Gözünüzü açtınız ve fark ettiniz ki etrafınız uçsuz bucaksız kar ile çevrili. Hava çok soğuk. Çevrede insan yok. Belli ki kutuptasınız. Peki hangisi? İşte Kuzey ve Güney kutupları arasındaki farklar, benzerlikler.
Dikkat: Kırmızı metinlerde Kuzey, siyah metinlerde Güney Kutbundasınız…
Üzerine bastığınız buzul tabakasının kalınlığı 0,1 ila 5 metre arasında değişiyor ve Arktik Okyanusu üzerinde yavaşça yüzmekte. Donmuş deniz suyundan oluşuyor; üzerine de biraz kar yağmış. Altındaki suyun derinliği metre. Sürekli parçalanıp birleştiği için çok pürüzsüz bir alan değil. Bulunduğunuz yerin adı Arktik.
Deniz seviyesinden metre yüksektesiniz. Yağan kar hiç erimediği için birikerek sıkışmış. Üzerinde durduğunuz buzulun kalınlığı metre. O da altında duran metre rakımlı kaya tabakası üzerinde duruyor ve yılda 10 metre kadar hareket ederek Weddel Denizine doğru yol alıyor. Bulunduğunuz yerin adı Antarktik, yani anti-Arktik.
En yakın kara parçası kilometre uzaktaki Grönland sahili.
En yakın deniz, kilometre uzakta bulunan Roosevelt Adası’ndaki Whales Körfezi.
Sıcaklık ölçümü rastgele yapılıyor çünkü hareket eden, kırılıp birleşen buz parçaları üzerinde ufak bir meteoroloji istasyonu kurmak bile akıllıca değil. Sıcaklıklar +13°C ila °C arasında değişiyor.
Sıcaklıklar yılında kurulan büyük araştırma üssü tarafından ölçülüyor; °C ila °C arasında değişiyor.
Kuzey kutbunun tam ortasın gösteren bir işaret yok.
Güney kutup noktasını belirten temsili bir direk var. Her yılın ilk günü yeri değiştiriliyor.
Kutuplarda her yıl 5 ay gündüz, 1 ay alacakaranlık, 5 ay gece, 1 ay alacakaranlık yaşanıyor.
Kuzey ve Güney kutupları birbirine ters olduğu için 21 Temmuz’da Kuzey Kutbunda yaz ortası yaşanırken aynı gün Güney Kutbunda kış ortası. Güneyde ise yaz ortası 21 Aralık.
Kuzey Kutup bölgesinde tepeler, dağlar, büyük nehirler, göller, hareket eden dev tepeler ve tundralara ek olarak dünyanın en büyük biyomu olan Taiga var.
Ne nehir var ne de ağaç. %98’i buzla kaplı olduğu için sadece bembeyaz kar görünüyor. Toprak bitkileri çok az. Çalı ya da çimen mevcut değil. Sadece uzak adalarda ufak tundra alanları var.
Her iki kutup bölgesinde kışlar uzun, aşırı soğuk ve karanlık; yazlar ise sadece soğuk, kısa ve aydınlık. Ara mevsimler de var, ancak çok kısa sürüyor.
Arktik nispeten daha sıcak; çünkü deniz sıcaklığı -2°C’nin altına düşmüyor. Ayrıca buradaki soğuk hava güneye doğru kayarken güneyden gelen sıcak hava da kuzeye yöneliyor. Böylece bir döngü oluşuyor.
Antarktika daha soğuk; çünkü diğer tüm kıtalardan daha yüksek rakıma sahip. Her metrede sıcaklık 1°C düşüyor. Ayrıca kutup rüzgarları nedeniyle soğuk hava kıta üzerinde sürekli dolaşıyor ve diğer bölgelere hareket etmiyor. Yeryüzünde bugüne kadar kaydedilen en düşük sıcaklık, yılında Vostok İstasyonu’nda ölçüldü: °C.
Tundra bitki örtüsü hâkim. 11,5 milyon kilometrekare alanda sürekli donla kaplı bodur çalılar, karayosunları, likenler, ciğerotları gibi farklı bitki çeşidi var. Ayrıca Ren geyiği, Misk öküzü, çeşitli kemirgenler, tavşanlar ve sincaplar yaşıyor. Tundralar güneye doğru artıyor, kuzeye doğru gidildikçe azalıyor.
Kıtanın yalnızca %1’lik kısmında kar ve buz yok. Bu kısım Antarktik yarımadası ve çevresindeki adalardan ibaret. Nunatak adı verilen karsız tepeciklerde sadece birkaç çiçekli bitki türü yetişiyor.
Bunun yanında farklı yosun türü, farklı liken türü ve 25 ciğerotu türü görülebiliyor. Çok nadiren algler ve likenler kaya içlerinde yetişebiliyorlar.
Her iki kutup bölgesinde de denizler fitoplanktonlar sayesinde çok verimli. Sualtı akıntıları sayesinde besinler taşınıyor ve yaz aylarında uzayan günler de verimliliği arttırıyor.
Kuzey kutbunda birçok hayvan var; Kutup ayısı, fok, balina, tilki, Ren geyiği, kar baykuşu, sincaplar ve tavşanlar gibi. Bölge Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya kıtalarının kara parçalarına dahil olduğu için hayvanlar kışın göç edip daha verimli yaz aylarında geri gelebiliyorlar. Denizde de fok, ayı balığı, deniz fili ve balina gibi büyük hayvanlar mevcut.
Antarktik’teki en büyük kara hayvanı 1,3 cm boyunda bir böcek; kanatsız bir tatarcık türü olan Belgica antarctica.
Denizde ise birçok hayvan var. Hayatlarının bir bölümünde karaya çıkıyor olsalar da aslında denizde yaşıyorlar. Birçok kuş, penguen ve fok türü var. Bunlar arasında Yengeç foku, büyük memeliler sınıfında insanın ardından en büyük nüfusa sahip olan hayvan: Sayılarının 75 milyona yaklaştığı tahmin ediliyor. Antarktika’daki hayvan nüfusunun artmasının en büyük sebebi, insanlar tarafından avlanmıyor olmaları.
Arktik bölgesinde Eskimo, Çukçi, Sami, Yakut gibi birçok halk yaşıyor. Burada yaşayanların çoğu göçebe ve avcı-toplayıcı. Doğal olarak toplayıcılıktan daha fazla avcılık yapıyorlar. Farklı olarak İskandinavya’nın Samileri Ren geyiği yetiştiriciliği ve çobanlığı yapıyor.
Arktik çevresinde birçok köy, kasaba ve şehir var. Bunların en büyüğü, bin nüfusu ile Rusya’ya bağlı Murmansk şehri. Arktik bölgesinde yerleşik nüfus 4 milyon civarında.
Kimsenin evi Antarktika’da değil. ’li yıllara kadar insanın ayak basmadığı bölge, ilk zamanlarda yalnızca fok ve balina avcılarının uğrak yeri oldu. Bu gruplar bölgede bazen birkaç aylığına geçici olarak da kaldılar. Günümüze gelindiğinde istisnalar haricinde Antarktika’da doğmuş veya hayatını burada geçirmeyi planlayan kimse yok.
En büyük insan topluluğu, yazın kadar insanın çalıştığı Amerikan araştırma üssü McMurdo. Kışın bu istasyonun nüfusu kişiye düşüyor. Yaz aylarında turist kafileleri, nüfusu bir-iki haftalığına 45 bine kadar çıkarabiliyorlar.
