dostoyevskinin Su ve
Ceza adl roman vardr ve Kutlay ile Bayazt, Dostoyevskinin doulu mu yoksa
batl m olduunu mzakere etmektedirler. Bayazt, Dostoyevskinin doulu ol-
duunu iddia etmekte, Kutlay Dostoyevskinin ok iyi bir Hristiyan olduunu, bir
Hristiyann ise doulu olamayacan savunmaktadr. ki arkada fikrini sorduk-
larnda zdenren, nsancklar ve Beyaz Geceler gibi romanlar okuduunu fakat
Dostoyevskiyi tam anlamyla tanmadn syler. Bundan sonrasnda yazarn de-
iik zelliklerinden birisi ortaya kacaktr. zdenren, arkadalarnn sorusuna
cevap verebilmek iin dersleri bir tarafa brakarak Dostoyevski okumalarna balar.
Okumaya balad ilk roman Su ve Cezadr Su ve Ceza yazar ok etkiler.
Hatta bu romann etkisiyle okulda Kriminoloji dersini seer. zdenren, daha son-
ra srasyla Ezilenler, Karamazof Kardeler, Budala, Ecinniler ve Dostoyevskinin
bulabildii btn romanlarn okur. Dostoyevskiyi bir eyi aratrma maksadyla
okuduu iin byk bir dikkatle okuyan zdenren, Dostoyevskinin romanlarn-
daki birok okur iin skc olabilecek felsefi mlahazalarn da zevkle takip etmek-
tedir. Bu okumalar, belki bir yla, ylnn ders olarak kaybna mal olur; ancak
yazar hibir zaman piman olmayacaktr.
zdenren, Erdem Bayazt ve Aleddin zdenrenle birlikte gittikleri
ylnn Mays aynda yaplan 1 Mays piknii mnasebetiyle daha nce mektup-
lat Abidin Mmtaz Ksakrekle yz yze gelme, tanma imkn bulur. n-
ceki yllarda yklerini yollad Trk Sanat dergisi ise bu gnlerde yaynna ara
vermitir. zdenren, derginin niin yaymlanmadn sorar. Abidin Mmtaz Bey,
u anda dergiyi kendisine teslim edebileceimiz herhangi birisi yok. Eer, siz
kartrsanz gelin grelim. der. Fakat daha sonra Abidin Mmtaz Beyi ziyaret
etmeleri bir trl nasip olmayacaktr. Zaten yl kayplar da olduu iin dergi kar-
mak gibi zor bir ii o an ii stlenmeyi gze alamazlar.
Marata kurulan dostluk ekibi, Cahit Zarifolunun Eyllnn sonla-
rnda btnleme snavlarn verip stanbula gelmesiyle tamamlanr. Zarifolunun
niversiteye kayd, kendisinin stanbula geliinden nce zdenren ve Bayazt
tarafndan yaplmtr. lgin bir hikyesi olan bu kayt olayn ise daha sonra nak-
ledeceiz.
Kadro, Cahit Zarifolunun geliiyle tam anlamyla tamamlanmken kadro-
da birden bire eksilme olur. Erdem Bayazt, ylnda, maddi imknszlklar
nedeniyle Ankara Hukuk Fakltesine yatay gei yapar. Orada devam mecbu-
riyeti olmamas, almak zorunda olan Bayaztn Ankaraya gidiinin bir baka
nedenidir

32 ZDENREN, Rasim, Kubak, Hece, nu//, Haziran-Temmuz-Austos

33 Erdem Bayazt, Ankaraya getikten sonra, Milli Eitim Bakanlnda basn mavirliinde memu-
riyete balar. Daha sonra da askerliini yapar. Askerliini bitirdikten sonra Hukuka deil Ankara
DTCFde Trk Dili ve Edebiyat Blmne girer ve oray bitirir.

24
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

I Necip Fazl ve Sezai Karako le Tanmas

ylnn Mart ayna geldiklerinde Nuri Pakdil, kta hizmetini yapmak
zere Bitlise gitmitir. Pakdil, sk sk yazd mektuplarda zdenrenden Se-
zai Karakola tanmasn istemektedir, zdenren ise biraz da ekingenliinden
olacak bir trl Karakola tanmaya gitmez. zdenren, Sezai Karakoun adn
ylnda Nuri Pakdilin tevikleriyle Krfez adl kitabn arkadalaryla Marata
datp sattklar yl duymaya balamtr. zdenrenin o ana kadar Karakola
ilgili bildiklerini yledir:
Marata biz Krfez kitabnn satyla megul olmu, datp satmz. O
kitabn iinde de birok iiri ben daha nce Nuri Pakdilin Marata kard Ham-
le dergisinde grmm, Bir tek iirini beeniyorum, Balkon diye bir iir. Sezai
Karako hakkndaki mlahazalarmz da byle flu, bulank. te iirler yazan, byle
denemeler yazan birisi diye tanyoruz
Bir cumartesi gn, o tarihlerde cumartesi, sabahtan leye kadar yarm
gn mesai var, Pakdilden yine mektup gelir. Mektupta, Tantnz m? Mutlaka
gidin tann. diyerek tanmalar iin onlar tevik eder. Cahit Zarifolu, o s-
ralarda stanbuldadr ve zdenren kardelerle ayn evde kalmaktadr. Rasim
zdenren, Aleddin ve Cahit Beylere dnerek Nuri aabey gene soruyor, var
msnz, artk gidelim, Nuri Aabeye de artk, gittik tantk, sana selam var diye
yazalm. der. Onlar varz deyince Karaky Vergi Dairesine Karakoun yanna
giderler. Kapy vurduklarnda karlarnda Sezai Karako vardr. lk izlenimleri Ra-
sim zdenren yle anlatr: Karmzda mtevaz, boynunu iine ekmi, ce-
keti ilikli, kravat doru dzgn balanmam, dmesi koptu kopacak gibi duran
bir adam vard. Karako, duyulur duyulmaz bir sesle ho geldiniz diyerek onlar
ieriye alr. Sra tanma faslna geldiinde Karako, kendilerine isimlerini sorar.
Onlar da isimlerini syleyip kendisine Nuri Pakdilin selamn iletirler. Karako, ben
de ona stadn gazete kuprlerini gnderecektim der. stad ise birka ay nce
tahliye olmu ve o sralarda Son Posta gazetesinde yazmaktadr. Karako, Necip
Fazldan laf alnca, onun neden mahkemeye dtn anlatr, daha sonra 27
Mays ihtilalini deerlendirir. O ana kadar sklm pklm gibi grnen adam, o
kadar ilgin eyler syler ki, anlattka devlemekte, anlattka devlemektedir.
Karako, kinci Yeniyi, ikinci dnya harbinin Trkiyeye getirdii neticeleri, Sartre
eletirmeye balar. Ziyaretilerinin o an kadar duymadklar yorumlarla, yaklam-
larla olaylara bakmaktadr. Yazar, gerek bir dnr ve bilge bir insanla kar
karya olduunu anlar. Sohbet birden bire zdenrenin kafasndaki Sezai Kara-
ko imajn allak bullak eder, onu devletirir. Tm bu konumalar yaplrken Cahit
Zarifolu ise kendisini tanyanlarn hi de garipsemeyecekleri davranlar sergile-
mektedir. zdenren, Zarifolunun pozisyonunu yle anlatr:

34 YILDIZ, Abdullah, Gemiten Gelecee Ko(nu)anlar , AKV, 14 Nisan

25
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

Cahit fosur fosur sigara iiyor. Ayaa kalkyor, o Karakydeki, arka camdan
bakldnda Karakyn trafii iliyor orada. Ya th arabalar arpacak gibiydi
falan diyor. eriye naklen yayn yapyor
Karakola yaplan uzun sohbet, mesainin biti saati olan 13e kadar de-
vam eder. Mesai bitiminde daireden beraber ayrlrlar. Merdivenden indikleri es-
nada Karako, Keke bir dergimiz olsayd da burada konutuklarmz bu dergide
yazsaydk der. Bu sz duyan zdenren, bir yl nce Abidin Ksakrekin Trk
Sanat dergisini karmalar iin kendilerine yapt teklifi hatrlar. Karakoa, Aa-
bey, Abidin Mmtaz Ksakrek, bize geen sene Trk Sanat dergisini siz kartn
diye bir teklifte bulunmutu. der. Bunu duyan Sezai Karako, bir an durarak Ama
biz Mslmanz! der. Artk bu cmle ikinci bir ey syleme, soru sorma ihtiyac
hissettirmez. zdenrenin daha nce de bahsedilen araylar, kafasndaki da-
nklklar, soru yumaklar bu cmleyle sona erer. Bu cmle, zdenrenin hayatn-
da bir dnem ve dnm noktas balatacaktr
Karakola tanan zdenren, artk ondan ayrlmayacaktr. Aralarndaki
ya farkna ramen ok iyi dost olurlar. Hatta bu, dostluktan da te bir yakn-
lktr. zdenrene gre bu yaknlk, Kelimenin isabetli anlamyla bir eyh-mrit
ilikisidir Erdem Bayazta gre ise bu iliki, Mevlna ile ems arasndaki ili-
kiye benzer bir ilikidir Karako, zdenrenin fikri yapsn en ok etkileyen
kiidir. Hatta bu etkileyi yle bir noktaya varr ki zdenren, Karakola tantk-
tan belli bir sre sonra yaz yazmay brakacaktr. Sezai Aabey nasl olsa benim
yazdklarmn ve yazacaklarmn daha iyisini yazyor diye dnen zdenren,
Karakoun yazd bir dnemde yaz yazmay edebe aykr bulur. zdenren
ylna kadar bir daha yaz yazmayacaktr. Bu tarihler arasnda eitli dergi-
lerde kan yazlar ise daha nceden yazlm yazlardr.
ylnda Karakola tanan zdenren ve arkadalar, bir gn ondan
Necip Fazla, hi gittiniz mi? sorusunu duyunca hayr derler. Aslnda ikizler,
anne tarafndan Necip Fazl ile akrabadrlar. Bu akrabalktan ocukluk gnlerin-
den beri haberdar olan; ancak o ana kadar sadece iirleriyle, kitaplaryla tandk-
lar stadla henz ahsen tanmamlardr. Genler, bu tanmann gereklee-
ceine balangta inanamazlar. Yeri gelmiken zdenrenin, lisedeyken burun
kvrd, basit bulup bir kenara att Byk Dou dergisinin neredeyse btn
saylarn niversiteye balad ilk yl, Nuri Pakdilin de etkisiyle ktphanelere
giderek bulup okuduunu belirtmek yerinde olacaktr.
darbesinden hemen sonra tevkif edilen Necip Fazl, 18 Aralk
tarihine kadar hapis yatmtr. Sezai Karako, hem stad yalnz brakmamak hem
de genlerin tanmasn salamak iin yl Mart aynda bir gn ikizleri alp
Necip Fazln Kzltopraktaki evine gtrr. Ancak tanma hemen gereklemez.
stadn o an yannda Tekirdadan gelmi olan bir mft ve bir imam vardr. Bu iki
35 a.g.p.
36 a.g.p.
37 ZDENREN, Rasim, Kubak, Hece, nu//, Haziran-Temmuz-Austos
38 ETGN, Diner, Sanat Ylnda Erdem Bayazt le, Edebiyat Ortam, nu:1, Mart-Nisan

26
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

hoca stada di dolgusunun eri hkmn sormaktadrlar. Tanma, bu gr-

meden, yaklak bir buuk saatlik bir beklemeden sonra gerekleir
Necip Fazl, ksa tanma faslndan sonra nerelisiniz diye sorar; genler,
Maral olduklarn annelerinin Ksakreklerden, babalarnn ise stanbullu,
Eypl olduunu onlarn da Kahveciler lakabyla anldklarn syler. Necip Fazl,
bir Maralya daha ok benzettii Aleddin zdenrene bakarak Ksakrekle-
rin eceresini karttm. Yavuz Sultan Selime kadar gidiyor, ondan ncesinde ise
Dulkadiroullar var. ecerede kadnlarn ismi yazmaz. Daylarnz var m? Bel-
ki onlar vardr. der. Yazar, daylarnn adn syleyince gerekten de daylarnn
isimlerinin ecerede olduu grlr. stad, genlere Bir gn gelin ve onu aln.
der. Fakat bu ecereyi almalar hi nasip olmayacaktr
zdenren, Necip Fazl ile tantktan sonra yaynland dnemlerde Byk
Dou dergisine de gidip gelmeye balar. Birok yazar ve air iin okul vazifesi
grm olan Byk Dou dergisinde stadn kendisine verdii grevleri yerine
getiren yazar, Necip Fazln yannda bulunduu srece fikir ve sanat bakmndan
daha da olgunlar. Byk Dounun yazar iin mhim katklarndan birisi ise ne-
redeyse ocuk yalarnda balad yayncl, dergicilii burada iyice renme-
sine vesile olmasdr.
zdenren, Hukuk Fakltesine devam ederken ylnda stanbul ni-
versitesi ktisat Fakltesine bal Gazetecilik Enstitsnn snavn kazanarak
oraya kayt yaptrr ve iki faklteyi ayn anda okumaya balar. Fakat lisedeki -
renciliinin aksine dersten baka her eyle ilgilenmektedir. Yazar, ylla-
rnda gnlerinin ounu kitap okumann yan sra Beyazttaki Marmara Kraatha-
nesi, Kapalardaki ark Kraathanesi ve Eypte Bostan skelesinde bulunan
Hsrev Paa Ktphanesinin yanndaki bir kraathanede arkadalaryla ve Sezai
Karakola sohbet ederek ve yaz yazarak geirmektedir. Kendi ifadesiyle tahsilini
bu ekilde devam ettirmektedir
Sezai Karakola tantktan sonra yaz yazmay brakan zdenren,
ylnda Karakoun da tevikleriyle bu eyleminden biraz farkllk arz eden bir a-
lmasyla okurlarn karsna kar. George Orweln nl eseri, Hayvan iftliini
Trkeye evirir. Kitap, Bedir Yaynlar tarafndan baslr. zdenren, bylece ilk
kez bir eviri kitapla okurlarn karsna km olur.
zdenren, ylnda bir kitab evirmenin yannda ylnda girdii
Gazetecilik Enstitsnden de mezun olur. Derslerin yazar iin kolay olmas, oku-
lun zamannda bitmesinin temel nedenidir. Yoksa yazar, okulu zel bir almayla
bitirmemitir.

39 RMY, konuma

40 YILDIZ, Abdullah, Gemiten Gelecee Ko(nu)anlar II , AKV, 8 Mart (Buradaki bilgiler,
yazarn 8 Mart tarihinde Aratrma Kltr Vakfnda gerekletirdii ve bizim de katldmz
Gemiten Gelecee Ko(nu)anlar adl sohbet programnn ikincisinde verdii bilgilere dayanla-
rak yazlmtr
41 a.g.r.p.

27
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

ylnda Nuri Pakdil, askerlik dn Mehmet evket Eyginin sahibi

olduu, Yeni stiklal gazetesinin editrln yrtmeye balar. Pakdil, derginin
tasarmnda ve yayn anlaynda kkl deiiklikler yapar. Nuri Pakdil bu arada
zdenrenden dergi iin yk ve yaz ister. Ancak; zdenren, yaz yazmay
braktn syleyemez. Elinde nceden kalm olan birka yk ile denemesini
verir. Bu yazlarn bir ksm Celil Kahveciolu, bir tanesi ise Mahmut ukuroba
adyla yaymlanr
yl, yazarn yazmama eyleminin sona ermesi ynyle zel bir nem arz
etmektedir. ylna gelindiinde Sezai Karako, zdenrenden yeni kmaya
balayan Soyut dergisi iin yk ister. Karako, Soyut dergisi iin bir yk yazma-
sn talep ettiinde zdenren, kendisiyle tant gnden beri yk yazmadn,
bunu zaid addettiini syler. Bunu duyan Karako, znt ve aknlkla Yahu
desene biz sana bilmeden ktlk etmiiz. der ve yazmas gerektiini anlatr. z-
denren bu szleri bir emir telakki eder. Ayn gn Bostan skelesindeki Kraatha-
neye kapanarak sonradan Hastalar ve Iklarda da yer alacak ocuk yksn
yazar zdenren, yky yazdktan sonra uzun sredir yazmad iin okuyup
eletirilerini almak amacyla Cahit Zarifolunun yanna gider. Zarifolu, o gnler-
de Bostancda oturmaktadr. O gnn koullarnda zorlukla Zarifolunun evine
giden yazar, evde bir misafirin olduunu grnce yky okutamadan geri dner.
yk, derginin Temmuz saysnda yaymlanr. Yalnz bu yknn bir zellii daha
vardr: zdenrenin, bu ykde soyad yanllkla zdemir eklinde kmtr

IEdebiyat Dergisi
Mart , Dirili dergisi 6 yllk aradan sonra tekrar kmaya balar. Dergi
kmaya balaynca Karako, zdenrenin de katklarn ister. zdenren by-
lece Maara dergisinin kmasn istemeyen Karakoa o gn sormad neden
sorusunun cevabn da renmi olur. Karako, ncelikle Sultanahmet Camisinin
mtemilatnda yer alan bir bro kiralar. Karakoun, beendii bir harf karakteriy-
le derginin logosu hazrlandktan sonra ilk saynn kapak rengi belirlenir. Derginin
kapak rengi nefti olacaktr. Ancak bugnk teknik imknlar o gn iin yoktur ve
dergi ak yeil olarak kar. Karako buna kzar; ancak dergi teknik skntlarna
ramen Trkiye apnda byk bir ilgi grr. zdenren, ilk saysndan itibaren
ykleriyle dergide yer almaya balar. Yknt, Dn, Profil, Yank, Kundak gibi
yklerle, Romann kmaz adl denemesi Dirilite yaymlanr. zdenren,
yaz ve tercmelerinin yannda derginin mutfanda da bulunarak Karakoa yar-
dm eder. Dirili dergisi zdenren iin daha sonraki faaliyetlerinden iyi bir tecr-
be olur. Dizgiyi, basky, puntoyu Dirilite alrken renir

42 RMY, konuma

43 RMY, konuma
44 a.g.r.p.
45 RMY, konuma

28
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

Yazarn kardei Aleddin zdenren, ylnda stanbul niversitesi

Edebiyat Fakltesi Felsefe blmnden mezun olur.
yl zdenren, ikinci tercme kitabn yaymlar. zdenren, Ebul
Ala El- Mevddinin slamda Devlet Nizam adl eserini Hilal Yaynlarnn talebi
zerine Trkeye kazandrr. Kitap, ayn yaynevi tarafndan Ankarada baslr.
zdenrenin Diriliteki aktif grevi ylnn Mart aynda dergi, yayn-
na ara verinceye kadar devam eder. zdenren, ayn yl Hukuk Fakltesinden
mezun olur. ylnn Temmuz aynda avukatlk yapmay hi dnmemesine
ramen sadece avukatlk belgesi almak iin avukatlk stajna balar. Stajn birin-
ci ay dolduunda Sezai Karako kendisine Burada staj yapp ne yapacaksn,
Ankaraya git, kendine bir i bul. Orada skldn her defasnda da k gel, hafta
sonlarn burada geir. der. (Yazar da daha sonra haftalarca, aylarca hafta so-
nunu geirmek zere stanbula gidecektir.) zdenren, Karakoun tavsiyesine
uyarak austosta Ankaraya gider ve staja orada devam eder.
zdenrenin Ankaraya yerlemesiyle Nuri Pakdil, Erdem Bayazt ve Akif
nanla mesai bitiminde her gn birlikte olmaya balarlar. Sohbetler o dnemlerde
genellikle Akif nann mdrln yapt Trk Oca binasnda veya Genlik
Parkndaki ay bahesinde yaplr.
zdenren, Ankaraya gidiinden bir sre sonra Karakotan bir telefon alr.
Karako, telefonda Rasim, senin hikyelerinle ilgili olarak bir yayneviyle gr-
tm, basacaklar. Hikyelerini acele bana gnder. der. zdenren, Karakoun
isteine uyarak elindeki ykleri hemen gnderir.
Dirili dergisinin uzun sre kmayacann anlalmas bata Pakdil ve z-
denren olmak zere Ankaradaki ekibi zer. nk Diriliin kapanmas sanat
edebiyat faaliyetleri asndan byk bir boluk dourmutur. Fikirlerini ve ken-
dilerini ifade etmeleri gerektiini dnen Pakdil, zdenren, Bayazt ve nan bir
dergi faaliyetinin iinde olunmas gerektii dncesiyle eitli araylarn iine
girerler. Maratan birlikte yola kan bu arkada grubunun iki yesi o gnlerde
Ankarada deildir. Cahit Zarifolu stanbulda, Aleddin zdenren ise Mersinde
retmenlik yapmaktadrlar. Hemen hemen her gn mesai bitiminde yaplan soh-
betlerde kendiliinden oluan bir srecin neticesinde ylnn sonlarna do-
ru bir dergi karlmas gerektii kanaati hsl olur Bu arada Sezai Karakoa
Diriliin akbetini sormak iin Edebiyat ekibi iki kez stanbula gider. Karako, iki-
sinde de Dirilii karmayacan beyan eder Bunun zerine derginin karlma-
s gerektii karar verilir.
Edebiyat, ylnn ubat aynda kan ilk saysndan, son saysn kar-
d Aralk e kadar be dnem olarak yaymlanr. Uzun soluklu dergilerden
biri olarak edebiyatmzdaki yerini alan dergi, o gnlerde her ne kadar bir kad-
ro hareketi olarak grlmse de bugn Pakdilin dergisi olarak anlmaktadr.

46 ZDENREN, Rasim, Nuri Pakdil: Eylemin Arka Yz, Hece, nu,85, Ocak
47 RMY, konuma

29
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

zellikle ilk dnemlerde derginin yeni saysnn kmas Pakdilin yazlarn yaz-
masna baldr. Dergi, eer Pakdilin yazs hazr deilse karlamaz. Ne zaman
ki Pakdil, Yarn yazlarnz getirin beyim derse, o zaman kmaktadr
Aylardan mays, maysn sonlar, yl dur. Rasim zdenren szlenir.
Bir gn yazarn annesi Aye Hanm, yazara Marata bir kz var, seni onunla ev-
lendirelim. der. zdenren, Anne, daha bu sabah Maratan yeni geldim. Keke
orada syleseydin. Hi olmazsa birbirimizi grrdk. Emin misin bununla evlen-
memize? der; ancak annesini zememek iin laf daha fazla uzatmaz, annesinin
ryaya yatmasn ister. Annesi de Maran yakn olduunu, rahatlkla gidip gre-
ceini syleyerek olunun istei zere o akam ryaya yatar. Sabahleyin kalkt-
nda, ryasnda kzn babaannesini grdn syler. Ryasnda kzn babaan-
nesi, Bunlar zaten Kalubelada birbirine yazlmlar. demitir. Ryay dinleyen
zdenren, Madem yle, gidin nian yapn. der. Annesi ona Byle olmaz, git
alc gzle bak der
zdenren, nce kardeini arayarak gelin aday ile ilgili bilgi almaya alr.
Ancak daha sonra kendisi Maraa gitmeye karar verir. Gelin aday, kz enstit-
snde rencidir. Kardeine Okulda grebilir miyiz? diye sorar. O da nbeti -
retmenin kendi arkada olduunu, dolaysyla grtrebileceini syler. Nbeti
retmenin yardmyla kz arp ayakst ksa sren bir grme yaparlar. z-
denren, sonrasn ise yle anlatr:
Ne k ne de moda tabirle elektriklenme olmad. Dorusu kz nasl grlr,
nesine dikkat edilir bildiim yok, ama undan kesin eminim hadisi erifi hatrlyo-
rum: Bir kz ey iin alnr: serveti iin, gzellii iin, dini iin. Biz dini iin tercih
edenlerdeniz. Bunu hep aklmda tuttum. Aile de zaten yabanc bir aile deil, tan-
dk. yle yarm yamalak grmeyle tercih ettik
Szlendikleri srada Aye Hanm 14, zdenren ise 29 yandadr. Aye
Hanm o gn Rasim Beyle yaptklar grme iin Ben de bir ey hissetmedim.
Okuyacaktm, evlilii dnmyordum. 51 demektedir.
Nian, austos aynda Marata yaplr. Fakat nian zdenrenin gyabnda
yaplacaktr. zdenren, DPTden izin alamad iin kendi nianna gidemez. Ya-
zarn anne babas gidip yzk takarlar. zdenren, daha evlenme hazrlklarna
balamadan ve nianland kz doru drst gremeden yapt burs talebi ka-
bul grnce birka ay sonra yurt dna, Amerikaya gidecektir.
ylnn Ekim aynda Dirili dergisi 3. yayn dnemini balatarak tekrar
kmaya balar. Diriliin tekrar kmas Edebiyat ekibinin beklemedii bir eydir.
Karako, Edebiyat ekibiyle ilikilerini kestii iin dergiyi baka bir ekiple karmaya
balar. Karakoun sadece Zarifolu ve zdenrenle ilikileri devam etmektedir.
48 ZDENREN, Rasim, Nuri Pakdil: Eylemin Arka Yz, Hece, nu,85, Ocak
49 HAKSAL, Ali Haydar, Rasim zdenrenle yks ve Sanat zerine Bir Konuma, Yedi klim,
nu, ubat- Mart
50 BIYIKLI, Mahmut, Kendi Nianma Gidemedim, Yeni Dnya, nu, Aralk
51 a.g.d.

30
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

I Amerika Gnleri

Rasim zdenren, Edebiyat dergisinin ilk saysndan itibaren mesai saatle-
rinin dnda ok youn bir tempoda alacak, tpk dier arkadalar gibi derginin
her says iin byk bir aba gsterecektir. zdenrenin bu abalar ylnda
Amerikaya gidiine kadar devam eder. zdenren, ylnn ubat aynda bir
burs kazanarak Devlet Planlama Tekilatndan izinli olarak yksek lisans yapmak
zere Amerikaya gidecektir.
zdenren, Amerikaya gider gitmez alan deiiklii iin bavurur. Ancak
faklte ynetimi Trkiyeden bu amala gnderildii iin byle bir deiikliin ya-
plamayacan bildirir. zdenren, en azndan yabanc dili mkemmel derecede
renmek ve baka programlara da devam etmek dncesiyle yksek lisansa
devam etmenin doru olacana karar verir
Dersler ilk dnemlerde ok zor geecektir. Okul, yksek matematik ve lisans
dzeyinde iktisat istemektedir. Oysa zdenren, fakltede sadece bir ders iktisat
okumu, matematikten ise lise yllarndan beri uzak kalmtr. Yazarn Amerikadaki
ilk aylar lisann gelitirmekle ve Coloradoda bulunan Ekonomi Enstitsndeki
ekonomi seminerleriyle geer. zdenren, bir yandan da matematik dersleri al-
maya balar. Danmanlar matematiinin zayf olduunu grnce ona hzl bir
ekilde ilkokul dzeyinden balayarak matematik dersi verdirirler. zdenren,
sekiz ay
boyunca devam eden bu dersler sonunda yksek matematii iyi derece-
de renerek program tamamlar. zdenren, zorunlu olmad halde matema-
tiin yannda iktisadn temeli olan makro ve mikro iktisat derslerini de alr. Ya-
zarn bu performansn gren danman Miss Fasler kendisini hayranlkla takip
etmektedir
zdenren, Amerikada bulunduu sre iinde hi yaz yazamaz; ancak sk
sk mektup yazar. Bu mektuplar en az sayfadr. Mektuplat kiiler, bata
anne babas, Nuri Pakdil, Erdem Bayazt, Akif nan, Cahit Zarifolu ve kardeidir
zdenren, mektuplarnda kendini anlatmaktan ok Amerikada ahit olduu,
mektubu okuyan kiinin ilgin bulaca eyleri anlatmaktadr. zdenren, Nuri
Pakdile yazd mektuplardan birinde Amerikay yle anlatr: Amerika; servet,
israf ve fuhu kelimelerinin evresinde zetlenebilir.
ylnda temel eitimini tamamlayan zdenren, ylnda derslere
gerekli bilgilerle donanm vaziyette girmeye balar. Kayplarn telafi etmek iin
Hazirannda yaz derslerine de devam eder. Austos aynda girecei Kalkn-
ma ktisad snavna hazrlanan ve artk mezuniyeti dnmeye balam olan z-
denren, Trkiyeden gelen bir haberle btn planlarn gzden geirmek zorunda
kalacaktr. Trkiyede 12 Mart de Trk Silahl Kuvvetlerinin st ynetimi h-
kmete bir muhtra vermitir. Muhtra, Trk siyasi hayatnda nemli gelimelere
52 a.g.r.p.
53 a.g.r.p.
54 a.g.r.p.

31
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

yol aarken zdenrenin yksek lisans eitiminin de yarda kalmasna neden

olur. Zira muhtra verildikten sonra yeni gelen ynetim, Temmuzunda yurt
dndaki btn, rencileri, memurlar Trkiyeye geri armtr. zdenrenin
ise balangta bundan haberi yoktur. Ders danman Miss Fasler, Trk makam-
laryla, zdenrenin bilgisi dnda, yapt yazmalarda Bu renci baarl
bir rencidir, biz buna burs vermeye devam etmek istiyoruz. Gndermek iste-
miyoruz. der. Fakat bu yazmalar yrtlrken bir talihsizlik olur: Miss Fasler
vefat eder. Yerine gelen danman ise zdenreni tanmamaktadr. Austostaki
snava gn kalmken zdenreni telefonla arayan yeni danman Seni
Trkiyeden aryorlar, acele gel. der. Muhtradan haberi olan; ancak geri a-
rldndan habersiz olan zdenren, gn sonra bir snav olduunu, snav-
dan sonra gelebileceini syler. Danman Hayr, hibir mazeret dinlemiyorum.
nmde telgraflarn duruyor, seni uzun sredir aryorlarm. der. Bylece o an
Miss Faslern kendisine gelen arlar erteleyip, grmezden geldiini renmi
olan zdenren, Gelemem. der. Danman ise Gelmezsen o zaman bursu-
nu keserim diye cevap verir. zdenren, u anda bir program takip ediyorum
onu tamamlamadan ne Washingtona giderim ne de Trkiyeye. sterseniz bursu
da kesebilirsiniz. diyerek kestirip atar. zdenrenin kararll karsnda biraz
yumuayan danman retmen, yleyse sana bu ayn sonuna kadar sre ve-
riyorum, fakat bu srenin bitiminde seni Trkiyeye gndeririz. der. zdenren,
bu teklifi kabul ederek snava girer ve baaryla dersi geerek Washingtona, ni-
versitenin idari birimine gider. Oraya vardnda idari danmanyla grr. dari
danman Sen baarl bir rencisin, EID tarihi boyunca ilk defa senin gibi ilgin
bir olayla karlayoruz. Bugne kadar renciler hep baarsz olup kendi hk-
metleri arr veya burs sresinin uzatlmasn isterdi. lk defa biz, bir rencinin
bursunun uzatlmasn talep ediyoruz. Fakat hkmetin, srarla seni aryor, a-
yet istersen sana burada alacak yer bulabilirim. Burada alarak da eitimini
tamamlayabilirsin. der
dari danmannn kendisine yapt Burada kal teklifini dnmeye ba-
layan zdenren, bulabilecei ilerin bulaklk gibi oralarda kk grlen iler
olduunu grnce teklifi daha fazla dnmez. Danmanna Ben dneceim.
der. Danman yleyse sana nfusla ilgili bir seminer program hazrlasam ona
gider misin? diye sorar. zdenren, o seminere de katlp ylnn Eyll orta-
larnda yurdu dnm olur

I Evlenmesi ve Askerlii

zdenren, Trkiyeye geldiinde kendisini iki ey beklemektedir: Bunlarn
birincisi Devlet Planlama Tekilatndaki iidir. Gelir gelmez iine balar. Kendisini
bekleyen ikinci mesele ise evliliktir. Ailesinin de isteiyle evlenmeyi daha fazla
geciktirmek istemez. Karlkl grmelerle dn tarihi 28 Eyll olarak be-

55 a.g.r.p.
56 a.g.r.p.

32
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

lirlenir. ki ailenin uygun grmesiyle atafatl bir dn yaplmaz. Dn, resmi

nikhn kylmas ve Maratan gelin getirilmesinden ibarettir. zdenren, ayn
gnn akam ei Aye Hanmla Ankaraya dner. Ankarada yeni bir ev kirala-
mtr. Evde sadece bir telefon vardr, bunun dnda ev bombotur. Evin perdeleri
bile gazete kdndan yaplmtr. Aye Hanm, bylece ilk oku yaam olur.
zdenren, eiyle dar kp yemek yiyecekleri srada telefon alar. Bu telefon,
Aye Hanm iin ikinci bir ok olacaktr. Arayan Akif nandr. zdenrenin o gn
evlendiini Nuri Pakdilin dnda kimse bilmemektedir. nan, Rasim msait mi-
sin? stad geldi. Akama bizdeyiz. der. zdenren, Msaidim, tamam akama
gelirim. diye karlk verir. Darda yemekler yenilip de saat olduunda
zdenren, Aye Hanma Ben seni eve brakaym, benim biraz iim var. Evde
yalnz kalmaktan korkar msn? diye sorar. Ei, Korkmam. diye karlk verir.
zdenren, Bizim bir stadmz var. Onun yanna gideceim. Gecikirsem kusura
bakma. der. zdenren, bylece Akif nann evine gider. stadn sohbeti saat
e kadar devam eder. Saat gibi Nuri Pakdil, birden bire zdenrenin o
gn evlenmi olduunu hatrlayarak stadm Rasim bugn evlendi, nikh bugn
oldu, msaade eder misiniz? diye sorar. stad, birden ayaa frlar, Ya, bugn
senin dnn var ve sen buradasn. Bilseydim byle olduunu gelmeni istemez-
dik deyip zdenreni kucaklayp tebrik eder. zdenren de stadm size her
ey feda olsun. diyerek stada teekkr eder Tabii bu tr hadiseler, her biri ekol
olmu bu ekibin, dostluk ve fedakrlk anlayn ortaya koymas ve ekibin en iyi
ekilde tannmas bakmndan nem arz etmektedir.
zdenren, tm bu olan bitenin arasnda ylnn Ekim aynda aske-
re gider. Bursa Personel Okulunda 6 ay yedek subay eitimi grr. zdenren,
ylnda Bursa Personel Okulunda yedek subaylk eitimi ald gnlerde
Ankaradan kendisine bir srpriz yaplr. Nuri Pakdil, elindeki ykleri toplayp
Edebiyat dergisi yayn olarak bir kitap haline getirmi ve zdenrene ulatrm-
tr. zdenrene ulatrlan kitabn ad ise zlme olarak belirlenmitir. Bylece
yazarn ikinci telif eseri de yaymlanm olur zdenren, zlmede gnmz
insannn deerlerinden kopmu olmas nedeniyle iine dt bunalmlar ve
zlmeyle birlikte gelen sorunlarn aileye yansmas zerinde durmaktadr.
Yedek subay eitimini tamamlayan zdenren, 15 gnlk iznini geirmek
zere einin yanna Maraa gider. Marata kendisini bekleyenlerin arasnda yeni
domu olan olu da vardr. zdenren, 23 ubat tarihinde domu olan
olunu grdnde, olu krk gnlk olmutur zdenren, balangta olunun
adn Hz Erkama izafeten Erkam koymak istediklerini; ancak askerdeki arkada-
larnn O isim Erkam olmaktan kar, Erkana dnr. demeleri zerine bu isim-
den vazgetiklerini syler. zdenren, daha sonra Nuri Pakdilin teklifiyle mer
adn, daysnn einin ok sevmesi nedeniyle de mran seerek olunun adn

57 YILDIZ, Abdullah, Gemiten Gelecee Ko(nu)anlar II , AKV, 8 Mart

58 HAKSAL, Ali Haydar, Rasim zdenrenle yks ve Sanat zerine Bir Konuma, Yedi klim,
nu, ubat- Mart
59 Buradaki bilgi yazarn kendisinden alnmtr.

33
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

mer mran koyduklarn anlatr

zdenren, izni bittikten sonra eini ve ocuunu da alarak ylnn Ni-
san ortalarnda Kta hizmetini tamamlamak zere rnaka gider. Grev yeri r-
nak Askerlik ubesidir. Subay lojmanlarnda yer olmad iin ailesiyle jandarma
lojmanlarna yerleir. Bir sre sonra da subay lojmanlarnda yer alnca oraya
tanr. Bu tanmann yazar asndan nemli sonular olacaktr. zdenren,
Jandarma lojmanlarna yerletikten sonra, mesai de saat 13te bittii iin bir ro-
man yazmaya balar. Bu ilk roman almasnn ad, Kefarettir. Anadolu tara-
snda yaayan insanlarn menfaat atmalarn anlatt romann tm planlarn
hazrlayan zdenren, blm olarak dnd romann bu sre zarfn-
da sayfasn yazar. Bu, yazarn planlarna gre romann te biri demektir.
zdenren, subay lojmanlarnda yer alp da oraya tandktan sonra romana
kald yerden devam etmek ister. Ancak roman kayptr. pe baklr, Jandarma
lojmanna baklr, yeni evin her kesi taranr, fakat roman kayptr. zdenren
artk romandan midini kesmeye balamtr. zdenren, askerdeyken roman a-
lmasnn yannda yk de yazar. atma adl bu yk, kese kd yaplm
bir gazetedeki birka satrlk haberden domutur.
zdenren, yl Mart aynda askerliini tamamlar. Eyalarn toparla-
yp tanma hazrlklarna balar. Bu hazrlklar esnasnda bir srprizle karlar.
Kefaret adn verdii kayp romann bulur. Roman, bir kilimin iinde kacaktr.
Eyalarn toplanmas biter, roman da bulmann sevinciyle Ankaraya tanrlar.
Yazar, Ankaraya gelip de roman tamamlamak iin kalemi eline alaca bir srada
roman yine bulamaz. Evin alt stne getirilir, yaymlanm ve yaymlanacak tm
yazlar gzden geirilir; fakat roman yine kayptr. zdenren, Kefareti uzun yllar
sonra ylnda bir derginin zel says iin yaz hazrlad esnada, tmyle
solmu ve ktlarn ucu ypranm halde, bir dosyann arasnda tekrar bulur. Bir
daha kaybolmamas iin roman bilgisayar ortamna aktaran zdenrenin bugn-
lerdeki planlar arasnda Kefareti tamamlamak da vardr
ylnda yazar iin kayda deer dier bir olay ise yazarn ifadesiyle sy-
lenecek olursa Nuri Pakdilin ikinci hamlesiyle nc yk kitabnn yaymlanma-
sdr. ok Sesli Bir lm adn tayan eserde drt yk olup bu yklerden biri de
zdenrenin rnakta askerlik yapt gnlerde bir gazete haberinden esinlene-
rek yazd atma adl ykdr. ok Sesli Bir lm, Edebiyat Dergisi Yaynlar
tarafndan baslr. Bireyin bilinaltna, ruhsal sorunlarna ilikin almlaryla dikkat
eken ok Sesli Bir lm, insann yaad sorunlar kltrel ve ekonomik temel-
leriyle anlatmas bakmndan dikkat ekici bir eser olur.
14 Haziran tarihinde zdenren, ikinci kez baba olur. Bu kez kz ol-
mutur. Bebein ad Merve konur. Bebein adnn Merve olmasnn nedeni ise
yazarn ei Aye Hanmn babasnn, ryasnda Merve adn grmesidir

60 BIYIKLI, Mahmut, Kendi Nianma Gidemedim, Yeni Dnya, nu, Aralk
61 RMY, konuma
62 BIYIKLI, Mahmut, Kendi Nianma Gidemedim, Yeni Dnya, nu, Aralk

34
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

I DPTden stifa ve Nuri Pakdilden Kopu

zdenrenin askerlik dn DPTdeki grevine uzman olarak dnerken,
Edebiyat dergisindeki almalarna da kald yerden devam eder. Mesai sonras
dergi yine merkezine uramakta, bazen gece yarlarna kadar dergide almak-
tadr.
ylnn son aylarnda Sezai Karako, zdenrenle yapt bir grme
esnasnda kendisinden Dirili dergisi iin yaz ister. zdenren, Edebiyat dergisi-
nin kurucu kadrosu iinde yer aldn, Nuri Pakdilin kendilerine bir ekip gzyle
bakt iin yaz verecek olursa Pakdilin bunu kadro anlayna aykr bularak,
kadroya dalm gzyle bakacan syler. Karako ise Bir ey olmaz, ekipten
biri bir yaz verdii iin kadro dalacaksa o zaten, kadro deildir. der. zdenren,
Karakou zaten kracak deildir. Amac Pakdili de byle bir eyden dolay kr-
mamaktr. Ksa sre sonra kelerinin stnde adl denemeyi yazarak dergiye
gnderir. Deneme Diriliin Ocak tarihli saysnda yaymlanr. Daha sonra
Imamt Sabah Daha adl yky yazarak Karakoa ulatrr. Bu yk de
Diriliin mart saysnda yer alr. zdenrenin yazlar Dirilite yaymlanm; an-
cak Karakoun tahmin ettii gibi Pakdil herhangi bir tepki gstermemitir. Pakdil
konuyla ilgili herhangi bir ey sylemez
Nabi Avc ve Ahmet Kot, Eskiehirde Atasoy Mftolunun karmakta ol-
duu Gelime dergisinin Gz says iin ylnda zdenrenle ilk mlakat
gerekletirirler. Nuri Pakdil, ilk mlakat kendisi yapmak istedii iin zdenrene
zntlerini bildirir.
ylnn Mays ayna gelindiinde Rasim zdenren, Devlet Plan-
lama Tekilatndaki grevinden istifa eder. zdenrenin yeni grevi Kltr
Bakanlnda Bakanlk Mavirliidir.
zdenren, ayn gnlerde Edebiyat dergisinde kendisine den grevleri
de yerine getirmeye devam etmektedir. Edebiyat dergisi ve Nuri Pakdil ile ilikileri
de iyi giden zdenren, ancak o gnlerde Nuri Pakdille ilgili gerek dost, gerekse
edebiyat evrelerinden, okurlardan baz serzeniler duymaya balar. ikyetlerin
z udur: Nuri Pakdil, Anadolunun muhtelif illerinden gelen ziyaretilere, Edebi-
yat dergisi iin yaptklar katklar sormaktadr. Mesela, ziyareti ziraatla megul
ise o senenin mahsuln ve bu mahsulden Edebiyat dergisine den payn ne
kadar olacan sorgulamaktadr. Ziyaretiler, Pakdile bir ey diyememekte fakat
ikyetlerini zdenren ve Akif nana ileterek rahatszlklarnn Pakdile ulat-
rlmasn istemektedirler. ki arkada neler yapmak gerektiini istiare eder. z-
denren, byle bir eyi Pakdile kendisinin iletemeyeceini syler. Bu istiareler
esnasnda akllarna Acaba Nuri Pakdil derginin kartlmas srecinde broya
hi uramasa da dergideki krclk ortadan kalksa olur mu? Pakdilin evine gidip
derginin karlmasyla ilgili mzakerelerimizi orada yapsak ve zel arzusu, tali-
mat varsa yerine biz getirsek diye bir fikir gelir. Byle durumlarda daha rahat ko-
nuan Akif nandr. Nuri Pakdile konuyu atnda, Pakdil, Aslnda doru syl-
63 RMY, konuma

35
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

yorsunuz. Ben yaznn, derginin hazrlanmasnda hi de bulunmayabilirim yeter ki

benim yerime Rasim greve gelsin. der. Akif nan, Pakdilin teklifini zdenrene
iletir. zdenren, mesai ve uyku saatleri dndaki tm mesaisini zaten dergi iin
harcadn syleyerek yaplan teklifi balangta olumlu karlamaz. Yaz ileri
mdr olduumu varsaydmzda, benim memuriyetten ayrlmam gerekiyor. O
zaman oluk ocuk ne olacak, babamla annem benimle yayor, bunlar ne ola-
cak? Yani benim geimimi temin etmem gerekiyor. der. Akif nan, Ayrlman lazm
geliyorsa ayrl. diye cevap verir. Bu karlkl diyaloglarn iki arkadan arasndaki
dostluun snrlarn ortaya koymas bakmndan dikkat ekici olduunu sylemek
yerinde olacaktr. zdenren, arkadayla yapt grmenin neticesinde, der-
giden herhangi bir gelir salama midi olmamasna ramen yaplan teklifi kabul
eder. stifa dilekesini hazrlamaya balar. nan, tekrar Pakdil ile grerek neti-
ceyi ona da iletir. Pakdil, Tamam, yarn Rasimle buluup mz beraber notere
gidelim. Noterde yaplacak ilemler var. Bu ilemleri yaparz. Ondan sonra da
Rasim, memuriyetinden ayrlarak bu ilerin bana geer. der
zdenren, ertesi gn leden sonra birlikte notere gitmek iin Akif nandan
haber beklemeye balar. nan, leden sonra sz verdii saatte gelir. Ancak y-
znn ekli deimi, sararmtr. zdenreni grr grmez, Yahu kardeim bu
adamla ne konu, ne de konutur. der. zdenren, olayn mahiyetini anlatmas-
n ister. nan, stadla konutuunu, stadn bir gn nce konutuklar yeni yap-
lanma planlarn kast ederek Siz beni hacir altna almak istiyorsunuz. dediini
syler. zdenren, o an Akif nann anlattklarna inanamaz. Konu her ne kadar
kendileri tarafndan almsa da teklifi yapan Pakdildir. Aralarndaki dostluun
hatrna maddi bir menfaat beklemeden istifa etmeyi gze alan da kendisi olmu-
tur. zdenrenin anlatlanlara inanmadn gren Akif nan, olay batan anlat-
maya balar. nan, Pakdilin brosuna gittiinde tebessmle karlandn, bir
sre muhabbet ettikten sonra da notere gitmek zere Akay Caddesindeki bro-
dan metre ilerideki notere gitmek iin yola ktklarn anlatr. nan, Yolda
gzel gzel yrrken tam da seni almaya geleceim srada Pakdil bana birden
bire yolun ortasnda, Siz beni hacir altna almak istiyorsunuz, ben gelmem. di-
yerek caddenin kar tarafna geti ve bu sefer oradan seslenmeye balad. Ben
stad, olay zannettiiniz gibi deil, siz nasl emrederseniz yle olsun. dedim;
ancak o, yine caddenin kar tarafndan Siz beni hacir altna almak istiyorsunuz.
demeye devam etti. O arada cadde kalabalk ve insanlar bizi seyrediyorlar. Bu
ekilde birbirimize cevap vererek Milli Eitim Bakanlnn nne geldiimizde
Pakdil, sol tarafa saparak araya yola girip uzaklat. diyerek yaadklarn zetler.
Pakdilin ara yola saparak ayrlmas, ayn zamanda zdenren ve nanla da bir
anlamda yollarn ayrmas anlamna gelecektir.
O gn yaananlar, Bahri Zenginin daha nceden planlad akam yemei
davetinde tekrar gndeme gelir. Yemekte Cahit Zarifolu, Nazif Grdoan, Hasan
Seyithanolu ve baka davetliler de vardr Yaplan istiareler neticesinde ertesi
64 RMY, konuma
65 zdenren, Zarifolunun o gnk yemekte olup olmadndan emin deildir.

36
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

gn mesai bitiminde dergi brosuna gidilmemesi, herkesin evine gitmesine karar

verilir. Ertesi gn gerekten de kimse dergiye uramaz. Herkes evine gider. Bu,
zellikle zdenren ve nann yllar sonra bir mesai k evlerine gittikleri ilk gn
olur. Eve erken gitmeleri bir aileleri, oluk ocuklar olduunu hatrlatmas bak-
mndan iki arkadaa da gzel duygular yaatr. Eve erken gitmek bambaka bir
duygu olarak grlecek; ancak gnler birbirini kovalayacak ve iki arkadan dergi
brosuna uramadklar gnler bir haftay bulacaktr. Gidilmeyen gnlerin says
arttka Nuri Pakdilin de kendilerini beklediini, zlemeye baladn dnmele-
rine ramen iki arkada iin dergiye gitmek daha zor gelmeye balar. Bir haftann
sonunda bu saatten sonra dergiye nasl gideriz, ayp olmaz m, Nuri Pakdil sorsa
ne deriz? demeye balarlar. Nitekim Pakdil, byle durumlarda mazeret kabul et-
memekte, insann kiisel hayatnn olamayacan dnmektedir
zdenren, arkadalaryla gidip gitmemeyi istiare ederken gnler su gibi
gemi, Pakdil ile grmedikleri sre, iki ay bulmutur. O arada bir kandil gn
zdenren, Akif nan ve Hasan Seyithanolu ile birlikte olduu bir esnada Nuri
Aabeye gitsek, kandilini kutlasak. diyerek arkadalarna bir teklif sunar. Arka-
dalar olur deyince Byk Millet Meclisinin arka tarafnda Tirebolu Sokakta
oturan Pakdili ziyarete giderler. Eve yaklap da binann elektriklerinin yandn
grdklerinde Pakdilin evde olduunu anlayp sevinirler. Pakdil, vey annesi l-
dnden beri yalnz yaamaktadr. Eve vardklarnda camn ak olduunu gren
Akif nan stad diye seslenir. Sesi duyan stad, hop diyerek karlk verir. Birinci
kattaki evin zilini alp beklemeye balarlar. Bekle bekle kap almaz. 5 dakika, 15
be dakika geer kap almaz. Geldiimizi grd diye dnp zili tekrar almay
edebe aykr bulurlar. Bekledikleri sre 25 dakikaya kar, kap hala almamtr.
Geen sre, herhangi bir insann bir kapnn almasn bekleyecei srenin ok
fazlasdr. Ancak ziyaretiler, Nuri Pakdili tanmaktadrlar. Pakdil, byle durum-
larda tepeden trnaa hazrlanmadan misafirlerinin karsna kmamaktadr. Bu
nedenle kapnn alacan biliyorlar; ancak Pakdil, hazrlanmaya devam etmek-
tedir. Neticede dakika sonra kap alr. Nuri Pakdil, ok k bir takm elbise-
nin zerine kravatn takm, salarn taram bir vaziyette Buyurun beyler der
ve ziyaretileri ieri alr. Pakdil, misafirleri daha nceki kabullerinin aksine biraz
daha resmi karlamtr. Ancak her zamanki nezaketiyle zr dileyerek Kapy
ge atm, sizi banyo yapmadan karlayamazdm. demeyi de ihmal etmez. Mi-
safirler salona geip otururlar. Fakat konuan yoktur. Rahatlyla bilinen Akif nan
bile sktu tercih etmektedir. Beklenen hamle Hasan Seyithanolundan gelir. Se-
yithanolu getirdikleri meyveleri kast ederek, Aabey msaade ederseniz ben u
nevaleleri hazrlayaym. der. Seyithanolu, servisi yapar. Ancak Pakdil, bir trl
yemeye balamaz. O balamaynca misafirler de balamazlar. Neticede bu derin
sessizlik bu kez Pakdil tarafndan bozulur. Pakdil, Bu yaknlarda Beethovenin bir
longplayini almtm. Size onu dinleteyim. der. Pikaba Beethovenin 30 dakika
sren plan koyar. Plak almakta; ama kimse konumamaktadr. Plak bitince
bir sre daha oturan misafirler aralarndaki meseleleri konuamadan msaade

66 a.g.r.p.

37
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

isteyerek ayrlrlar
Bu ziyaretten sonra zdenren ve Pakdil uzun yllar grmezler. ten
sonra birka kez grrler. Fakat bu grmeler, ar pazar gezmelerindeki
ayakst sohbetlerden teye gitmeyecektir

I Sezai Karakoun Krgnl ve Byk Bir Dostluun Sonu

yl Rasim zdenren iin olumsuz olaylarla gelimeye devam ede-
cektir. Nuri Pakdil ile ilikileri bozulan ve bundan dolay ok zlen zdenren,
asl znty henz yaamamtr. Edebiyat dergisinin kyla dergide yer alan
ekibe tepki gsteren ve zdenren dndaki isimlerle ilikilerini koparan Ka-
rako, stanbulda kendisini ziyaret eden kiilere de bu tepkisini ifade etmekte,
Ankarann kendilerine katlmadn sylemektedir. Bu tepkiler ksa sre sonra
zdenrenin de kulana gelir. Balangta bu sylentileri nemsemeyen z-
denren, Karakoun Ankara bize katlmyor derken kimi kast ettiini de dn-
meye balar. Bu szlerin kendisi ve arkada grubu iin sylenmi olabileceine
ihtimal vermeyen zdenren, Karakoun Nuri Pakdili kastettiini dnr. Ancak
birok kiiden ayn sitemleri iitmeye devam eden zdenren, arkadalarna Se-
zai aabeye gidelim onun talebi nedir, onu bir renelim. Sezai aabey, ayet
istifa edip stanbula gitmemi istiyorsa ben buna hazrm der
ylnn ortalarnda Rasim zdenren, yanna Mehmet Akif nan, Ca-
hit Zarifolu ve Hasan Seyithanolunu da alarak Bahri Zenginin otomobiliy-
le stanbula, Karakola grmeye gider. zdenren, bu ziyareti planlarken
Karakoun sitemlerini dinlemeyi; Karako, hangi sitemleri yaparsa yapsn cevap
vermemeyi ve bylece bir anlamda krgnln gidermeyi dnmektedir. zde-
nren, arkadalarna ne kadar sitem ederse etsin Karakoa cevap vermemeleri-
ni, onu sadece dinlemeleri gerektiini, aksi durumun krgnlklara yol aabileceini
tembih eder. Karakoun Caalolu retmen Handa bulunan brosuna varan z-
denren ve arkadalar, Karakotan fazla ilgi grmedikleri gibi bekledikleri tepkiyi
de almazlar. O esnada ikindi vakti olmutur. Karako, hemen seccadesini sererek
ikindi namazn eda eder ve misafirlerine ok fazla ilgi gstermeden ileriyle me-
gul olmaya devam eder. Bir sre sonra zdenren, handaki oda kk olduu iin
camide namaz klmak iin izin ister. Arkadalaryla Yerebatan Camisine giderek
ikindi namazn klarlar. Namaz dnnde Akif nan, Rasim, neden konumuyor-
sun? der. zdenren, konuacak bir ey olmadn stanbula Sezai Karakou
dinlemeye geldiklerini syler. Akif nan, Olur mu byle ey, kilometrelerce yolu
sadece Sezai aabeyi dinlemek iin mi geldik. deyince, zdenren, unlar sy-
ler: Evet, konuacak bir ey yok. Bizim geliimizin maksad bir ey sylemek
deil. Amacmz, Sezai aabeye ite geldik senden bir emir bir talimat bir talep
var ise biz buna hazrz demektir. Bizim buraya geliimiz yeterlidir. Bunu kelimeye
67 a.g.r.p.
68 a.g.r.p.
69 a.g.r.p. konuma

38
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

dkmeye herhangi bir eyi mzakere etmeye, mnakaa etmeye gerek yok. Bi-
zim bu geliimiz kendi bana yeterli bir sebeptir ve bu geliimizin mesajn Sezai
aabey anlamaktan aciz deil ve o anlamtr dolaysyla konumaya gerek yok.
Sen de yle bir ey aklndan geiriyorsan hi tavsiye etmem, konumayalm. Ha-
vadan sudan bahsedebiliriz, soru sorarsa bunun cevabn verelim. Bence buraya
gelmi olmamz kendi bana bir mesajdr. Sezai aabeyle uzun yllardr berabe-
riz ben onun dilinden anlarm o da benim dilimden anlar. Sakn bir ey syleme,
konuma Karakoun brosuna birka metre kala zdenren, scakkanl kiilii
ile tand Akif nana tekrar dnerek sakn ola bir ey konumayasn der. Byle-
ce broya varm olurlar. Karako, bir sre sonra ben Ankaraya geldiimde Nuri
Pakdil beni ziyaret etmedi deyince Akif nan, stad yanlyorsun, unutmusun,
iki kere ziyaret etti der. Burada yeri gelmiken, Sezai Karako ve Nuri Pakdilin
arasnda sonraki yllarda Edebiyat dergisinin kyla balayacak olan dargnln
belki de ilk kvlcmlarn oluturacak bu meseleyi -zdenrenin azndan- anlat-
mak yerinde olacaktr. Bahsedilen olay aslnda ylnda Karakoun Maliye
Bakanlndaki grevine tekrar dnmesi esnasnda vuku bulmutur. zdenren,
o yllarda askerliini yapt iin Ankara dndadr. Askerlik dnnde Pakdil,
Karakou ziyaret etmiyor sylentilerini iitince hem bu konular konumak hem
de hal hatr sormak iin ikisini de ziyaret eder. Bu ziyaretlerin ilkini Karakoa ger-
ekletiren zdenren, kendisine Pakdil sizi ziyaret etti mi diye sorar. Karako,
hayr etmedi diye cevap verir. zdenren, olaylarn seyrini bilmedii iin bir ce-
vap vermez. Pakdili ziyaret ettiinde Sezai aabeyi ziyaret etmemisiniz. Gelin
beraber gidelim, o senden bir ziyaret bekliyor. der. Bunlar duyan Pakdil, nasl
olur, ben onu ziyaret ettim, o unutmutur deyince zdenren, ama stad etmedi
diyor, diye cevap verir. Olay vuzuha kavuturmak isteyen zdenren, Karakou
tekrar ziyaret ettiinde, Pakdilin sylediklerini nakleder. Karako, yine hayr, zi-
yaret etmedi deyince zdenren, eer kendisini ziyaret etmise bunu gn g-
nne hatta saati saatine konuulanlarn ayrntlarn da tekrarlayabilecek kadar
Pakdilin hafzasnn gl olduunu hatrlatarak bir yanllk olmasn der. Ka-
rako tekrar, hayr gelmedi cevabn verince zdenren, daha fazla stelemez.
Soluu Nuri Pakdilin yannda alarak Karakoun kesinlikle ziyaret edilmedim
dediini nakleder. Pakdil, Rasimciim, bir deil, iki kere gittim. Ondan bir tepki
gelmeyince de nc kez gitmedim diyerek ziyaretlerin tarihlerini ve bu ziyaret-
lerde konuulanlar anlatr. zdenren, Karakola tekrar grtnde aabey,
Nuri Pakdil ite u u tarihlerde iki defa geldim diyor der demez, Karako, canm
onlar protokol geliiydi diye cevap verir. Bylece mesele vuzuha kavumu, kr-
gnln aslnda iki byk sanat arasndaki basit bir ziyaret meselesinden ortaya
km olduu da anlalm olur. Ancak kendisini ziyarete gelen zdenren ve
arkadalaryla kurduu diyaloglardan da anlalaca gibi Karakoun krgnl
devam etmekte ve meseleyi bu kadar basit olarak alglamamaktadr. Karakoun,
Pakdilin kendisini ziyaret etmediinde diretmesi karsnda kendisine hkim ola-
mayan ve zdenrenin ne derse desin konumayp dinleyelim uyarlarn unu-
tan Akif nan, gittike hiddetlenmekte ve Karakola geldi- gelmedi tartmas yap-
70 a.g.r.p., konuma

39
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

maktadr. Tartmann iinden klmaz bir hal alaca anda Karako, akam oldu,
broyu kapatp yemee gidelim der
Karako, misafirlerini Lalelideki bir kebapya gtrr. Lokantada Ankaradan
bir tandklar da vardr. Karako ve misafirleri biraz kalabalk olduklar iki masa
birletirilince Ankaradan tandklar kiiyle de masalar birlemi olur. nan ve z-
denren yemek esnasnda ara sra bu kiiyle sohbet de ederler. Yemek yenip
de dar kldnda Karako, zdenrene ve arkadalarna dnerek o adam
kimdi, btn srlarmz ona ifa ettiniz diye sitem eder. Onlar da Ankaradan ta-
ndklar bir esnaf olduunu, polis ya da istihbarattan olmadn iin de zararsz
birisi olduunu sylerler. Bylece Beyazta kadar yryerek, orada bir kraatha-
nede oturup ay ierler. Gece yarsna kadar sren sohbette genellikle Karako
konuur. Sohbetin bir yerinde Siz Maralsnz ben ise stanbulluyum; stanbul,
Mara fetheder; tarihte de byle olmutur, yine fethedecektirder. Kraathane-
nin kapanma saati geldiinde oradan ayrlarak, karda oturmakta olan Karakou
yolcu etmek iin Karakye kadar yrrler. Akif nan, Karakoun krgnln belli
etmek iin syledii siz Maralsnz diye balayan szlerinin de etkisiyle y-
ry esnasnda yine zdenreni zorlamaya ve sk sk Rasim konusana de-
meye balamtr. zdenren ise Karakou tandndan ve ziyaretin maksadnn
hsl olduunu dndnden konuacak bir eyinin olmadn tekrarlamak-
tadr. nan, Karakou vapura bindirecekleri esnada zdenrenin kulana yine
konusana diye fsldaynca, zdenren vapurun tahta kprsne vardklarnda
Aabey benim yapabileceim bir ey varsa ben onu yapmaya hazrm, Eer istifa
etmem gerekiyorsa, buna da hazrm der. Karako, karlk olarak Sen katlmaya
karar verirsen ne yapacan bilirsin. cevabn verir. Karakoun, zdenrene
son sz bu olur. Vapurun tahta kprsndeki bu konuma, iki byk dostun ara-
sndaki son konuma olur. Karako, zdenrenin Hastalar ve Iklar adl eseri
iin yazp Stun I adl kitabnda da yer verdii yazya bu tarihten sonraki bas-
klarda yer vermez. ki dost, o tarihten sonra bir daha grme frsat bulamaz-
lar. ylnda Edebiyat dergisinin, da Mavera dergisinin yaynlanmas ve
bahsi geen grmede yaanan baz tatszlklar, baz kiilerin iki dost arasnda
laf tamas, zdenren, Karakou her zaman iin ancak birka yzylda bir ye-
tien bir deha olarak anlatmaya devam etse de ems ile Mevlanann arasndaki
dostluu andran73 bu byk dostluun bir anlamda sonunu getirecektir

I Mavera Dergisi

zdenren ve arkadalarnn ylnda Edebiyat dergisiyle balarnn
kopmasndan sonra Dirili dergisi de dzenli olarak kmad iin artk yazdk-

71 a.g.r.p. konuma

72 zdenren, Diyarbakrl olan Karakoun stanbulluyum derken, bunu farkl bir anlamda kulland-
n sylemektedir. (RMY, konuma)
73 Bkz: ETGN, Diner, Sanat Ylnda Erdem Bayazt le, Edebiyat Ortam, nu:1, Mart-Nisan

74 RMY, konuma

40
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

larn deerlendirecekleri bir dergi kalmamtr. Yllarn yazp izerek geirmi,

liseden beri birbirlerinden ayrlmam bu arkadalarn yaz ve iir yazmadan du-
ramamalar ne kadar doalsa, bunlar yaymlamadan duramamalar da o kadar
doaldr. Yaanan doal sre, bu arkada grubunu ister istemez yeni aray ve
projelere iter. Yaplan istiareler neticesinde ylndan itibaren yeni bir dergi
karlmas gerektii fikri arlk kazanmaya balar.
Bu derginin kmasndaki etkenlerden ilki, yazlan rnlerin deerlendirilmek
istenmesidir. Dier etken ise ahs merkezli olmayan bir dergi karma isteidir.
ylnn sonbaharnda Cahit Zarifolu, Rasim artk dergiyi karalm.
demeye balar. Bylece yava yava karar verilmi olur. Akif nan, Aleddin z-
denren, Hasan Seyithanolu, Bahri Zengin de bu giriimi zaten yakndan takip
etmekte ve desteklemektedirler. Dergi projesi, ara ara Ankaraya gidip gelen Er-
dem Bayazta da anlatlm ve onun destei de alnmtr. Nazif Grdoan da
Erzurumdan Ankara Siyasal Bilgiler Fakltesine gemi o da arkadalarna des-
tek vermektedir. Bunca destee ve hemen karalm denmesine ramen, zde-
nren ayan yere salam basan kiilii ile Dergiyi karmamz iin ncelikle bir
bromuzun olmas lazm Bu i daha nce olduu gibi evden yrtlmemeli-
dir Bir de finans sorununu zmeliyiz, hibirimizde dergiyi karabilecek bir para
yok Herkes de en az alt aylk yaz hazrlamaldr. der.
Mavera dergisi yaanan srelerden sonra ylnn Aralk aynda ilk
saysn yaymlayarak edebiyat dnyasndaki yerini alm olur. Maverann ocak
aynda deil de aralk aynda kmasnn nedeni, Edebiyat dergisinin ubat aynda
kmasyla ayndr. Yani Mavera da tpk Edebiyat dergisinde olduu gibi Hris-
tiyanlara benzememek adna ocak aynda kmamtr. Derginin kna Sezai
Karako belirgin bir tepki koymazken, Nuri Pakdil, Maverann kn Karakoun
Edebiyat dergisinin kna gsterdii tepkiyle karlar. Derginin kn benimse-
mez ve bunun kendisine yaplm kastl bir davran olduuna inanr. Maveray
Edebiyat hareketinden bir kopu olarak grr. Pakdil, Maveray karan ekiple,
zaten daha nceden de zayflam olan ilikilerini neredeyse tamamen keser.
Pakdil, derginin kndan ksa sre sonra Mavera ekibinden Edebiyat Dergisi
Yaynlar arasnda kitaplar km yazarlarn kitaplarn toparlayarak, yazarlarna
iade eder.
Mavera dergisinin kmaya balad yllar, Trkiyede sac, solcu ayrma-
snn youn olarak yaanmaya balad yllardr. Bu ayrmlar, sadece siyasette
deil, sanat edebiyat evrelerinde de yaplmaktadr. slami hassasiyetle yazan sa-
natlar teki olarak grlmekte yazdklar rnler grmezden gelinerek yok farz
edilmektedir. Mavera, byle bir dnemde Trkiyede slam hassasiyeti olan sa-
natlarn da var olduunu gstermesi bakmndan nemli bir vazife ifa edecektir.

41
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

Mavera dergisi gen yazar ve airler iin bir okul vazifesi grr. Maverayla
beraber bir yazar ve airler topluluu olumaya balar. Cahit Zarifolunun Oku-
yucularla balkl hayli ilgi toplayan blmde genlerin rnlerini titizlikle, incele-
yip onlara yol gstermesi nemlidir. Yaz ve iirlerini ilk kez Maverada yaymlayan
birok air ve yazar, daha sonra kendileri bir grup oluturarak dergi karm-
lardr. Bu dergileri karan gen kadrolar, dergilerini karma aamalarnda da
Maverann ekirdek kadrosundan destek grrler. Yneliler, Aylk Dergi ve Yedi
klim, Mavera dergisinde boy gsteren genlerin kard dergilerdir.
Maveraya nemli katk salayan kiilerden biri de hi phesiz zdenrendir.
zdenren, dergi Ankarada kt srece jenerikte yazmamasna ramen dergi-
nin yayn ynetmenidir. Dergi, Ankarada kt yllar boyunca Mavera imzasyla
kan bayazlarn byk ounluu da zdenren tarafndan yazlmtr. zde-
nren, Maverada kendi imzasnn yannda, okurun karsna ayn isimle birden
fazla yazyla kmamak iin Celil Kahveciolu ve Gaffar Takn mstear isimlerini
de kullanr.

I Ke Yazarl
ylnn Ocak aynda yayna balayan Yeni Devir gazetesi, ksa sre
sonra gazetede yazmas iin zdenrene teklif gtrr. Gazete ynetiminden
biri o zamanlar Kltr Bakanlnda almaya devam eden zdenrene at
telefonla gazetede yazmasnn kendilerini memnun edeceini syler. Hatta baz
arkadalarnn da yazmasn teklif eder. zdenren, ylnda yk yazarak
balad yaz hayatnda o gne kadar mahalli gazetelerde alm ve yknn
yannda eitli vesilelerle deneme de yazmtr. Yani bir gazetecilik ve gazete
yazarl gemii vardr. Ancak zdenren, Ben bu ii yapabilir miyim, her gn
yazabilir miyim? diye kendine sormadan edemez. Gazeteden gelen srarl tele-
fonlar karsnda Eer yetkiliyseniz o zaman randevulap teklifinizin boyutlarn
ve artlar yz yze konualm. Bu arada bana, baka arkadalar da yazsn di-
yorsunuz. Bunlarn adn sylemediniz, ben size sayaym. Akif nan ve Aleddin
zdenreni mi kast ediyorsunuz? der. Kar taraf evet der ve randevulalr.
Randevuya o tarihlerde gazetenin yaz ileri mdr olan Mehmet Durlu
ve Abdurrahman Dilipak gelir. zdenrenin yannda ise kardei Aleddin z-
denren ve Akif nan vardr. Grme, nisan aynn ilk haftasnda yaplmaktadr.
Gazetenin yetkilileri, konumaya balarken zdenrenden haftann yedi gn
yazmasn isterler. zdenren, o gne kadar gnlk yazlar yazmadn, bu ie
kolay kolay cesaret edemeyeceini syler. Mehmet Durlu, O zaman haftada bir
veya iki gn yaznz. der. zdenren, prensip olarak bu teklifi kabul eder. Meh-
met Durlu Peki telif creti olarak ne istersiniz. diye sorar. zdenren, o gnlerde
mavirlikten mfettilie gemi ve maddi olarak bir sknts yoktur. Benim u
anda aldm maa bana yetiyor. Telif cretiyle ilgili bir talebim yok. Siz o konuyu
Akif ile ve Aleddin ile grrsnz. der. Durlu, bunun adnn konmasnn ge-

42
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

rektiini nk byle eylerin ileride ihtilaflara yol atn syler. Bunun zerine
zdenren, O zaman gelin yle yapalm, benim u anda sizden herhangi bir
talebim yok. Ama siz bana yle bir cret tayin edin ki herhangi bir ekilde memu-
riyetten ayrldmda u anda aldm maan bir miktar zerinde olsun, o bana
yeter. karln verir. Peki, byle bir ey olduunda biz size bin lira veririz ve
stanbula gider gitmez de size bunun szlemesini ulatrrz. derler. Bu rakam
zerinden dier yazarlarla da anlama yaplr. zdenren, grmenin sonunda
haftann yedi gn yazmaya da ikna olmutur. Ancak yazlarna balamak iin
gnlk sre isteyerek bu sre zarfnda yazabilecei konular tasarlamak
ister. Aklna, Edebiyat nedir, yazar kimdir, yaz nedir, iir nedir? gibi konular gelir.
Mmkn olduunca gncel ve politik olaylarla alakal yazlar yazmamaya karar
verir. nk bu tr yazlar gelip ve geicidir ve gazetenin mutfanda bulunmay
gerektirmektedir. Kendisinin ise byle bir dncesi yoktur. O, gazetecilik deil
yazarlk yapmak istemektedir. Zaten birka yl nce bir siyasi parti liderinin Gel
gazetemizin bayazlarn yaz. eklindeki teklifini de bu nedenle reddetmitir
zdenren, 25 Nisan tarihinde Yeni Devir gazetesinde yazmaya ba-
lar. Kesinin adn Akif nann nerisiyle Notlar koymutur. zdenren, tasarla-
d ekilde gncel olaylardan uzak bir tarzla yazmaya balamtr.
Ke yazarl devam ederken, ylnda zdenren, alnan bir dl
nedeniyle byk bir gurur duyacaktr. zdenrenin ok Sesli Bir lm adl y-
ksnden Ycel akmakl ve Tuncay ztrkn ynetiminde TRT adna ekilen
televizyon filmi, Uluslararas Prag TV Filmleri yarmasnda jri zel dl alr.
zdenrenin bu yksnn filme aktarlmasndan ay sonra bu kez zlme
adl yks yine TRT adna Ycel akmakl tarafndan sinemaya uyarlanacaktr.
Gazete yazarlnn yannda asl ii olan Kltr Bakanlndaki mfettilik
grevini de yerine getirmeye devam eden zdenren, 5 Haziran tarihinde
yaplan seimler sonrasnda Kltr Bakanlnn Milli Eitim Bakanlyla birleti-
rilmesi sonrasnda, bakan Mustafa stndan yapt bir konumadan rahatsz
olur. stnda, bakan olduktan yaklak olarak bir yl sonra ylnn Mays
aynda bakanlktaki personeli toplayarak Ben bakanm, sizler de memursunuz.
Bakan emreder, memurlar yapar. Bu artlar altnda bizimle almak isteyen varsa
alabilir, eer almak istemeyen varsa ayrlr. eklinde bir konuma yapar. Bu
slptaki bir konuma, zdenreni ok rahatsz eder. Hemen toplanty terk ede-
rek bakanlktaki grevinden ve memuriyetten istifa eder Bu istifa arkadalaryla
istiare etmeden ald belki de ilk karar olur.
Memuriyetten istifa eden zdenrenin yasalara gre en az bir yl memur-
lua dnme ans yoktur. zdenren, bir anda isiz kalm olur. Yeni Devir gaze-
tesinin yneticilerini arayarak yaptklar szlemeyi hatrlatr. Szleme metnini
Hemen gndeririz. demelerine ramen gndermemi olan Mehmet Durlu ve
Abdurrahman Dilipak, kendilerine yaptklar szlemedeki cretle ilgili maddeyi

75 RMY, konuma

76 a.g.r.p.

43
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

hatrlatan zdenrene Evet, doru sylyorsun. Biz yle bir eyi konumutuk;
ama u anda onu imzalayacak eleman el atnda deil. derler. Bu cevap doal
olarak zdenreni tatmin etmez. O sizin probleminiz. Bizimle muhatap olan siz-
siniz. Ben size daha o zaman telefonda syledim. Ankaraya geldiinizde, konu-
maya balamadan nce dedim ki siz gazete adna gerekten grmeye yetkili
misiniz? Biriniz dedi ki, Ben gazetenin yaz ileri mdrym, teki ise ben de
gazetenin genel yayn ynetmeninin yeeniyim. Ben imdi bana vaat edilen creti
talep ediyorum diyerek onlara karlk verir. Mehmet Durlu, bu hususu gazete-
nin patronuyla grmeleri gerektiini syleyerek zdenrenden bir sre daha
beklemesini ister. Mehmet Durlu, birka gn sonra zdenreni arayarak kendisi-
nin uhdesinde para olduunu; ancak bu paray verebilmesi iin harcama kalemleri
arasnda gstermesi gerektiini, gnlk yazlarnn dnda baka yazlar da yaz-
mas durumunda, telif cretini tahakkuk ettirebileceini syler. zdenren, ekstra-
dan istenen yazlarn ayr bir cret gerektireceini syler; ancak sorun karmak
istemedii iin teklifi kabul eder. Bylece 26 Mays tarihinden itibaren, henz
yazmaya balam olduu Gl Yetitiren Adam adl romann gazetede tefrika et-
meye balar Romann bir blmn tefrika eden yazar, daha sonra gazete iin
Seyyid Hseyin Nasrn Bat ile Hesaplarken adl uzun konferansnn metnini
tercme eder. zdenren, bu ekilde gnlk yazlarnn yannda zaman zaman
baka almalarn da yaymlayarak geimini temin etmeye alr. Ancak gazete
ynetiminin en bandan itibaren verdii szleri tam anlamyla yerine getirmemi
olmasndan memnuniyetsizlik duymaktadr Ayn ekilde istifa ettiinde Mavera
ve Akabenin banda olan Erdem Bayazt ona, Naslsa derginin editrln sen
yrtyorsun sana maan biz veririz. demi ve zdenren, mesaisini Maverada
geirmitir. Ancak aylar gemesine ramen zdenren, Maveradan da herhangi
bir cret alamamtr. Konuyu ne zaman amaya niyetlense Erdem Bayaztn,
demelerden, borlardan ve vadesi gelmi senetlerden bahsettiini grmekte ve
para istemekten vazgemektedir. zdenren, bir gn Erdem Bayazta da verdii
sz hatrlatr. Bayazt, Benim borlarmdan demelerimden sana ne, sen muha-
sebeye gidip paran al. der. Dergideki maddi sknty bilen zdenren, bir veya
iki maa alr; ancak ncy almaz
zdenrenin ylnda yaymlanm, ilk deneme kitab olan ki Dnya
ylnda, Trkiye Milli Kltr Vakf tarafndan Jri zel dlne layk gr-
lr. Bu, ok Sesli Bir lm saylmazsa, zdenrenin ald ilk dl olacaktr.
zdenren, ald bu dln yannda Yeni Devir gazetesinde tefrika edilmi olan
Gl Yetitiren Adam adl romann da ayn yl yaymlar. zdenren, Gl Yetitiren
Adam romannda Batllama sreciyle birlikte lkede ortaya kan yeni durumu
ve meselenin yeni kuaklara yansmasn ele alr. Roman ilgiyle karlanr. Yazarn
en ok okunan, zerinde durulan eserlerinden biri olur. Romann ad, daha sonra-

77 O dnemlerde yayn ynetmeni Hasan Aksaydr. Yayn ynetmeninin yeeni ise Abdurrahman
Dilipaktr.
78 a.g.r.p.
79 a.g.r.p.
80 RMY, konuma

44
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

lar eitli evrelerce yazarn adnn yerine kullanlacaktr.

zdenren, bu arada ykclnde ayr bir balam oluturan Denize A-
lan Kap kitabnda toplanacak ykleri yazmaya balamtr. Bu balamdaki ilk
yk olan ekirgeler Maverann Mart tarihli nshasnda yaymlanr.
ylnn balarnda zdenrene istifa ettii DPTden geri dnmesi iin
teklif gelir. O gnlerde DPTnin banda, yazarn daha nceden de tand bir isim
olan Hasan Celal Gzel vardr. Vekleten, bu grevi yrtmekte olan Gzel, ken-
disini yeni grevinde tebrik etmeye gelen zdenrene seni biz tekrar planlama-
ya alalm. der. zdenren ise Tekrar planlamaya ve memuriyete girmeye niyetim
yok, teekkr ederim. Buna ramen arkadalarla bir istiare yapalm, ben sana
tekrar bir ziyarette bulunurum. karln vererek onunla vedalar. zdenrenin
memuriyete tekrar dnmeye gerekten de niyeti yoktur. Ancak daha nce de bah-
sedildii gibi Yeni Devir ve Mavera verdikleri szleri eksik olarak yerine getirmek-
tedir. Konuyu arkadalarna danan zdenren, onlardan da dnebilirsin ceva-
bn alnca Hasan Celale gidip teklifi kabul ettiini bildirir. Hasan Celal, Sen, u
anda bir yerde yazyor musun? diye sorar. zdenren, evet diyerek durumunu
anlatr. Hasan Celal, Biz burada, brak gnlk yazanlar, arada bir yazanlar bile
iten kardk. O insanlar iten karrken senin yaz yazman bizi skntya so-
kar. karln verir. zdenren de Mademki byle bir uygulamanz var, ben de
gazetede yazmay brakrm. der. Konuyu gazete ynetimine aan zdenren,
onlardan hayr cevab alr. Gazete ynetiminden hayr cevab alan yazar, in
orta yolunu bulalm ve ben mstear bir isimle yazlarma devam edeyim. deyince
gazete ynetimi hemen kabul eder
zdenren, gazetedeki problemi zdkten sonra 10 Mays tarihi iti-
bariyle DPTde tekrar almaya balar 14 Maystan itibaren de mstear isimle
Yeni Devirdeki yazlarna devam eder. lk Yaz balyla kendisinin olduu an-
lalacak bir yazyla, Maverada da bazen kulland bir isim olan, Gaffar Takn
adyla kar okurlarnn karsna. zdenren, 26 Maystan itibaren ise Gaffar ad
Allahn isimlerinden biri olduu iin yazlarnda A. Gaffar Takn adn kullanr.
zdenren, ve yllarnda Denize Alan Kapda yer alacak y-
kleri yazmaya devam etmektedir. ylnn Aralk aynda yazarn Aile adl
yks Srpaya evrilerek Belgradda yaymlanr.
Yazar, pe pee ykler yazarken DPTdeki grevinde de ykselmeye ba-
lar. de Yayn ve Temsil Daire Bakanl grevine getirilir.
zdenren, 25 Mays tarihinde babas Hakk zdenrenin vefatyla
derin bir znt yaar.
zdenren, 25 Mays tarihinde ald ac bir haberle yklacaktr. Ne-
cip Fazl Ksakrek vefat etmitir. Bu vefatla zdenren, edebiyat dnyasnda
yaknlk ve dostluk kurduu kiilerden birini kaybetmi olur. Mavera dergisi, Necip
81 a.g.r.p.
82 a.g.r.p.

45
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

Fazla Rahmet zel says hazrlar. zdenren de Necip Fazl Ksakrek (Kiilii
zerine Notlar) adl uzun bir yaz yazar.
ylnn yaz aylarndan itibaren bir dnem daha sona erecektir. Mavera
dergisi ylnda tamamlanacak bir srecin sonunda stanbula tanr ve ano-
nim irket olur. yl, Cahit Zarifolunun da stanbula tayininin kt yldr.
Zarifolu, TRT stanbul Radyosunda almaya balar. Nitekim Maverann ta-
nma nedenlerinden biri de Zarifolunun tayininin km olmasdr. Maverann
tanma meselesi dergide bir anlamazla yol aar. zdenren, hem Maverann
tanmasna hem de anonim irket olmasna kar kar.
zdenren, ylnda uzun bir sredir tamamlamaya alt Denize A-
lan Kap adl yk kitabn yaymlar. Denize Alan Kapda toplumsal deiimlerin,
kltr krizlerinin, krsal kesimden byk ehre g sonrasnda byk ehrin iine
skp kalm insanlarn huzuru araylarna yer verir. Arlkl olarak tasavvufun
ilendii kitap zdenren hikyesinin yeni bir ynelimi olarak alglanr. Bireyin
iine dt yabanclamann, yakn evre ve toplumla yaanan uyumazlklarn
aresi olarak beliren huzur aray kitabn ana temas olur.
zdenren, ylnda nemli bir dl alr. Trkiye Yazarlar Birlii, kendi-
sine Denize Alan Kap adl yk kitabyla Yln Hikyecisi dln verir. Yazar,
yine ayn yl DPTde Genel Sekreter Yardmclna getirilir.

I Yazarlnn Yl

zdenren, ylnda girdii Devlet Planlama Tekilatndan ylnda
emekli olur.
zdenren, ylna gelindiinde sanat yln kutlar. Yazarn sa-
nat yl tm lkede ses getirir. ok sayda yazar, zdenreni anlatan yazlar ka-
leme alr. Grsel medyada da yazarn yln unutulmaz, eitli programlarla
zdenrenin Trk edebiyatndaki yeri gndeme getirilir. Yazar iin Kitap Postas
adl dergi, nisan nshasnda iin zel bir say hazrlar. Kutlamalarn ilki ise 25 Mart
tarihinde Tark Zafer Tunaya Kltr Merkezinde yaplr. Yazarlnn
Ylnda Rasim zdenren adyla Bilim Sanat Felsefe Akademisi ile zdenrenin
aylk olarak yazd Mostar dergisinin ortaklaa organize ettii programda yazarla
bir sohbet de yaplr. zdenrenin 50 sanat yl mnasebetiyle yine Tark Zafer
Tunaya Kltr Merkezinde 11 Kasm tarihinde ikinci bir kutlama program
daha yaplr.
Rasim zdenren, zellikle emekli olduktan yani zgrln eline aldktan
sonra, bugn kendine kltrel faaliyetlere katlma, okumaya ve yazmaya devam
etme eklinde bir alma dzeni kurmu bulunmaktadr. Gerek fikir dnyamz,
gerekse edebiyat dnyamz kalemi eline aldndan 50 yl akn sre gemi olan
zdenrenden deneme ve yk beklemeye devam etmektedir.

46
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

I HAYAT KRONOLOJS

: Marata dodu.

: Babasnn tayini kt iin Malatyaya giderler. Be yl bu ehirde
kalrlar. Okuma zevkini Malatyada kazanr.
: Yeni bir tayinle Tunceliye giderler. Bir arkadana ait mer Seyfettin
klliyatn okuyup bitirir.
: Mays aynda babasnn Bayndrlk l Mdrl grevinden emekli
olmasyla Maraa dner. lk kalem denemesi saylabilecek bir kompozisyon ya-
zar. Mara Lisesine kayt yaptrr. Okula kayt yaptrrken kendisine Hamle dergisi
verilir. Snfnda Erdem Bayazt, Cahit Zarifolu, Sait Zarifolu ve Ali Kutlay gibi
renciler vardr.
: lk yk denemeleri Varlk dergisine abone olur.
: Varlk dergisinin Ocak saysnda Akar Su adl yks yaymlanr.
: Liseden mezun olur. stanbul/Eype baba ocana gider. Hukuk Fa-
kltesine kaydolur.
: Mart aynda Sezai Karakola tanr. ktisat Fakltesine bal Gaze-
tecilik Enstitsne yazlr. Dostoyevskiyi okumaya balar.
: Gazetecilik Enstitsn bitirir.
: Mehmet evket Eyginin sahibi olduu, Yeni stiklal gazetesinde
sanat-edebiyat sayfasnn editrln yrtr. Edebiyat dnyasnda tannmaya
balar.
: Dirili dergisinde ykleri yaymlanr.
: Hukuk Fakltesinden mezun olur. lk kitab Hastalar ve Iklar ya-
ymlanr. Avukatlk stajn yaparken, DPTde uzman yardmcs olarak almaya
balar.
: Nuri Pakdilin ynetiminde kan Edebiyat dergisinin kurucu-
yazarlarndan olur.
: Bir bursla Kalknma ktisad zerine yksek lisans yapmak zere
ABDde iki yl kadar kalr. Trkiyede hkmete muhtra verilince eitimi yarda
kalr. Dnte askerliini yapar.
: Evlenir.
: zlme adl yk kitab yaymlanr.
: ok Sesli Bir lm yaymlanr.

47
HAYAT AHSYET______________________________________________________________

: Bakanlk maviri olarak Kltr Bakanlna geer. Nuri Pakdil ile
anlamazla derler.
: Aralk aynda, Erdem Bayazt, Cahit Zarifolu, Akif nan, Aleddin
zdenren, Nazif Grdoan ve Hasan Seyithanoluyla birlikte Mavera dergisini
karmaya balar.
: Nisanda Yeni Devir gazetesinde gnlk yazlar yazmaya balar. De-
neme trndeki ilk eseri olan ki Dnyay yaymlar.
: Kltr Bakannn bir konumasna tepki gstererek DPTden istifa
eder.
: Gl Yetitiren Adam yaymlar.
: DPTye geri dner.
: ykclnde farkl bir dneme iaret eden Denize Alan Kapy
yaymlar.
: Denize Alan Kap dolaysyla kendisine TYB tarafndan yln yk-
cs dl verilir.
: Yakn arkada Cahit Zarifolu vefat eder. Ruhun Malzemeleri adl
deneme kitabyla TYB nin deneme dln alr.
: Uzun yllar sonra Kuyu adl yk kitabn yaymlar.
: Can dostlarndan biri daha, Mehmet Akif nan vefat eder.
: kiz kardei Aleddin zdenreni son yolculuuna uurlar.
: Emekli olur.
: sanat yln kutlar.
: Karaman Belediyesi kendisine Trkeyi Gzel ve Doru Kullanan
Edebiyat dl verdi.
: Yunus Emre Vakf Mtevelli Heyeti yeliine seildi.
: Yedi Gzel Adamdan birini daha, Erdem Bayazt kaybeder.
: mknsz ykler yaymlanr.
: TBMM stn Hizmet dln alr.
: En hacimli deneme eserlerinden biri olan Siyasal stiareler yaymlanr.

48
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

MSLMANCA DNEN ADAM

GKHAN ZCAN

Herkesin kafasnda bir stanbul grnts vardr, gnbatmnda bir silet,

Sleymaniye, Topkapnn kubbeleri, tarihi yarmada stanbula gitmemiler iin
bile, zihne den ilk grntdr bu. Bir ehrin herkese ait hale gelmi bir grsel
mukaddimeye sahip olmas elbette sradan bir hadise deildir. Zihinlerde uyanan
o manzaray alr, o mukaddimeden balayarak bir ehri satr satr yazarsnz. Ka
cilt tutarsa o kadar
Baz ehirlerle baz grntler, baz kelimelerle baz imgeler, baz kavramlar-
la mesela baz romanlar ya da filmler arasnda da byle balar/ bantlar kurar in-
san ister istemez. Bir insan deil, birok insan iin byledir bu.
Baz insanlar da vardr; isimleriyle birlikte amaz biimde kavramlar, ke-
limeler getirirler akla, hatra Rasim zdenren hi phe yok ki o isimlerden
biri Rasim zdenren ismini duyduunda Mslmanca Dnmek kavram-
n hatrlamayan kar m aramzdan? karsa bilsin ki bu kendisine ait bir hafza
defosudur.
Yazmaya byle bir girile balamamn sebebi, Rasim zdenrenin, yani be-
nim kendisine hitap ettiim haliyle Rasim Abinin bir anlamda mukaddimesini di-
er syleyeceklerimden ayrmak, bu tesadf olmayan arm vurgulamak, al-
tn krmz kalemle izmek iindir. Her kesimden, her merepten, her mektepten
insana, hem de birka nesline birden Mslmanca Dnmek gibi bir kavram
artryor olmak, kii iin elbette ok byk bir eref ve mutluluk olmak gerek-
tir. Ama onun da tesinde, bir nasip ve mazhariyettir. Elimizden kayp giden nice
kavram var ki, o kavramlarn yokluu alnmzn ak olan hallerimizden de etti bizi.
Bugn dnmeye balarken bir Mslmanca Dnmek, bir Mslmanca Ya-
amak hassasiyeti kurcalyorsa hl aklmzn bir yerini, Rasim Abinin 50 yl a-
kn zamandr hassasiyetle srdrd o kymet ve uur tutumluluunun bunda
pay byktr. Sadece bunun iin bile, kendisini bu aidiyetle tanyan-tantan her-
kesin Rasim Abiye bir borcu vardr. Bunu ifade etmeyi, herkes adna, ama daha
da nce kendi adma bir bor olarak gryorum.

49
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

imdi gnl rahatlyla dier syleyeceklerime geebilirim. Rasim zde-

nren yk bata olmak birok yaz trnde eserler vermi, onlarca eser ortaya
koymu ok nemli bir yazar, bir dnr lk harfini beyaz kdn stne brak-
t gnn stnden yarm asrdan fazla bir zaman gemi. Ortada gpta edilecek
bir klliyat var. Byle bir alma vesilesiyle elbette o klliyata ilikin pek ok ey
dile getirilecektir. yklerden denemelere, anlatlardan fikri mlahazalara kadar
uzanan o kadar nemli bir yekn var ki ortada, hakkn vermek iin bir dolu insann
emeini bir araya getirmek gerekecektir. Ortaya koyduu bu derinlikli klliyatn
hakkn benden ok daha fazla verecek emek sahibi kalemler var ok kr. Ra-
sim zdenren klliyatnn edeb, fikr, kltrel ve irfan boyutlar ve incelikleri bu
ve benzer almalarda mutlaka ayrntlaryla ele alnacaktr. Kendimi bu hususta
ok da yetkin hissetmediimi ifade etmeliyim. Bendeniz daha serbest bir alana
geerek, ayn ehirde yayor, dolat meknlarda dolayor, bulunduu yerler-
de bulunuyor olmann, dolaysyla kendisiyle mteaddit defalar yz yze sohbet
etme mutluluuna erimi bulunmann da avantajyla, kendisinde gzlediim baz
insan meziyetler zerinde younlatrmak istiyorum yazm. stnze afiyet ben
bir hikyeciyim. Hayatmdaki Rasim zdenren portresine ilikin ok nemse-
diim baz gzlemlerim var. Tandm Rasim Abinin de, hepimiz iin bir nc
hikyeci olarak benden dinlemeyi isteyebilecei eylerin aslnda bunlar olduunu
zannediyorum. Kim benden edeb ve fikr dnyasn oturup ciddi ciddi analiz etme-
mi bekler? Dahas bunu akl banda hangi insan ister?
Sadede hemen geleceim ama nce kk bir girizgh yapmam gerekiyor.
unu hemen belirteyim ki ben, yetmilerin ikinci yarsndan balayan ve doksan
ylna kadar uzayan Mavera yllarnda, tarada dergisini bekleyen o zlenesi sa-
mimiyetteki delikanllardan biri idim. 82 ylnda kazandm niversiteye kayt yap-
trmak iin Ankaraya ilk geldiimde, ilk iim doruca Maverann Selanikteki b-
rosuna gitmek oldu. Sadece rahmetli Alaeddin zdenren vard broda, onunla
tantm, beraber zm ekmek yedik. Sonraki yllarda yedi gzel adamn beiy-
le daha tanma mutluluunu yaadm, bir tek sofradan erken kalkan Cahit Abiye
yetiemedim. Onu da bir otobs yolculuunda Rasim Abiden dinledim uzun uzun.
Maveray dinlemek iin en uygun isimdi Rasim Abi. Trkiyeyi dinlemek iin de en
uygun isimlerden biri Sz getireceim yer de buras zaten; Rasim Abi herhan-
gi bir eyi dinlemek iin bulabileceiniz en iyi kaynaklardan biri Mthi bir ha-
fzas ve her eyi yerli yerine koyan, adeta yaz diliyle konuan, neredeyse pa-
ragraf geilerini bile fark edebileceiniz muntazam bir muhakemesi var. Mese-
la Raskolnikofu ondan dinlerken adeta Su ve Cezann sayfalarn eviriyor gibi
olursunuz. Bu Trkiyenin yeni nesillerinin -ki benim neslim de dhil buna- kaybet-
mi olduu, artk sahip olmad bir yetenektir. Ne ie yarar? Bir eyi suhuletle, ak-
lselim dairesinde, heyecana kurban etmeden anlamay ve anlatabilmeyi salar.
Eksiklii, bizim muhakemelerimizi sinsice sakatlyor da, bizim bundan bile habe-
rimiz olmuyor ou zaman. Bir zihin iin hakikat biriktirmek, hakikati artracak
her eyi i raflarda dzenli biimde saklamak, yeri geldiinde aramadan bulmak
ok nemlidir. Buna sahip olmadm iin, ne kadar nemli bir eksiklik olduunu

50
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

da iyi biliyorum. te Rasim Abi de bu meziyet ilk gnk berraklyla yaamakta

Her sohbetimizde bu yanna bir kere daha hayran olur, yeni batan gpta ederim.
Yine dikkatimi eken bir taraf Rasim Abinin kendine zg kimi alkanlklara
sahip olmasdr. Benim ilk tandm gnlerden beri cumartesi gnleri evinden -
kp kitaplar dolama alkanln hi terk etmedi. Belki ailesiyle ya da salyla
ilgili eitli mazeretler bir iki haftalk kesintiler meydana getirmi olabilir; ama be-
nim grebildiim kadaryla kitaplar ve kitap evlerinin kendine zg muhabbet at-
mosferiyle arasna gurbetlikler sokmad Rasim Abi. Daha aktif bir grevde oldu-
um iin Yeni afak Ankara brosunda bulunduum dnemde, dnyann en tat-
l insanlarndan ve yine dnyann sayl polisiye uzmanlarndan rahmetli Remzi
Maturla birlikte gazeteye de gelirdi. Saati bile belliydi neredeyse bu ziyaretlerinin.
antasndan elektrikli daktilo ile yazlm yazlarn kartr, yazlar stanbula faks-
landktan sonra yine alr dosyasna koyard. Ktlarn stnde tek krk, yazda
tek bir yanl harf bulamazdnz. Muhabbete kaplp yazlardan birini broda unut-
tuunu da hi hatrlamyorum. O zamanlar bilgisayara alamayacan dn-
yordu, imdiyse bilgisayar olmazsa yazamayacan sylyor. Niye olduunu bi-
liyorum ben? Her eye ramen bir bilgisayar, bir elektrikli daktilodan daha temiz,
daha hatasz bir yaz vaat ediyor. Yanl olursa iki tkla gideriyorsunuz kusuru.
Rasim Abinin bir baka dikkat eken zellii de bir yazar olarak elli yldr sr-
drd istikrar Her dnem eser veren, her yaad dnemi eserleriyle irde-
leyen, yanstan, aktaran bir yazar Bylesi gerekten az bulunur. Hem okuyu-
cusunu hi mahzun etmiyor, hem yazarln kuvvetten drmyor. te taraftan
eserlerini topluca okuyarak sadece Trkiyenin son elli ylna tanklk etmekle kal-
maz, insann ve dnyann gidiatna ilikin ok daha eskilere uzanan bir medeni-
yet perspektifi edinebilirsiniz. Bir baka yerden okumaya balayarak bu defa insa-
nn i dnyasnn girintili kntl kylarnda iz srebilir, insan anlamak konusun-
da epeyce incelik edinebilirsiniz. Sadece kitaplar yaynlayan bir yazar deil o, ayn
zamanda gndemin mutfanda yer tutan, gncel olaylara da derinlikli bak ala-
r kazandran bir ke yazar. Uzun sredir kesinden insanlara fikirlerini anlat-
yor. Bunlar elini tan altna koyan sorumluluk sahibi bir aydnn mlahazalar ayn
zamanda, bir sra kkte oturmuyor yazar. Sras bir tarafa bir kkte de otur-
muyor, evini biliyorum. Dardan izledii bir hayat deil bahsettii, en az bizim ha-
yatmz olduu kadar kendi hayat
Hem olgun, hem de gen bir insan Rasim Abi Klie syleyile yeniliklere
ak; ama bu zgveninden Kimlii o kadar belli, hayata nasl ve nereden bak-
t o kadar belirgin ki, kendisi de dhil zaten herkes Rasim zdenren deyince
o kimliin dnda bir ey anlayamyor. Elli yllk bu macerada hi zikzak yok, ol-
mas da beklenmiyor. Maverann ilk saysnda Mavera, bir yaama biimi halin-
de z uygarlmz yeniden yrrle koyma davasn gdenlerin edebiyat ala-
nndaki bir buluma yeridir ifadesiyle takdim etmi dergiyi kamuoyuna. Eminim
bugn karsa yine ayn cmleyle balar sze. O bir derdin, bir meselenin, bir da-
vann, bir muradn adamdr nk. Yazd her cmlede bu sahiplenii en sahi-

51
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

ci haliyle hissedersiniz. Ama bir propagandist deildir, syleyeceini boca etmez

okuyann stne. Aksine edebiyata, yazya, fikre hakkn verir. Dili, slubu, tekni-
i ile bir sanatdr, ama bolukta dolaan deil, aidiyeti, kimlii, iddialar olan bir
sanatdr. yksn hissiyatyla youran, dilinin imknlarn hissiyatyla zengin-
letiren bir sanatdr. ou zaman sradan insanlardr onun kahramanlar, ama
fark ederiz ki sradan insanlar iin bile hayat sradan deildir. Grlesi, fark edile-
si, dnlesi nice kvrmlarla, kelerle, girift ayrntlarla, sarih hakikatlerle r-
l bir muammadr aslnda yaamak. zdke dmlenen, dmlendike -
zlen yi yazar bununla baedebilecek dikkate ve rikkate sahip kiidir. Tpk Ra-
sim zdenren gibi
Acizane tespit ettiim iki gzel hususiyeti daha var ki Rasim Abinin, onla-
r da sylemeden sz brakmak istemem. Onlardan biri, eine az rastlanr ne-
zaketidir. Karsndakinin yana, pozisyonuna, hatta tavr ve edasna bakmaks-
zn hep ayn beyefendilikle vaziyet alr. ocukla ocuk, genle gen, bykle b-
yk grrsnz onu. Tevazuu da aan bir edeb ve terbiye rnei olarak yaar. Bu
yapmaya alt bir ey deildir; zaten olduu bir eydir, samimiyetini hisseder-
siniz. Bu anlamda ska rnek aldm, ska rnek verdiim isim olmutur. Ken-
disi kulaklarnn neden bu kadar nladn bilmez, inallah kendine doktor mas-
raf falan da karmamtr. nk kulan tek nlatann ben olduumu hi zan-
netmiyorum. Bunu bakalarndan da duydum. Zaten sevenlerinin sevgilerinde de
bu samimiyeti grrsnz.
Haddimi amak pahasna szn edeceim bir dier hususiyeti de nkte-
danldr. Bunun kitabn yazmamtr ama Mslmanca glmek nedir onu da bi-
lir. Neeli bir insan olarak grdm ben hep onu, hi ask yzl, ters tarafna denk
gelmedim. Varsa da bilmiyorum. Ama hi varm gibi durmuyor, varlyla eliki,
hayatyla atma iinde grnmyor. Epeyce komik hatras var, onlar da iyi an-
latyor. Bu genellenebilir bir zellii midir yine de emin deilim bundan. Sana da
ciddi meseleler anlatacak deildim ya! derse armam. Bunu bir ayrcalk saya-
rm hatta.
te byle, bu yaznn boyutlar iinde Rasim zdenrenden Rasim Abiye
uzanan izgide syleyebileceklerim bunlar Baz eyleri de kendime sakladm
elbet, onlar biz Rasim Abi ile bir gn oturur kendi aramzda konuuruz.

52
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

KONUURKEN NSANA TAM YNELMEK

MUSTAFA AHN

Rasim zdenren Ankarada Eyup Sultan huzuru Bymz Aa-

beyimiz Bana van, dedi. stelik ben naar, kendisi ar iken. Olsun. O gn bu-
gndr roman kahramanym. Olsun. Roman kahraman olmak da bu zamanda
bir ey. Ayrntnn ayrntsnn yazar. yle ki, ki balacn iki saat anlatabilir. Ko-
numa formu sohbet olur, krs kurulmaz, mikrofon olmazsa. Otuz yl nce New
Yorkta saat arad adresi otuz yl sonra saatte anlatt. Hepsi yazlas i ie
hikyeler, derinlemesine gzlemler. Remzi Matur, cennetmekan Remzi Matur ha-
trat zaptediyordu, ama mr vefa etmedi. Rasim Abi ameliyat oldu. Boazdan.
Ayn gnlerde ben de oldum. Boyundan. O, bir kitaplk yaz (yk) yazd, ben iki
cmle kurabildim. Dostoyevski ve Kafkann kahramanlaryla, btn arkadala-
rndan daha ok birlikte olmutur. ok grdm birlikte, Dede Efendi sokann ba-
nda ayakst saatlerce konuurken. Devlet Planlama Tekilat kap kaytlarnda
bile bir sr roman kahramannn ieri girdiini tespit edebilir.
Rusya, asaletini korursa, kkl edebiyatna sahip ksa Rus edebiyat d-
l verirdi. Perestroika, glastnos srecinde gremediler hadi. Hl grmedi-
ler. Sorun, Aleksandr Sergeyevi Pukinin son dellosunu, Fyodor Mikhaliovi
Dostoyevskinin idamla yarglann, srgnn anlatsn. Ya da Rodion Romano-
vi Raskolnikovu, van, Alyoay, Nataay, Sonyay Andreiyi, Pierryi, btn
kalp titreimleriyle. Tolstoyu, ehovu, Vasillevi Gogol. Muazzam bellek. Unut-
muyor. Nisyan yok. Yaadklarn da okuduklarn da. Niyeyse. Kafkann bir yk-
sn anlatmt. Atk baktk, fazlas var eksii yok. Fazlas kendi adesesi, opti-
i. Optik nemli. Yazarl semese, ya da ykler ona gelmese belki optiki olur-
du. Saati Musa aabeyin dkknyla kar karya. Fena olmazd. Petersburgda
yle bir on be gn birlikte dolamak mmkn olsa. Keke. gn de Pragda
Dirili, Edebiyat, Mavera ya da Mavera, Edebiyat, Dirili, Yeni Devir, aabey,
yk, ayrnt, mkemmeliyet, ittika, yekpare, dokumac, mmeti. Ruh corafya-
sna Eyp Sultan ve Mara egemen. Baz huylar Maratan. New York ve Malat-
ya izleri de var. Ankara yle az ki, yok gibi. Memur olmasayd. keke. Bay Kya o
kadar yakn bir yazarn brokrasiye mahkmiyeti yaman eliki. Ama eliki besli-
yor yazy. Her neyse. Serapa sohbet. Kolay eriebilir. Yrr. Yalnz yrmez. Cu-

53
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

martesi leden sonralar kitaplardadr. Piknii sevmez, mangal bitince eve dn-
mekten yana. Ev, dnyasnda byk yer tutuyor, yani yksnde. En az Necatigil
kadar eve tutkun. Hayatndaki her eyi nezaketen yapm. Evlen denmi, niye de-
memi, peki diye evlenmi. e girmesi sylenmi, ie girmi. Yaz denmi yazm.
Kadere tam teslim. Tevekkl de tayin edicidir yaz, yk ve yaama slubunda.
Dahas, yaz slubu ile yaama slubu birdir, deimez. htiyat ve istina da
galiba tamamlayc hasletlerinden. Tam bu noktada Ankara bir eliki, ama bu e-
liki zerinde fazla durmuyor. Kader. Kimse geri dnmez kapsndan. zel abo-
neleri var. Bila bedel retir, anlatr. Sizi snamaz, test etmez. Her yatan herkesi
erikin sayar. Size kendinizi nemli hissettirir. Hatra hazinesi eizdir, Topkapdan
zengin. Tmden gelir tme varr. Damlayan deryaya. Paradan btne. Btnden
paraya. Ormana bakarken -ki daima bakar- daldaki yapraa gizlenen trtl g-
rr, gsterir.
Lise rencisiyken -ayn sralarda olsaydk keke- gazeteci olmak istedi ve
uzun yol arkada cennetmekan Cahit Zarifolu ile rportaja gitti. Zarifolu dev-
lete kaytsz kalnca, tapu mfettiine, yani devlete ilk soruyu Rasim Aabey sor-
du. Soru neydi, soru u: Yaptnz iin doruluundan emin misiniz? Kahkahalar
duvarlar ykar, mfetti beyler yerlere yatar. O sorunun zerinden elli yl geti. O
mfettiler oktan tekade ayrld, ama Trk brokrasisi o soruyu hl cevaplaya-
mad. Yaptklar iin doruluundan emin olsalard mfettilerin pabucu dama atl-
maz, lke bu kadar rmezdi. Kald ki, o zamana kadar yazarmz belki sadece
Gogolde grmtr mfettii. Tabii Gogol, Maraa geldiyse.
Hangi disiplinler muhakemesini oluturmutur. Edebiyat, felsefe, hukuk, s-
lam irfan. Mant yekpare, su szmaz. Sizi dinler, ama uzun uzun deil, ou kez
kendi rgsn bozmayacak kadar. Muhatabna gre rgsn deitirmez. Din-
lerken byr, okurken oalrsnz. e kapanmann deil, ie almann, sebat ve
direncin yazar. Bu yzden gl yetitiren adam. Bu yzden, ok sesli bir lm.
lm ne ki baba lm ne ki?.. lm bir tebdil-i mekandr oul, lm bir tebdi-
li mekandr oul. ok pencere, ok kap yapt, at. ok anahtar verdi. Mualli-
mi Saniden bu yana hemen tm dnrlerimizin dt her kapy ama aba-
sna girmedi, her tarzda eser vermedi. Birincisi tekil ahsla konumad. zneci
sanatkr kapanna yakalanmad. Kafamza ekile vurmad. Kendi mecranda ak-
maya devam etti. Nefse it dedi. Denize kaplar at.
Bir yazar iin byk mazhariyet, ok okundu, derinden etkiledi. Kitaplarnn
iadesi oldu. Olur yle eyler. Tohum Kitapevi vard. Beyazt Beyazsaraydan iba-
retken. Enderunun karsnda, inerken merdivenin solunda, karken sanda.
Gl Yetitiren Adam kitapya iade eden bir kadnn bu kitabn gl yetitirmekle
ilgisi yok diye iadesine tank oldum. Kitap ne diyeceini bilemedi. Botanik bilgi-
ler aram kadn, yokmu. Baka kadnlar baka kitaplara da iade etmiler. Yu-
murtay Hangi Ucundan Krmaly iade edenler olmu mudur? Olmutur.
yk ile iirin akrabal ok konuulur. Bence ikisi ikizdir. Rasim ve Alaed-

54
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

din zdenren gibi. Ya da zdenren ve Zarifol gibi. Ne fark eder. yk yaz-

maya sadece yk yazmak iin baladm, baka hibir ey iin deil diyor. Ol-
mas gerektii gibi. Su ierken, sadece su imek gibi. Keza ykler ona gelirmi.
imdi, bahasus imdi, cin olmadan adam arpan, edbiyat ortamn, edebiyat pi-
yasasn -iklimini deil- mebzul miktarda alengirli poetikalar ve ulu teorileriyle dol-
durup taran iirilmi egolar ramna su gibi. stelik edebiyat yazlaryla Ruhun
Malzemeleri el altndayken. yksnn ana temas hayat. Yazma eylemi zihin-
de, yrekte bitiyor. Onu yazya dkmek galiba k almak gibi bir ey. Yaz, yk
kda dklmeden son noktasna kadar hazr hale gelmitir. Yazm esnasnda-
ki tedailer ieri alnmaz. Bu demektir ki, yirmi drt saat yazyor. yksnde Sezai
Karakoun duyduu metafizik acy, Cemal Sreya Kafkavari bulmutur. Olsun.
imdi yedi doktora tezi yaplmal, akademi dnda. Edebiyat, tefekkr, slubu,
Mslmanca dncesi. Necip, Rasim zdenren yks ile ilgili kitabn yenile-
meli. Zira ruhun malzemesi bir o kadar birikti.
El almtr, el vermektedir. stad Sezai Karako ve stad Nuri Pakdilin izi-
ni srerek onlarla ayn emeden zemzem imilerdir. Kbleye dnerek, birlikte,
ayakta. Gzleri ak. lk yks Arastann zerinden yarm asr gemi. Bare-
kallah. O gn bugndr Trkiye, Trke hayli istikamet deitirdi. Binlerce umut
fkrd. Yerli damar byk mukavemet kazand. Konuyu deil, bak esas
ald. imden geriye baknca bak kazand. Dirili pnar, Edebiyat nar, Mave-
ra rzgr ehre da soluu getirdi. Edebiyatla bu lke insannn yzne kezzap
dkenlerin sngleri dt, drld. Aralar ruhsal eylemin nne geemedi.
Unutmadan sylemeli. Rasim zdenren konuurken insana tam ynelir,
emaili erif hasletiyle. Kabil-i hitap bulunca, ya ba nemli deil, konuur, an-
latr. Muallim sfat. Israrla evin iine seslenir, srarla evin iine. Elindeki ara ga-
zete olsa da. Evin dndakiler bu anlam dnyasna, bu titiz iilie nfuz ede-
mez, anlam veremez. ahitlik nemli. -Sleymann her zaman dikkat ektii ze-
re, Sahrann yani.- Ki br lemde daha da nemli. On binlerce ahidi var ve bu
ok iyi. Btn yazdklar yk aslnda. Belki, ki Dnya dnda. Bazen ayn yk-
y ara balklarla aylarca tefrika eder. Ke tutmas ve arada bir gndeme dokun-
mas kimseyi kandrmasn.

55
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

YZGE ve KANAT

HSEYN ATLANSOY

Zihnim Rasim Beyi tekil olarak dnemiyor. Rasim Bey bende hep ama hep
ikili bir dnmeyi davet ediyor. Rasim Beyin yklerini okurken kulaklarmda s-
rekli derin ve geni denizlerin ustalkla rtt balklarn yzgelerinin oluturduu
bir ince ve incelikli hrt sesi var. Byk duraanlk ve ince actc darbe. lk kita-
bndan itibaren byle bu. Daima. Rasim Bey zihnime hemen rahmetli ikizini ve iki-
zinin Rasim Beyin stilinin tam karsnda ve btnleyeni olan byk dalga sesle-
ri, kpr ve sonrasndaki ince funduszeue.info da bir airin sere ve doan ve g-
vercin ve kartal kanadnn yayd sesleri izlemesi. yk dili ne kadar yzge h-
rtsn andryorsa iir dili de o kadar kanat seslerini andryor.
Rasim Beyi Alaeddin Beyle eletiren zihnim orda durmuyor. yklerin ya-
ps ile sral dnmenin hukuk formu ile de ilikilendiriyor. Ayr ayr Sezai Bey
ile Cahit Beyle ne bileyim Bilge Karasu ile funduszeue.info bu ilikilendirmelerin
hepsinin sonunda Rasim Beyin seimlerinin hakkn verdiini dnyorum kiz-
liin hakkn tam olarak verebilmi yaln ve srarc bir sanat adam olarak selamla-
mamz gerekir diye dnyorum.
zellikle Ben ve Hayat ve lm kitabyla balad ve Akn Diyalektii ile
srdrd kitaplarn yk kitaplarnn hemen yannda bir tatl hrt sesi, kuvvet
ve kudreti ierdii de rahatlkla sylenebilir.

56
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

RASM ZDENRENN MARA LSESNDEK EDEBYAT EVRES

HSEYN YORULMAZ

Osmanlnn ktaya yaylan corafyas zerinde zengin bir takm edebiyat

muhitleri, yani ehirleri vard. Tabii ki stanbul bata olmak zere Balkanlarda Sa-
raybosna, skp, Prizren, Mostar; Anadoluda Konya, Amasya, Erzurum; am,
Kahire, Badat bu ehirlerin banda gelir. Bu muhitler ayn zamanda o an kl-
tr ve medeniyet merkezleri idi.
Cumhuriyet dneminde bu ehirlerin bir ksm snrlarmz dnda kald iin
halen nasl bir edebiyat muhitine sahip olduunu bilmiyoruz. Ancak Anadoludaki
Osmanl bakiyesi bir takm ehirlerde youn bir edebiyat ortamnn yaandn
syleyebiliriz. Bunlarn banda da kukusuz Mara gelir.
li yllarda Mara Lisesinde canl ve bereketli bir edebiyat ortam vardr.
yle ki bu ortamn bereketi o yllardan balayarak gnmze kadar devam etmi-
tir. Henz bir lise rencisi olan Nuri Pakdil ylnda lisenin kltr ve edebiyat
kolu bakan olarak Hamle isimli bir dergi karr. Nuri Pakdil bu dergiyi edebiyat
retmenlerinin yardm ve teviki ile karr ama bir bakma hocalarna editrlk
yapar. ylnda Erdem Bayazt, Cahit Zarifolu liseye kaydn yaptrr. Kayt
esnasnda gerekli belgelerin yannda rencilerin eline bir de Hamle tututurulur.
Bu arada edebiyatla uraan Ali Kutlay ve Cahit Zarifolunun aabeyi Sait Zari-
fou da ayn snfta bulunmaktadr. Rasim ve Alaeddin zdenren kardeler ba-
balar Hakk Beyin Tunceli Nafa Mdrlnden emekliye ayrlmasyla memle-
ketleri olan Maraa dndler ve bu kervana te onlar da katld. Bu arkada
grubu artk hergn beraberlerdi. Kimi yaz tatillerinde marangoz rakl yapyor,
kimi matbaada alyordu. Geceler boyu Maran batsna doru uzanan cadde-
de, daha ok divan iirinden, kinci Yeni airlerinden iirler okuyarak dolayorlar,
Batparkda gece yarlarna kadar arkadalaryla oturuyorlard.
te 50li yllarn bilhassa ikinci yarsnda Mara Lisesinde bylesine dinamik
bir edebiyat atmosferi vard. Rasim zdenren de bu atmosferin ba aktrlerinden
biridir. Ba aktrlerinden diyorum nk ilk aktr kukusuz Nuri Pakdildir. Lisede
kendisinden birka yl ndedir. Yukarda da belirttiimiz gibi Mara Lisesinde kl-
tr ve edebiyat kolunun yayn organ olarak Hamle dergisini karm, Hizmet ga-

57
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

zetesinde sanat sayfalar dzenlemi ve gerek Hamle dergisi, gerekse sanat say-
falar o yllarda tm Trkiyede yank bulmu, eitli mahfillerde adndan sz et-
tirmitir. Edebiyat seven genler arasnda bu dergi elden ele dolar olmutur. Bu
genlerin gelimekte olan aktel edebiyat olgusuyla tanmalar ilk defa bu dergi
araclyla olmutur. Rasim zdenren ve aa yukar ayn yata olan arkada-
lar da Nuri Pakdili izleyerek onun izinden gittiler, ehrin kimi gazetelerinde sanat
sayfas karmaya baladlar. Nuri Pakdil stanbulda hukuk okurken Rasim zde-
nren ve arkadalar lisenin kltr ve edebiyat kolu olarak Hamleyi yeniden birka
say daha kardlar. Yeni ekip Pakdilin tek bana kard dergiyi be-alt arka-
da ile karyordu. Bunun yannda Rasim zdenrenle Ali Kutlay Genlik gaze-
tesinde, Erdem Bayaztla Sait Zarifolu Engizek gazetesinde, Cahit Zarifolu ile
Alaeddin zdenren ise Demokrasiye Hizmet gazetesinde sanat sayfalar kar-
dlar. Btn bu bym de klm editrler nlerinden giden, smestr ve yaz
tatillerinde soluu Marata alan Nuri Pakdilden yaz alyor, onunla rportaj yap-
yorlard. yle ki liseli genlerin kard bu sayfalar Ankaralardan, stanbullardan
ses getiriyordu. Mesela Nurullah Ata bu almalardan Ulus gazetesinde vgyle
bahsediyor, tevik edici ve yazmaya zendirici yazlar yazyordu.
Trkiyenin gelecekte adndan sz ettirecei en nemli bir grup edebiyat-
nn ayn lisede bir araya geleceini kim nereden bilebilirdi! stelik bu grubun ya-
ay, dnyaya bak as da aa yukar birbirine paraleldi. Yukarda isimlerini
belirttiimiz edebiyatsever bu genlerin her biri bu uralarn mrlerinin sonuna
kadar devam ettirdiler. Erdem Bayazt, Cahit ve Sait Zarifolu, Alaeddin zden-
ren iirle urayordu. Ali Kutlay ve Rasim zdenren hikye yazyordu. Kutlay ve
zdenrenin hikyeleri henz lise rencisiyken Varlk ve Trk Sanat dergilerin-
de yaymlanmt ilkin. Bu henz lise andaki genler iin olaanst bir hadise
olmu, yazma azimlerini kamlamt. Bunlarn bir ksm (Nuri Pakdil, Rasim z-
denren, Alaeddin zdenren, Cahit Zarifolu, Erdem Bayazt) yazp-izerek iz
brakt, bir ksm da (Ali Kutlay, Ahmet Kutlay, Sait Zarifolu vs.) hayatn engebe-
lerle dolu gaileleri arasnda kaybolup gittiler.
Rasim zdenrene gre bu arkada kmesinin ans bir arada bulunmu
ve ayn havay teneffs etmelerinden geliyordu. Ona gre bir arada bulunmakla
birbirlerini tevik ediyorlard. Ancak bu tevikin, son tahlilde bir temele dayand-
n ileri srmek de kolay kolay mmkn grnmeyebilir. Bu bir arada bulunmann
onlara salad baat yararn, her birinin yenilie sonuna kadar ak bir zihin ya-
ps gelitirmi olmasnda younlat sylenebilir. u soru insanlar hep megul
etmitir: nasl oluyor da Mara edebiyat yapan insanlara mmbit bir ortam sal-
yor? Soru, zellikle lerden sonra iyice anlam tamaya balamtr. Erdem
Bayazt ve arkadalar, daha sonra da onlar izleyen bir edebiyat kuak skn
edip gnmze kadar kesintisiz gelmitir. Aslnda Mara ile Urfann karlatrl-
mas halinde Maran Urfaya bakarak nispeten orak bir kltr arazisine sahip ol-
duu sylenebilir. Urfa, bir peygamberler lkesi olarak zengin bir kltrel mirasn
kesintisiz oca olarak yzyllarn birikimini gnmze tam ve onun sanatlar
bu kltrden srekli beslenmitir. Urfann bu stnl Maraa nispetle ayn za-

58
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

manda onun zaafn da oluturmaktadr. nk o kltr, kendi sanatsnn yeni-

lie ak olmasnn nnde bir mania olarak da belirir. Nitekim Akif nan,
ders ylnda, daha on yedi yandayken Urfa Lisesinden Mara Lisesine geldiin-
de, sanat konusunda nerdeyse kesin kararlara varm bir erginlik iinde hissedi-
yordu kendini. Marataki arkada kmesi ise aray halinde bulunuyordu. Onlarn
bu aray kesintisiz srp gelmitir. Nitekim Erdem Bayaztn son iiri Kz Kule-
si, bu arayn son rnei olarak ortaya kyor. Cahit Zarifolu hayatnn son za-
manlarnda verdii bir mlakatta eski iirlerini reddetmeden, artk Yunus Emre gibi
yazmak istediini beyan etmiti. Yunus Emre gibi yazp yazmad zerine bir ey
syleyemem, son yllardaki iir dokusunda younluklu olarak bir yandan tasavvuf
izleklere yer vermesi, bir yandan da Afganistan sava dolaymnda siyasal syle-
me ilmekler atmas manidar saylmaldr. Ayn ey Alaeddin zdenren iin de ge-
erli: onun, Keremin antas adn tayan iirinden sonraki iirleri, tmyle y-
rek paralayc bir lirizmin terennmleridir denebilir. Erdem Bayaztn, esasta hita-
bete eilimli iiri de gide gide lirik bir syleyie dnmektedir. lm Risalesi ile
balayp Gelecek Zaman Risalesini oluturan Bur iirlerinde lirizmin younla-
t gzlenebilir.
Edebiyatsever bu genler dnemin kalburst tm dergilerini Marata kendi
imknlar lsnde takip etmektedirler. Varlk, Trk Sanat, Hsamettin Bozokun
kard Yedi Tepe, Peyami Safann Trk Dncesi dergisi, kesik kesik kan
Necip Fazln Byk Dousu, Osman Ykselin Serdengetisi, Dost, Naim
Tiralinin kard Yenilik, Seilmi Hikyeler, Hisar, Trk Dili, Trk Sanat, stan-
bul, Bakent Ankara, Aray, Adanada yaymlanan Salkm dergileri srekli izledik-
leri dergilerdi. Gnlk gazetelerin bile gecikerek geldii Maraa bu dergilerin ou
gelmezdi. Kendileri abone olarak getirtirlerdi. Bunlar arasnda Varlk en ucuzlar
ve btelerine greydi. Bir gn btn bu dergilerin dnda Pazar Postas adnda
yeni bir dergi grdler ve yazdklarnn kinci Yeniyle uyutuunu anladlar.
lgnca okumay ve yazmay seen edebiyatsever bu genler zerinde ho-
calarnn da izlerini grrz. Edebiyat hocalar Yusuf Ziya Beyzadolu (ki kendi-
si eski Trk edebiyat hocalarndan Prof. Dr. Sreyya Beyzdeolunun amcas-
dr ve beyzdeolu ismini sonradan almlardr) divan airlerinden ok gzel iir-
ler okurdu. Bilhassa Erdem Bayazt tok sesli iir okuma geleneini ondan almtr.
Yusuf Ziya Bey, klasik edebiyat hocalarndan Ali Nihat Tarlann rencisi idi. Ah-
met Hamdi Tanpnarn rencisi ve lene kadar Tanpnarla diyalogu olan Mus-
tafa Atatanr (Mustafa Atatanr ylnda bizi okuttuktan sonra emekli oldu ve
halen hayattadr. H.Y.) ise okulda ayakl ktphane diye tesmiye olunurdu. Ne-
cip Fazl Byk Douyu karrken birlikte alml vardr. Handan Hiamo-
lu bilgi ve grgsyle, nezaketiyle, kendilerine kar eksilmeyen ilgisiyle unutama-
d yeni mezun hocalardan. Handan Hanm, Haldun Tanerin rencisi olup bu
genleri ok ciddiye alyor ve onlarn, yalarnn zerinde rnler ortaya koydu-
una inanyordu. Bu ocuklarn adeta geleceini grerek ona gre davranyordu.
almalarn zaman zaman retmenler odasnda dier retmenlere de okuyor,
genleri bazen odaya da ararak mahup ediyordu. iiri, edebiyat biraz da bu

59
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

hocalar sevdirdi edebiyatsever liseli bu genlere. Ancak bu hocalar genleri yn-

lendirmekten ok yaptklarna yardmc oluyorlard sadece. O kadar. Zaman za-
man kafalarnn kart, elikiye dtkleri de olmuyor deildi. Bu elikili soru-
larn cevabn onlardan beklemekten ok, kendileri kafa yorarak zm yolu bu-
luyorlard.

60
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

RASM ZDENREN
MDEK OK SESL ZDMLER

SBEL ERASLAN

Rasim zdenren Beyi ilk okuduumda skdar Kz Lisesi rencisiydim.

Makalesinde takdir yetkisi ve hukuk yapma kavramlarn anlatyordu. Makaleyi
liseli bir kz iin cazip klan eyse, kukusuz o yalarda balam bir hukuk merak
deildi nk hem hukuk teknii hem de felsefesi itibariyle olduka zor olan bu
konuyu, liseli merakn da hareketlendirecek bir slupta ele almak bugnden bak-
tmda bile hayli artc geliyor. Yazsnda kardeiyle birlikte geirdii yaz gn-
lerinden bahsediyordu, bisiklete binmekle ilgili zihinsel hazrlktan yola karak,
farkl dnebilme hakk ve bunun metodolojik yetkinlikle olan ilgisini, fikri sa-
laml ve sav kavramn ortaya koyduu harika bir yazyd Edebiyat retme-
nimiz Ayla Aabegme heyecanla koup, yaz hakknda uzunca konutuumu-
zu hatrlyorum. te, deneme budur demiti hocam. Gzlerini Bat ezberlerine
fena halde takm tipik Trk ocuklarndan birisi olarak hocama sormutum: Yani
Bacon gibi, Montaigne gibi mi? Sorumu tashih eden hocam, yani Cemil Meri
gibi diyerek bam okamt Deneme kelimesi o gnden sonra benim kut-
sal Ar Dam olmutur.
Rasim zdenreni aslnda ok daha nceleri tanm olduumu ise, niver-
siteli gnlerimde farkedecektim. ok Sesli Bir lm televizyonda seyrettiimde
ilkokul rencisiydim. liklerime kadar kahramanlaryla birlikte yaadm o lm
yolu, aresizlik ve yalnzlk, ryalarma kadar girmiti. Hasta bir baba, anlayl ve
halden bilir bir at ve cesur bir ocuk Ve hayat Eitsizliklerden ok adaletsizli-
in, hakkaniyetsizliin resmi olan bu dram, sonralar sosyal adaletiliin sinema-
tografik ve klt meydan okumas haline dnmtr. Ylmaz Gney ve erif G-
ren sinemalarnn kanonik kabul iindeki temeli, bence bu senaryodan beslenmi-
tir. Sabahattin Ali ile balayp Orhan Kemal ile devam eden naturalist sol perspek-
tif, artc bir ekilde sa olarak kabul edilen Rasim zdenrenle edebi ob-
jektivizme kavuurken, ayn zamanda sosyal adalet syleminin sadece solcula-
ra has bir dil olmad da kantlanmtr Tm bu naturalizme has renklerine ra-
men Rasim zdenren yk dilini, yerliden evrensele evrilten, lirik klan srlar ise
Denize Alan Kapdan bakarak zmek mmkn. nk bu ykler iin ada

61
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

menkbeler demek belki daha doru olur Sezai Karakoun iirde yapt gelene-
e dayal yeniyi, ykde kuramsallatrm yazardr Rasim zdenren
Rasim zdenreni ehirli klan medeni perspektifi ok nemsiyorum.
Onu sola dair oka piyasa edilmi kyc ve iici dilin ezberi dnda klan, biz
stanbul taifesi nazarnda Ankara ekol olarak isimlendiren rasattan sz ediyorum.
Nereden bakarsanz bakn, Rasim Bey, tm medeniyeti tasavvuru ve Trkiyeci
sosyal adalet vurgusu ile birlikte, bakentlidir. Bu onun giyim tarzndan, mzik
zevkinden, centilmenlie has salon kaidelerini hi atlamayan tavrna kadar, he-
men her kesimin sz birlii edecei beyefendilii ile hlasa edilebilir. Gl Yeti-
tiren Adamn, gl ve baheyi, Devlet Planlama Tekilatnda ihtisas etmi olmas
da bu balamda rastlantsal bir ey olmasa gerek
Prof. Dr. Turan Karata, Yaayan narlar: Ustaya Sayg programnda
zdenreni tanmlayan bir szlk hazrlansa ilk on kelimenin unlar olmas ge-
rektiini sylemiti: Herkese sahip kyla bir aabey, birok kiinin tercihinin
aksine sanat gtrd yer olan Ankara, yumuak huyluluuyla hilm, haya-
tnda ve yazlarndaki l, Anadolu, anlatmak, arkada, okumak, istik-
rar ve istikamet gibi kelimelerdi bunlar
zdenrenin kurucusu olduu Mavera ekolnden bahsetmeden Trkiyedeki
slamc hareketi anlamak da imknsz olur kukusuz. Rasim Beyin kendi iinde
birbiriyle yaran; sanat, dnce ve hareket kimlikleri balamnda tanmlayabile-
ceimiz geni kltrel hasadna tanklk yapan kiileriz neticede Onun sadece
okuyucu profiline bakmak bile bu rasat hakknda nemli ipular verecektir. Sek-
sen yalarndaki okuyucular ile on be yalarndaki okuyucularn bir arada gr-
mek ka sanatya nasip olur? retim yesinden siyasetilere, gazetecilerden
airlere, Bakent ve Payitaht, tm Anadolu ile birlikte dnldnde, Rasim
zdenren siyasal istiarelerinde de ortaya koyduu gibi; Trkiyenin kendisi-
dir aslnda
Zarifolunun iirsel ifadesiyle Mavera hareketini mayalayan yedi gzel
adamdan birisidir. ykcln sr ve tasavvuf hakikati balamnda modern dil
ve tasarm zerinden yeniden ina etmi bir emektardr. Nefs ve irade atmas
hakknda gelenekten szld halde gayretle ortaya koyduu yeni dil zerin-
de durulmas gereken mhim bir almdr.
Asm Gltekinin ifadesiyle, Rasim zdenrenin kulland imdiki zaman
kipinin, bu balamda binlerce yl ihata eden geni bir medeniyet tasavvuru ol-
duunu vurgulamak da gerekir. Bu balamda onun ortaya koyduu dnsel per-
formans, yaratc yazarlk tanm erevesinde Cevdet Karaln isabetli tanmy-
la evrensel kemie ileyen bir mekatronie dnmtr. Bu dil inacdr, hen-
desecidir ve elektriklidir. nsan bilincinin anatomisi, haritas izilmektedir adeta
Bense iin daha naif ve hayata dair olan ksmndan sz etmek isterim. Onun
tevazu ve insan sevgisine dayal gerek hayat hikyesine dokunmak, evresinden
hi eksik olmayan genlik haresinden bahsetmek, ok anlamldr zdenren den-

62
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

diinde. Onu, karlkl muhaverelerle genlerle buluturan Bur FM Genel Ya-

yn Ynetmeni Bnyamin en, edebiyat konularndaki hakimiyetinin yan sra gn-
cel ve politik yorumlarndaki isabetten sz eder sk sk, kendisinin Resulullahtan
(sav) bahsettii baz radyo programlarnda gzlerinin yaardna, namaz ok
gzel klyor oluuna ahitliini dile getirir Benim iin Rasim zdenrenin d-
nce ve hareket konusundaki yol acl, dinamizmi, onun sanat performans-
nn asla gerisinde kalmayacak bir yndr.
Ar politik gndem ve iinden gemekte olduumuz zorlu sre dnld-
nde Rasim zdenrenin sabrl ve alakgnll, rindane kiilii adeta dingin bir
yayla gibi ayor gnlleri Edebiyatn nelii hakknda konumaktan her zaman
kanm birisi olarak, Rasim zdenren edebiyatn, her daim bir ocuk merak
ve safiyetiyle karladm, o yklerle bydm. Onun satrlarndaki kederli hatta
bana gre ou zaman trajik gelebilecek genel hikyeyi, geni zaman bilincinde,
kader bilgisi karsnda ister istemez acz iinde olan kulluk vurgusuyla okudum.
Onun varoluulara has bu keder ve vicdan vurgusu, slam tasavvuruna has
hatta tasavvufi hl erevesinde dokunmutur ruhuma Gelenee yapt atf-
lara ramen onu asla kolaj ekseninde gelenekselci bulmadm, hatta ehirli
ve modern insana has an problematiklerini hep nemseyen hliyle devinimi
srekli yeniliki bir sanat haliyle grdm
Her ey bir yana
mrmde sadece yksek mahkemelerden aldmz cezalarla tand-
m siyah An/karadan ykselen dostane bir ev ars olarak bilirim Rasim
zdenreni Beni Ankarada evine davet etmi baka bir aile tanmadm
iindir belki de Rasim ve Aye zdenren ifti, konukseverlikleriyle Hac
Bayramn gnmzdeki temsilcileridir Hac Bayram Klliyesi, hayy ve kay-
yum zikriyle yaan yamur, slak ve bilgili kediler, gll Yasinler, tedirgin kzlar,
binbir tevbeyle alaan kadnlar, Roma devrinden kalma ykk stunlara yaslan-
m byk minareden ykselen gel ars Bu, kalbimin ektii Rasim zde-
nren fotorafdr.
Ne zaman Rasim zdenren stanbula geliyormu deseler, kanatlar kar
srtmdan Koup yanna varrm. Herkes edebiyattan sanattan sz amak iin
sabrszlanrken, ben gl yzl Aye Teyzeyi sorarm ona, pembe gmleiniz size
ok yakm derim, bahi karl anlatm garsonlarn ellerinden kaptm
tepsiyi koa koa nce ona getiririm, bir fotoraf ekilecekse stadla, dizlerinin
hizasna kmeyi kimseye kaptrmam, bir kedi gibi
Hasl kelam:
Hocamz ok seviyoruz. Allah ona uzun mrler versin, hep gller yetitirsin
daima
Tek bana umaz uzun yol kular.
Kanatlarnn altnda eskir nice mevsimler, nice kentler, haritalar ve sahralar.

63
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

Vaktin geldiine dair bir his dmeye grsn bilge kuun gsne
Hemen gkyznde daireler izmeye balayarak, bir haber yazar semalara:
Toparlann vakit geldi! demektir bu kularn dilinde
Rasim zdenren, uu retisidir benim iin
Uzun ve sabrl kanatlar, hepimize gven veriyor

64
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

RASM AB DYEBLMEK

BLENT ATA

Doksan yedi ylyd. Sanki dibe vurmutum ve yukar kmaya alyordum.

iir ve yk yazyordum. Beni teskin eden ey kocaman bir yalnzln ortasnda
tek bir isimdi. Bir gn birahanelerin ortasndaki bir kitabevine girdim. Ankarada gi-
rip kmadm kitap yoktur. Ama buras yeni almt galiba. Sonra o ismi gr-
dm. Rasim zdenren, hikyeci. Kitaplardan birini anca besmeleyi grdm. Bir
hikye kitab ve besmele. Aradm ey bu muydu? Benim bu adamdan neden ha-
berim olmamt! Sonra hatrladm. Hrriyet Gsterinin bir dosyasnda galiba s-
lamc yazarlar arasnda ismi geiyordu. O fotoraf hatrladm. Balkondan deni-
ze bakan bykl, gzlkl, boazl kazak giymi bir adam Krk yalarnda. Drt
be kitabn birden aldm. O kitaplar antama koyarken iimde hem bir heyecan
vard hem de bir kzgnlk. Seviniyordum. Nihayet aslnda ait olduum topraklara
geri dnmtm ve kavmimden birini bulmutum. Mslman bir yazar. Kzgndm,
nk imdiye kadar bu kitaplar hi fark etmemitim.
Yeniden nanmak, Hastalar ve Iklar, ok Sesli Bir lm, zlme, ar-
plmlar, Gl Yetitiren Adam, Denize Alan Kap, Acemi Yolcu, Ben ve Hayat
ve lm. Ramazand. ki kitabn birlikte okudum. yi deildim. Oruca ve o iki ki-
taba snmtm. Yeniden nanmak ve Denize Alan Kap. Kitaplar daha bitme-
miti ama ben kararm vermitim. Gidip bu adam bulacaktm. stanbula gitmek
iin plan yapmaya baladm. Rasim zdenren neden stanbulda olmalyd bil-
miyorum. Galiba denize bakan o fotorafndan dolay. Sonra bir gn Cihad ahi-
nolu, Necati Mertin Rasim zdenrenden bahseden bir yazsn gsterdi. Me-
er Rasim zdenren Yeni afakta yazyormu. Aldm o gazeteyi, yoktu. Birka
gn daha takip ettim, yok. Baktm byle olmayacak, kalktm gazeteye gittim, sor-
mak iin. rendim ki Rasim Bey Ankarada yayor. Vay canna! Bu mthi bir
eydi. Sal gnleri uradn sylediler. ki sal st ste gittim, gelmemiti. Yazla-
rn baka birileri getirmi ya da faksla gndermiti, ama kendisi yoktu. Bu arada
Gkhan zcanla tantk.
Sonra Rasim Beyi grdm. Ona, bu arkada dediler, ka zamandr gelip
gidip seni soruyor. yle bir szd beni. armtm. Denize bakan adam ya-
lanmt. Bizi niye aryorsun, hayrdr? dedi. Dedim ki, kitaplarnz okudum, si-

65
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

zinle tanmak istedim. Mslman bir yazarla. Yzme biraz daha dikkatle bakt.
Nasl buldun yazdklarmz? dedi. Fena deil dedim. Glmeye balad. Yann-
da duran uzun boylu adama dnp, duyuyor musun u demolunun syledikle-
rini Remzi Abi? dedi. Remzi Maturu da ilk kez orda tandm. Duymadm baba
dedi. Rasim Bey, baksana bizim yazdklarmza fena deil diyor dedi. Odada bu-
lunan herkes glmeye balad. Denize Alan Kapnn beni rahatlattn syle-
dim. Allah Allah! O kitabmz ou bunalarak okuduunu syler oysa dedi. Ba-
ka ne konuuldu fazla hatrlamyorum. Remzi Abi, Rasim Bey hakknda bir ey-
ler syledi bana. Rasim Bey, gazete yazs konusunda orada birilerine bilgi verdi
ve tekrar konumaya baladk. Bana baka kimleri okuduumu sordu. Bilge Ka-
rasu ve birka yabanc yazar. Ne i yaptm, nerde okuduumu, ka karde ol-
duumuzu filan sordu, syledim. Matematikte okuyordum, iir yazyordum ve bir-
ka da yk denemem vard.
Dar ktk. Olgunlar sokan Karanfille kesitii kede durduk. Rasim
Bey, Remzi Abi ve ben. Rasim Bey bana bir sr kitap ismi syledi okumam iin,
not aldm. Ev ve i telefonlarn verdi. Haftaya gel grelim dedi. Biz sal gnle-
ri bu saatlerde geliyoruz. Peki dedim, geleceim ve ayrldk. Bu iki adam, bir bil-
ge ve yanndaki son derece nazik yardmcs Karanfilden aa doru giderken,
ben kavak aalarnn yapraklar arasndan yzme vuran ikindi gneiyle mut-
lu, kendimi bulvara braktm. Nereye gideceimi bilmiyordum ama bir eylere, ok
eski bir eylere kavumuum gibi, garip bir esrimeyle yrmeye koyuldum. O ak-
am sakladm gzel bir ajandaya, not dtm. Bu deftere yazacaklarm bugn
tandm Rasim zdenren hakknda dndm, yaadm eylerle dolacak-
t. Sonra bunlar yazmann, yaamn biricikliini glgeleyeceini dnp o cm-
leyi ktta yalnz braktm.
Sonraki iki hafta boyunca gazeteye gitmedim. Gitmek istediim halde bir ey
engel oldu. Katm ve sz verip gitmediim iin utandm. O gn yine Gkhan z-
can vard gazetede. Remzi Abi ve Rasim Bey ikindi sonu kapda grndler. Ra-
sim Bey herkese selam verdi ve doruca yazsn teslim iin Rahime Hanmn
yanna gitti. Geldiinde karmda durdu. Geleceim diye sz verdin, gelmedin
dedi. Evet dedim, gelemedim. ki hafta geti dedi. Evet dedim. ki hafta 14
gn eder dedi, evet dedim, glmsemeye alarak 14 gn arp 24, saat
eder dedi. Evet dedim, biraz afallayarak. saat dakika eder dedi.
arm, susuyordum. O kadar dakika u kadar saniye eder ve u kadar salise
diye baz rakamlar syledi. Ben dedi, seni bunca zaman bekledim. ok ciddiy-
di. Kimse konumuyordu.
Dar ktk, yrdk. Kitaplarn nnden getik, insanlarn yanndan ge-
tik. Sonra Rasim Beyin evine kadar yrdk mz. Dede Efendi Sokak 27 nu-
mara. Yokuun sonundaki ev. Sonraki yllar boyunca o yokuta vedalatk. Yk-
sel caddesinden Dede Efendiye giden yol. O yol boyunca kitaplardan, insanlar-
dan, hayattan ve her eyden konutuk. Evin nnde ayrlamayp son bir mevzu
daha aardm ou kez. Bir gevezelik daha ve sevgilimi brakr gibi iki yl bo-

66
___________________________________Medeniyetin Burlar RASM ZDENREN KTABI

yunca Rasim Beyi pek ok kez evine braktm. O bir sevgiliden ok bir babayd.
Yan yana yrnebilen bir baba.
Sonraki gnlerde hayatmdaki her ey birdenbire hzland. rencilik devam
ediyordu ve ie girip memur olmutum. En nemlisi evlendim. Yazmak artk dur-
madan ertelenen bir ey haline gelmiti. Yazdklarm toplayp Rasim Beye gittim.
Planlamadaki odasnda yazdklarma yle bir bakt. Bir ikisini okudu ve Adam
olacak ocuk kakasndan belli olurmu dedi glerek. Ama bence sen iir yerine
ykye devam et. Yazdklarmn tmn okumak iin yanna ald. Birinin bana
bir eyi yapamayacam sylemesi deil, ima etmesi bile beni mthi gck eder.
Bir sre grmedik. Ben derslere, ie filan gmlmtm. Bir akam eve
dndmde eim, Rasim Beyin telefon ettiini, beni mutlaka grmek istedii-
ni syledi. Galiba bir ykn ok beenmi dedi, eim. i gc brakp yanna
gittim hemen. Ya dedi, hac abi sen bunu ne zaman yazdn. Bu mthi bir yk
Gerekten yle mi dnyordu, bilmiyordum. Sabaha kadar uyuyamadn, bu
yky dndn syledi. Beni yreklendirmek iin byle sylediini dn-
dm. Ama aka yapmak iin her vakit frsat kollayan adam, bu kez ciddi gibi du-
ruyordu. Sonra ben baka ykler yazdm. Bir sr iir ve yk. Karlkl olarak
yazdmz ykleri haber veriyor birbirimize okutuyorduk. Fakat meer o nice za-
mandr yazmay bekliyormu da bizi bekliyormu gibi ha bire yazmaya ve yaynla-
maya balad yklerini. Kuyu, Hrt, Toz, Anszn Yola kmak. Hepsi pe pee
o birka ylda kt. Ben yazdklarnn iire ne kadar yakn durduunu syledim bir
keresinde, o da ben iir yazyorum aslnda dedi.
Altm yana gelmiti. Bilgisayar yeni yeni reniyordu. Elektrikli daktilo-
suyla yazd yklerini bir zarfn iinden karp verdii gn hatrlyorum da..
elimde bir ganimet vard. Bu ihtiyardaki azmin yars bende olsayd ya.. Maallah
vard. Salonda portatif bir masann zerinde nce defterlerine notlar alyor, son-
ra yazmaya balyordu. yky yazmaya baladnda kafasnda oktan bitirmi-
ti aslnda onu. Ban, sonunu ve nemli noktalarn kafasnda kurmu geriye do-
kumak kalmt. Bense ne yazacam bilmeden balar ve sonuna kadar bilmem
nerde duracam demitim. Cahit gibisin demiti. Cahit Zarifolu, Aleaddin z-
denren, Akif nan, Sezai Karako, Nuri Pakdil ve Necip Fazl isimleri o kadar ok
geerdi ki sohbetlerde. Bazen kap alacak, ilerinden biri kp gelecek dergi ha-
zr m diye soracak, sofradan tuzu isteyecek ya da namaza durduumuzda yeti-
ip saftaki yerini alacak gibi gelirdi. stelik yetikin herkese malum olan yalary-
la deil, kk bir ocuk olarak, daha byklar terlememi delikanlyken ya da en
muzip, en kederli halleriyle, bizden olan almak, kendinden olan bize katmak iin.
Artk DPT ye kimliksiz girecek kadar sk gelir gider olmutum. Rasim Beyin
odas gn boyu insanlarla dolup tayor, o hepsini dinliyor, insanlar birbiri ile ta-
ntryor ve benden air diye bahsediyordu. Byyordum. Galiba hi kimse bana
bu kadar deer vermemiti. Ben susuyorum, ay iiyorum, bir ay daha. O not-
lar alyor, gelen insanlarn ismini, kim olduunu, nereden nereye savrulduklarn
yazyor kda. Her yeni aycya kapy nasl aacan, nasl kapatacan tarif

67
YK KTAPLARI VE YKCLK______________________________________________

ediyor. aycdan sonra bir kda aylar not alyor. ayc akam hesab alrken
onu artyor. aydan, nce kakla bir yudum alyor. Bir sr kelli felli adam ona
abi diyor. O telefon ayor, nemli birine bir eyler sylyor, odadaki birinin ii hal-
loluyor. O adam gzleri dolu dolu Allah raz olsun abi diyor. O odann iinde hi
tahmin etmediim adamlar, yle konulardan bahsediyor ki her an aknlkla hi
bir ey bilmediimi, ok okumam gerektiini dnp gecikmiliime zlyorum.
Sonra duvardaki takvimden namaz vaktine bakyoruz ve namaz iin aa iniyo-
ruz. Unuttuum eyleri anlatyor ve hi bilmediklerimi. Mezzinlii, imaml. Ce-
maate nasl katlacam ve evliyaullah ve peygamberleri ve Rasulullah ve Rab-
bimi. Anlatt eyleri hi yabanclamadan benim malmm gibi alyorum. ocuk-
luuma uyanyorum. Ayrldktan sonra yollarda ark syleyip hamd ederek al-
yorum. Namaz klmaya baladka annem bendeki deiimi gryor, dua ediyor
sana kim yol gsteriyorsa diye.
Bir keresinde daha vakit vard. Darda klabilirdik namaz. Hayr dedi, bu-
rada Planlamada klalm. Israrl oluunu ve cemaate yetimek isteyiini merak
ettim. Ama sormadm. Planlamann o gzel abdest alma yerinden getik. zal
yaptrmt. Buras dedi, eskiden tklm tklm olurdu. 28 ubattan beri insanlar
mescide gelmeye ekinir oldu. O yzden namazlar burada klmak istiyorum. Ar-
kadalarna cesaret vermek iin, namazlar burada klmak istiyordu. Be on kiiy-
dik. Ben o gn kollarm kocaman olsun istedim, bacaklarm kocaman olsun, bir
dev olaym. Birka kiilik saf tutaym. Bu kadar hi olduumu ve bu kadar nemli