Sagular da savlar gibi eski Türklerin yaşam biçimlerinden doğan sözlü ürünlerdir. Eski Türklerde sevilen, sayılan bir kişinin ölümünden sonra düzenlenen cenaze törenine yuğ töreni, bu törenlerde söylenen şiirlere sagu adı verilirdi.
Ölen kişinin yiğitliğini, yaptığı işleri, değerini anlatan, ölümünden duyulan acıyı dile getiren bu şiirler bir tür ağıttır. Destan özelliği de gösteren sagularda geniş doğa tasvirlerine rastlanır.
Aşağıda Alp Er Tunganın ölümü üzerine duyulan acıyı dile getiren Alp Er Tunga Sagusunu okuyacaksınız. Alp Er Tunga Sagusu XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından halk ağzından derlenmiştir.
Alp Er Tunga Sagusu
Karahanlı Türkçesiyle
Alp Er Tonga öldi mü
İsiz ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur
Ödlek yarag közetti
Ogrı tuzak uzattı
Begler begin azıttı
Kaçsa kah kurtulur
Ulşıp eren börleyü
Yırtıp yaka urlayu
Sıkrıp üni yurlayu
Sıgtap közi örtülür
Ödlek arıg kevredi
Yunçıg yavuz tavradı
Erdem yeme savradı
Ajun begi çertilür
Bilge bögü yunçıdı
Ajun atı yençidi
Erdem eti tmçıdı
Yerge tegip sürtülür
Türkiye Türkçesiyle
Alp Er Tonga öldü mü,
Kötü dünya kaldı mı,
Zaman öcün aldı mı
Artık yürek yırtılır.
Felek fırsat gözetti,
Gizli tuzak uzattı,
Beyler beyin şaşırttı;
Kaçsa nasıl kurtulur?
Uludu erler kurtça,
Bağırıp yırttılar yaka,
Çığırdılar ıslıkla,
Yaştan gözler örtülür.
Zamane hep bozuldu,
Zayıf tembel güçlendi,
Erdem yine azaldı,
Acun beyi yok olur.
Bilge bilgin yoksul oldu,
Acun atı azgın oldu,
Erdem eti çürük oldu,
Yere değip sürtülür.
Ayrıca bakınız:
sagu alper tunga islamiyet öncesi sagu örnekleri
SAGU ve SAGU ÖRNEKLERİ
Sagu, bir kimsenin ölümünden sonra yapılan ve "yuğ" adı verilen dinsel yas törenlerinde söylenen şiirlerdir. Yuğ
Bir kimse ölünce, cesedi çadırının içinde yere yatırılır; yakınları, çadırın dışında koyun, at, sığır cinsinden kurbanlar kesip yere bırakır; sonra hep birden atlara binip ağlayarak çadırın çevresinde yedi kez dönerlerdi. Zamanı gelip de ölü gömülünce, yeniden kurbanlar kesilir, mezarın çevresinde de atlarla yedi kez dönülürdü.
İşte bu dinsel tören sırasında söylenen sagularda, ölünün değeri, yaptığı işler, geride kalanların duyduğu acılar anlatılırdı. Bunlarda, yer yer, doğa tasvirlerine de rastlanır.
Gerek "sığır" ve "şölen", gerekse "yuğ" törenlerinde çalgıyla söylenen bu şiirler, söylendikleri çağda yazıya geçmemiştir. İslamlıktan sonra, XI. Yüzyılda, Kaşgarlı Mahmut adlı bir dil bilgininin halk ağzından toplayarak Divanü Lugât-el-Türk adlı eserine koyduğu örnekler, İslamlıktan önceki Türk şiiri hakkında toplu bir fikir verebilir. Nitekim sagu örneği olarak aldığımız parça, İslamlıktan çok önceki çağlarda, Saka Türkleri'nin yiğit hükümdarı Alp Er Tunga'nın ölümü üzerine söylenmiş bir şiir XI. Yüzyıla kadar sürüp gelen kalıntısıdır.
(Cevdet KUDRET, Örneklerle Türk Edebiyatı Tarihi, Kültür Bak. Yay., Ankara )
*** ***
SAGU-2
SAGU ÖRNEKLERİ
ALP ER TUNGA SAGUSU
Alp Er Tonga öldi mü
İsiz ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur
Ödlek yarag közetti
Ogrı tuzak uzattı
Begler begin azıttı
Kaçsa kah kurtulur
Ulşıp eren börleyü
Yırtıp yaka urlayu
Sıkrıp üni yurlayu
Sıgtap közi örtülür
Ödlek arıg kevredi
Yunçıg yavuz tavradı
Erdem yeme savradı
Ajun begi çertilür
Bilge bögü yunçıdı
Ajun atı yençidi
Erdem eti tmçıdı
Yerge tegip sürtülür
Türkiye Türkçesiyle
Alp Er Tonga öldü mü,
Kötü dünya kaldı mı,
Zaman öcün aldı mı
Artık yürek yırtılır.