Gezegenimizin Uç Noktaları: Kutuplar
15
Kutuptan kutba
Ye r yüzünün uç l a r ı na doğr u
Kuzey Kutbu’nda durmak sinir bozucu bir deneyimdir. Altınızdaki yer, karla kaplı, don-
muş, herhangi bir toprak parçasına benzer. Ancak öyle değildir. Sizi bu noktadaki derinliği
4 km. olan, dondurucu Kuzey Buz Denizi’nden ayıran, yalnızca birkaç metrelik buz
denizidir. Buz ayrıca sürekli hareket halindedir. Okyanus akıntısı ve rüzgarın da etkisiyle
bu sürüklenme bir günde 40 km’yi bulabilir. Bu yüzden Kuzey Kutbu’nda buz üstünde
kalıcı bir işaret yoktur. Elde taşınan bir GPS ile 90 derece kuzey okuması yaparak ma-
kul bir işaretçi bulunabilir. Kalıcı işareti görmek için, Ruslar’ın yılında, paslanmaz
titanyumdan yapılan bayraklarını diktikleri deniz tabanına dalmalısınız. Gezegenimiz
Kuzey Kutbu’yla Güney Kutbu’nu birbirine bağlayan bir eksen etrafında döner ve bir
anlamda eğer 90 derece kuzeyde durursanız -ki burası Kuzey Kutbu’dur- gezegendeki
diğer tümyerlerden (elbette Güney Kutbu hariç) daha durağan bir konumda olursunuz.
DONMU Ş KU T UP L AR I N S I R R I
22 veya 23 Eylül’de Kuzey Kutbu’nda güneş batar ve altı ay boyunca bir daha doğmaz.
Güneş enerjisi olmadığı için sıcaklık büyük bir düşüş gösterir. 20 veya 21 Mart’ta -bahar
noktasında- güneş yeniden doğar ve 22 veya 23 Eylül’e dek bir daha batmaz ve bu
döngü altı ay süren bir gün şeklinde devam eder. Kuzey Kutbu’nun bu altı ay boyunca
ekvator üzerindeki herhangi bir yerin aldığı gün ışığının iki katını aldığı düşünülürse,
burası neden dünyanın en sıcak bölgesi değil? İşte şimdi gezegenimizin uçlarının neden
donmuş olduğu sorusunun cevabına gelmiş bulunuyoruz.
Güneş kutuplara eğik bir açıyla çarpıyor ve neredeyse hiçbir ısıtma etkisi göster-
miyor. Yeryüzünün güneş ışınlarıyla doğrudan karşılaşan tek bölgesi ekvatordur. Eğik açı
aynı zamanda ışınların Kuzey Kutbu’na ulaşmadan daha fazla atmosferden geçmeleri
gerektiği anlamına geldiği için onları zayıflatır. Güneş gökyüzünde daha az kaldığından,
hiçbir zaman öğle sıcağı yaşanmıyor. Küçük güneşin yaptığı şeyse çoğunlukla, tüm yıl
boyunca okyanusun üzerini kaplayan buz tabakasından geri, uzaya yansımak. Gezegenin
geri kalanında ise güneş enerjisinin çok az bir kısmı geri yansırken, önemli bir miktarı ise
havadaki su buharı tarafından soğurulur. Kıyaslandığında kutuplardaki hava inanılmaz
kurudur ve bu da sıcaklığı düşüren bir etkendir.
Üstte
Antarktika üzerinde güneşin
doğuşunun uzaydan görünümü.
Ufuk çizgisinin hemen üstünde
saatin tersi yönünde çember
çizerek altı ay boyunca gökyüzünde
kalacak. Antarktika yeryüzündeki
en yüksek kıtayken, Güney
Kutbu’nda da saat gün ışığı
aldığı yaz ortasında bile- sıcaklık
nadiren ⁰C’nin üzerine çıkar.
Solda
Kanada Yüksek Arktiği; yaz
sonunda buz denizinden tipik
bir görünüm. Buzul okyanusu
üstünde kışın toplanan kar, tatlı
su göletinin içine karışır. Bu
koyu alanlar daha fazla güneş
soğurarak erimeyi hızlandırır.
Bir önceki sayfada
Mavi buz dağı, Grönland.
,5,6,7,8,9,10,11,12,13,
Powered by FlippingBook
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası