Dengbej Adıyaman

Dengbêjlik kültürünü yaşatmak için 5 yıldır kilam söyleyen Ersin Adıyaman, sesi ve yorumuyla tüm ilgiyi üzerine çekiyor.

Iğdır’ın Özgürlük Mahallesi’nde oturan 15 yaşındaki Ersin Adıyaman, sesi ile kentin en sevilen dengbêjlerinden biri. Iğdır’da kutlanan Newroz’da sahneye çıkan Adıyaman, söylediği kilamlarla dakikalarca alkışlandı. Yaz aylarının gelmesi ile birlikte ailesiyle Xanê Yaylası’na giden Ersin, mevsim boyunca çobanlık yapıyor. Günde en az 3 saat kilam söylediğini anlatan Adıyaman, tek amacının ise dengbêjliği yaşatmak olduğunu anlatıyor. Şakiro, Zahiro, Nuriyê Qerekose gibi dengbêjlerin izinden gittiğini ifade eden Ersin, yaşadığı sürece bu geleneğe emek vermek istediğini anlatıyor.

Kilamları beğenince Şakiro’yu araştırdım

Çocukluğundan beri kilamlara ilgisi olduğunu söyleyen Ersin, 15 kilamı ezbere bildiğini söyledi. Dengbêj Ersin, “Ekonomik imkanlarından dolayı okuyamadım. Ailemin ekonomisine yardımcı olmak için yazları çobanlık yapıyorum. Sesimi insanlar çok beğeniyor ve anadilim Kürtçe olmasında dolayı kilam söylemeye karar verdim. Ben, 10 yaşımda çobanlık yapıyordum babam bana bir telefon aldı. Ben de telefonda kilamların sözlerini ezberledim ve sonra söyledim. İnsanlar kilamları beğenince bu kez Şakiro’yu araştırdım ve daha farklı şeyler öğrendim. Ben de kendimi geliştirmek, Kürt kültürüne katkı sağlamak için daha çok kilam ezberlerdim” diyor.

İmkanlarım kısıtlı olsa bile bırakmayacağım

Dengbej Şakiro gibi usta sanatçıların yolunda ilerlemek istediğini belirten Ersin, “Kürtçeyi çok seviyorum. Bu nedenle hem dilimi öğrenmek hem de daha çok dengbêj kültürünü tanımak istiyorum.  Toplum olarak dengbêj kültürüne sahip çıkmamız gerekiyor. İmkanlarım kısıtlı olsa bile kilamları bırakmayacağım. Daha çok kilam ezberlemek ve söylemek istiyorum. Dilimizi kültürümüzü yok etmek isteyenlere karşı bu şekilde cevap olmak istiyorum” diye konuştu.

Sürekli kilam ezberliyor

Oğlu Ersin’in müziği çok sevdiğini ve 10 yaşından beri kilam söylediğini belirten baba Murat Adıyaman, “Oğlum Kürtçe şarkı söylemeyi çok seviyor. Özellikle denbêji söyleyen rahmetli Şakiro’yu dinleyip söylüyor. Çocuğum Kürt kültürünü benimsediği için ailesi olarak mutluyuz ve destekliyoruz. Kendisini Kürtçe müzik sanatı alanında geliştirmesini istiyoruz. Ersin sürekli kilam ezberliyor. Denbêjlerin hayatlarını bakıyor ve onları taklit etmeye çalışıyor. Kardeşleri gibi oyun değil tek uğraşı kilam olmuş. Yani Ersin’in Kürt kültürüne bir katkısının olması bizi çok mutlu ediyor” dedi.

Devam etmesini isteriz Çocuğunun müzikte ilerlemek istediğini fakat imkanlarının kısıtlı olduğunu söyleyerek baba Adıyaman “Yaz aylarında yaylaya giderek hayvancılık yapıyoruz. Kışları ise şehir merkezine geliyoruz. Yaylada oğlum da çobanlık yapıyor. Sesi herkes tarafından çok beğeniliyor. Akrabalar ve komşularımız akşamları bize gelir kilam söylemesini istiyorlar. Bu durum hem çocuğu hem de bizi çok mutlu ediyor. Daha çok kitleye hitap etmesi istiyoruz ama hem ekonomik olarak durumumuz iyi değil hem de kendini Iğdır’da geliştireceği bir mekan yok.  Yani böyle devam etmesini isteriz. Zaten kilamlarımız unutturulmaya çalışıyor. Sadece oğlum değil sesi güzel olan ve kilamlara ilgisi olan insanların bu kültürü devam etmesi gerekiyor” diye konuştu.

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde sözlü gelenek dengbejlik, genelde erkekler tarafından sürdürülüyor. Diyarbakır'da Dengbej Evi'nin tek kadın temsilcisi olan "Dengbej Feleknaz', kadınlar yapamaz düşüncesini kırıp, bu geleneğin temsilciliğini üstleniyor.

Diyarbakır'da sesiyle erkek dengbejleri gölgede bırakan Feleknaz, dengbejliği ilk kadınların başlattığını söyledi. Diyarbakır Dengbej Evi'nde gönüllü olarak sahne alan ve gelen yerli yabancı turistlere kelamlarını aktaran Dengbej Feleknaz, ilk kez kadın dengbej olduğunu gören vatandaşların güzel tepkiler verdiğini söyledi. Geçmişten günümüze dengbejlik geleneğini İhlas Haber Ajansı (İHA) muhabirine anlatan Dengbej Feleknaz, "İlk olarak bizim köylerde düğünler olurdu. Saz yok, davul yok, erbane yok, davul-zurna yoktu ve biz düğünlere giderek uzun havalarımızla oyun havalarımızı oynar, 3 gün, 3 gece, 7 gün 7 gece düğünümüzü yapardık. Gelinin evine giderken oyun havalarının çeşidini biliyorum. Damadın uzun havaları ayrı, gelinin ayrı, her biri ayrıdır. Her kültür ayrı, örf adeti ayrı. İlk başta düğünlerde söyledim. Yine tepki alıyorduk, yüksek sesle söylüyoruz diye. Gerekçe ise erkekler rahatsız oluyor diye. Yavaş yavaş o zinciri kırdık. Diyarbakır'a geldim. Dengbejlikte anne ve kadının emeğidir. Dengebjlik dert söylemektir. Derdini söyleyip dökmektir. Her şeyi hafızamızda kaydedip yazısız bir şekilde söylüyoruz. Kız, bir oğlana aşık olmuşsa ve aile vermemişse kendisi ve onun üstüne söyler, sevdiği askere gitmiş onun üstüne söylemiştir, sevdiği öldürülmüşse onun üstüne söyler ya da birinin kardeşi öldürülmüştür onun üstüne söyler. Bunların hepsi dengebjlik dert söylemek olarak geçiyor. İnsanın acısı varsa söyler. Örneğin taziye ağlamakla güzel, düğün eğlenmekle güzel. Bu, örneğin hem yas için hem de düğün için söylenmiş bir söz. Gelenler beni görünce hem şaşırıyor hem de seviniyor. İki defa Avrupa'ya gittim. Paris ve Polonya'ya. Burada beni gören yerli ve yabancı turistler yoğun ilgi gösteriyor" dedi.

PİRHA- Adıyaman’da depremde çok sayıda yakınını kaybeden ve sonrasında Didim’e yerleşen depremzede kadının Kürtçe ağıtları yürekleri dağladı.  

Maraş merkezli 6 Şubat’ta meydana gelen ve depremler, 10 ilde yıkıma yol açtı. Yıkımın en ağır olduğu kentlerden olan Adıyaman&#;ın köylerinde de büyük bir yıkım ve can kaybı yaşandı.

Arama-kurtarma çalışmasının yapılmadığı Adıyaman’da yakınlarını enkazdan çıkaramayan bir kadının ağıtı bir neslin nasıl yok olduğunu anlatıyor.

Adıyaman’daki deprem sonrasında göç etmek zorunda kaldığı Didim’deki cemevinde Kürtçe ağıt seslendiren kadının acısı, herkes üzerinde büyük etki bıraktı.

Her attığımız adımda yeni bir acı karşılıyor bizi. Halini hatırını sorduğumuz çoğu kimse sessiz bir tonla, “nasıl olalım” cevabını alır almaz akan gözyaşlarına şahit oluyoruz.  Çocuğunu kaybeden, torununu kaybeden, kardeşini kaybeden onlarca insanın bir araya geldiği Didim Cemevinde ağıt yakan depremzedenin sesindeki çaresizlik ve yalnızlık kendini çok ağır hissettiriyor.

15 dakika boyunca yüzlerce kelime ile tamamen doğaçlama olarak Kürtçe ağıt söyleyen kadının sesi, bu çaresizliğin büyük resmi olarak yerini alıyor. Cemevine sığınan depremzedelerin yalnızlığını, öteki olmanın halini bütün iliklerimizde hissediyoruz.

“Bîr” kelimesi Kürtçede hem “kuyu” hem de “hafıza” anlamına gelirken, depremzede kadın tam da bu hafıza kuyusunun dili oluyor.

PİRHA/AYDIN