Felek fırsat gözetti,
Gizli tuzak uzattı,
Beyler beyin şaşırttı;
Kaçsa nasıl kurtulur?
Uludu erler kurtça,
Bağırıp yırttılar yaka,
Çığırdılar ıslıkla,
Yaştan gözler örtülür.
Zamane hep bozuldu,
Zayıf tembel güçlendi,
Erdem yine azaldı,
Acun beyi yok olur.
Bilge bilgin yoksul oldu,
Acun atı azgın oldu,
Erdem eti çürük oldu,
Yere değip sürtülür
SAGU ÖRNEĞİ-2
Erdi aşın taturgan
Yavlak yağığ kaçurgan
Oğrak süsin kaytargan
Bastı ölüm ahtaru
Yağı otın öçürgen
Toydın anı köçürgen
işler üzüp keçürgen
Teğdi okı öldürü
Turgan uluğ ışlaka
Tirgi urup aşlaka
Tumluğ kadir kışlaka
Kodtı eriğ umduru
Günümüz Türkçesiyle
(o konuklarına) Yemeğini tattıran,
kötü düşmanı kaçırtan
(ve) Oğrak ordusunu geri
püskürten (bir yiğit) idi.
Ölüm (onu yere) yıkarak bastırdı..
(o) Düşman ateşini söndüren,
(düşmanları) karargâhlarından
(çıkartıp) göç ettiren
(ve çetin) işlerin üstesinden gelen (bir yiğit) idi.
(feleğin) Oku (ona) isabet etti (ve) öldürdü,
(o) Büyük işler yapan, soğuk (ve) şiddetli kışlarda
(bile) ziyafet sofraları kurup
(konuklarını doyuran bir yiğit) idi.
(ölümü ile) insanları (cömertliğini) umar (ve bekler) bıraktı.
Ağıt türünün tarihçesine bakıldığı zaman Karahanlılara kadar uzandığı görülmektedir. Türklerin göçebe bir yaşam sürdüğü yıllarda yuğ törenlerinde okunan sagu, sonraki yıllarda yazılı edebiyatın değerli bir parçası haline gelmiştir. Tasavvuf şairleri sagunun özelliklerini değiştirerek ağıt türünde olan eserlerini mersiye tarzında yazıya dökmüşlerdir. Cönk ve divanlarda pek çok sagu - mersiye toplanmış ve bugünlere kadar ulaşmıştır.
Sagu Özellikleri Nelerdir?
Sagunun özellikleri şöyle sıralanabilir:
- Hece ölçüsü ile yazılır.
- Genellikle yarım veya zengin kafiyenin kullanıldığı saguların kafiye şeması aaab biçimindedir.
- İlk kıtasındaki aaaa kafiye şeması ile yazılır.
- Herkesin anlayabileceği sade ve yalın bir kullanılabilmektedir.
- Dünya yaşamının fani olmasına, ölümün kaçınılmaz olduğuna, ahiret ve ruh gibi tasavvufi konulara ağırlık verilmektedir.
- Ölen kişinin korkusuzluğu, dürüstlüğü, yardımseverliği gibi meziyetleri övülür.
- Destansı bir üslup ile kaleme alınırlar.
- Kıtalarda halk deyişlerine ve söz gruplarına çoğunlukla yer verilmektedir.
- Sözlü Türk edebiyatındaki diğer manzum eserler gibi sagular da genellikle kopuz ile beraber söylenir.
Edebiyatta Sagu Örnekleri
Edebiyatta sagu örneklerinde en fazla bilinen başka bir deyişle en meşhur sagu örneği Alp Er Tunga'nın vefatı üzerine duyulan büyük acıyı tarif etmek, dile getirmek için yazılan ve okunan "Alp Er Tunga Sagusu"dur. Alp Er Tunga Sagusu, yüzyılda Kaşgarlı Mahmud tarafından halk ağzından derlenen özel bir eserdir. Alp Er Tunga Sagusu şöyledir:
Alp Er Tonga öldü mü,
Kötü dünya kaldı mı,
Zaman öcün aldı mı,
Artık yürek yırtılır.
Felek fırsat gözetti,
Gizli tuzak uzattı,
Beyler beyin şaşırttı;
Kaçsa nasıl kurtulur?
Uludu erler kurtça,
Bağırıp yırttılar yaka,
Çığırdılar ıslıkla,
Yaştan gözler örtülür.
Zamane hep bozuldu,
Zayıf tembel güçlendi,
Erdem yine azaldı,
Acun beyi yok olur.
Bilge bilgin yoksul oldu,
Acun atı azgın oldu,
Erdem eti çürük oldu,
Yere değip sürtülür.
Bir başka sagu örneği şöyledir:
Erdi aşın taturgan
Yavlak yağığ kaçurgan
Oğrak süsin kaytargan
Bastı ölüm ahtaru
Yağı otın öçürgen
Toydın anı köçürgen
İşler üzüp keçürgen
Teğdi okı öldürü
Turgan uluğ ışlaka
Tirgi urup aşlaka
Tumluğ kadir kışlaka
Kodtı eriğ umduru
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası